L
ut m|v
nE STEM
WADDENEILAND
KAN ONBEDREIGD
VERDER 'WANDELEN'
'zorg Tilburg
jen 035-g
ZATERDAG I A
10 SEPTEMBER 1988 l*t
'riend is ons kleinste en onbe
kendste Waddeneiland, vanuit Harlingen halverwege
op de vaarweg naar Vlieland of Terschelling. Het is dit
jaar volop in het nieuws. Omdat het eilandje op het
punt stond, door afslag in tweeën te splijten en voor
goed te verdwijnen. Natuurmonumenten ontwikkelde
een plan om Griend te redden. Alle mogelijke diensten
en overheden, tot in Brussel aan toe, werkten mee.
Deze maanden wordt de laatste hand gelegd aan een
enorme, meer dan 2 kilometer lange zandwal, die
Griend voor minstens 80 jaar bestaanszekerheid moet
geven.
Verboden
Bulldozers
7
Drijfzand
Veerboten
Afsluitdijk
Sterns
A64
'chiatrisch
plaatsen en Is
leling (KVB) en
bied het stads-
isterhout" (unit I)
(unit II) en
ben vergevorderd
klusters.
3eschut Wonen".
vakatures:
vakaturenummer
035-A
035-B
035-C
035-D
035-E
035-F
035-H
lelijke
Ijn. 035-K
isselend rooster
Drdt in een rooster
de vakatures A, B
pn.
ndige of HBO-V
i-psychiatrisch
l-Ziekenhuiswezen
Inktiegroep 45 van
f 2.404,- en max.
features kunt u
;,8,2 62 39):
.(01608)2 6317):
1608)2 63 24):
richten aan:
3D Etten-Leur,
fenummer.
i r
r
Sreda.
somatische patiënten,
arnaast een afdeling
g ergotherapie bestaat
vertrek van één der
jre voor een
en.
ënten.
patiënten.
ingen.
tot aanbeveling.
ctie kunt u telefonisch
ergotherapeute, tele-
Salaris- en overige ar
il.-Ziekenhuiswezen.
8 dagen te richten aan
Vrijsen, afd. personeels-
rg.
W E E K E
D
G
Een brede zanddijk moet het eiland beschermen voor de komende eeuw
Door Rlnze Brands ma
Griend: niet meer dan een geelgroene
streep aan de horizon. En, voor wie goed
tuurt, een klein huisje op palen en een
houten baken. Als zeilers en vakantie
gangers, op weg naar de Waddeneilan
den, Griend al opgemerkt hebben, dan
was er niet veel meer dan dat van te zien.
Op de wolken vogels na, die de hemel
boven dat nietige stukje laagland soms
verduisteren.
Het eiland is onbewoond sinds de I7e
eeuw, op een paar vogelwachters in het
broedseizoen na. Maar intensief bevolkt
door vele tienduizenden vogels, die er
broeden, fourageren, rusten en bij hoog
water een vluchtplek vinden. Natuurmo
numenten, die het vogeleiland sinds 1917
beheert en beschermt, noemt Griend
graag een 'gouden greep van de natuur'.
Het is er een paradijs van rust en onbe
dorven, pure natuur.
Een zandwal, die bij elkaar 3 mil
joen kost, moet het nietige eiland red
den. De Europese Gemeenschap subsi
dieert voor 30-40%, gezien de grote
waarde van Griend voor de vogelbe
scherming. De provincie Friesland,
Rijkswaterstaat, het ministerie van
Landbouw en Visserij dokken mee. Na
tuurmonumenten hoest zelf ook een half
triljoen op, bijeen te garen via Griend-
acties: een schitterend boek over het vo
geleiland van onderzoeker en vogelken
ner Jan Veen (hij bracht een aantal
broedseizoenen door op Griend) en van
fotograaf Jan van de Kam, en een '89-
balender, gewijd aan Waddenzee en
Gnend. De actie bracht inmiddels al vier
ton op.
Griend is voor bezoekers verboden ter
rein, een vogeldomein. Sinds in 1912 vo
gelwachters in het seizoen, tussen half
april en half augustus, een huisje betrok
ken hoeden zij over de rust van de vo
gels. Voordien werd massaal eieren ge-'
raapt. Die bedreiging is er niet meer,
maar wel die van gifstoffen in het milieu
en de sterke afkalving van het eilandje.
Een lang gekoesterde wens: voet zet
ten op dat natuurreservaat/eilandje. Dat
kon voor één keer, omdat Natuurmonu
menten wel wil laten zien hoe de werk
zaamheden aan de reddende zanddijk
vorderen. Na het broedseizoen is er deze
zomer aan begonnen, half november
moet de dijk, die Griend beschermend
omklemt, klaar zijn.
Wie Griend op z'n mooist wil zien,
wordt nu hevig teleurgesteld. Wie aan
land stapt, ervaart wel het krijsend ver
zet van de vogelkolonies, die er heer en
meester horen te zijn, in grote zwermen
opvliegen en op een rustiger plek neer
strijken. Maar verder is Griend nu even
Griend niet meer. De geelwitte zanddijk-
in-wording domineert het sikkelvormige
groene oude eiland, amper 20 hectare
groot met kwelders binnenin de lagune,
bijna in één blik te omvatten.
Over de minstens 100 meter brede gele
zandvlakte ronken bulldozers, die het
opgespoten zand de gewenste hoogte en
dijkvorm geven, 1.40 tot 3 meter hoog,
graafmachines happen en scharrelen
'Slachtoffer van de virusziekte onder zeehonden: een Jong
Gr/end^6' noa met wltte vacM' aangespoeld op het strand van
Het vogelwachterahuls en het oude scheepvaartbaken op Griend
Eilandje Griend net gered
;>3*t
ism
f /:';V J&KSitVT
Helmaanplant, om het nieuwe dijkllchaam rondom Griend een stevige kruin te geven.
- FOTO'S RINZEBRANOSMA
rond, er sjeest een terreinauto en kilome
ters lange pers-buisleidingen brengen het
zand aan. Verderop, in de vaargeul van
de Vliestroom naast de ondiepe Grien-
derwaard, ligt een zandzuiger zand en
slik te slurpen.
Waar de dijk klaar is, staan mannen
met smaUe spades helmgras, biestarwe
en zandhaver te planten: ouderwets
noest handwerk. Er is kunstmest ge
strooid om de beplanting over de drem
pel te helpen. Ingezaaide tarwe en gras
mengsel komt al in een groen waas op en
helpt het verse stuk eiland aan wat bo
dembedekking om de eerste stormseizoe
nen door te komen.
Op de meest verse plekken voel je het
drijfzand onder je laarzen bewegen. De
vogels houden afstand, maar hebben
zich door de voor het stiltegebied onge
wone drukte niet laten verjagen. Een
school meeuwen, de brutaalste en
schrokkerigste vandalen van de lucht,
pikken smakelijke hapjes uit de juist op
gespoten zandbrei.
Staand op de balustrade van de hut op
palen van de vogelwachters, met de vla-
gerige wind van je af, valt Griend ook nu
volop te genieten. In de drassige binnen-
kwelder betoverende vogelgeluiden. De
hoofdbewoners, de grote en de noordse
stern, zijn op wat verloren achterblijvers
na vertrokken naar hun wintergebied in
West-Afrika en de Zuidpool. De rest
slaakt naar de indringers haar krakende,
schrille roep.Maar er zijn nog volop
kok- en andere meeuwen, visdiefjes, aal
scholvers, strandlopers, plevieren en
scholeksters. Griend zelf is laag, licht
golvend, met wuivende kamille en gras
sen, doorsneden met prielen en poelen.
Echt stil rondom Griend is het nooit.
Door de nabije Blauwe Slenk en de Vlie-
stroom, vaarwater tussen Harlingen en
de Waddeneilanden, schuift steeds
scheepvaart. Veerboten stuiven heen en
weer. Kokkelvissers, meestal afkomstig
uit Zeeland (Yerseke), liggen met grote
produktieschepen opgezogen kokkels ter
plekke te verwerken voor de export,
vooral om bij te dragen aan de Spaanse
paella's. Mosselvissers grazen hun perce
len af. Niet ver weg staat een boorplat-
form te dreunen. Er is drukke zeilvaart.
Straaljagers schichten langs, op weg naar
de schietterreinen op Vlieland. De
meeste luchtvaart houdt zich goed aan
het vliegverbod boven Griend.
Op het strand van het 'oude' Griend,
tussen de schelpenmassa's, veel plastic
zwerfvuil, lege drankflessen, troep van
onze welvaart. En, om triest van te wor
den, alweer een dode zeehond. Een jon
kie nog, met witte vacht, slachtoffer van
het dodelijke virus en de vervuilde zee.
Het op het laatste nippertje geredde
Griend heeft een lange geschiedenis.
Sinds mensenheugenis bestaat het, het
komt voor op oude kaarten en geschrif
ten. Er moet in de middeleeuwen een
stadje op gestaan hebben, met klooster
school. Griend lag toen nog veel dichter
bij Terschelling en 'wandelde' door de
Waddenzee, net als de andere eilanden.
De Sint Luciavloed verwoestte in 1287
het groepje huizen, dat al drastisch ver
kleind was; ook het schooltje was toen al
dicht. Daarna bleef Griend een favoriet
weidegebied van Friese boeren, goed
voor befaamde melk en kaas. In 1650
waren er nog vier bewoonde huizen en
325 stuks vee op het toen nog zo'n 1300
ha grote 'eylandekijn'. Een eeuw later
graasde er ileen in de zomer nog vee en
werd Griend aUang niet meer permanent
bewoond. Het werd het stüle vogelei
land, dat het nu nog is.
De aanleg van de Afsluitdijk in de jaren
'30 deed Griend in versneld tempo afkal
ven. Overleven door te 'wandelen' (af
slag aan de westkant, aanslibbing aan de
oostkant) was er niet meer bij. Reddings
operaties, met palenrijen en zandruggen,
faalden. Het was voor Griend nu of
nooit, erop of eronder.
Natuurmonumenten wilde een oplos
sing die het eiland voor heel lange tijd
zou redden. Desnoods een drastische in
greep, maar dan ook goed. Met hulp van
computermodellen van het Waterloop
kundig Laboratorium werd een zandli-
chaam ontworpen, liggend op de plek
ken met wantij, de minste stroming bij
eb en vloed. De zandbuffer moet voor 80
jaar goed zijn; 'het kan wel 140 jaar zijn'.
De grote bocht aan de linkerkant, waar
bij stormvloeden drie tot viermaal per
jaar het water overheen kan slaan, is be
doeld om Griend weer te laten 'wande
len'.
Piet de Boer van Rijkswaterstaat Ter
schelling wordt, dankzij zijn intensieve,
zorgzame bemoeienis met het vogelei
land sinds 20 jaar, wel 'de burgemeester
van Griend' genoemd. Hij erkent, dat de
gekozen ingreep in het gevoelig Wadden
gebied drastisch is. Maar het enige alter
natief was een asfaltdijk. „En als we niet
ingrepen, zou snel een eind komen aan
broedplaats voor tienduizenden wadvo
gels, vooral sterns. Er dreigde een door
braak. Dan was de kwelder en de rest
van het eiland voorgoed verloren ge
gaan."
Een in 1985 opgespoten stuk zanddijk
van 500 meter werkte al geweldig goed
uit. De kweldervorming nam toe, dit jaar
was het voor de sterns een gunstig
broedseizoen met 7600 nesten. Hard no
dig: nadat vogelwachters in 1912 aan het
eierrapen een eind maakten, nam de ko
lonie grote sterns toe tot 25.000 paren in
1937. De nekslag leek het rampjaar 1966
te geven, toen ernstige watervervuiling
met geloosd giftig afval uit de Rijnmond
vis en vogels decimeerde. De reddings
operatie voor Griend van nu moet dus
ook de sterns redden.
Kritische biologen en ecologen heb
ben zich tegen de grootscheepse zand-
wal-operatie gekeerd, onder het vaandel
van 'laat de natuur toch zelf haar gang
gaan'. Natuurmonumenten heeft dat ar
gument afgewogen. Maar de vogel-op
vangcapaciteit van de rest van de Wad
den is vol. Elders is vaak verstoring. De
Grienderwaard is vanouds al een groot
fourageergebied voor de vogels, waar zij
hun voedsel vinden. Bij hoogwater zou
den daar vandaan het vasteland en de
andere eilanden te ver vliegen zijn.
„Bovendien help je de natuur een
handje, zich te hersteUen. Want ingrijpen
in een natuurlijk proces, dat hebben de
Deltawerken en de Afsluitdijk eerder al
gedaan. Griend mag daar niet de dupe
van worden." i
De rubberboten brengen ons terug
naar de vaargeul, Griend lost achter ons
op als een streepje aan de horizon. Een
plotselinge onweersbui trekt het gordijn
boven de Wadden dicht. Jammer, dat ik
dat stille, kleine, onbewoonde 'eylande
kijn' slechts één dag mocht beminnen. Ik
had er best wat langer Robinson Crusoë
willen spelen. Maar dan zónder bulldo
zers.
