Economie in de lift bij geringe risico's Voor nieuw beleid 1,6 miljard minist: Nog teve Rente op staatsschuld na onderwijs grootste slokop Na 1990 geen grote bezuinigingen meer MAAR GAT TUSSEN MINIMUM EN MODAAL WORDT STEEDS GROTER Nederlander STAATSSCHULD DE STEM COMMENTAAf Zegeningen Halfzacht Slechts voor winnaars PAGINA 2 INKOMENS BELASTINGEN WOENSDAG 21 SEPTEMBER 1988 m2 DEN HAAG - 'In principe gaat niemand erop achteruit, maar ik sluit niet uit dat mensen die door alle zeven plagen van Egypte tegelijk wor den getroffen, hun koopkracht toch een klein beetje zien dalen'. Aldus minister De Koning (So ciale Zaken) bij de aanbieding van de vorige be groting. (in miljarden guldens) PAGINA 3 RUDING KIJKT, IN ZICHT VAN VERTREK, VOORUIT DEN HAAG - De we in 1989. Het is het twi dat de daling stagn stellend', zegt minis ken) daarover. BiBelastingdruN DEN HAAG - Het gaat goed met de economie. Het financieringste kort daalt, de export en de win sten van het bedrijfsleven nemen gestaag toe net als het aantal nieuwe banen. En dat alles bij een lage inflatie. Alleen met de werkloosheid gaat het niet goed. Die blijft onveranderd hoog en werpt een smet op het overigens fraaie rapport dat het Centraal Plan bureau (CPB) in de 'Macro Economi sche Verkenningen' van de Neder landse economie schetst. Het aantal werklozen ligt eind vol gend jaar op 670.000 wat liefst 120.000 boven de doelstelling van het kabinet is. Per saldo neemt de werkloosheid volgend jaar met slechts 15.000 perso nen af. Daar staat een nog steeds aanmer kelijke stijging van het aantal nieuwe banen tegenover. Op dit punt scoort Nederland in vergelijking met de an dere EG-landen zelfs zeer goed. Ter wijl de werkloosheid tussen 1986 en 1989 met nauwelijks 50.000 personen verminderde, nam het aantal banen in diezelfde tijd toe met meer dan 150.000. De bestrijding van de werkloosheid wordt door het CPB een uiterst moei lijke klus genoemd. Bestaande banen plannen werken niet. Zelfs het succes vol geacht plan-Vermeend/Moor (loonkostensubsidie) blijkt het minder goed te doen, omdat er van verdrin ging van duurdere werknemers sprake is. Toch zullen alles bij elkaar 80.000 mensen een baan vinden door scholing en de banenplannen. Negatief is het CPB ook over de hoogte van de collectieve lastendruk (belastingen en premies). Die lasten druk daalt wel iets, maar nog niet ge noeg. In 1989 gaat nog steeds van iedere verdiende gulden 52 cent naar de schatkist en de sociale fondsen. Positiever is het CPB over de ont wikkeling van de koopkracht en de inflatie, hoewel beide er rooskleuriger uitzien door de verlaging van het hoge BTW-tarief, die het prijspeil één pro cent omlaag drukt. De lonen in de marktsector nemen met twee procent toe, als ook promoties en dergelijke worden meegeteld. Dat de inflatie desondanks nauwelijks meestijgt (blijft beperkt tot één procent), ligt aan de BTW-verlaging. Het CPB is ronduit verheugd over de ontwikkeling van het bedrijfsle ven. De bedrijven zetten 2,5 procent meer om. Naar verhouding doen de exporterende bedrijven het weer het beste, want de export neemt met vijf procent toe ten opzichte van het jaar ervoor. De lopende rekening op de beta lingsbalans (netto winst van de han del met het buitenland) bedraagt vol gend jaar negen miljard gulden. De investeringen van de bedrijven berei ken na twee magere jaren weer een niveau van vijf procent. Dit algemeen positieve beeld heeft het CPB duidelijk verrast. Het plan bureau stelt vast dat de wereldecono mie geen noemenswaardige last heeft gehad van de inzinking van de beurs koersen een jaar geleden. De Amerikaanse economie heeft vervolgens wel geprofiteerd van de daling van de koers van de dollar. Die stabiliseert nu overigens op een be drag van net iets boven de twee gul den. Eind volgend jaar zal dat resulte ren in een fors afgenomen tekort op de Amerikaanse betalingsbalans. Het CPB gaat er van uit dat de rente en de inflatie niet sterk zullen schommelen en dat de wisselkoersen tot een soort evenwicht komen. Het gunstige beeld kan worden ver stoord als de rente in Amerika wel weer zou oplopen of de inflatie, maar het CPB verwacht niet dat het zo'n vaart zal lopen. Bijna niemand erop achteruit Dit jaar houdt de bewindsman zelfs die slag niet meer om de arm. In de Inkomensnotitie heet het dat het kabi net in 1989 voor iedereen behoud van koopkracht kan ga randeren. De BTW-verlaging (van 20 naar 18,5 procent) en de verho ging van de kinderbijslag zor gen daarvoor. De ongewenste effecten van onder meer de in voering van het ziektekosten plan Dekker en de prijsstijgin gen worden zo opgevangen. In grote lijnen klopt dat, maar er zitten addertjes onder het gras. Zo gaan de uitke ringsgerechtigden en gehuwde AOW'ers er in ieder geval niet op vooruit en zien mensen met een WAO-uitkering op modaal niveau (41.205 gulden bruto) hun inkomen hooguit een half procent toenemen. Een alleen verdiener op minimumniveau met twee kinderen zal ook vol gend jaar de broekriem moeten aanhalen: die gaat er in het ge heel niet op vooruit. Het beeld wordt aanzienlijk positiever bij de alleenverdie- nende werknemer op modaal niveau. Die ziet zijn inkomen met twee procent toenemen. Twee keer modaal krijgt 1,5 procent erbij, ambtenaren op modaal niveau één procent, ambtenaren op tweemaal mo daal 1,5 tot twee procent. Twee verdieners hebben volgend jaar weinig te klagen. Die gaan er minstens anderhalf procent op vooruit. Of de cijfers het hele jaar zo positief blijven, is van veel fac toren afhankelijk. Als de eco nomische groei minder is dan verwacht, de dollar duurder wordt, of de energieprijzen stijgen, verandert het beeld. Komend jaar komt er nog een aantal onzekere factoren bij, zodat de zeven plagen van Egypte blijven dreigen. De ge volgen daarvan zijn in de koopkracht-berekeningen niet opgenomen omdat ze voor elk individu verschillen. Zo zijn er de verhoging van de motorrijtuigenbelasting met 25 gulden en de accijnsverho ging (1,3 cent per liter) op ge lode benzine. Omdat niet ieder een auto rijdt, laat staan op ge lode superbenzine, zijn deze HOE DE STAAT EEN GULDEN ONTVANGT (in centen) 1 loon- en inkomstenbelasting31 2 omzetbelasting24 3 vennootschapsbelasting11 4 belastingen rechtsverkeer2 5 tabak-en alcoholaccijns3 6 motorrijtuigenbelasting2 7 aardgasbaten5 8 diversen22 HOE DE STAAT EEN GULDEN UITGEEFT (in centen) 1 onderwijs en wetenschappen.. 15 2 sociale zaken en werkgelegenheid12 3 volkshuisvesting, ruimtelijke ordening en milieu8 4 defensie7 5 welzijn, gezondheidszorg en cultuur6 6 verkeer en waterstaat4 7 ontwikkelingssamenwerking3 8 andere departementen11 9 nationale schuld22 10 provincie-en gemeentefonds7 11 diversen5 prijsstijgingen niet terug "te vinden. Ook de vorig jaar ingevoerde aanpassing van de huursubsi die - de zogenaamde kwali teitskorting en de aftopping - heeft nare inkomensgevolgen: 490.000 gezinnen gaan er in 1989 30 tot 60 gulden subsidie op achteruit. Van hen zijn er 310.000 met een minimuminko men. Deze mensen zien hun koopkracht wel degelijk dalefC Nog eens 105.000 mensën (van wie 65.000 minima) krijgen 90 tot 120 gulden minder en 10.000 (5.000 minima) 150 tot 180 gul den minder. DEN HAAG - Nederland behoort tot de Westerse geïndus trialiseerde landen met de hoogste staatsschuld. Alleen in Ierland, België en Italië is de staatsschuld hoger en groeit ze sneller dan in Nederland. Op staatsschuld moet in 1989 ongeveer 22 miljard gulden aan rente en 19 miljard aan aflossingen worden betaald. Daarmee is de ren telast na onderwijs (28 miljard) de grootste slokop op de nationale begroting. In 1990 zullen de rentelasten ongeveer even hoog zijn als het fi nancieringstekort. Daalt dat laatste na 1990 niet verder dan tot 5,25 procent van het nationaal inkomen dan nemen, bij een rente van 6,5 procent, de rente-uitgaven toe van 23 miljard in 1990 tot 46 miljard in 2005. Ruding: 'Omdat de stijgende rente-uitgaven andere overheids uitgaven verdringen of tot stijgende belastingen leiden, worden lasten naar de toekomst doorgeschoven. Het gevolg is een uithol ling van de groeimogelijkheden, hetgeen extra bezwaarlijk is om dat die door de vergrijzing toch al onder druk staan'. In 1988 stijgt de staatsschuld met 23 miljard tot 274 miljard per 1 januari 1989. Een jaar later zal de schuld volgens de verwachtin gen gestegen zijn tot 297 miljard gulden. 1985 1986 1987 1988 1989 Ruding - FOTODESTEM/JOHANVANGURP DEN HAAG - Minister Ru ding (Financiën) is, in het zicht van zijn vertrek uit de politiek, tamelijk optimis tisch over wat zijn opvolger te doen staat. Zijn beleid, gericht op het ver kleinen van het financierings tekort en verlichting van de belasting- en premiedruk, kan voortgezet worden 'zonder nieuwe, omvangrijke bezuini gingen'. In de Miljoenennota legt Ru ding er enkele malen de na druk op, dat voortzetting van het beleid van de kabinetten Lubbers I en II noodzakelijk is, wil de Nederlandse economie gezond blijven. 'Een wenselijk en realistisch' beleid voor de jaren negentig is in zijn opvatting een beleid dat gericht wordt op: verdere daling van de uitga ven van het rijk als percentage van het nationaal inkomen; verdere verkleining van het financieringstekort, nadat dit in 1990 op 5,25 procent van het nationaal inkomen zal zijn ge bracht; verdere daling van de belas ting- en premiedruk; afhankelijk van die drie grootheden, gelijk blijven van de staatsschuld, die voorlopig in guldens en als aandeel in het nationaal inkomen, nog stijgt. Ruding acht een dergelijk beleid realistisch als aan een aantal voorwaarden wordt vol daan: de economische groei moet redelijk blijven, dat wil zeggen tenminste 2 procent per jaar; de reële rente mag zeker niet stijgen, liever dalen; er moeten geen omvangrijke overschrijdingen van de uitga ven optreden en voor verster king van bestaand beleid of voor nieuw beleid moet niet te veel extra geld worden uitge trokken; cruciaal bij dit alles is dat de begrotingsdiscipline streng ge handhaafd en verder verbeterd wordt. DEN HAAG - Dank zij een belasting meevaller van 11,5 miljard gulden en in samenhang met doorwerkende oude en nieuwe bezuinigingen - in totaal rond 16 miljard gulden - heeft het kabinet 1,6 miljard voor verster king van lopend beleid en voor nieuw beleid kunnen uittrekken. Een deel van dat bedrag zal echter niet eerder dan in 1990 uitgegeven worden. ter verbetering van de infrastructuur van verkeer en vervoer: 400 miljoen extra in 1990 en volgende j aren voor werkgelegenheid en scholing: vol gend jaar 100 miljoen extra oplopend tot 400 miljoen in 1990; voor de arbeidsvoorwaarden van amb tenaren en werkers in de semi-overheid (onder meer volksgezondheid): 138 mil joen in 1989,120 miljoen in 1990; gemiddeld vier procent hogere kinder bijslag in 1989 (165 miljoen) en waar schijnlijk gemiddeld ruim vijf procent in 1990 (190 miljoen). Al in het voorjaar werd besloten tot 3,7 miljard extra bezuinigingen in 1990, waarvan 1,4 miljard al op de begroting voor 1989 zou drukken. Tevens werd toen besloten tot het afschaffen van de basis premie WIR in ruil waarvoor het be drijfsleven een lager tarief vennoot schapsbelasting krijgt (35 procent, 40 pro cent voor het deel van de winst onder 250.000 gulden) en het rijk de betaling van de kinderbijslagpremie overneemt. Alles bijeen een lastenverlichting van 1,6 mil jardgulden. In augustus besloot het kabinet tot een aantal aanvullende maatregelen: nog extra 200 miljoen bezuinigen. In to taal wordt er op de uitgaven van de de partementen 1,3 miljard gulden bezuinigd in 1989 en 1,7 miljard in 1990. Grootste be zuinigers zijn Onderwijs (593 miljoen in 1989, waarvan 523 op de studiefinancie ring), Volkshuisvesting (221 miljoen), De fensie (156 miljoen) en Economische Za ken (113 miljoen): nfN HAAG - Ambtena: kunnen ook in 1989 op v zestigste jaar yervrc uittreden. Minister oak (Binnenlandse Zak iS op die manier de h verdeling van arbeid bij overheid stimuleren, no regeling gold ook dit j aaJ maar ze werd indertijd v kocht aan de centrales voor overheidspersoneel als eenmalige zaak Naast de handhaving var «UT op 60 jaar gaat Van I «nk experimenteren met d< tijd-VUT. j'Dat lijkt een Andere tegenvallers op volkshuisvestingsterrein zijn de verlaging van de inkomens grens voor premiekoopwonin gen van 51.000 gulden naar 43.500 gulden en de verlaging van het budget voor de ver huis- en inrichtingskostenver goeding bij woningverbetering. De gasprijsverhogingen op 1 januari en 1 juli hebben ook ge volgen voor de koopkracht. Een gemiddelde gebruiker levert 0,1 procent in. De gang naar de rechter wordt eveneens duurder. De 200.000 mensen die jaarlijks een beroep doen op de kantonrech ter zien de griffierechten stij gen. De bovengrens voor subsi die op rechtsbijstand daalt vol gend jaar en 25.000 huishou dens met een inkomen van mo daal tot anderhalf maal mo daal zijn in '89 tweemaal zoveel kwijt aan de eigen bijdrage als in'88. Meevallers zijn er ook, zij het relatief. Zo verdwijnt de medi cijnenknaak. Vanaf 1 januari 1989 hoeven ziekenfondsverze kerden niet meer iedere keer (tot een maximum van 125 gul den) 2,50 gulden neer te leggen bij de apotheek. Tegenover die meevaller staat de invoering van de eigen bijdrage voor ziekenfondsver zekerden. Een volwassene be taalt'volgérïd jaar 156 gulden extra. Vbor éen kind moet de helft worden betaald, met een maximum van twee kinderen. Een gemiddeld gezin is dan driemaal 156 gulden kwijt. Ruding: 'Ik ben tevreden over de voorspoedige ontwik keling van ons beleid. Maar niet tevreden met een punt er achter. Dat past niet bij mijn karakter. Dus: tevreden, maar er is nog veel te doen. Er zijn nog duidelijke dreigingen, don derwolken en risico's. Aan het regeerakkoord lagen te opti mistische veronderstellingen ten grondslag. We moeten vol hardend voortgaan op de inge slagen weg'. Op de vraag of zijn tevre denheid niet gemakkelijk in ontevredenheid kan omslaan als de politieke werkelijkheid er na de verkiezingen van 1990 zo uit komt te zien dat de PvdA weer aan de regering zal deel nemen, zegt hij'Ik zou het be treuren als de aanpak belang rijk anders werd, maar ik weet niet of dat per definitie het ge val zal zijn met eventueel de PvdA in het kabinet. Ik weet niet wat de toekomst brengt en of de PvdA nog ver der in onze richting opschuift. Er is daar veel gaande'. ook op Ontwikkelingssamenwerking wordt weer bezuinigd (83 miljoen), maar omdat het nationaal inkomen stijgt en af gesproken is dat Nederland jaarlijks 1,5 procent van het nationaal inkomen uit trekt voor ontwikkelingshulp, krijgt mi nister Bukman per saldo toch meer mid delen; verlaging van het hoge BTW-tarief (van 20 naar 18,5 procent) - een lastenver lichting van 2,6 miljard gulden in 1989, 3,1 miljard in 1990. Van de belasting-meevaller van 11,5 miljard gulden is 6,1 in de schatkist ge stort om het financieringstekort te verla gen en nieuw beleid te betalen; 1,1 miljard is gebruikt om de doorwerking van de dit jaar doorgevoerde verlaging van de loon- en inkomstenbelasting te financieren; 1,6 miljard is aangewend om de verlaging van de vennootschapsbelasting en de ver hoging van de kinderbijslag te betalen; 2,6 miljard is bestemd voor de BTW-ver laging. van d 1* 3 ZELFVOLDAANHEID is het net niet, maar de toon Miljoenennota leunt er wel dicht tegenaan. Het gaat goëi met de economie en het terugdringen van financieringstekort verloopt volgens het door minista Ruding van Financiën aangegeven tijdpad. De lasten- premiedruk is verlaagd en ons land staat Klaar om profiteren van de voordelen van een verenigd Ejropa. Het is overigens niet onbegrijpelijk, dat het Kabinet zegeningen telt. De economische situatie ziet er inden florissant uit. Dit is weliswaar meer een gevolg internationale ontwikkelingen - de lage dollar en renteët goedkope olie - dan van gevoerd beleid, maar dat ma® de feiten niet minder waardevol. Het is eveneens waar de plannen ten aanzien van de Europese eenwording d jaar een aanzienlijke sprong voorwaarts hebben gemaakt. Het zijn resultaten waar niemand omheen kan. Mai rechtvaardigen die op zich zeer positieve elementen j juichtoon waarvan het kabinet zich in de Miljosnennoli bedient? Naar onze mening niet. Tussen de recels fa zitten problemen verstopt, waar het kabinet al te lucht; overheen stapt. De bestrijding van de werkloosheid is zo'n ernstige zaak. de Miljoenennota wordt daar met zorg over maar pas na de melding dat de werkgelegenhei jaren met gemiddeld meer dan 90.000 mensen is toegenomen. Dat is een stijging van twee procent meer dan het dubbele van de EG en zonder precedent it de periode na 1950. Dat cijfermateriaal oogt imponerend, maar het zegt Interessant is te weten hoe het is gegaan met de bestrijding van vooral de langdurige werkloosheid. Bij het aantrede van het kabinet Lubbers-ll werd dit thema immers tol hoofddoel van beleid gemaakt. ALS HET ware met het schaamrood op de kaken moet kabinet bekennen dat het ver achter ligt op het schema. De door minister-president Lubbers ooit neergelegde doelstelling - in 1990 telt Nederland nog slechts eenhaif miljoen werklozen 'of ik ben weg' - wordt niet gehaald. D« laatste voorspellingen van het Centraal Planburea bevestigen dat nog'eens nadrukkelijk. Van een ploeg van doeners zou verwacht mogen words dat hij niet bij de pakken gaat neerzitten. De Miljoenennot zou bij wijze van spreken bol moeten staan van 4 creatieve ideeën die tot een oplossing van het van de werkloosheid leiden. Daarvan is echter toeal sprake. De voorgenomen plannen blinken uit doc g aan originaliteit. Het lijkt er op dat Lubbers er dia in i) binnenste mee heeft leren leven dat er geen efectievs manier van werkloosheidbestrijding te vinden is. Vdkom# terecht richt zich de algemene kritiek op dit hafzaclti beleid. Ook vanuit sociaal oogpunt bezien, vallen er bij de van het kabinet kritische kanttekeningen te Minister De Koning is een fervent voorstander van let no« verder omlaag brengen van de minimumloner, 4 uiteraard tot gevolg heeft dat ook uitkeringsgerechtigden in hun inkomen zullen vw# gekort. Een betere vorm van beleid zou zijn cm loonkosten van de werkgevers - met name ronil» mimimumloon - omlaag te brengen, als het wae subsidiëren. Dit beleid heeft als voordeel dat werknei* en uitkeringsgerechtigden er niet onder hoeven te lijdM het verschaft de werkgevers voldoende financiële nirnt om meer personeel in dienst te nemen. Financieel zijn er geen beperkingen om die plannen realiseren. Een deel van de 11,6 miljard extra financiS meevallers zou hiervoor kunnen worden gebruikt. Dit® als gevolg kunnen hebben dat het financieringstekort iet minder snel wordt teruggedrongen dan gepland, maat 4 het zwaarst is moet het zwaarst wegen. EEN OPVALLEND aspect in de Troonrede is de die aan het 'Europa van de toekomst' wordt Vooral de impulsen die de economie ven een Ei zonder binnengrenzen zou moeten krijgen, w benadrukt. Het is te prijzen dat Nederland de Europ® gedachte aanhangt. Maar het toekomstbeeld dat Troonrede wordt geschetst is te rose ingeklejrd. Er zijn de laatste tijd forse twijfels ontstaan over haalbaarheid van het magische jaartal 1992. Niet omdat» goede bedoelingen niet langer aanwezig zijn, maar om» de nadelen van een eventueel samengaan zich r nadrukkelijker aandienen. Dat besef heeft al tot aanvaringen geleid. De Britse Margaret Thatcher hee«< enkele malen nadrukkelijk op de rem getrapt en ook' Nederland zijn de meningen daarover hevig verdeeld. Het ontbreken van een samenhangende kij< op dal Europa is weliswaar een detail, maar het is kenmerk voor het door dit kabinet neergelegde begotingsi# oppervlakkig, weinig vernieuwend, zonder inspiratie nagenoeg vertrouwend op de principes <an de markteconomie. Bijsturing van de overheid moet mogelijk worden vermeden. Op zich is er weinig op dit principe tegen. Het mag nooit leiden tot een kil beleid. Die kilheid, dat ontbreken* enthousiasme, manifesteert zich in dit kabinet op duir"" wijze. Premier Lubbers - die zich tijdens de regeerp van zijn eerste kabinet als een bevlogen leider opwierp slaagt er steeds minder vaak in om aandacht te Krijgen® de humane aspecten van zijn beleid. Onlangs nog te011' hij zich verguld met de resultaten van een onder waaruit zou blijken dat het proces van tweedelng in1 maatschappij tot staan is gebracht. Dat is nauwelijks iets om trots op te zijn. Die twsedel» er al. Alleen wordt er over de verliezers niet gespokea echter vaak wordt vergeten is dat zij bepalend zin vr' ware kwaliteit van onze samenleving. Dat laatste door Lubbers ooit als een hoeksteen voor zjn n0' omschreven. Die maatschappelijke betrokkenhed m® we in de Miljoenennota; die is voor winnaars gesclrev?'1 Eind 198S zullen er onge zonder werk zijn, evenv< 120.000 méér dan het kat geerperiode voorspelde. 'Ontoelaaibaar hoog', oord De Koning. De laatste licl daling vin de werklooshl was in 19E7, toen 25.000 menl werden uigeschreven, de h van 1986. Hoewel net er op dit mom ig nauvelijks naar uitz| blijft De Koning geloven „herstel vai volledige werkge genheid. Ergens in de jaren gentig meet ons land in si zijn weeralle mensen die willen, aai werk te helpen, beleid vat 1989 zal daarop gericht. Komenl jaar wordt opnie een looroffer gevraagd werkendei. Ze hoeven niet; te leverei, maar een gemati loonontwkkeling is gel Werkgevers en werknei moeten :ich daaraan bini 1985 1986 (in procenten van het r PEN HAAG - De gemiddel ren), di; door het leveren va tra verlient, houdt daar ma f6en etn halve gulden. Daai .beeld zjn collega in de Bont; houdt. Een Amerikaanse wil van over: 57 gulden en veert! Minister Ruding geeft met c at Nederland international Premiedruk sterk uit de pa: aantal Westerse industriela ih 1990de belastinghervormi •Maar >ok dan zal Nederlan< vrij hoog toptarief (60 p toptarief over een laag inkoi ïwi IiAAG - Er zijn steeds teveel WAO'ers en „ff® arbeidsongeschik nGi kabinet. Aan de aie partners, werkgevers Taf emers, wordt in het T gevraagd om daar iets -i.„j0eh 'Voor een ontwik] het onze is het ona dat er zoveel n huiten het arbeidspr anzegt staatssecretaris Jpraaf (Sociale Zaken), ovpfi Graa£ wil in het naja por, met de sociale parti' fPraak maken over v aantaUen WAO'ers die melf ^ten worden ge

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1988 | | pagina 8