WILLEM BAVINCK: 'IK HOOP DAT IK NOG LANG MEEKAN'
Het nieuwe oude aspirine
TE WEINIC
eel belan
oor bond
iquarium-
Ezelverse oude meesters
CENT
DE STEM EXTRA OP MAANDAG 19 SEPTEMBER 1988
Willem Bavinck (32) in Tilburg is één van de ge
lukkigste mensen van de wereld. Een man met
twee harten. Als het hem niet had mee gezeten
dan was hij een paar jaar geleden overleden.
Boek
Enige kans
Flatje
Relatie
Controlebeurt
MEDISCHE
RUBRIEK
COKS
VAN EYSDEN
De vlucht
Alle vijf
(lo^o-ma
TERNEUZEN - De Stic
Terneuzen, de bundeling
gezondheidszorg in Zeeu
dit jaar zelf een eindexan
)nzekerheid
lonieren
T48
De man met twee harten
Door Ido Broersma
In 1980 werd bij Willem Bavinck een hartspierziekte ge
constateerd. Drie jaar later kreeg hij er door middel van
transplantatie een hart bij. Dat was op 14 juni 1983. Die
datum staat in zijn geheugen gegrift. Het was de dag dat
voor Willem Bavinck een nieuwe tijdrekening aanbrak.
Sinsdien viert hij elk jaar met Toen Bavinck in 1980 ziek
vrouw Mieke, hartsvrienden en werd en op de intensive-care
hart-vrienden zijn hartver-
jaardag. In juni werd de vijfde
hartverj aardag met een groot
feest in huize Bavinck gevierd.
Hij is één van de langstle
vende mensen met een nieuw
hart in ons land. De langstle
vende, Frans van der Wegen,
uit Sittard, kreeg drie maanden
eerder een nieuw hart.
Leefde Willem Bavinck eerst
bij de dag - het kon immers
elke dag afgelopen zijn - lang
zaamaan kreeg hij meer ver
trouwen. „Naarmate het mij
beter ging werd mijn toe
komstperspectief ook beter. Ik
begon een week vooruit te kij
ken. Vorige week heb ik mijn
vakantie voor volgend jaar ge
pland in een huisje van mijn
oom in de Franse Alpen. Mijn
verwachtingspatroon is hoop
vol. Dat is ook gerechtvaardigd
gezien de laatste onderzoeken.
Ik hoop dat ik nog ...tig jaren
mee kan," zegt Bavinck in zijn
moderne appartement in het
centrum van Tilburg, terwijl
hij zijn woorden met een de
monstratief gebaar op de tafel
afklopt.
Bavinck heeft zijn ervaringen
te boek gesteld ('Leven met een
tweede hart', uitgeverij De
Tijdstroom te Lochem). Het is
opgedragen aan de nagedach
tenis van zijn vader, die een
paar jaar na de harttransplan
tatie van zijn zoon overleed aan
een hartaanval. Moest hij de
spanningen, de geleden teleur
stellingen, het nieuwe geluk
van zich afschrijven? „Ik zelf
ben niet belangrijk. Ik wil dui
delijk maken dat een hart
transplantatie tegenwoordig
medisch gezien goed mogelijk
is. Daarnaast heb ik mijn per
soonlijke ervaringen geno
teerd." Hij begon 2% jaar gele
den met schrijven. Daarvoor
kon hij het niet, omdat hij nau
welijks een week vooruit
durfde kijken.
afdeling van het Tilburgse zie
kenhuis lag had hij daar vrede
mee. „Mocht mijn tijd gekomen
zijn, dan was het maar zo. Ik
had er geen probleem mee. Dit
was een nogal fatalistische
houding. Misschien een gevolg
van mijn gereformeerde op
voeding?" zo vraagt hij zich,
geboren Harderwijker, in zijn
boek af.
In een Utrechts ziekenhuis
werd zijn kwaal vastgesteld:
een hartspierziekte liet het
hart langzaam afsterven. Een
harttransplantatie zou de enige
kans op overleven zijn. Willem
Bavinck, toen 24, had er geen
zin in. Hij zag in gedachten de
hartgetransplanteerden, die
door de Zuidafrikaanse arts
Christiaan Barnard waren ge
holpen en korte tijd als kas
plantje in leven bleven. „Aan
mijn lijf geen polonaise," zei
Willem tegen de dokter, die
hem de raad gaf te genieten
van elke stap die hij nog zou
zetten, want veel tijd had hij
niet.
Bavinck keerde terug naar
het ziekenhuis in Tilburg en
ging steeds beter op de medicij
nen reageren. Hij mocht zich
niet echt meer inspannen en
werd arbeidsongeschikt ver
klaard. Hij probeerde nog wat
van het leven te maken. Hij
ging weer naar de stamkroeg,
waar hij als student aan de
Verkeersacademie kind aan
huis was geweest. Daar leerde
hij Mieke nader kennen, die se
cretaresse was van Bavincks
cardioloog.
Het leek eigenlijk allemaal
goed te gaan, maar eind 1982
waren er weer hartproblemen.
Met Mieke nu aan zijn zijde be
sloot hij het er met een hart
transplantatie op te wagen. Hij
zou zestig procent kans hebben
om het eerste jaar na de opera
tie te overleven.
roet in het eten te gooien. Het
weigerde de voorgenomen
transplantatie te betalen en
Bavinck accepteerde dit niet.
Het hart was praktisch al naar
het Harefield Hospital onder
weg en als de operatie niet kon
doorgaan dan zou dat „binnen
afzienbare tijd mijn dood bete
kenen". Op het nippertje stelde
de sociale dienst van Tilburg
zich garant. Onder de voor
waarde dat hij het ziekenfonds
een proces zou aanspannen en
een eigen bijdrage zou betalen.
Een dag na de transplantatie
werd Bavinck wakker. Hij had,
zo had hij zelf op het tv-scherm
in zijn kamer gezien, het hart
van een zestienjarige motorrij
der gekregen. Het oude hart
had dr.Yacoub, de leider van
het transplantatieteam, laten
zitten in de hoop dat het zich
zou herstellen. Het nieuwe hart
was in de rechterborstkas ge
plaatst, waardoor de rechter-
long wat in verdrukking was
gekomen. Bavinck was in Ha
refield Hospital de zestigste
patiënt met een nieuw hart en
de tweede Nederlander die
daar was geholpen.
De medici wilden dat Ba
vinck de eerste hartpatiënt zou
zijn die in Nederland een
tweede hart zou krijgen. Hij
zelf voelde er weinig voor. Ten
slotte besliste de minister van
volksgezondheid: in Nederland
mocht nog niet worden ge
transplanteerd, maar in het
buitenland wel. Gekozen werd
voor het Harefield Hospital,
vlakbij Londen. Enkele weken
voordat de transplantatie zou
plaats hebben trouwden Wil
lem en Mieke. Ze zagen de toe
komst met vertrouwen tege
moet. Bavinck nu: „M'n be
langrijkste taak was om in le
ven te blijven."
Maar het ziekenfonds dreigde
Negen dagen na de operatie
mochten Mieke en Willem in
het dorp een flatje betrekken.
Er was een directe lijn met het
ziekenhuis. Er traden spoedig
afstotingsverschijnselen op,
maar die konden met medicij
nen worden bestreden. Vier
weken later mochten ze naar
huis, naar Tilburg. De drie
maanden na de transplantatie
moest Bavinck eenmaal per
veertien dagen voor controle
naar dr. Yacoub. Ruim vier
maanden na de operatie deed
zich een tweede, zware afsto
ting voor. Bavinck werd zo ziek
dat hij eerst niet naar Enge
land kon.
Langzamerhand werd weer
een redelijk gewoon leven mo
gelijk, maar hij moest oppassen
voor infectie. Het werd Ba
vinck duidelijk dat ook een
hart-getransplanteerde zijn
beperkingen heeft. Mieke kreeg
een infectieziekte en Willem
bleek drager van het virus. In
november 1984 deed zich weer
een lichte afstoting voor, een
paar maanden later gevolgd
door problemen met het oude
hart. Een nieuwe harttrans
plantatie werd overwogen,
maar eerst zou men medicijnen
proberen. Met goed resultaat.
Opnieuw problemen in
augustus 1985. Mieke klapte
geestelijk en lichamelijk in
elkaar. Het leven met een hart-
getransplanteerde was zwaar.
Maar met rust kwam ze er
weer boven op.
Volgens Bavinck is er een rela
tie tussen stress en afstotings
verschijnselen, maar de dok
ters ontkennen dit verband.
„Stress heeft invloed op het
hart. In Noorwegen doet men
er onderzoek naar. Door stress
kun je ook een hartinfarct krij -
gen. Mijn bewering is niet we
tenschappelijk onderbouwd,
maar ik baseer 't op mijn eigen
omgeving en mijzelf."
In oktober 1986 zijn er weer
afstotingsverschijnselea Op
nieuw naar Engeland. De pÜ-
lenkuur werkt. In het voorjaar
op vakantie in de Franse Al
pen. Het doet Willem en Mieke
goed.
Langzamerhand kregen bei
den de indruk dat Willem op de
goede weg was. Steeds minder
werd bij de harttransplantatie
stil gestaan.
Tweemaal per jaar is er nog
een controlebeurt in Engeland.
Het aantal pillen, dat moet
worden geslikt, is van veertig
per dag in het begin terugge
bracht tot vijf a zes. Bavinck
werkt als vrijwilliger bij de
Hogeschool voor toerisme en
verkeer in Tilburg, voorheen
de Verkeersacademie, waar hij
zijn opleiding genoot. Hij is ook
actief als secretaris van de ver
eniging van Nederlandse hart
getransplanteerden, Harten
Twee. Deze doet aan gezellig
heid, steunt nabestaanden bij
begrafenissen van overleden
collega's en zet zich in voor de
belangen van hartgetransplan
teerden.
Bavinck vindt dat hij een re
delijk normaal leven lijdt,
maar zijn conditie is slechter
dan voor zijn ziekte. Hij heeft
regelmatig angst dat er een
noodlottige hart-afstoting
komt. Maar die angst wordt
wel steeds minder. „Ik moet
een zeer evenwichtig leven le
ven. Je hebt meer beperkingen
dan een normaal mens. Ik ben
kort geleden uit eten geweest,
met een glaasje wijn erbij.
Maar de dag erna moet ik dan
weer rustig aan doen en verder
in de week een stapje terug
doen."
Er bestaat geen geneesmiddel
dat zoveel jaren lang, zo vaak,
en door zoveel mensen is ge
slikt als aspirine. Je zou dus
verwachten dat we nu onder
hand echt alles van het spul te
weten zijn gekomen. Dat is
niet zo. Aspirine blijft de we
tenschap verbazen, en dat
werd vorige maand weer eens
voor de zoveelste maal duide
lijk. Na een hartinfarct blijkt
aspirine de dood net zo effec
tief op afstand te houden als
het nog steeds tamelijk revo
lutionaire en peperdure mid
del streptokinase.
Bijna 90 jaar geleden, in
1899 om precies te zijn, kwam
kleurstoffenfabrikant Bayer
als eerste met een acetylsali-
cylzuur bevattende pijnstiller
op de markt. Aspirine. Het
had als middeltje tegen bijna
alle kwaaltjes zo'n succes dat
van lieverlede alle kleine
pijnstillers 'aspirientjes' gin
gen heten, wat er ook in zat en
van welke fabrikant dan ook.
Daarna volgde een terugval.
Het middel was wat al te ge
woontjes geworden en in de
jaren 70 dreigden nieuwe
pijnstillers met flitsende na
men en behoorlijk aan de
prijs het nederige aspirine
weg te drukken. Die strijd
heeft aspirine gewonnen.
Toen de kruitdamp optrok
waren er nog maar twee rede
lijk goed werkende en rede
lijk veilige kleine pijnstillers
over: paracetamol en aspiri
ne.
Aspirine, of liever het ace-
tylsalicylzuur dat (lees de bij
sluiter!) in de diverse aspi
rientjes zit, is geen gering ge
neesmiddel. Als pijnstiller
wordt het door Jan en alle
man nog steeds tamelijk on
derschat, hoewel het spul zich
in allerhande onderzoek als
een behoorlijk sterke kleine
pijnstiller deed kennen. Bo
vendien verlaagt aspirine de
koorts en gaat in een moeite
door ook ontstekingen tegen.
Nadeel: het kan in een enkel
geval maagbloedingen ver
oorzaker». Tot ieders grote
verbazing bleken aan dit na
deel ook gunstige kanten te
zitten. Het schijnt dat het een
reumatoloog, niemand weet
wie, ineens opviel dat onder
zijn patiënten (en die slikken
doorgaans veel aspirine) ver
stopping in de hersenbloedva-
ten door bloedstolsels zo wei
nig voorkwam. Die verstop
pingen N (beroerte, beslag,
CVA) veroorzaken veel spra
keloze ellende. Zou je dat mis
schien met een aspirine kun
nen voorkomen? Men heeft
dit onderzocht, en inderdaad,
dat in een aantal gevallen kan
dat: in Nederland krijgen al
een jaar of wat veel oudere
patiënten daarom elke dag
een aspirine voorgeschreven.
Zo was er ook een andere
dokter, ene Craven, die al
vanaf 1954 volhield dat aspi
rine ook een hartinfarct zou
kunnen voorkomen. Dat
bleek, maar daarover verder
meer, niet zo gemakkelijk te
bewijzen.
Bloed moet kunnen vloeien
en bloed moet kunnen stollen,
en dat alles precies op het
juiste moment. Dat juiste mo
ment wordt bepaald door een
elegant evenwicht tussen
twee stofjes, die ik voor het
gemak Stoller en Ontstoller
zal noemen. Stoller zit in de
bloedstollende bloedplaatjes,
Ontstolier zit in de vaatwand
en zolang ze in evenwicht zijn
vloeit het bloed zonder enig
probleem. Maar als de vaat
wand beschadigd raakt - en
atherosclerose is een vorm
van beschadiging - dan daalt
de produktie van Ontstoller in
de vaatwand en verschuift
het evenwicht naar het Stoller
in de bloedplaatjes. Het bloed
stolt, en als dat in de krans
slagaderen gebeurt, dan is een
hartinfarct een feit. Welnu.
Aspirine, of beter acetylsali-
cylzuur, remt de produktie
van allebei de stoffen, maar
Stoller wordt tien keer ster
ker geremd dan Ontstoller.
Kortom: met aspirine is Ont
stoller voortdurend in de
meerderheid: het zou dus
trombose van hart- en her-
senbloedvaten kunnen tegen
gaan.
Nog simpeler gezegd, met
een aspirientje per dag zou je
de kans op het krijgen van
een hartinfarct belangrijk
kunnen verkleinen. Dit is in
de jaren 80 herhaaldelijk uit
geprobeerd op grote groepen
mensen en de resultaten zijn
op zijn zachtst gezegd omstre
den. Begin dit jaar nog steeg
er een enorme juichkreet op
toen uit een groot Ameri
kaans onderzoek bleek dat
acetylsalicylzuur (vanaf nu
ASZ) de kans op een hartin
farct halveert. De volgende
dag was in Amerika de aspi
rine uitverkocht. Nog geen
twee dagen later bleek uit een
soortgelijk onderzoek onder
Britse artsen geen spoor van
de beschermende werking
van ASZ.
Een ander nieuwtje van de
jaren 80 zijn de fibrinolytica,
ofwel medicijnen die bloed
stolsels kunnen oplossen zoals
streptokinase, urokinase, AP-
SAC en t-PA. De eerste 'op
lossers' werden aanvankelijk
via een catheter rechtstreeks
op het verstoppend bloedstol-
sel gespoten omdat men an
ders vreesde dat het spul als
een olifant in de porseleinkast
door de hele bloedsomloop zou
banjeren. Dat gevaar bleek
later heel erg mee te vallen,
zodat 'stolseloplossers' tegen
woordig heel makkelijk met
een infuus kunnen worden
toegediend. Dat kan bij wijze
van spreken al in de ambu
lance. Vorige maand werden
de resultaten van een onder
rechter linker
gem. Iioofdslagader
rechter sleutelbeenslagader
naamloze slagader
bovenste holle ader
aorta ascendens
rechter boezem
rechter kamer
onderste holle ader
linker sleutelbeenslagader
longaders
longslagader
linker boezem
linker kransslagader
linker kamer
zoek bekend waarbij 17.000
patiënten in 417 ziekenhuizen
in Amerika, Australië en de
meeste landen van West
Europa betrokken waren. Die
patiënten waren willekeurig
in vier behandelgroepen inge
deeld. Groep 1 kreeg alleen
een infuus met streptokinase;
groep 2 moest een maand lang
aspirine slikken; groep 3
kreeg én een infuus met
streptokinase én aspirine;
groep 4 kreeg niks bijzonders
behalve dan, net als de andere
groepen, de gebruikelijke be
handeling bij hartinfarct.
In de Lancet van vorige
maand stonden de resultaten
en die waren opzienbarend.
Bij de gebruikelijke behande
ling (en verder niets) stierven
in de eerste 5 weken 13,2 pro
cent van de patiënten. In de
groep die alleen streptokinase
kreeg was dat percentage 10,4,
en dat was ongeveer gelijk
aan het percentage in de aspi
rine groep. Maar van de
groep, en dat was de sensatie,
die zowel streptokinase als
aspirine hadden gehad was
slechts 8 procent overleden.
Het nederige aspirine van nog
geen duppie het stuk blijkt
evenveel bescherming te bie
den als een infuus streptoki-
HiB
nase a f 470,00 de fles. Samen
dringen ze de sterfte na een
hartinfarct met 40 procent te
rug! In een tijd dat de medi
sche vooruitgang hooguit met
procentjes vooruitschreidt, is
dit een ouderwetse stap voor
uit.
Als het bloed in een krans
slagader stolt, dreigt een le
vensgevaarlijk hartinfarct
Aspirine verhoogt de kans op
overleving in de eerste 5 we
ken met 20 procent. In combi
natie met een ander middel,
streptokinase, daalt het aan
tal doden met bijna de helft.
Voor het politiebureau
in Breda zal het druk
worden de komende
weken. Kinderen zullen er te
hoop lopen rond het beeld dat
daar staat. Want een groot aan
tal Bredase scholen gaat zich
bezig houden met lessen over
vrede, waarbij het bekende
beeld De Vlucht van Hein Ko-
reman uitgangspunt is.
Een moeder met kind aan de
hand, is dat een oorlogsmonu
ment? Dat woord is fout. Al die
herdenkingsbeelden in alle ste
den en dopren, pompeus dan
wel ingetogen, het zijn anti-oor
logsmonumenten, stuk voor
stuk. De jammer van de geval
lenen als eindeloze rijen namen
in steen gegrift, of de glorie van
overwinningen, vastgelegd in
andere reeksen namen, - even
eervol, even jong en veelbelo
vend, even dapper. Even zin
loos ook.
In het museum van Verona
staat onder een schildering van
bruut soldatengeweld: „Gezien
de ervaringen van ónze tijd ver
beeldt een zo realistische weer
gave vooral de waanzin van de
oorlog." Met afwerende armen
boven angstige kinderen, zo
zette de schilder daar vrouwen
neer in warme kleuren tegen
over grauw-grijze mannen met
moordwapens.
Ook het Bredase beeld toont
een vrouw: „Kom, vlug, er
dreigt gevaar." Het kinderlijfje
straalt aarzeling uit, en onbe
grip. Waarom? Er is dat veel
zeggende achteromkijken:
waarom weg van al het ver
trouwde? Maar het knuistje
blijft stevig in de grote, warme
hand, de vrouw zal het kind
meetrekken, redden.
Je ziet een moeder met een
kind. Zo begint de werkgroep
vredesonderwijs het 'lesje' over
vluchten, -wat dat betekent om
de benen te nemen, naar een
plaats waar het veilig is om te
leven ('Vrede is leven', zegt een
kind).
Ik wil dat niet geloven, dat
het altijd gaat om een moeder
en haar kind. Ook Jan Wolkers
gaf na de watersnoodramp van
1953 de vlucht voor het dodend
geweld van het water gestalte in
een vrouw met bundeltje kind
onder omgeslagen mantel -
overbekene houding, waarbij
alle hoekigheid van schouders
en ellebogen vervloeit in die be
schermende ronding. Van een
moeder?
Maar zijn dan niet alle vrou-
wen, én mannen,
nieuw en jong leven,
voortbestaan van de »e
waarop iedereen liefst i
flinke poos vrij en vre
kunnen leven? Toch ro,
schilders, beeldhouwers en Bl
dichters altijd de gedachte
aan een vrouw, die moede,;',.
Dét beeld is van oudsher
Met de bedenksels van de
reclameburo-doctorandus-
sen bent u vertrouwd. Met
boniseur-kreten als 'kakel
vers' hebt u geen moeite en
bij het lezen ervan geen
aanvechtingom zo'n kakel
vers ei tegen uw oor te
drukken om na te gaan of u
inderdaad de kip die het
legde nog hoort kakelen bin
nen in het ei.
Waaraan denkt u echter bij
het lezen van de werf roep:
ezelverse oude meesters?
The Listener van 23 juni
1988 geeft deze toelichting op
de term 'ezelvers': that is to
say fresh from the easel. Op
dat soort ezels slaat het epi
theton: schildersezels. Van
dat soort staan er een hon
derdtal in Hongkong in het
atelier van Kenneth Fong en
u mag hem niet verdenken
van overdrijving of holle
bluf.
Hij kan u daadwerkelijk
binnen twee dagen helpen
aan een Rembrandt of Van
Gogh vers van de ezel tegen
een prijs van zo rond de
honderd pond. Voor deze
geldsom wordt u bij Sotheby
of Christie in Londen op zijn
best eigenaar van een van
Vincents penselen. Fong
verkoopt zo'n honderddui
zend ezelverse oude mees
ters per jaar. 'All over the
world' voegt hij er aan toe,
maar voornamelijk - voor
zeventig procent - aan En
geland. Het leek mij een
uiting van medemenselijk
heid u hiervan op de hoogte
te stellen opdat u niet node
loos uw chequeboek pakt en
afreist naar Londen als daar
weer een Van Gogh of Rem
brandt wordt geveild.
Fong levert ze u op telefo
nische bestelling, compleet
met de handtekening van de
oude meester. Zijn personeel
bestaat uit waarachtige
kunstenaars die met oos
terse precisie de meester
werken copiëren aan de
hand van foto's uit de kata-
logi van Sotheby en Christie.
Met zijn doeken houdt u niet
alleen minstens twintig mil
joen gulden in de portemon
nee maar u beleeft er boven
dien nog oneindig meer
kijkgenot aan. Die van Fong
kunt u namelijk met een ge
rust hart ophangen boven de
driezits in uw woonkamer,
terwijl die van Rembrandt I
of Van Gogh moeten worden
opgeborgen in kluizen van
banken - uiteraard niet gra
tis.
P.S. Op de kermis heb ik
suikerspinnen nog niet zien
aanprijzen als 'webvers'.
Het beeld dat wij ons vor
men van de werkelijkheid I
waarin wij leven wordt ons
geleverd door onze zintui
gen, waarvan de meesten
van ons er vijf bezitten, elk j
met een eigen orgaan. Nu I
zijn er mensen met een zin- j
tuig meer, het zogeb
zesde, dat geen eigen orgaan I
heeft. Zij krijgen beelden I
van de werkelijkheid door I
niet door hun ogen doorge-
geven aan hun hersenen. Zij
nemen waar buiten de 1
zintuigen om. Dat heet te-1
recht buitenzintuigelijke I
waarneming, op de wereld- r
markt 'Extrasensory Per-1
ception' genaamd, afgekort I
tot E.S.P.*
Ik heb moeite met i
eenvoudige verklaring van I
een niet eenvoudig ver-1
schijnsel, te meer omdat ik I
zelf nooit beelden doorkrijg
buiten mijn zintuigen
wat ik betreur. Een t*
van een juist ingevuld fcr-l
muiier van de voetbalpoo-l
zou mij welkom zijn, al
het maar eens in de vijf jaar
*Niet E.S.P. maar E.S.RI
volgens Engelands groots®!
illusionist Paul Daniels, dit I
steevast spreekt van Extra
Sensory Deception
Parade Partner in
Autoleasing
Leasing Centrum B
4903 RE Oosterhou
bool van veilige geborgc,,
Zo ziet ook de 12-jarige L
wina Witzoreck dat: ,„<\]]e
ties zouden moeten worden y
stuurd door moeders met groi
armen om al die mensen vaji
wereld te omvatten. Dan cj.
vrede zijn."
Die kindergedachten
vrede pluk ik uit het bl
Nieuwsbron, waarin vtou»„.
voor vrede uit Zeeland J
West-Brabant zulke inspiJ
rende berichtjes en artikelen bii
elkaar sprokkelen. En waa4
het werken aan vrede als fel
proces wordt gepropageerd!
Zoals ook in Breda een wetl-
end over vredesopvoeding vn|
start gaat. Voor volwassen:;
want het wordt niet alleen a#|
de scholen en aan de jeu»
overgelaten.
Dat kan ook niet, ga maai|
na. „Vooruit, laat je niet
kop zitten", zo jutten l
vrouwen hun kind op, dat ha
lend steun zoekt. Dat zijn
diezelfde veilige moeders
de beeldhoueers en de schil-!
ders. De beschermende mante
wordt nu niet opengeslagen,
de warme hand duwt het kit
terug: „Sla d'r maar op los."
Als dan onder het keuken-l
raam de oorlog in alle hevig
heid bloedt, beseft zo'n vro,
opeens met een schok: „Ik i
mijn kind een geweer en sch
een vijand."
Alleen wie kan
en waar het dan wèT
mag lachen.
sAS VAN GENT - In Sas
van Gent worden de messen
Iepen met het oog op de
I jannen voor het storten
van slib uit het kanaal van
gent naar Terneuzen in be-
Lkputten van de voorma
lige Centrale Suiker Maat
schappij (CSM).
Vanavond om 18.30 uur trekt de
Werkgroep Witte Wijk de stra
in van Sas van Gent in om
handtekeningen tegen de stort-
Veri
Van onze verslaggever
De oorzaak vormen de moei
van Onderwijs heeft met he
eindtoets. De minister gaat
leggen over de vorm van dit e
raScaldem moet nu alle zei-
|len bijzetten om voor het einde
van het schooljaar met een
amen te komen dat aan de
eisen voldoet. Volgens direc-
eur G. Rienties heeft de school
aarvoor 'veel te weinig tijd'.
De problemen met de exa-
lens zijn geworteld in de her-
jeturering van de gezond-
eidsopleidingen in Nederland,
vaar in 1986 mee is begonnen.
Sindsdien volgt in een snel-
einvaart de ene verandering
andere op en groeit de on-
duidelij kheid en de verwarring
Dver de uiteindelijke vorm van
ieeindtoetsing.
het jaarverslag van InfraS-
ildem over 1987 staat: „Dat
»ede hierdoor ook de leerling
rooralsnog in grote onzeker-
ieid verkeert over de, wijze
'aarop hij aan het einde van
le opleiding moet voldoen aan
einddoelstellingen van de
jleiding, wordt als zeer onge
wenst beschouwd".
Rienties: „Wat van de leer-
igen verwacht wordt is be-
jan onze correspondent
ERNEUZEN - In het kade
aan hield De Albino Zwaan
andse bondsdag voor aquar
andtheater in Terneuzen. Ru
Nederland, Duitsland, Spanje
pg-
jfoorzitter W. van Daele van
Albino Zwaarddrager
ende de bondsdag. „Een in-
jfaationale bondsdag is en c
ajft van het grootste belang, v
is nog steeds zinvol vanuit r
F Promotionele hoek gezien.
Jaarnaast is het een aankno-
bgspunt voor mensen die
5® naar een nuttige vrije-
Oasbesteding. Voor de leden is
r 'eigen van nieuwe contac-
belangrijk. We werken met
vende have, daarom is het 1
Pk een levendige hobby. Ter-
is blij dat het veertigja-
if bestaan met zoveel aqua-
jumvriendne uit binnen- en
atenland gevierd kan wor-
ansluitencl sprak burgemees-
L-, Ockeloen: „Een aqua-
,ls eigenlijk pionieren in
batuur. iets dergelijks kun
p b'leen. Daar heb je an-
e n bij nodig, vandaar dat
,P.9ede vereniging onont-
K, is" Vervolgens boden
b'tenlandse gasten de bond
aantal relatiegeschenken
r T*.
L P°stma uit Spijkenisse
ino° e tot de pauze en le-
6nl°Ver het thema: de aqua-
&ereld- De middagpauze
Ln,,f °°r de bezoekers veelal
bn v°m Terneuzen te verken-
Ëe w t°°r 'Üi doel was speciaal
f a lertoren open gesteld.
15.00
uur werd het pro-