Hollandse kaas: 40 soorten
MINISTER
Inte
VRIJ PLOTSELING WEMELT HET VAN VARIËTEITEN
Nieuwe schoenen en laarzen: het zit hem in de details
Ski-gymnastiek blijk
geheel niet te helpen
Rijst in Indonesië
Nieuwe rage na kubus
Spoeddebal
partij na ges
vakbond S<
Toenadering
.DE STEM CONSUMENT MAANDAG 19 SEPTEMBER 1988
Kieskeuriger
Binnenland
Geen goud
Kaasmeisje
ppSTEMBINNENl
DESTEMCOf
Door Henriëtte Verburgh
Nederland eet steeds meer kaas. En toch
is kaas lang zo gewoontjes niet meer als
vroeger. Er is de laatste tijd misschien
wel sprake van een echte Nederlandse kaascultuur.
Een enkele blik op de toonbank van een goede
kaas-speciaalzaak zal in ieder geval voldoende zijn
om te concluderen dat die brave belegen Goudse
en Edammer nog wel de ruggegraat van de Hol
landse kaascollectie vormen, maar dat het daar om
heen wemelt van de variëteiten en specialiteiten.
Op het moment kan de consument al kiezen uit
meer dan veertig typen 'Hollandse' die vaak nog in
verschillende leeftijdscategorieën van jong tot
overjarig worden aangeboden. Wie had er een paar
jaar geleden nog gehoord van Maasdammer gaten
kaas, van Kernhem, van Hollandse geitenkaas, van
rauwmelkse als Kollummer, Beerendshoeve en Te
xelaar, van herderskaas. De nieuwste aanwinst is
Proosdijkaas, die zo'n tien dagen geleden in aan
wezigheid van koningin Beatrix werd geïntrodu
ceerd. Hoe schaars waren tot voor kort de boeren
kazen, de Frieze nagelkaas, de roomkaas, heerlijk
heden, die nu overvloedig in de vitrines üggen.
En wie had ooit gedacht dat Nederland nog eens
voor de dag zou komen met 'vreemde' kazen met
uitheemse namen als mon chou, subenhara, bar-
selle en pompadour? De plotselinge differentiatie
in kaas doet nog vreemder aan als men in aanmer
king neemt dat ten gevolge van verregaande indus
trialisering van het produktieproces de trend bijna
een eeuw lang de andere richting uit ging. Die van
standaardisering van een in oorsprong wisselvallig
natuurprodukt.
Hoe moet men dit Hollandse kaas-offensief dui
den. Is het wellicht een nauwkeurig voorbereid ant
woord op de talrijke buitenlandse kazen die zich
op de Nederlandse markt nestelen? Volgens de
heer Vernooy, voorlichter van het Nederlands Zui-
velbureau, een orgaan dat de promotie van Neder
landse kaas in binnen- en buitenland voor zijn re
kening neemt, is dit niet het geval. Hij wijst erop
dat het uitwaaierende kaasassortiment zich overal
in West Europa voordoet. Vernooy: „De toene
mende welvaart en het internationale verkeer heeft
de mensen kieskeuriger gemaakt, maar ook meer
bereid om geëikte patronen te doorbreken. Voor de
traditionele boterhammen met kaas zijn de snacks
gekomen, de hapjes tussendoor, de toepassingen
van kaas in pizza's, macaroni en culinaire recepten.
De Nederlandse kaasfabrikanten hebben daar ge
woon goed op in gespeeld. Men heeft het imago
van kaas op tijd een lift gegeven. Dat heeft ertoe
bijgedragen dat de populariteit van Hollandse kaas
op de binnenlandse en op de buitenlandse markt
behouden kon blijven".
Ook drs. H. Schelhaas, voorzitter van het Produkt-
schap voor Zuivel, meent dat de Nederlandse kaas
markt niet bezig is met een krachtmeting met bij
voorbeeld de Franse kazen, produkten waarmee de
moderne consument dank zij de regelmatige va
kanties buiten de landsgrenzen in de afgelopen ja
ren tot volle tevredenheid heeft kennis gemaakt.
Schelhaas: „In 1987 is er ruim 12.000 ton kaas uit
het buitenland geïmporteerd tegen een binnen
landse consumptie van 190.000 ton. Het aandeël
Frans is niet weg te poetsen, maar als je het afzet
tegen de totale binnenlandse consumptie is het
echt niet zo veel. Bovendien bereikt een gedeelte
van de importkaas nooit de Hollandse huiskamer,
omdat die gewoon wordt doorverkocht naar an
dere delen van de wereld. De cijfers wijzen daarbij
uit dat de binnenlandse consumptie van de Neder
landse kaas sneller groeit, dan die van import-ka
zen. En dat terwijl de export van Nederlandse kaas
naar Frankrijk juist toeneemt". Niet zo vreemd, al
dus de heer Schelhaas, want anders dan de Franse
is de Nederlandse kaas constant van kwaliteit, uit
stekend te bewaren en verveelt hij nooit.
Toch is het niet alles goud wat er blinkt aan de
kaashemel. Op groothandelsniveau is de kaas nog
nooit zo duur geweest. Recentelijk steeg de prijs op
de Leeuwarder kaasbeurs zelfs boven de 7,- per
kilo. Oorzaak: de ingeperkte melkproduktie sinds
1984 door de zogenaamde superheffing. Melk is de
belangrijkste grondstof van kaas, dus melkschaar-
ste heeft ook een ongunstige werking op de kaas-
prijs. Misschien voor de binnenlandse markt niet
zo verschrikkelijk. Het effect op een onsje jonge is
gering, maar voor de export een verschijnsel dat
kwalijke gevolgen kan hebben.
Schelhaas: „De uitloop van de prijs is ongunstig,
vooral omdat we het gevoel hebben dat hij tijdelijk
is. De boeren hebben dus geen blijvend profijt van
de hogere inkomsten en voor de export verlies je zo
klanten die je later met pijn en moeite misschien
terug kan winnen. Als de prijs moet stijgen, ak
koord, maar dan wel in constante lijn, en niet met
pieken en dalen".
De grillige prijsontwikkeling van de melk doet zich
voor in een periode van toenemende druk op de
consurn
Promotie van Nederlandse kaas in het buitenland.
Europese kaasmarkt. Nederland vroeger onbe
dreigd de grootste kaasexporteur ter wereld merkt
dat concurrenten als Duitsland en Frankrijk dich
terbij komen. Ook in die landen wordt namelijk
steeds meer melk tot kaas verwerkt. Helaas beperkt
men zich daarbij niet tot produktie van de eigen
soorten, maar wordt er onbeschaamd geleend van
succesnummers van de buren. Zo deinst men er in
Duitsland, België en Frankrijk niet voor terug Hol
landse Goudse en Edammer te verkopen, die nooit
een Nederlandse douane is gepasseerd.
Schelhaas: „Echt verontrustend is de ontwikeling
nog niet. De buitenlandse 'Hollanders' hebben tot
op heden lang niet onze kwaliteit. Men beperkt
zich hoofdzakelijk tot jonge soorten, waarvan een
groot deel voor verwerking is bestemd. Maar alert
moet je natuurlijk blijven. Want de wil om zich te
verbeteren leeft daar over de grenzen, en men
slaagt daar ook wel in. Dus hier doorgaan met in
novatie. Dan houden we de nodige voorsprong".
Binnen- en buitenlandse politiek ter verhoging van
de kaasconsumptie vallen dus momenteel keurig
samen. Het Nederlands Zuivelbureau heeft intus
sen de handen vol aan het aan de man brengen van
'The New Wave in Cheese', de grotere variatie in
het aanbod, de verhuring van het produkt en de
zich steeds verwijdende toepassingsmogelijkheden.
Het Onverwoestbare Kaasmeisje blijkt daarbij
vooral op demonstratiepartijtjes een uitstekende
hulp. De oosterburen zijn nog steeds dol op Frau
Antje, leert recentelijk marktonderzoek en zelfs in
Nederland blijkt deze locale schoonheid, uit een
vergane periode maar bij 14% van de consumenten
ergernis op te wekken. Via de massamedia tracht
men in Frankrijk de sympathie voor onze kazen op
te voeren met onder meer campagnes voor de Frui-
té de Gouda, een zes maanden oude Goudse van
dessert-kwaliteit, 'gerijpt als een goede wijn'. In
België opereert men onder het motto: 'Smaken ver
anderen, de kaaskunst büjft'.
In Duitsland is de boodschap: 'Kochen mit Kase
aus Holland', waarbij de nieuwe Hollandse Maas
dammer gatenkaas naar voren wordt geschoven als
onontbeerlijk voor de hoogstpersoonlijke salade.
Het doorsnee jasje van kaas wordt dit seizoen in
eigen land weer verder afgestroopt me een serie
nieuwe advertenties waarvoor het reclamebureau
Prad tekende. De eerste verscheen inmiddels op
een dubbele pagina van de modespecial van Ave
nue. Tussen de meest exclusieve en snobistische
duurzame gebruiksgoederen prijkt een stuk voor
malig volksvoedsel: onvervalste oude Goudse
brokkelkaas, geflankeerd door zes recepten van het
FOTO ARCHIEF DE STEM
type culinair hoogstandje. Gepocheerde peren in
rode vermouth met geschaafde oude kaas en gegra
tineerde tongfilets met garnalen en champignons,
hebben toch weer heel wat meer dan kaas uit het
vuistje, bij het buisje.
Het al tamelijk luxe receptenboekje Doe meer met
Kaas (4,95), nog niet zo gek lang geleden geïntro
duceerd, is zojuist vervangen door het aanzienlijk
ambitieuze Kaas a la Carte 9,95), waarin de fijn
proever naast 'gemakkelijke' recepten, en verre
folkloristische schotels ook het driesterrenniveau
vindt. De tijd dat Jan Kaas en Jan Modaal een en
dezelfde waren, ligt achter ons.
Vol verwachting neemt koningin Beatrix een stukje Proosdijkaas in haar mond. De nieuwe kaassoort werd
gepresenteerd ter gelegenheid van de viering van het veertigjarig jubileum van het Nederlands Instituut voor
Zuivelonderzoek NIZO. Links ing. R. Posthumus vcan de coöperatieve Stremsel- en Kleurselfabriek en een
kaasmeisje. fotoanp
Door Carla Wijnstroot
Spectaculaire vormen zullen er niet bij
zijn, in de schoenenmode voor de herfst
en de winter. Over het algemeen zijn ze
klassiek, traditioneel en in sommige ge
vallen zelfs regelrecht afgeleid van vooroorlogse
modetendenzen.
Maar echte 'schoenenfreaks' (eigenlijk is dit woord
niet meer in zwang!) zullen dit seizoen de etalages
afstropen als waren zij op zoek naar de meest ver
rukkelijke hapjes bij de exclusieve traiteurs. Want
het zit 'm niet zomaar in een nieuwe kleur of een
andere leest, de smaakverschillen liggen veel sub
tieler. Hoe belangrijk de details in de mode voor
schoenen en laarzen zijn, blijkt wel uit dit be
knopte overzicht dat het Modecentrum voor de
schoen- en lederindustrie in Waalwijk geeft.
In de elegante stijl zien we nog steeds veel
pumps. Vaak effen, vaak ook versierd met een
simpel vetertje, strikje, een fijne paspoil (tussen-
gestikt leer) of een metalen accent. We zien weer
wreefbanden en hoge vetersluitingen, de leesten
zijn slank, de neuzen ovaal en de hakken geïnspi
reerd op de Louis XV-stijl. Voor de stad maakt
de elegent-sportieve Engelse pump haar come
back, bijvoorbeeld met brogue-gaatjes als versie
ring. Glad leer, maar steeds meer suède wordt
gecombineerd met zacht glanzende of matte leer
soorten en met lak. Zwart, bruin en marine zijn
naast rood en grijs de voornaamste kleuren.
Als het modern elegant mag, dan zien we de
pump frivole sprongetjes maken: er wordt veel
opgesmukt en versierd met rozen, draperieën,
linten, en strikken. De leesten zijn opvallender,
soms korter en gedrongen en de hakken zijn
even extreem en opvallend in alle denkbare vor
men of standen. Zeer hoog en dun wordt afge
wisseld met de meer barokke diabolo-hak. Veel
kleuren, veel combinaties van fraaie materialen
als suède en nubuck met lakleer, metalisé's, sa
tijn en rib. Een stapje verder en je krijgt de cock
tailmode met nog meer kwikjes en strikjes,
steentjes en corsages in fluweel en satijn. Onder
trotteurs verstaan de schoenspecialisten alle
schoenen waarop men vaak en comfortabel
pleegt te lopen. Voor daags gebruik, zou je kun
nen zeggen. Semi-sportief, stads, bedoeld voor
onder pantalon of rok. Dat kunnen dus korte
laarsjes zijn, of molières, of lage, platte balleri
na's. Modekenmerkend is dit jaar het zoge
naamde 'hoogfront'-model, waarbij de sluitingen
tot ver over de wreef reiken. Veters en gespjes-
TEKENING KA TINKA HOFSTEDE
sluitingen worden vaak afgewisseld of gecombi
neerd met elastiek. De vormen zijn dikwijls afge
leid van het herenlaarsje uit de jaren twintig,
maar vaak is daar ook vrijelijk op gevariëerd. De
hakken zijn laag, maar de leest blijft elegant.
Deze stijl kan ongemerkt overgaan in de spor
tieve stijl, die in de schoenenmode eerder neigt
naar de 'retro-stijl' dan naar de echte sport
schoen (want die beslaat een ander hoofdstuk).
Klassieke en functionele vormen, dus, maar met
eigentijdse details: stevige zolen in leer, crêpe of
poro-gummi, het leer moet tegen een stootje
kunnen en is dus vettig, of plantaardig glooid of
waterproof. Als er een combinatie is gemaakt
met textiel dan is dat ook waterdicht. Voeringen
zijn behaaglijk warm met molton of vacht. De
modellen zijn halfhoog tot enkelhoog, en de stijl
loopt ook over in sportieve laarzen tot boven de
enkel.
De laars zit overigens weer goed in de lift. Er
blijft vraag naar de sportief-ldassieke rijlaars,
maar in trendy kringen wordt de 'over-de-knie'-
laars al gesignaleerd, en beleeft de meer geklede
laars met modieuze details (draperieën, rijgveter
sluitingen, twee kleuren en fantasiesluitingen)
weer een schoorvoetende comeback.
In de EXTRA bijlage Consument van morgen:
Alles over de najaars- en wintermode 1988/89.
Ski-gymnastiek en een goede conditie verminderen de kanso-
ongeval bij het skiën niet. Dat is een van de conclusies uil
derzoek van medisch bioloog L. Bouter, die aan de Rijksunivi
teit Limburg gepromoveerd is op het proefschrift 'Injury ris
downhillskimg' (Het risico van letsel bij het naar beneden ski«s
Elk jaar beoefenen ruim 600.000 Nederlanders het alpine-^:
Gemiddeld raken er tussen de 12.000 en 20.000 min of
gewond.
neer tn
W Bouter begon zijn onderzoek vier jaar geleden. Via de AN
ondervroeg hij bijna zeshonderd skiërs die een blessure opge*
hadden, en evenveel wintersporters die heelhuids waren thuis
men. Duidelijk was meteen dat ongeoefende skiërs dubbel i
keer risico lopen. Skiles kan dat risico aanzienlijk verminderen
W Veel verwondingen worden veroorzaakt door verkeerd
stelde skiverbindingen. Die afstelling is te controleren met eet i
apparaat. Opvallend is, zo constateert Bouter, dat zo'n oppam
Nederland veel vaker gebruikt wordt dan in de wintersport^
den.
Alcoholgebruik blijkt geen belangrijke risicofactor te zijn.
geblesseerde skiërs waren zelfs meer geheelonthouders dar
heel geblévenen.
In Indonesië is rijst het heilige hoofdgerecht. In stalletjes !t
de weg worden grote borden met dampende rijst opgeschept t
garneerd met wat vlees en groente. Mensen zijn gewoon om, lis
de werkzaamheden door, even neer te strijken bij zo'n eenvoil
eetgelegenheid.
Wanneer je bij een Indonesische familie thuis eet, zul je op tafelt
telijke gerechten vinden, waarvan je kunt nemen zo veelt
Voor de koloniale Nederlanders werd deze manier van serveretij
uitgangspunt van hun rijsttafel, die uitgroeide tot een co]
maaltijd met soms wel meer dan twintig koude en warme g
ten.
Gaargekookte rijst moet droog en loskorrelig zijn. Er zijn ver
lende manieren om dit te bereiken, al dan niet met een stomer.
gaan er vanuit dat u geen rijststomer heeft, maar wel een
een niet te dunne bodem (anders gaat de rijst vastkoeken). Ns
per persoon twee kleine kopjes rauwe rijst (beras) en gebruik p
zout. Zoek de rijst na op steentjes.
Neem op ieder kopje rijst twee kopjes water. Breng het waters
de kook en laat de rijst zonder deksel rustig droogkoken.
mengsel een keer, zet de pan op 'n klein pitje (zonodig op
plaatje) en doe de deksel stevig dicht (leg eventueel een t
schone theedoek langs de rand). Na ruim tien minuten is "de rij
klaar, maar proef voor het opdienen enkele korrels om te contri
ren of ze wel zacht zijn, iedere soort rijst heeft immers z'n e
kooktijd. Als u van plan bent om regelmatig rijst te koken, ishi
aan te raden steeds dezelfde rijstsoort te kopen. Hieronder v
een zacht gekruid gerecht dat samen met wat rauwkost, bijvooi
beeld niet aangemaakte komkommer of gesmoorde kool een rijll
dis vormt.
Oesih Oesih van rundvlees
voor 4 personen
Voorbereidingstijd: 10 minuten
Kooktijd: ruim twee uur.
400 gram mager rundvlees
1 grote ui
1 teentje knoflook
1 theelepel trassi
1 theelepel sambal oelek
4 blaadjes djeroek poeroet
2 blaadjes daon salam
3 kemiries
1 schijf laos of 1 theelepel poeder
1 theelepel ketoembar
1 theelepel goela djawa of suiker
1/4 blok santen
1 theelepel asem of 1 kneep citroen
1 bouillonblokje of zout naar smaak
2 eetlepels mais- of zonnebloemolie
Snij het vlees in blokjes en kook het een uur in weinig water. 1
kruidenmengsel kneuzen en licht fruiten in 2 eetlepels olie. I
blaadjes salam en djeroek poeroet worden daarbij los in de puis
daan. Voeg het vlees, de bouillon en het blokje santen toe en li
het koken tot het vlees gaar is en de olie zich heeft gescheiden®
de saus. Tussentijds zonodig water toevoegen, maar let goed opi
de saus niet te dun wordt.
Rubik's Clock, zo heet de nieuwste breinbreker na de voü?
rage van de Magische Kubus. Het is opnieuw een vondst vat11
45-jarige Hongaarse spellenuitvinder Ernö Rubik. Vanaf nu is
ding in de winkel te koop en gaat 19,95 kosten.
W Of het uiteindelijke succes te vergelijken zal zijn met dat vi
kubus, zal moeten worden afgewacht. Van de kubus zijn sinds 1"
over de gehele wereld honderd miljoen exemplaren verkocht.
W De Clock bestaat uit een ronde schijf met aan weerszijden1'
gen kleine klokjes, die met behulp van vier wieltjes en vier M j
verdraaid kunnen worden. Het gaat erom alle wijzers van alle F'
jes tegelijk op twaalf uur te krijgen. Een geheim en een echte
zei.
ELOUNDA (ANP)-De
plannen om de binnen
grenzen in de EG in
1993 af te schaffen ver
fijnen niet in de ijs
kast, zelfs als Groot-
Rrittannië voorlopig
aan de kant blijft
staan.
Dat is gebleken tijdens een
informele bijeenkomst van
de EG-ministers van fi
nanciën, het afgelopen
weekeinde op het Griekse
eiland Kreta. Tijdens de
bijeenkomst pleitte minis
ter Ruding (Financiën)
voor verhoging van de ac
cijns op alcohol.
WARSCHAU (RTR) - De leid»
tische partij hebben zaterdag
houden over de afspraak mei
Solidariteit volgende maand
leggen.
Het officiële Poolse nieuws
agentschap PAP meldde dat
het Politburo vergaderd had
over de politieke en maat
schappelijke problemen in het
land. Eerder op de dag had de
Poolse partijleider, generaal
Wojciech Jaruzelski, al over
legd met de leden van het par
tijsecretariaat en de provin
ciale partijleiders.
Minister Kiszczak sprak
vrijdag na twee dagen onder
handelingen met Solidariteit-
leider Lech Walesa af volgende
maand besprekingen te begin
nen over de toekomst van het
land. Daarbij kreeg Walesa
volgens een andere voorman
van Solidariteit, Wladyslaw
Frasyniuk, van Kiszczak te ho
ren dat er voorlopig geen
sprake kan zijn van legalise
ring van het onafhankelijke
vakverbond, dat in 1982 buiten
de wet gesteld werd. Volgens
Kiszczak zou er een opstand
uitbreken in de gelederen van
partijleger en politie als de re
gering Solidariteit weer zou
toelaten.
Volgens westerse waarne
mers wordt er inderdaad flink
gemord in de partij over de be
sprekingen met Solidariteit en
overwegen sommigen zelfs hun
partij boekje in te leveren als de
regering het op een akkoordje
gooit met Solidariteit. Maar zij
achten het onwaarschijnlijk
dat Kiszczak, die als een ver
trouweling van Jaruzelski
geldt, zijn post zal verliezen,
tenzij er een echte opstand in
de partij zou uitbreken.
DE VERHOUDING TUSSEN de vel
regering valt het best te vergelijk^
aar geketende gevangenen: het
een kan niet buiten de ander.
Dat besef begint nu blijkbaar I
door te dringen. Vooral de Poolse
deze gedachte. Sinds de knevelini
hdariteit in 1981, zijn leider Walé"
door de Poolse regering conseqil
de onverschilligheid van het Pooljj
worden economische omstandiglj
voorzitter Walesa aan kracht en
De stakingen in de belangrijke i
ln de havenstad Gdansk toondenj
rest aan het arbeidsfront van bedrj
ken nog best bereid om de barrica!
Slechts met hulp van Walesa -
de belofte afdwong dat Solidarity
ronde-tafelgesprek over de toeko
emd aan de stakingen.
Walesa heeft met zijn handreikii
9root risico genomen. De radical
s'ap al veroordeeld, maar de ir
heeft zich achter hun leider ges<
spraak met de Poolse partijtop -1"
etpes indruist - de enige manier ii
beteren.
Wat geldt voor Walesa, is e\
poolse partijleider Jaruzelski en
zaken Czeslaw Kiszczak. In de b
sche partij is grote onrust ontstae
'esa. Om de gemoederen te bed:
^s Kiszczak om het hardst dat da
eenteit niet veranderd is. Veelzl
nieuwe besprekingen zijn geplan»
achting van het Poolse staatsbes
scne hervormingen.
Hoe de voorzichtige toenaderi
®n de Poolse regering zullen uitf
vooral de haviken in de commur
andelingen op alle mogelijke ma
mt° kts het eigenbelang - de ani
nachtsposities aantasten - en n
k ®nb- Dat land zit zo diep in de p
rechten noodzakelijk is om uit
°9 is het de vraag of het ooit nog
