D Boeken uitgeven over de grens [OESTEM SCHRIJVER HELPT MIHNAARS EN SOLLICITANTEN MANTEAU: 50 JAAR EIGENWIJS ZATERDAG I r\ EMBER 198810 ZATERDAG \A 17 SEPTEMBER 19881H- fxclusief proza! Ghost-writer j schrijft uw brief. Liefdesbrief. Sollicitatiebrief. Confron- jtatiebrief. Folder: Postbus 1576. Leeuwarden." Andries Veldman (33) uit Leeuwarden heeft een nieuwe manier gevonden om van zijn pen te leven. Hij j biedt zich aan als briefschrijver. Voor twijfelende sollicitanten èn minnaars die vrezen dat hun liefdesbrief even lyrisch wordt als een bood- schappenbriefje. Tegen betaling schrijft Andries Veldman brieven die de opdrachtgevers zelf alleen nog maar hoeven te onder- Een goed idee voor sollicitanten op banen- en harten- I jacht? Sollicitatie Liefde Verzuiling Te klein - foto anp rlog begon de kritiek op de - foto archief de stem refereert boven rouge, ver liet, die zich eerst dan ge ls lippenstift en poederdoos in" ocht vanaf de jaren vijftig, meerden moesten wel 'efn ital modes' ten achter blij- ns uit de jungle op perverse daarom vooralsnog verrne- schreef de vu-hoogleraar schippers in 1954. n jaar later zag de gerefor- spedagoog' Waterink met meisjes en jongens van veer- er een bijzonder genoegen zich bij allerlei wonderlijke muziek te bewegen met voetgetrap en hoofdgeknik. :eekt van 'het zelfvernieti- van de gereformeerde op- reformeerden kregen instru- ;ennis in handen om ideeën enkenden kritisch te kunnen Maar na verloop van tijd Lritiek zich op de eigen gsfe' eginselen. De opvoeding tot :id was een tijdbom onder achtige zuil gebleken. landstad, om in de stern en voor het anderhalve- eerste deel ging over de |ijn Amsterdam-Haarlem, den en Den Haag/Holland Iterdam CS. Een rit die tot iasme langs de baan leidde, bij rails- en bielsmaniak- ds 30 jaar was de verschij- glimmende, sissende, roet- kende en schril fluitende iloc op het gewone spoor- fts uit een voorbij verleden. m oude tijden, gingen trden in de weilanden pa- i loop voor dat spoormon- bokkesprongen, staart in kwel..oude tijden: Belgi- ïaalden dat argument van den, dat door het ijzeren nelk van hun koeien zuur lopnieuw van stal. In ver- dreigende aanleg van een ï-TGV-lijn naar Nederland. E I tekenen. Door Mlck Salet Het is tijd voor een nieuwe druk van de I beroepengids. Ergens tussen brandweer man en bromfietsmonteur moet een am- bacht worden toegevoegd. Briefschrijver. Het is geen nieuw beroep. Integendeel. I Vroeger, toen arme Nederlanders taalles op hun buik konden schrijven en alleen aren konden lezen, was de briefschrijver een handige hulp voor analfabeten. In ontwikkelingslanden, rond de eve- I naar en beneden de armoedegrens, zie je ze nog wel eens zitten. In een hoekje op de markt. Tussen de geiten en de groen- I te. Achter een aftandse tikmachine. s. Alfa-, bèta- en gamma- n. Mensen die niet kunnen schrij- ven, komen er hun brieven dicteren. Voor die ouderwetse briefschrijvers is er in Nederland nauwelijks een droge borst brood te verdienen. Maar Andries Veldman denkt dat er wel een schreeu- I wende behoefte is aan een schrijver van solcitatie- en liefdesbrieven. Daarom adverteert hij sinds kort. Als ghost-wri ter. Een woord dat zich niet zo easy in één woord laat vertalen. Het is een tekst- j schrijver die brieven en toespraken I schrijft in de geest van de opdrachtgever. Zijn er echt mensen die hem opdracht I geven tegen betaling een sollicitatie- of liefdesbrief te schrijven? Is er behoefte aan zo'n brievenbakker? Ja, dat geeft Andries Veldman op een ariefje. „Er zijn veel mensen die niet goed weten koe ze een sollicitatiebrief moeten schrij ven. Er zijn wel boekjes met tips en voor- keelden, maar die leren je alleen maar om een standaardbrief te schrijven. En ddt is vaak niet de bedoeling. Als je bij de Hema solliciteert, dan mag je, moet je misschien wel, een stan daardbrief schrijven. Maar meestal moet het toch iets méér zijn. Iets speciaals. Van de tweehonderd sollicitatiebrie ven die er geschreven worden zijn er honderd hetzelfde. Als je zo'n brief schrijft, dan val je dus niet op. Als je door het kordon wil dringen, dan moet je een persoonlijke brief schrijven. Een brief met karakter. Een brief die er uit wordt gehaald." Maar hoe persoonlijk is een brief die je door een ander laat schrijven? Wat is de persoonlijke waarde van een brief die je door een ander laat opstellen? „Ik schrijf natuurlijk niet zomaar wat. Ik moet wel gevoed worden met infor matie. Als ik een sollicitatiebrief voor iemand schrijf, dan moet ik wat van die persoon weten. Opleiding. Leeftijd. Maar ook karaktereigenschappen. En vooral de motivatie om naar een be paalde baan te solliciteren. Met die gegevens maak ik dan een brief. Daar mogen de mensen best zelf iets aan toevoegen. Ze moeten het mis schien toch in hun eigen handschrift overschrijven of op hun eigen briefpa pier typen. Ze kunnen natuurlijk alleen maar hun handtekening zetten onder de brief die ik geschreven heb, maar ik geef ze altijd het advies om er iets, al is het een taalfout, van zichzelf aan toe voegen. Het kan ook gebeuren dat ze mij een sollicitatiebrief in klad sturen, zodat ik wat tips en adviezen kan geven om de brief te verbeteren. Daar is echt behoefte aan. Mensen solliciteren vaak in het geheim. Vrienden en collega's mogen het niet weten. Dus is er ook bijna niemand om raad te vragen: 'Denk je dat dit een goede sollicitatie brief is?' Ik kan ze wel helpen. Zonder dat iemand dat te weten komt." Maar is het verstandig om iemand an- Liefdesbrieven op speciaal verzoek ders je brief te laten schrijven? Stel nou eens dat een fantasieloze figuur sollici teert naar een creatief baantje. Met hulp van iemand anders wordt er een flit sende brief geschreven, die direct tot een uitnodiging per telegram leidt. Dan be- Andries Veltman: „Ik zal geen grote woorden gebruiken." - foto archief de stem iemand meer kans maakt om door de eerste ronde te komen. Daarna moet de sollicitant het zelf doen." Krijg je je geld terug als een door hem geschreven sollicitatiebrief geen baan oplevert? „Nee, ik geef geen garantie dat het bingo is. Ik kan een goede sollicitatie brief schrijven, maar ik kan er natuurlijk niets aan doen als iemand de kwaliteiten mist om die baan te krijgen." Andries Veldman biedt ook aan om scheldbrieven te schrijven. Is dat nou staat de kans dat die sollicitant na een paar minuten al door de mand valt als een oplichter met de originaliteit van een kopieerapparaat? „Dat vind ik niet zo erg. Mijn werk is het om een brief te schrijven waarmee niet een beetje stijlloos? „Nee. Ik ga geen brieven vol scheld woorden schrijven. Ik probeer mensen zo subtiel mogelijk neer te sabelen. Stel dat een man vraagt of ik een scheldbrief wil schrijven die bedoeld is voor zijn vrouw. Dan wil ik precies weten wat er gebeurd is. Waarom moet die vrouw op haar nummer gezet worden? Wat is dat voor een man? Ik ga niet zo maar schelden. Ik ga ook geen schuttingwoorden gebruiken. Ik wil alleen proberen de woede die zo'n man zelf niet goed kan verwoorden, op papier te zetten." Heeft hij er geen moeite mee dat die brieven mensen pijn kunnen doen? Hij weet niet of het wel terecht is dat iemand wordt uitgescholden. Hij weet ook niet of hij meewerkt aan een anonieme brief, zo'n beetje de meest laffe en lage brief die er bestaat. „Daar heb ik inderdaad geen inzicht in. Ik heb nog overwogen of ik ergens vast moet leggen dat ik juridisch niet aansprakelijk ben voor de inhoud van de brieven die ik voor andere mensen schrijf. Maar dat lijkt me wel duidelijk. Ik ben immers niet degene die een brief ondertekent. Dat doen mijn opdrachtge vers zelf. Het is hun brief. Ik ben trouwens niet bang dat mensen me zullen vragen om groffe scheldbrie ven of dreigbrieven te schrijven. Die mensen hebben hun revolver al getrok ken vóór ze denken aan het idee dat ze ook een boze brief zouden kunnen schrijven." De liefdesbrief. Als er één brief is die je zelf moet schrijven, dan is het toch wel deze van-hart-tot-hart-brief? „Waarom? Het is toch niet onaardig om iemand eens te verrassen met een mooie liefdesbrief. Een goed stuk proza. Niet rechttoe rechtaan: 'ik hou van jou'. Dat schrijven alleen domme mensen. Het is de kunst om het mooi te verpak ken. Een liefdesbrief is als een pittige ta co, waarin allerlei smakelijke kruiden zitten." Zullen zijn brieven niet de persoon lijke passie missen? Worden zijn penne- vruchten iets méér dan een stuk papier vol gestolen zinnetjes uit een boekenkast vol driestuiverromans? „Ik zal geen grote en holle woorden gebruiken. Het kan misschien wel gebeu ren dat ik ergens een citaat vandaan haal, maar ik ga er geen boeken op na slaan. Het kan wel eens voorkomen dat ik een cliché gebruik, maar verder schrijf ik alles wat in mijn hoofd op komt, di rect op. Het moet geen beulswerk wor den. Ik moet een brief in een uur kunnen schrijven." De mensen die hem een liefdesbrief la ten schrijven lopen natuurlijk wel een ri sico. Stel dat ze het hart van hun lief winnen met een brief van Andries Veld man. Dan is de kans groot dat ze ooit in hun leven, als ze wéér een brief moeten schrijven, tegen de lamp lopen. „Dan moeten ze maar iets verzinnen. Ik zal ze in ieder geval niet verraden. Het is een geheim tussen mij en de opdracht gever. Als ze zelf hun klep houden, dan komt er nooit iemand achter." Tot slot: wat kost een brief en wat le vert het op? Een brief van één vel, A-4, kost 35 gul den. Voor een brief van twee vel vraagt Andries Veldman 55 gulden. En het resultaat? Andries Veldman is nog maar net begonnen. Hij heeft nog niemand het stadhuis in of het arbeids bureau uit geschreven. Maar hij heeft er wèl voor gezorgd dat er twijfel wordt ge zaaid in de harten van iedereen die van daag of morgen een sollicitatie- of lief desbrief ontvangt. Komt die brief eerlijk uit het hart van de afzender? Of uit de pen van een letterleverancier uit Leeu warden? ezer dagen werd 'n de schouwburg van Antwerpen net 50-jarig bestaan van de uitgeve- nl Manteau herdacht. Niet alleen Werd daarbij de krasse grijze baro- "és Angèle Manteau gehuldigd als 06 stichtster van deze onderne ming, ook Gerard Walschap werd zijn 90e verjaardag in de bloe- Ten gezet. De uitgeverij die ook serk werd met het uitgeven van •srzamelde werken brengt binnen st in zes delen het hele oeuvre p" Walschap op de markt, ten beetje tekenend was dat de aming Bert Vanheste, docent aan e Nederlandse universiteit Nijme- rstl8en Stekende historische ka- awerschets gaf van de uitgeverij, '®[tet Nederlandse en Vlaamse ^rijvers groot werd. „Het onmis- enbaar eigen gezicht van Manteau ®en compositie van verschillende culturele invloeden", zei hij. Door Henk Egbers Angèle Manteau stamde uit een Frans- Waals gezin en leerde als student schei kunde in Brussel Nederlands van Jan Greshoff. Het boekenvak nam ze in zich op onder leiding van de Nederlander Stols uit Maastricht die in de Belgische hoofdstad een importboekhandel met Nederlandse boeken had. In 1932 nam ze die van hem over en in 1938 begon ze een eigen uitgeverij. Vooral met Neder landse kapitaal. Vanheste: „Vast staat dat de start be scheiden was en de inbreng van de vrij metselaarszijde te groot om van een wer kelijk boven ideologieën staand fonds te kunnen spreken. Paradoxaal genoeg schiep de bezetting (Tweede Wereldoor log) door een extreem-ideologisch regi me, in Vlaanderen - in tegenstelling tot wat in Nederland gebeurde - onver hoopte kanalen voor een onafhankelijke uitgeverij. De traditionele partijen, vakbonden, zullen worden verboden. De doelstellin gen van de Vlaams-nationalistische orga nisaties waren voor de Duitsers onaan vaardbaar. In dat licht lijkt het geen toe val dat het initiatief tot de uitgave door Manteau van het Verzameld Werk van Karei van de Woestijne uitging van Hans Teske, de man die in de Propagan- da-Abteilung verantwoordelijk was voor de literatuur. Volgens Angèle Manteau vond de Germanist Teske van de Woes tijne in 1943 'dekadent aber wertvoll'. Hij zocht een niet-collaborerende uit geverij omdat die na de oorlog door zou Kunnen gaan met de uitgave. Deze rela tief tolerante cultuurpolitiek stond klaar blijkelijk toe in 1943 'De voorstad groeit' en zelfs nog in 1944 'Abel Gholaerts' uit te geven, zonder dat deze boeken en de uitgeefster op de brandstapel terecht kwamen. Manteau bevestigde en de be zetter duldde op zijn minst de prioriteit van de literaire criteria". Vanheste tekende de na-oorlogse periode als zeer moeilijk, omdat de vooroorlogse verzuiling weer toesloeg en de monetaire politiek van Nederland en Frankrijk de invoer van boeken uit Vlaanderen af stopte. „Willens nillens leunde Manteau opnieuw tegen de vrijzinnigheid aan. De jaren zestig brachten een keerpunt. Jan Walraevens was in de jaren vijftig de voorloper. Ruyslinck, Vandeloo en later Geeraerts werden de boegbeelden die ook in Nederland wisten door te drin gen". Eind jaren zestig bedreigt de cultuur industrie de nauwelijks veroverde auto nomie. „Voor Angèle Manteau, Julien Weverbergh, Jeroen Brouwers, Jos Van deloo, breekt een tijd aan van gaan en eventueel terugkomen om opnieuw te gaan". Dat is aardig eufemistisch gefor muleerd door Vanheste. Wat doe je bij een feest! De kruitdampen zijn nog nau welijks opgetrokken na de uittocht van Weverberg die met zijn eigen uitgeverij H(adewijch) nu Manteau aardig voor de voeten loopt. De wederzijdse scheldpar tijen, waarbij ook Jeroen Brouwers be trokken was, is een tijdlang 'leuk nieuws' voor de media geweest. Gememoreerd werden de verschillende verbindingen die de historie van Man teau kenmerken. Van Leopold naar Van Hoeve, naar Van Goor, Elsevier en se dert kort naar Malherbe. „De nieuwe problemen zijn niet klein. Er bestaat in Vlaanderen een te klein literair circuit met de weinig literaire kritiek en een te gering aantal boekhandels. We kunnen er niet omheen te erkennen dat voor het Nederlandse, hoofdzakelijk Amster damse circuit, Vlaanderen een buiten land blijft, waarover bijgevolg slechts ge praat en geschreven wordt als er iets ex tra ordinairs voorvalt of geschreven wordt", concludeerde Vanheste. Vanuit Nederland haalde de auteur Adriaan van der Veen herinneringen op. Manteau gaf indertijd het jongerentijd schrift 'Werk' uit, waarvan hij met Ed Hoornik de Nederlandse redacteuren waren. Er verschenen bij Manteau debu ten van Anna Blaman, L. Th. Lehmann, Hella Haasse en Vasalis. Angèle Man teau ontdekte voor het Nederlandse taal gebied Sagan. Van der Veen wees op het ondankbare werk dat zij vaak deed. Tal rijke jonge Vlaamse auteurs die bij haar een kans kregen verhuisden naar Noord- Nederlandse uitgeverijen omdat daar hun boeken een betere verspreiding kon den vinden. Angèle Manteau, de barones die een uitgeverij begon. - foto archief de stem Angèle Manteau wees in haar dank woord op haar 'dienende functie'. „Als Atheneumstudente droomde ik vaak dat ik schrijfster zou worden, moeilijke, dikke boeken zou schrijven naar de mate van mijn intellectuele aspiraties. Helaas achtte ik me niet in staat het spoor te volgen van de auteurs die ik zozeer be wonderde. Van schrijven is er dus nooit iets terecht gekomen - al heb ik massa's aantekeningen en dagboekbladen". Spits was de toespraak van Ludo Si mons, die Walschap huldigde. „Gij weet, beste Gerard, dat ik mijn brood verdien bij de paters jezuïeten, een ras waar gij met enigszins gemengde gevoelens tegen aan kijkt. Gij hebt daar reden toe, ik niet, want ik ben een generatie of ander half jonger dan gij en ik heb niet meer te maken gehad met het soort inquisitie dat u in de jaren dertig het leven zuur maak te". Zoals bekend is Gerard Walschap door de r.k. kerk in Vlaanderen verdacht gemaakt en tegengewerkt om de boeken die hij schreef. Simons: „Die éne rebel dat was gij. Gij hebt tegen de grenzen van wat toen als fatsoen gold aange beukt met een drift die groeide naarmate de weerstand sterker en mettertijd ook hatelijker en onrechtvaardiger werd. Het heeft u tot krasse uitspraken verleid, want de kracht van uw formulering moest nooit onderdoen voor de felheid van uw overtuiging. Maar gij hébt de grenzen verlegd; gij hebt een nieuwe ge neratie helpen voorbereiden; gij hebt Vlaanderen een stuk vrijer gemaakt, al moest dat gebeuren met meer pijn en smart dan in een wat verdraagzamer maatschappij zou zijn geweest. Maar gij hebt uw doel bereikt. Gij hebt in een in drukwekkende reeks van romans een oeuvre geschapen dat een monument is van epische verbeelding en taalschep pend vermogen. Gij hebt in pikante es says, grote en kleine, uw wijsheden kwis tig in het rond gestrooid".aldus Ludo Simons.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1988 | | pagina 31