Hollandse kaas: 40 soorten
ministe:
4
VRIJ PLOTSELING WEMELT HET VAN VARIËTEITEN
Nieuwe schoenen en laarzen: het zit hem in de details
Ski-gymnastiek blijk
geheel niet te helpen
Rijst in Indonesië
Spoeddeba
partij na g<
vakbond s
de Stem co
Nieuwe rase na kubusl I |n de havenstad Gdansk toondJ
Toenadering
.DE STEM CONSUMENT MAANDAG 19 SEPTEMBER 1988
Kieskeuriger
Binnenland
Geen goud
Kaasmeisje
PE STEM BINNEN^
Door Henriëtte Verburgh
Nederland eet steeds meer kaas. En toch
is kaas lang zo gewoontjes niet meer als
vroeger. Er is de laatste tijd misschien
wel sprake van een echte Nederlandse kaascultuur.
Een enkele blik op de toonbank van een goede
kaas-speciaalzaak zal in ieder geval voldoende zijn
om te concluderen dat die brave belegen Goudse
en Edammer nog wel de ruggegraat van de Hol
landse kaascollectie vormen, maar dat het daar om
heen wemelt van de variëteiten en specialiteiten.
Op het moment kan de consument al kiezen uit
meer dan veertig typen 'Hollandse' die vaak nog in
verschillende leeftijdscategorieën van jong tot
oveijarig worden aangeboden. Wie had er een paar
jaar geleden nog gehoord van Maasdammer gaten
kaas, van Kernhem, van Hollandse geitenkaas, van
rauwmelkse als Kollummer, Beerendshoeve en Te
xelaar, van herderskaas. De nieuwste aanwinst is
Proosdijkaas, die zo'n tien dagen geleden in aan
wezigheid van koningin Beatrix werd geïntrodu
ceerd. Hoe schaars waren tot voor kort de boeren
kazen, de Frieze nagelkaas, de roomkaas, heerlijk
heden, die nu overvloedig in de vitrines liggen.
En wie had ooit gedacht dat Nederland nog eens
voor de dag zou komen met 'vreemde' kazen met
uitheemse namen als mon chou, subenhara, bar-
selle en pompadour? De plotselinge differentiatie
in kaas doet nog vreemder aan als men in aanmer
king neemt dat ten gevolge van verregaande indus
trialisering van het produktieproces de trend bijna
een eeuw lang de andere richting uit ging. Die van
standaardisering van een in oorsprong wisselvallig
natuurprodukt.
Hoe moet men dit Hollandse kaas-offensief dui
den. Is het wellicht een nauwkeurig voorbereid ant
woord op de talrijke buitenlandse kazen die zich
op de Nederlandse markt nestelen? Volgens de
heer Vernooy, voorlichter van het Nederlands Zui-
velbureau, een orgaan dat de promotie van Neder
landse kaas in binnen- en buitenland voor zijn re
kening neemt, is dit niet het geval. Hij wijst erop
dat het uitwaaierende kaasassortiment zich overal
in West Europa voordoet. Vernooy: „De toene
mende welvaart en het internationale verkeer heeft
de mensen kieskeuriger gemaakt, maar ook meer
bereid om geëikte patronen te doorbreken. Voor de
traditionele boterhammen met kaas zijn de snacks
gekomen, de hapjes tussendoor, de toepassingen
van kaas in pizza's, macaroni en culinaire recepten.
De Nederlandse kaasfabrikanten hebben daar ge
woon goed op in gespeeld. Men heeft het imago
van kaas op tijd een lift gegeven. Dat heeft ertoe
bijgedragen dat de populariteit van Hollandse kaas
op de binnenlandse en op de buitenlandse markt
behouden kon blijven".
Ook drs. H. Schelhaas, voorzitter van het Produkt-
schap voor Zuivel, meent dat de Nederlandse kaas
markt niet bezig is met een krachtmeting met bij
voorbeeld de Franse kazen, produkten waarmee de
moderne consument dank zij de regelmatige va
kanties buiten de landsgrenzen in de afgelopen ja
ren tot volle tevredenheid heeft kennis gemaakt.
Schelhaas: „In 1987 is er ruim 12.000 ton kaas uit
het buitenland geïmporteerd tegen een binnen
landse consumptie van 190.000 ton. Het aandeël
Frans is niet weg te poetsen, maar als je het afzet
tegen de totale binnenlandse consumptie is het
echt niet zo veel. Bovendien bereikt een gedeelte
van de importkaas nooit de Hollandse huiskamer,
omdat die gewoon wordt doorverkocht naar an
dere delen van de wereld. De cijfers wijzen daarbij
uit dat de binnenlandse consumptie van de Neder
landse kaas sneller groeit, dan die van import-ka
zen. En dat terwijl de export van Nederlandse kaas
naar Frankrijk juist toeneemt". Niet zo vreemd, al
dus de heer Schelhaas, want anders dan de Franse
is de Nederlandse kaas constant van kwaliteit, uit
stekend te bewaren en verveelt hij nooit.
Toch is het niet alles goud wat er blinkt aan de
kaashemel. Op groothandelsniveau is de kaas nog
nooit zo duur geweest. Recentelijk steeg de prijs op
de Leeuwarder kaasbeurs zelfs boven de 7,- per
kilo. Oorzaak: de ingeperkte melkproduktie sinds
1984 door de zogenaamde superheffing. Melk is de
belangrijkste grondstof van kaas, dus melkschaar-
ste heeft ook een ongunstige werking op de kaas-
prijs. Misschien voor de binnenlandse markt niet
zo verschrikkelijk. Het effect op een onsje jonge is
gering, maar voor de export een verschijnsel dat
kwalijke gevolgen kan hebben.
Schelhaas: „De uitloop van de prijs is ongunstig,
vooral omdat we het gevoel hebben dat hij tijdelijk
is. De boeren hebben dus geen blijvend profijt van
de hogere inkomsten en voor de export verlies je zo
klanten die je later met pijn en moeite misschien
terug kan winnen. Als de prijs moet stijgen, ak
koord, maar dan wel in constante lijn, en niet met
pieken en dalen".
De grillige prijsontwikkeling van de melk doet zich
voor in een periode van toenemende druk op de
C0MIIMM
Europese kaasmarkt. Nederland vroeger onbe
dreigd de grootste kaasexporteur ter wereld merkt
dat concurrenten als Duitsland en Frankrijk dich
terbij komen. Ook in die landen wordt namelijk
steeds meer melk tot kaas verwerkt. Helaas beperkt
men zich daarbij niet tot produktie van de eigen
soorten, maar wordt er onbeschaamd geleend van
succesnummers van de buren. Zo deinst men er in
Duitsland, België en Frankrijk niet voor terug Hol
landse Goudse en Edammer te verkopen, die nooit
een Nederlandse douane is gepasseerd.
Schelhaas: „Echt verontrustend is de ontwikeling
nog niet. De buitenlandse 'Hollanders' hebben tot
op heden lang niet onze kwaliteit. Men beperkt
zich hoofdzakelijk tot jonge soorten, waarvan een
groot deel voor verwerking is bestemd. Maar alert
moet je natuurlijk blijven. Want de wil om zich te
verbeteren leeft daar over de grenzen, en men
slaagt daar ook wel in. Dus hier doorgaan met in
novatie. Dan houden we de nodige voorsprong".
Binnen- en buitenlandse politiek ter verhoging van
de kaasconsumptie vallen dus momenteel keurig
samen. Het Nederlands Zuivelbureau heeft intus
sen de handen vol aan het aan de man brengen van
"The New Wave in Cheese', de grotere variatie in
het aanbod, de verhuring van het produkt en de
rich steeds verwijdende toepassingsmogelijkheden.
Het Onverwoestbare Kaasmeisje blijkt daarbij
vooral op demonstratiepartijtjes een uitstekende
hulp. De oosterburen rijn nog steeds dol op Frau
Antje, leert recentelijk marktonderzoek en zelfs in
Nederland blijkt deze locale schoonheid, uit een
vergane periode maar bij 14% van de consumenten
ergernis op te wekken. Via de massamedia tracht
men in Frankrijk de sympathie voor onze kazen op
te voeren met onder meer campagnes voor de Frui-
té de Gouda, een zes maanden oude Goudse van
dessert-kwaliteit, 'gerijpt als een goede wijn'. In
België opereert men onder het motto: 'Smaken ver
anderen, de kaaskunst büjft'.
In Duitsland is de boodschap: 'Kochen mit Këse
aus Holland', waarbij de nieuwe Hollandse Maas
dammer gatenkaas naar voren wordt geschoven als
onontbeerlijk voor de hoogstpersoonlijke salade.
Het doorsnee jasje van kaas wordt dit seizoen in
eigen land weer verder afgestroopt me een serie
nieuwe advertenties waarvoor het reclamebureau
Prad tekende. De eerste verscheen inmiddels op
een dubbele pagina van de modespecial van Ave
nue. Tussen de meest exclusieve en snobistische
duurzame gebruiksgoederen prijkt een stuk voor
malig volksvoedsel: onvervalste oude Goudse
brokkelkaas, geflankeerd door zes recepten van het
type culinair hoogstandje. Gepocheerde peren in
rode vermouth met geschaafde oude kaas en gegra
tineerde tongfilets met garnalen en champignons,
hebben toch weer heel wat meer dan kaas uit het
vuistje, bij het buisje.
Het al tamelijk luxe receptenboekje Doe meer met
Kaas (4,95), nog niet zo gek lang geleden geïntro
duceerd, is zojuist vervangen door het aanzienlijk
ambitieuze Kaas a la Carte 9,95), waarin de fijn
proever naast 'gemakkelijke' recepten, en verre
folkloristische schotels ook het driesterrenniveau
vindt. De tijd dat Jan Kaas en Jan Modaal een en
dezelfde waren, ligt achter ons.
Vol verwachting neemt koningin Beatrix een stukje Proosdijkaas in haar mond. De nieuwe kaassoort werd
gepresenteerd ter gelegenheid van de viering van het veertigjarig jubileum van het Nederlands Instituut voor
Zuivelonderzoek NIZO. Links ing. R. Posthumus vcan de coöperatieve Stremsel- en Kleurselfabriek en een
kaasmeisje. fotoanp
Door Carla Wijnstroot
Spectaculaire vormen zullen er niet bij
zijn, in de schoenenmode voor de herfst
en de winter. Over het algemeen zijn ze
klassiek, traditioneel en in sommige ge
vallen zelfs regelrecht afgeleid van vooroorlogse
modetendenzen.
Maar echte 'schoenenfreaks' (eigenlijk is dit woord
niet meer in zwang!) zullen dit seizoen de etalages
afstropen als waren rij op zoek naar de meest ver
rukkelijke hapjes bij de exclusieve traiteurs. Want
het rit 'm niet zomaar in een nieuwe kleur of een
andere leest, de smaakverschillen liggen veel sub
tieler. Hoe belangrijk de details in de mode voor
schoenen en laarzen rijn, blijkt wel uit dit be
knopte overzicht dat het Modecentrum voor de
schoen- en lederindustrie in Waalwijk geeft.
In de elegante stijl zien we nog steeds veel
pumps. Vaak effen, vaak ook versierd met een
simpel vetertje, strikje, een fijne paspoil (tussen-
gestikt leer) of een metalen accent. We zien weer
wreefbanden en hoge vetersluitingen, de leesten
rijn slank, de neuzen ovaal en de hakken geïnspi
reerd op de Louis XV-stijl. Voor de stad maakt
de elegent-sportieve Engelse pump haar come
back, bijvoorbeeld met brogue-gaatjes als versie
ring. Glad leer, maar steeds meer suède wordt
gecombineerd met zacht glanzende of matte leer
soorten en met lak. Zwart, bruin en marine rijn
naast rood en grijs de voornaamste kleuren.
Als het modern elegant mag, dan zien we de
pump frivole sprongetjes maken: er wordt veel
opgesmukt en versierd met rozen, draperieën,
linten, en strikken. De leesten zijn opvallender,
soms korter en gedrongen en de hakken rijn
even extreem en opvallend in alle denkbare vor
men of standen. Zeer hoog en dun wordt afge
wisseld met de meer barokke diabolo-hak. Veel
kleuren, veel combinaties van fraaie materialen
als suède en nubuck met lakleer, metalisé's, sa
tijn en rib. Een stapje verder en je krijgt de cock
tailmode met nog meer kwikjes en strikjes,
steentjes en corsages in fluweel en satijn. Onder
trotteurs verstaan de schoenspecialisten alle
schoenen waarop men vaak en comfortabel
pleegt te lopen. Voor daags gebruik, zou je kun
nen zeggen. Semi-sportief, stads, bedoeld voor
onder pantalon of rok. Dat kunnen dus korte
laarsjes rijn, of molières, of lage, platte balleri
na's. Modekenmerkend is dit jaar het zoge
naamde 'hoogfront'-model, waarbij de sluitingen
tot ver over de wreef reiken. Veters en gespjes-
TEKENING KA TIN KA HOFSTEDE
sluitingen worden vaak afgewisseld of gecombi
neerd met elastiek. De vormen rijn dikwijls afge
leid van het herenlaarsje uit de jaren twintig,
maar vaak is daar ook vrijelijk op gevariëerd. De
hakken rijn laag, maar de leest blijft elegant.
Deze stijl kan ongemerkt overgaan in de spor
tieve stijl, die in de schoenenmode eerder neigt
naar de Tetro-stijl' dan naar de echte sport
schoen (want die beslaat een ander hoofdstuk).
Klassieke en functionele vormen, dus, maar met
eigentijdse details: stevige zolen in leer, crêpe of
poro-gummi, het leer moet tegen een stootje
kunnen en is dus vettig, of plantaardig glooid of
waterproof. Als er een combinatie is gemaakt
met textiel dan is dat ook waterdicht. Voeringen
zijn behaaglijk warm met molton of vacht. De
modellen zijn halfhoog tot enkelhoog, en de stijl
loopt ook over in sportieve laarzen tot boven de
enkel.
De laars rit overigens weer goed in de lift. Er
blijft vraag naar de sportief-klassieke rijlaars,
maar in trendy kringen wordt de 'over-de-knie'-
laars al gesignaleerd, en beleeft de meer geklede
laars met modieuze details (draperieën, rijgveter-
sluitingen, twee kleuren en fantasiesluitingen)
weer een schoorvoetende comeback.
In de EXTRA bijlage Consument van morgen:
Alles over de najaars- en wintermode 1988/89.
Ski-gymnastiek en een goede conditie verminderen de kanji®
ongeval bij het skiën niet. Dat is een van de conclusies uit ij'
derzoek van medisch bioloog L. Bouter, die aan de Rijksuni\
teit Limburg gepromoveerd is op het proefschrift 'Injury risi
downhillskiing' (Het risico van letsel bij het naar beneden skfe
W Elk jaar beoefenen ruim 600.000 Nederlanders het alpine^
Gemiddeld raken er tussen de 12.000 en 20.000 min of meer en
gewond.
W Bouter begon rijn onderzoek vier jaar geleden. Via de AM
ondervroeg hij bijna zeshonderd skiërs die een blessure oi
hadden, en evenveel wintersporters die heelhuids waren tin
men. Duidelijk was meteen dat ongeoefende skiërs dubbel
keer risico lopen. Skiles kan dat risico aanzienlijk verminderen
W Veel verwondingen worden veroorzaakt door verkeerd al
stelde skiverbindingen. Die afstelling is te controleren met eet s
apparaat. Opvallend is, zo constateert Bouter, dat zo'n
Nederland veel vaker gebruikt wordt dan in de
den.
Alcoholgebruik blijkt geen belangrijke risicofactor te zijn. Bij
geblesseerde skiërs waren zelfs meer geheelonthouders dan bij
heel geblevenen.
Inte
EL0UNDA (ANP)-D
plannen om de binnen
grenzen in de EG
1993 af te schaffen ver
fijnen niet in de ijs
kast, zelfs als Groot-
Brittannië voorlopig
aan de kant blijft]
staan.
Dat is gebleken tijdens een
informele bijeenkomst van
de EG-ministers van fi
nanciën, het afgelopen
weekeinde op het Griekse
eiland Kreta. Tijdens de
bijeenkomst pleitte minis
ter Ruding (Financiën)
V00r verhoging van de ac
cijns op alcohol.
In Indonesië is rijst het heilige hoofdgerecht. In stalletjes laa
de weg worden grote borden met dampende rijst opgeschept,
garneerd met wat vlees en groente. Mensen rijn gewoon om, tus
de werkzaamheden door, even neer te strijken bij zo'n eenvoud
eetgelegenheid.
Wanneer je bij een Indonesische familie thuis eet, zul je op tafel
telijke gerechten vinden, waarvan je kunt nemen zo veel als je
Voor de koloniale Nederlanders werd deze manier van serverenl
uitgangspunt van hun rijsttafel, die uitgroeide tot een copia
maaltijd met soms wel meer dan twintig koude en warme
ten.
Gaargekookte rijst moet droog en loskorrelig rijn. Er zijn verse
lende manieren om dit te bereiken, al dan niet met een stomer
gaan er vanuit dat u geen rijststomer heeft, maar wel een pan
een niet te dunne bodem (anders gaat de rijst vastkoeken). Ni
per persoon twee kleine kopjes rauwe rijst (beras) en gebruik j
zout. Zoek de rijst na op steentjes.
Neem op ieder kopje rijst twee kopjes water. Breng het water i
de kook en laat de rijst zonder deksel rustig droogkoken. Roer
mengsel een keer, zet de pan op 'n klein pitje (zonodig op
plaatje) en doe de deksel stevig dicht (leg eventueel een opgerc
schone theedoek langs de rand). Na ruim tien minuten is dei
klaar, maar proef voor het opdienen enkele korrels om te contri
ren of ze wel zacht rijn, iedere soort rijst heeft immers z'n
kooktijd. Als u van plan bent om regelmatig rijst te koken, isi
aan te raden steeds dezelfde rijstsoort te kopen. Hieronder
een zacht gekruid gerecht dat samen met wat rauwkost, bijvoc
beeld niet aangemaakte komkommer of gesmoorde kool een
dis vormt.
Oesih Oesih van rundvlees
voor 4 personen
Voorbereidingstijd: 10 minuten
Kooktijd: ruim twee uur.
400 gram mager rundvlees
1 grote ui
1 teentje knoflook
1 theelepel trassi
1 theelepel sambal oelek
4 blaadjes djeroek poeroet
2 blaadjes daon salam
3 kemiries
1 schijf laos of 1 theelepel poeder
1 theelepel ketoembar
1 theelepel goela djawa of suiker
1/4 blok santen
1 theelepel asem of 1 kneep citroen
1 bouillonblokje of zout naar smaak
2 eetlepels mais- of zonnebloemolie
Snij het vlees in blokjes en kook het een uur in weinig water,
kruidenmengsel kneuzen en licht fruiten in 2 eetlepels olie I
blaadjes salam en djeroek poeroet worden daarbij los in
daan. Voeg het vlees, de bouillon en het blokje santen toe et la
het koken tot het vlees gaar is en de olie zich heeft gescheiden
de saus. Tussentijds zonodig water toevoegen, maar let
de saus niet te dun wordt.
WARSCHAU (RTR) - De leii
tische partij hebben zaterdi
houden over de afspraak
Solidariteit volgende maand
leggen.
Het officiële Poolse nieuws
agentschap PAP meldde dat
het Politburo vergaderd had
over de politieke en maat
schappelijke problemen in het
land. Eerder op de dag had de
Poolse partijleider, generaal
Wojciech Jaruzelski, al over
legd met de leden van het par
tijsecretariaat en de provin
ciale partij leiders.
Minister Kiszczak sprak
vrijdag na twee dagen onder
handelingen met Solidariteit-
leider Lech Walesa af volgende
maand besprekingen te begin
nen over de toekomst van het
land. Daarbij kreeg Walesa
volgens een andere voorman
van Solidariteit, Wladyslaw
Frasyniuk, van Kiszczak te ho
ren dat er voorlopig geen
sprake kan zijn van legalise
ring van het onafhankelijke
vakverbond, dat in 1982 buiten
de wet gesteld werd. Volgens
Kiszczak zou er een opstand
uitbreken in de gelederen van
partij, leger en politie als de re
gering Solidariteit weer zou
toelaten.
Volgens westerse waarne
mers wordt er inderdaad flink
gemord in de partij over de be
sprekingen met Solidariteit en
overwegen sommigen zelfs hun
partij boekje in te leveren als de
regering het op een akkoordje
gooit met Solidariteit. Maar zij
achten het onwaarschijnlijk
dat Kiszczak, die als een ver
trouweling van Jaruzelski
geldt, zijn post zal verliezen,
tenzij er een echte opstand in
de partij zou uitbreken.
DE VERHOUDING TUSSEN de
regering valt het best te vergelijl
aar geketende gevangenen: het
een kan niet buiten de ander.
Dat besef begint nu blijkbaar
door te dringen. Vooral de Pools
deze gedachte. Sinds de knevel it,
Jidariteit in 1981zijn leider Wa
door de Poolse regering consec
de onverschilligheid van het Poe
worden economische omstandiJ
voorzitter Walesa aan kracht en
,ust aan het arbeidsfront van bec
Ken nog best bereid om de barric
I rJ*Lec'1ts met hu'P van Walesa -
I rn ,belofte afdwong dat Solidar
I O?,?.?1e",a,el9esprek over de toek
I ?an de stakingen.
I nrn esa heeft met ziJn handreik
Ista ?sico 9enomen. De radic.
I a' veroordeeld, maar de i
Ien? ,z'ch achter hun leider ges
I cin rne'de P°°lse partijtop -
beterendrUISt en'9e manier
I Pr!^at 9eldt voor Walesa, is e
ooise partijleider Jaruzelski ens
srh Czeslaw Kiszczak. In de t
leaa Rarti' 's 9rote onrust ontsta
ak iz- de gemoederen te bec
1'S2czak om het hardst dat d
nim n'e' veranderd is. Veel;
ri„h(we besprekingen zijn geplar
van het Poolse staatsbe:
pne hervormingen,
en voorzichtige toenader
Ivoori e re9er'ng zullen uit
I han? i de baviken in de commui
I sIiJe. 9en °P alle mogelijke m;
I mar-h, het eigenbelang - de ar
dianw Posit|es aantasten - en i
krarhi 'and 2it 20 dieP in de f
n0Q i??n ooodzakelijk is om uit
y 's het de vraag of het ooit no
Rubik's Clock, zo heet de nieuwste breinbreker na dev
rage van de Magische Kubus. Het is opnieuw een vondst valj
45-jarige Hongaarse spellenuitvinder Emö Rubik. Vanaf U"'s™
ding in de winkel te koop en gaat 19,95 kosten.
Of het uiteindelijke succes te vergelijken zal rijn met dat 1
kubus, zal moeten worden afgewacht. Van de kubus rijn sinds |!t
over de gehele wereld honderd miljoen exemplaren verkocht.
W De Clock bestaat uit een ronde schijf met aan weerszijde]
gen kleine klokjes, die met behulp van vier wieltjes en vier bC
verdraaid kunnen worden. Het gaat erom alle wijzers van alle V
jes tegelijk op twaalf uur te krijgen. Een geheim en een echttf
zei.
Promotie van Nederlandse kaas in het buitenland
fotoarchief de stem
0
