Nederlandse couturiers luiden al de herfst in
September plantmaand
voor uw sneeuwklokjes
Referei
DERDE
Indonesisch koken en
voor kinderen ook wat
Anti-slipcursussen in
nieuw jasje gestoken
HOE BROZE BOTTEN TE VOORKOMEN
ZWIERIG KLOKKENDE VORMEN EN FRAAIE RANKE TAILLES
Herfststo
DE STEM CONSUMENT MAANDAG 26 SEPTEMBER 1988
Roken
Pigment
Voorkomen
Tabletten
MODE
Rob Kroner
Puntvormen
Vleermuis
pK STEM BI
AAN TAFEL
WEST-BERLIJI
fiteert in het alg»
de onverwacht
dustrielanden.
Britten stei
anti-EG-taa
van Thatch
T45
Door Helen Goote
'Ouderdom komt met gebreken', een ge
zegde dat niet altijd waar hoeft te zijn.
Veel mensen van 60 jaar en ouder zullen
wel eens een kwaaltje hier of daar heb
ben, maar dat kan jongeren ook overkomen. Wat
wel een ouderdomsverschijnsel genoemd kan wor
den is 'osteoporose' oftewel botontkalking.
Een aandoening die vooral bij vrouwen boven de
65 jaar voorkomt, hoewel die al op jonge leeftijd
vorm begint te krijgen. Maar als er op jonge leef
tijd goed op de voeding en lichaamsbeweging
wordt g let, dan hoeft botontkalking niet per se tot
een kwaal van de oude dag te behoren.
Rond het 35e levensjaar is de aanmaak van kalk en
de afbraak ervan mooi in evenwicht, maar vanaf
dat moment gaat het achteruit. Vooral bij vrouwen
in de overgang is er een duidehjke kalkafname
waardoor de botten poreus worden en makkelijk
kunnen breken.
Vrouwen hebben na de overgang drie tot vier maal
meer kans op breekbare botten dan mannen. Per
jaar zijn er meer dan 9000 vrouwen boven de 65
jaar die door botontkalking een heup-, pols- of
wervelbreuk oplopen. Eén op de vier vrouwen
heeft hier last van en zo kan botontkalking een van
de ernstigste gevolgen van de overgang genoemd
worden. De reden hiervoor is, dat het hormoon
'oestrogeen', dat een belangrijke rol speelt in kalk-
stofwissehng, na de menopauze volledig uit de h-
chaamshuishouding verdwijnt.
Het gevolg is dan ook dat de botafbraak in steeds
toennemende mate de overhand krijgt boven de
aanmaak. Met alle narigheid van dien. Zo rond het
65e jaar is er een beendergestel ontstaan dat zo op
het oog nog wel aan allerlei eisen voldoet, maar bij
nader inzicht uit een broos en poreus geheel be
staat, dat bij de minste aanleiding kan breken.
De meeste kans op botontkalking maken die vrou
wen die roken, teveel alcohol en/of koffie drinken,
weinig beweging hebben en er een verkeerde eetge
woonte op na houden (zoals bijvoorbeeld: weinig
kalkprodukten, verse groenten of fruit, teveel vlees
en suiker). Heeft zo'n vrouw dan ook nog een
hchte huid en is ze tenger gebouwd, slikt ze boven
dien nog regelmatig medicijnen dan zijn de risico's
op botontkalking volledig.
Wat voor een invloed hebben deze factoren nou op
onze botten Het is zo, dat een hchte huid weinig
pigment bevat. Het pigment in de huid beïnvloedt
de aanmaak door de huid van vitamine D en dit is
weer onmisbaar voor de opname van kalk door het
lichaam.
Tengere vrouwen hebben minder lichamelijke re
serves, waardoor het lichaam om andere functies in
stand te houden eerder begint met kalk aan de bot
ten te onttrekken. Roken, alcohol en koffie zijn gif
stoffen die bijdragen aan de afbraak van het bot-
weefsel en zorgen voor een groter kalkverhes. Maar
ook in het dagehjkse voedsel zitten een aantal stof
fen die kalkverhes beïnvloeden. Zout, teveel eiwit
en fosfor (beide stoffen zitten in vlees en sterk ve
zelrijk voedsel) verhogen dit verhes aanzienlijk en
zijn in sterke mate verantwoordelijk voor de bo
tontkalking. Weinig lichaamsbeweging is tenslotte
ook funest voor de kalkhuishouding. Krijgen de
botten te weinig te doen, dan worden ze steeds bro
zer en minder stevig. Daarom is het belangrijk b-
Een op de vier bejaarde vrouwen zit met het probleem van botontkalking. Er is wat aan te doen, maar beter is het om op jongere leeftijd de kwaal te voorko
men. FOTO DE STEM BEN STEFFEN
Kalk 'must' voor vrouwen
De broosheid binnen de botten neemt bij botontkal
king steeds meer toe.
chamehjk actief te bhjven, dat zet de botten aan
zich te vernieuwen en wordt de kalkopname bevor
derd.
Wanneer de tekens van botontkalking zich mani
festeren is het in feite al te laat. De ontkalking kan
nu eenmaal niet meer worden teruggedraaid.
Hoogstens kan nog worden gekeken op welke ma
nier er met een bros en breekbaar beendergestel
kan worden geleefd. En omdat botontkalking een
langzaam sluipend proces is, is het nooit van tevo
ren te zeggen wanneer de eerste tekenen zich zullen
voordoen en is het verstandig zo vroeg mogehjk
aandacht te besteden aan de kalkhuishouding.
Liefst voor de overgang zouden de botten op peil
gehouden of gebracht moeten worden. Lichaams
beweging zoals sporten of dagehjks een wandeling
is gezond voor het hele lichaam dus ook voor de
botten. Ditzelfde geldt natuurlijk ook voor een ver
standige voedingsgewoonte.
Zelf kan men beginnen met roken te stoppen, het
koffie-, zout- en alcoholgebruik te beperken en
vooral voedsel te gebruiken dat behoorlijk kalk be-
Melk en melkprodukten helpen. Maar dat is niet ge
noeg.
vat. Er kan beter niet op eigen houtje begonnen
worden met het slikken van vitamine D; teveel
hiervan kan weer schadehjk zijn voor de gezond
heid. Aangezien het voor ieder mens afzonderlijk
niet vaststaat hoeveel kalk hij of zij nodig heeft om
de botten gezond te houden is het aan te raden om
hierover met de huisarts te praten. De arts kan ook
helpen om, als het nodig bhjkt, een kalkrijk dieet
samen te stellen. Hij kan ook tabletten voorschrij
ven die de ontkalking tegen kunnen gaan. Vooral
vrouwen rond de overgang doen er goed aan een
bezoek aan de huisarts te brengen, omdat zij be
halve een kalkrijk dieet en voldoende lichaamsbe
weging ook baat kunnen hebben bij een aanvul
lende hormoonbehandeling.
Verder kan iedereen die vragen heeft over botont
kalking informatie vragen bij: Biggs Publishing,
Postbus 5059, 1410 AB Naarden. Daar is een
boekje te krijgen onder de naam 'Wanneer u in de
toekomst kon kijken..zou u begrijpen dat kalkl
nu moet'. Bellen kan ook met de 'kalklijn': 06-
0226464. Dit is gratis.
Door Carla Wijnstroot
Elegant, joyeus en rank, zo ziet Edgar
Vos het silhouet voor de herfst en winter
'88-'89. De vrouw die zijn kleren draagt
houdt haar leeftijd geheim: ze kan jong
en ambitieus zijn, ze kan ook heel wat jaren ouder
zijn, en in het gelukkige bezit van een natuurlijke
gratie.
In beide gevallen zal Edgar Vos de charme en gra
tie benadrukken. Met korte wollen tailleurs, waar
van de tot het middel reikende jasjes aan het voor
pand recht en aan de achterkant wijdklokkend
zijn. Met aangesloten korte jasjes met afgeronde
schouders, die worden gecombineerd met zwierig
klokkende, soms a-symmetrisch gevormde rokken,
die altijd weer een glad, dus slank, heupstuk heb
ben. Prachtige variaties daarop zijn uitgevoerd in
het soepelste suède en - voor de avond - in zijden
taffetas en kant met pailletten.
De mantels van Ëdgar Vos zijn statig en in
drukwekkend eenvoudig: ze zijn bijna enkellang,
hebben grote kragen en veel ruimte in de rug. Heel
bijzonder in een met lakprint bewerkte suède man
tel in mokkabruin en een tot astrakan bewerkt
zwart lak. Voor de elegante uurtjes zijn er de kuit
lange, sluike 'petites robes noire', zoals hij ze
noemt. Bijna kuis van belijning, maar met geraffi
neerde hals en rugdecolleté's in transparante, rag
dunne kant en organza. Ook de wijde, aange-
plooide pantalon is een perfekte basis voor korte
aangesloten jasjes in heldere kleuren als turquoise,
cognac, paars, rood, groen en hemelsblauw. Hij
toont daarbij lange gebreide angora shawls met
franje in dezelfde kleur, als extra contrast met het
zwart van de pantalon. Maar in het rood of groen
harmoniëren ze weer heel mooi bij een serietje
handbedrukte wollen jasjes, in opgewekte aquarel-
tinten.
De avond ruist in meterswijde tafettas, kant en flu
weel. Enerzijds in Spaanse sferen, anderzijds in ro
mantische 'Gone with the wind'-robes. En omdat
je in dit land nu eenmaal niet met je regenjas over
je robe naar het grand gala kan, heeft Edgar Vos
een meterswijde, met ruches bestikte zwarte avond
mantel gemaakt van fluweel en taft.
Als pupil van de couturier, die ook elk jaar een se
rie gastcolleges geeft aan de kunstakademie van
Den Bosch, mocht hij het défilé openen met een
tiental eigen ontwerpen: Thomas Tau, afkomstig
uit Stuttgart, en misschien nu een 'coming man' in
couture-land. Want de belangstelling voor couture
bij jonge, niet onbemiddelde, modeliefhebbers
neemt toe. Thomas speelt met nieuwe vormen rond
een slank, maillot-achtig silhouet als basis. Korte
bolero-jasjes met grote kragen (met pochette-zak-
je!), korte heuprokjes met a-symmetrische omsla
gen en strak getailleerde jasjes met wulps klok
kende schootjes vanuit opengeritste panden staan
voor een duidelijk jonge lijn. Voorlopig nog onder
de bezielende hoede van Edgar Vos.
Elk seizoen pakt Rob Kroner een onderdeel van
zijn belijning dat hij dan consequent als thema
door zijn collectie laat lopen. Vaak is dat de mouw,
die er daarom bij Kroner steeds weer iets anders
kan uitzien. Kenners zouden dus een jaargang van
een collectiestuk aan de mouw moeten kunnen her
kennen, ware het niet dat die veranderingen zo
Edgar Vos.
Rob Kroner.
subtiel zijn aangegeven. Dit keer is het de raglan-
mouw, die voor het bijzondere accent zorgt. Rob
Kroner laat vanuit die raglanmouw allerlei speelse
vormen zien, het duidelijkst in de 'mouwshawl',
een losse mouw met aangeknipte stola, die al naar
gelang de souplesse van de stof op allerlei manie
ren te draperen valt. Je kunt er één dragen, bij
voorbeeld in vederlicht Biberette-bont en dan als
uiterst sjieke warmhouder over een wollen tailleur.
Of als elegant detail op een simpel tricot middag-
jurkje, waarbij twee verschillend gekleurde mouws
hawls, bijvoorbeeld fuchsia links en groen rechts,
voor een bijzondere draperie aan de hals zorgen. Ik
blijf dat nog steeds een van Kröners sterkste kan
ten vinden, zijn speelse tricots.
Puntvormen zijn overigens ook in de collectie aan
wezig, of liever, de puntvormen ontstaan vanzelf
als je van een vierkant afgewerkte lap een rok of
een overrok maakt, door precies in het midden de
taille-opening te maken. De rokken ziet Kroner
kort, soms heel kort, en daardoor niet altijd in har
monie met de volgedrapeerde bovenkanten, maar
de couturier laat zijn cliënten zelf bepalen hoe kort
of lang, en de pantalons hebben een wijde, schuin
toelopende coupe. Voor de avond wordt er gla-
moureus uitgepakt in gloedvolle paillettenborduur-
sels in velours met een diepe, geheimzinnige weer
schijn van pauweveren.
Er zijn geraffineerde pakken in moirézijde, zoals de
variatie op het rokkostuum in zwart en wit, met
een soort 'vleermuis'-puntjes aan het jasje (met be
geleidende muziek 'Phantom of the Opera'!) En er
zijn lieflijke 'Assepoester'-avondjurken in ruisende
taftzijde, met kleine pofmouwtjes naast de hartvor
mige aangesloten lijfjes, en wijde rokken. Voor een
sprookjesfeest. De kleuren zijn fel en vaak
contrastrijk met koordborduursels en pailletten.
Kobaltblauw, cerise, fuchsia, lipstickrood, nacht
blauw en groen zullen de grauwe winterdagen op
luisteren.
In de bijlage Consument van vrijdag:
De veiligheid van de automobilist vergt jaarlijks
honderd keer total loss.
HET is nu tijd om eens na te gaan, welke bijgoedgewasjes
plaats kunnen krijgen in onze tuin. Voor enkele ervan is zelf,]
planttijd aangebroken, omdat zij voor een goed resultaat zeer tiii
geplant moeten worden. Dat geldt vooral voor de allervroei
zoals sneeuwklokje, winterakoniet en het lenteklokje.
W Eerstgenoemde heeft slechts kleine bolletjes, die een lange
loop' nodig hebben om zich echt goed te kunnen ontwikkel
Plant steeds vrij flinke aantallen - zo'n 25 stuks - in enkele w
spreid liggende groepjes bij elkaar. Ze doen het vooral goed ia
ANKARA (AFP-R1
jerste voorlopige i
jij zen erop dat het
vo0r een kleine grc
wijziging, waaraan
jurgut Özal van
jjjn politieke lot he
bonden, is afgeweze
pe kiezers hebben zon
jjal hun stem uitgeb
jet referendum ot
vroegde gemeenteraat
...j uwil «kl YWlOi gUCU Hl M
musrijke grond en onder heesters. Ook in het gras ontwikkelen J Bl'n® X00.1 Ie? F
zich erg goed. m Ankara, istanb'
tt 11 „ar bolwerken van
Het lenteklokje is een bolgewasje, dat nauw verwant is aanh L-lnnd-Dartii heeft
PPIiwHi-aHa TAit tnt K OH nm hnrttTtrrnamnrlt» manrnr kl.i i
sneeuwklokje. Dit tot 15 a 20 cm hooggroeiende gewas bloeit n
echt veel later dan het sneeuwklokje en is erg gesteld op vo
voedzame grond.
W De winterakoniet bezit maar uiterst kleine knolletjes (2 i 3 c
in doorsnee). Ze mogen dan ook niet veel dieper dan 3 a 5 cm
grond in. Ze houden niet van een erg droge standplaats. D
ook worden de knolletjes eerst wel 24 uur in water geweekt voor
geplant worden. Zet ze in flinke aantallen onder struiken en li
geboomte. Niet al te schaduwrijk, want de bloemetjes gaan alls
open bij voldoende (zon)licht. 's Nachts sluiten ze zich.
De akoniet kan al in februari in bloei komen. De bloemen zj
geel van kleur en het blad, of liever de omwindselbladeren, zijn hi
dergroen van kleur. Als het plekje waar de plantjes groeien
rust wordt gelaten, breiden ze zich langzaamaan uit.
procent van de kie
voorstel afgewezen,
platteland lag het aa
stemmers nog veel ho
Door Marijke Prins
De experimenteerdrift van een enthousiaste kok wordt nog
eens belemmerd door kinderen, die niet willen eten wat de ta
niet kent. De Indonesische keuken kent ook zeer licht gekruide gi
rechten die samen met wat pittiger schotels geserveerd kuma
worden, zodat er voor elk wat wils is.
Frikadel pan is een eenvoudig en gemakkelijk klaar te mak
recht. Wanneer de volwassenen van de exotische aro's genieten
kunnen zij aan frikadel pan een hele maaltijd hebben wanneer t
wordt geserveerd met in langwerpige stukken gesneden komkotl
mer (ketimoen), kroepoek en eventueel een gebakken ei (mata
pih) of een dunne ommelet (dadar).
Ora are is een smakelijk koolgerecht, dat ook bij kinderen ia
smaak zal vallen door de geringe hoeveelheid kruiden en het ei
mengsel. De kool kan zowel witte kool zijn als de zachtere spi
kool of Chinese kool (korte kooktijd).
Frikadel pan:
Voor vier personen
Voorbereidingstijd: 10 minuten
Baktijd: 30-45 minuten
300 gram rundergehakt
2 kruidnagelen of een mespuntje poeder
1/4 theelepel nootmuskaat
1 eetlepel ketjap
peper naar smaak
2 eieren
3 gekookte aardappelen
1/4 kopje melk of een eetlepel santen
16 bouillonblokje of zout naar smaak
Meng het gehakt met de kruiden. Klop de eieren 'los en
met de gepureerde aardappelen door het gehaktmengsel. Wrijf# vraagden^dat haar
vuurvaste schotel in met boter en leg hierin de frikadel. In eenfi namegn
tig voorverwarmde oven wordt het gerecht in 30-45 minuten S nationaliteit de belai
gebakken op stand 5. Er komt een mooi korstje op het gehakt* Groot-Brittannië dier
neer er wat paneermeel overheen wordt gestrooid. Het is ook s ondervraagden denkl
gelijk om het gerecht buiten de oven te bereiden in een afgedek rent dat Thatchers pc
pan op een zeer klein vuur (eventueel op een plaatje). zullen isoleren.
De Britse conserva
j^Huer Edward Hea
1973 Groot-Brittannii
binnenleidde, nam zat
itand van Thatchers
[jngen. Hij verweet
^-buurlanden te
geïrriteerd' en onder
Warring te hebben gez
Het uitstralingseff
op grond van de ve
de rijke landen, bli
kelingslanden in O
Dit blijkt uit de zond
bliceerde 'World
Outlook', het halt
rapport van het Inter
Monetaire Fonds (IM1
vooruitzichten voor d
economie.
Eerder deze maan
uitgelekt dat het IMI
mingen voor de eco
groei in de indust
aanzienlijk heeft verf
jaar zal de groei uitl
3,9 procent in plaats
april nog verwachte
cent, nadat er in 1987
uitgang was met 3,3 pi
Het IMF schrijft d(
Ier toe aan het vertrar
tieve effect van de s
ling van de dollarkcx
olieprijzen in 1985 en
zelfde factoren had>
LONDEN (AFP)
kleine meerderheid
Britten steunt
Margaret Thatcher
kruistocht tegen
van de 'verenigde
van Europa'. Dit me
lonservatieve v
The Mail on sunday
Volgens een opiniepe
net instituut NOP nar
ding van uitlatingen v
cher in Brugge en Lr
Ora are
voor 4 personen
voorbereidingstijd: 5 minuten
Kooktijd: witte kool 20 minuten
Spitskool 15 minuten
Chinese kool 10 minuten
1 pond kool
1 jonge prei
1 middelgrote ui
4 takjes selderij
xh bouillonblokje of zout naar smaak
3 eieren
1 theelepel ketoembar
2 eetlepels mais- of zonnebloemolie
De uien, knoflook en prei met de ketoembar smoren in de olieJ
kool toevoegen en met een half kopje water bijtgaar laten stf
Vlak voor het opdienen de geklutste eieren en op 't
selderij door de groenten mengen.
1,
r""iucr\ U|J£.lVi
De KNAC anti-slipscholen hebben het lesprogramma uitgef" iberale^eicter 'jcfns'v
met een nieuwe cursus, de rijvaardigheidstraining. Deze tr# Ie laatste maal Als Dr
/tuurt aan Lala tna llApltin l
DE HOOFDROLSPEL
ubbers, Van den Brc
'acht van donderdag
lered, de no nonsen
_anvaringen in de Kaï
graven. De uiterst
jebat - keurige'felici
eden vermoeden dat
m ^at een verQiss
Nog voordat de po
«aden gewreven, la
eurmat. De liberalen
nieuwe politieke culti
nassen), mr. F. Bol
uit kwalitatief ot
wcht met zeer ruime
<euze in politiek opzie
duurt een hele dag.
De rijvaardigheidstraining is gebaseerd op de bestaande -
k/ V 1 IJ T UU1 Ulgli V1U J u UllUUg ÏO gVUUUVV/lU H VvJ
slipcursus, met een aantal extra oefeningen. Dit zijn de stuur*' ebjk.
digheidstraining, aquaplaneer-oefening, botsingvermijdin#11
avjuapiaiivv/i-wivriiiiig, uuiaiiigvtiimjw'C - -MVIVIUOI
ning en diverse rem-oefenineen. De prijs van de cursus bed" Vigd. Zonder o
ƒ285. ;^be^'t over het Si
W De gewone anti-slipcursus blijft bestaan en kost 260. D(i kabinetscrisis)''6'! d
vaardigheidstrainingen worden gegeven in Ypenburg, Dracht® |-|et ziet er nan
Deelen. ^kemde iettedjk te
taaltje van bestuursk
up.,total loss de slool
CDA-fractieleider D
