UITBLAZEN
De baksteen zal terug moeten in de stortbak
Britse vakcentrale TUC is weer 300.000 leden armer
Terug naar de kern-universiteit of verder met de zulo
OORAL
even
aalonde
ederlan
Apprensie
maoken
NEDERLAND VERDROOGT EN MOET ZUINIG DOEN MET DRINKWATER
SOMBERE SCHADUWEN OVER VERDERE TOEKOMST BRITSE VAKBEWEGING
HET OUDE ELAN BEGINT TERUG TE KOMEN IN HET WETENSCHAPPELIJK ONDERWIJS
'Zuivere' koffi
DE STEM ACHTERGROND VRIJDAG 9 SEPTEMBER 1988
-DESTEM-
vfijgTEM BINNENI
OERMOND - De Neder
s in volume (gecorrigeerj
en) in het eerste half j;
'ien procent gestegen ten j
HET is weer septem
ber en september is
mijn vakantie
maand. Ik ga dus klarantie
maken, aanstalten maken
voor een vertrek, maar
eerst nog even aandacht
voor reacties van lezers op
de dialectenserie. Lang
niet alle ontvangen brieven ko
men nog vandaag aan de beurt,
maar dat hoeft de schrijvers
niet te verontrusten. Over drie
weken gaan we gewoon verder.
Verschillende Oostbraban
ders hebben zich gemeld met
de mededeling dat men in hun
contreien niet spreekt van 'kla
rantie maken', maar van ap
prensie maken. 'Klarantie ma
ken', zo hebben we gezien bete
kent 'aanstalten maken, zich
gereed maken (voor vertrek).
Het woord 'klarantie' staat in
de woordenboeken als streek
taal vermeld. De Oostbraban
ders geven voor 'apprensie ma
ken' precies dezelfde betekenis
op. Het eigenaardige is nu dat
zowel Van Dale als het Zuidne
derlands Woordenboek 'ap
prensie' vermelden doch dat de
betekenis die zij daarbij geven,
althans op het eerste oog, niet
raakt aan de Oostbrabantse
uitleg. De woordenboeken ge
ven als betekenis op: 'waar
schijnlijkheid, schijn'. Een
voorbeeldzin (citaat van Ernst
Claes) uit het ZNWB luidt:
'Broeder portier schijnt een goed
hart te hebben, want geen ap-
prentie van nijdigheid.' Het
ZNWB schrijft apprentie dus
met een 't', Van Dale met een
's'.
Mevrouw R. Kees uit Oos
terhout, wier ouders uit Woen-
sel kwamen, geeft als voor
beeld: 'kom, we zullen 'ns ap
prentie maken: we zullen eens
aanstalten maken om weg te
gaan. Zij veronderstelt dat 'ap
prentie maken' alleen maar kan
in de eerste persoon (ik en wij),
maar een andere Oostbraban
der verzekert me dat hij in zijn
jonge jaren ontelbare keren is
aangespoord met de woorden:
Kom, maak eens apprentie!
Mevrouw Kees zoekt de
oorsprong van het woord in het
Franse apparance. Die veron
derstelling lijkt me juist. Ook
het ZNWB vermeldt apparance
als 'moederwoord' van appren
tie, maar laat verdere uitleg
achterwege. Via het Franse
woord echter is er wel een
bruggetje te bouwen tussen de
Oostbrabantse betekenis van
apprentie en de betekenis die
de woordenboeken geven
(waarschijnlijkheid, schijn).
Mevrouw Kees draagt daar
haar steentje aan bij. Kan het
zijn, vraagt zij, dat het woord
na de Franse tijd in het Oost
brabantse taalgebruik is blijven
hangen? Onder apparence (dat
o.m. ook schijn betekent) vond
zij in het Franse woordenboek
ook: avoir de 1'apparence Dat
betekent: een goed voorkomen
hebben, er goed uitzien. Het is
heel goed mogelijk dat hier de
verklaring ligt voor het Oost
brabantse 'apprentie maken'.
Wie vertrekt, trekt z'n kleren
recht, doet zijn jas dicht, strijkt
de haren uit het gezicht, kort
om: zorgt dat hij er goed uitziet
en gezien mag worden.
Mevrouw Kees herinnert
zich nog twee (Oostbrabantse)
woorden waar ze niet goed raad
WIM KOCK
mee weet. Met een allinge mik
werd een heel brood bedoeld,
maar wat 'ailing' voor een
woord is en waar het vandaan
komt, weet ze niet. Ik evenmin.
Misschien dat er lezers zijn die
uitkomst weten. Haar uit St.
Oedenrode afkomstige groot
moeder sprak van merketons.
Daar bedoelde ze perziken
mee. Ik kende het woord ook
niet, maar Van Dale helpt
weer: 'merkaton (met een 'a'
dus): grote, gele perzik'. Vol
gens het woordenboek is het
streektaal.
Kort geleden was de ei-aai-
grens aan de orde die, ongeveer
bij Etten-Leur dwars door de
provincie schijnt te lopen.
Westelijk van Etten lopen de
koeien in de wei en ten oosten
lopen ze in de waai. In de stre
ken waar ze een ei aai noem
den, had de schooljeugd aan
het eigen dialect een handig
ezelsbruggetje bij het bepalen
of een woord met ij of ei, een
lange of een korte ij, moest
worden geschreven, aldus H.
Oerlemans uit Dongenvaart.
Woorden waarbij de ij-klank in
het dialect veranderde in aai,
moesten met een korte ei worden
geschreven: prei-praaiLei-
Laai; mei-maai; hei-haai en
bx tien-braaien. Woorden die
met een lange ij geschreven
werden hielden ook in het dia
lect hun ij-klank: rij -rij-, wij-
wij\ brij-brij etc.
Een brief van C.J.C Bus,
oorspronkelijk uit Stampersgat,
zet het onderscheid tussen stui
ten en stoefen, dat we in een vo
rige aflevering zo zorgvuldig
hadden gemaakt, weer enigs
zins op losse schroeven. Met
behulp van de woordenboeken
en brieven van enkele lezers
was ik tot de conclusie geko
men dat stoefen opscheppen be
tekende en stuiten loven, roe
men, de loftrompet steken. De
woordenboeken houden echter
aan: stuiten betekent ook op
scheppen. O. de Wilde uit
Clinge heeft er de Vlaamse
woordenboeken op nagekeken
en ook Verschueren (1941)
geeft voor stuiten: bluffen, op
snijden, pochen, snoeven. In
Stallaert (1978) komt ook het
woord stuitvos voor. Dat is een
bluffer of druktemaker. In
Stampersgat echter zeggen ze
niet: 'het kan geen stuiten lij
den' als gevraagd wordt hoe het
iemand vergaat, maar: 'het kan
geen stoefen lijden.' Het ziet er
dus naar uit dat stuiten en stoe
fen in de verschillende Bra
bantse en Zeeuwsvlaamse dia
lecten door elkaar worden ge
bruikt.
(Deze dialectenserie wordt ver
volgd over drie weken. Reacties
en bijdragen blijven welkom:
Even Uitblazen, Postbus 3229,
4800 MB Breda.
llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllHllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllr^
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans - hoofdredacteur.
A. Theunissen en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176 Telefax 076-236405.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236452.
Sportredactie 076-236236.
Telefax redactie 076-236309.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850.
Postadres: Postbus 65,4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41236326.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550.
Postadres: Postbus 363,4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Postadres: Postbus 13,4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751
Postadres: Postbus 62, 4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14, 01620-54957.
Postadres: Postbus 4023, 4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150.
Postadres: Postbus 35, 4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Postadres: Postbus 145, 4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910.
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementsprijzen bij vooruitbetaling te voldoen:
f 24,90 per maand; 71,85 per kwartaal of f 279,15 per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van resp. 1,- per maand,
1,90 per kwartaal, J 7,60 per jaar. Prijzen: inclusief 6% B.T.W.
Voor posttoezending geldt een toeslag. Losse nummers: ma. t/m zat. f 1,25.
Service-atdeling abonnementen: 076-236472, ma. t/m vrijd. 8.30-17.00 uur.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Centrale reclame-afdeling 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur en
zondag van 18,30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
Bankrelaties:
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738.
LANDBOUWGRONDEN in de VS en in Afrika verdrogen. Veel des
kundigen wijten deze rampen aan de stijging van de temperatuur
op aarde, het broeikaseffect. Gassen van verkeer en industrie vor
men een isolerende deken boven de aardbol en houden de
warmte vast.
De verdroging van Nederland heeft andere oorzaken. Weten
schappers, beheerders van natuurterreinen en bewindslieden
spreken regelmatig hun zorg uit over de dramatisch dalende
grondwaterstand. Dalingen van 75 cm en meer zijn sinds dertig
jaar geen uitzondering meer.
De Stichting Natuur en Milieu wijdt vandaag een symposium
aan de verdroging van ons land. De problemen en oplossingen
worden in de Jaarbeurs in Utrecht uit de doeken gedaan. Oplos
singen die er zijn, want aan het uitdrogen van de grond is de mens
zelf schuldig.
Door
Wouke van Scherrenburg
EEN baksteen in de stort
bak. Voor menig bezorgd
Nederlander was dat ooit
hèt middel zuiniger aan te
doen met ons water. In die
tijd stond ook bij heel wat
keukendeuren de regen
ton, een prima voorraad-
bak voor het sproeien van
de tuin, het wassen van de
auto.
Maar de roep om zuiniger aan
te doen met het drinkwater
verstomde en de stortbakken
liepen weer vol. Tegenwoor
dig wordt bij het opendraaien
van de kraan eerder gedacht
aan bestrijdingsmiddelen dan
aan matig watergebruik.
Toch zijn juist de laatste
tijd de alarmerende geluiden
over onze watervoorraden in
de bodem toegenomen. De
verdroging is een zorgelijk
probleem, daarover zijn mi
lieubeschermers en politici
het hartgrondig eens. Verdro
ging is geen plaatselijk ver
schijnsel. Heel Nederland
heeft eronder te lijden, vooral
de (schaarse) natuurgebieden.
In Zeeland verdrogen de
duinen van Schouwen-Duive-
land en Walcheren, de Biezen
in Zeeuws-Vlaanderen en de
poelen op vrijwel alle eilan
den. In Brabant zijn de Kalm-
houtse heide, vennen op de
Brabantse Wal, de Groote
Peel, 't Merske, Dommeldalen
en Kampina de dupe. Ook in
andere
Van de 1400 soorten planten
die Nederland heeft, is dertig
procent afhankelijk van een
hoog grondwaterpeil. Dat zijn
voornamelijk zeldzame plan
ten die alleen kunnen bestaan
van het calciumrijke en voed-
selarme grondwater. Liefst
tachtig procent van deze
plantensoorten lijkt ten dode
opgeschreven door het da
lende grondwater.
Grondwater heeft belang
rijke functies voor verschil
lende sectoren waarvan de
waterleidingbedrijven de
grootste consument zijn.
De landbouw moet de vicieuze cirkel van afwateren en beregenen doorbreken en het
water vasthouden. - fotoanp
Tweederde van ons drink
water wordt uit de grond ge
haald. Jaarlijks is dat 740 mil
joen kubieke meter water.
Dat gebeurt op 280 plaatsen.
De gemiddelde Nederlander
gebruikt 111 liter water per
dag en dat gebruik neemt nog
steeds toe. Wassen en baden
slorpen het meest van ons wa
ter op (40 liter), op de voet ge
volgd door het doorspoelen
van het toilet (32 liter). De was
is een goede derde met 22 liter
per dag.
De industrie wint grond
water op honderden plaatsen,
200 miljoen kuub per jaar.
Water dat vooral wordt ge
bruikt als koelwater.
Ook de landbouw put met
230 miljoen kuub water
royaal uit de bodem. Boeren
wateren af tijdens de natte
seizoenen om de grond opti
maal te kunnen gebruiken. In
droge seizoenen gebruiken ze
daarentegen het grondwater
om hun velden te beregenen.
In tien jaar tijds hebben de
boeren hun beregening ver
dubbeld. Dat gebeurde in Gel
derland, Overijssel, Noord-
Brabant en Limburg, waar
negentig procent van de bere
gening met grondwater ge
beurt!
De provincies hebben in
middels grondwaterplannen
opgesteld. Al eerder kraakte
Natuur en Milieu de kwaliteit
van deze plannen. „Aanpak
van knelpunten wordt uitge
steld tot later en de schade
door verdroging aan de na
tuur speelt geen rol."
Het grondwatergebruik
moet fors worden beperkt en
dat blijkt ook heel goed moge.
lijk. De provincies Utrechten
Noord-Brabant hebben bete.
kend dat het gebruik op je
korte termijn met 60 tot 70
procent kan worden vermin,
derd.
Natuur en Milieu heeft vol.
doende suggesties om die
sparing waar te maken:
terleidingbedrijven moeten
veel meer putten uit het op.
pervlaktewater (rivieren en
meren). Engeland, Ierland en
Spanje bereiden al 80 procent
van hun drinkwater uit op.
pervlaktewater. Daarbij moet
wel worden aangetekend dat
het oppervlaktewater een
kwaliteitsverbetering nodie
heeft. 5
De huishoudens kunnen 25
procent besparen, vooral op
toiletspoeling, autowassen en
tuinsproeien. Baksteen en re
genton krijgen toch weer hun
nut. De industrie kan vee]
meer koelen met oppervlakte
water of luchtkoeling toepas-
sen. De landbouw moet de vi-
cieuze cirkel van afwateren
en beregenen doorbreken en
het water vasthouden Dat
kan door stuwen aan te bren
gen in afwaterende sloten,
herstel van natuurlijke
beeklopen of door aanleg van
wateropslagbekkens.
Al afgegeven vergunningen
hebben een nieuwe, kritischer
blik nodig. Alleen al in
Noord-Brabant kunnen de
grondwaterwinningen met
nog dertig procent toenemen!
De waterleidingbedrijven
daar putten nog lang niet de
hoeveelheden die zij
de vergunningen mogen.
Door Roger Simons
HET 120ste jaarcongres
van de Britse vakbewe
ging loopt vanmiddag af.
De vakcentrale TUC,
waarbij tot begin deze
week 84 bonden waren
aangesloten, had de ruim
duizend congresgangers
samengeroepen in de Zui
dengelse badplaats Bour
nemouth. Maar de bespre
kingen eindigen met weer
een bond en 330.000 leden
minder.
Het TUC wees afgelopen
maandag zijn zesde belang
rijkste vakvereniging, de
EETPU van electriciens, lood
gieters en aanverwante be
roepen, zonder omslag het gat
van de deur. Deze riskante
beslissing, die was genomen
bij volstrekte meerderheid
van stemmen, wierp direct
een sombere schaduw over de
verdere toekomst van de
Britse vakbeweging.
Dat Groot-Brittanniës bon
den geen schitterende voor
uitzichten meer hebben, is zo
langzamerhand een publiek
geheim. De trouwste bewon
deraars en aanhangers van
Margaret Thatcher, met name
de kleine en grote Britse
werkgevers voor wie de le
gendarische macht van de
bonden lange tijd een ware
nachtmerrie was, vertellen
met het nodige leedvermaak
dat hun conservatieve pre
mier de vakbeweging kom
pleet heeft gekraakt. Tot eind
Thatcher:
arbeidswetten
de jaren zeventig vormden de
Britse bonden inderdaad een
staat in de staat. Hun wil was
wet. Zelfs wanneer socialisti
sche bewindslieden het land
probeerden te besturen, zorg
den "de broeders" (zoals de le
den van de bonden elkaar
noemen) geregeld voor de no
dige heisa.
Margaret Thatcher is sinds
1979 aan het bewind. Van
meet af was zij vast van plan
de macht en de invloed van de
bonden gevoelig te verminde
ren. Dankzij nieuwe arbeids
wetten is Thatcher groten
deels daarin geslaagd. Maar
het was niet alleen haar be
wind dat de Britse vakbewe
ging de das omdeed. Groot-
Brittanniës bonden gaan ook
diep gebukt onder de verplet
terende gevolgen van de eco
nomische en technologische
veranderingen, die zich de
laatste jaren hebben voorge
daan.
Het zware probleem van de
werkloosheid heeft hen al
veel volgelingen gekost. In
hun sterkste tijd hadden de
bij het TUC aangesloten vak
verenigingen gezamenlijk 10
miljoen betalende leden. Se
dert 1979 bedraagt hun leden
verlies een dikke 3 miljoen.
Daar komt nog bij dat de
meeste bonden - en dan
vooral hun leiders - onvoor
stelbaar ouderwets zijn. Zij
gaan gewoon niet mee met de
tijd.
Vele Britse vabondsbazen
begrijpen geen snars van de
technologische ontwikkelin
gen die vandaag de dag diep
gaande sociale revoluties ver
oorzaken en ertoe leiden dat
de hekken duidelijk worden
verhangen. Hoewel ook in
Groot-Brittannië niemand bij
machte is om deze trend een
halt toe te roepen, laten der
gelijke vakbondsleiders gere
geld doorschemeren dat vol
gens hen alles zou moeten
blijven zoals het altijd is ge
weest.
Zo weigerden zij te accepte
ren dat Eric Hammond, secre
taris-generaal van de EET
PU, met zijn vakvereniging
op de onafhankelijke toer
ging en met bepaalde werkge
vers arbeidscontracten afsloot
waarin werd overeengeko
men dat haar leden nooit actie
zouden voeren. Hammond is
van mening dat zijn politiek
de enige baanvaste koers is
die een bond met succes kan
volgen in het Groot-Brittan-
nië van Margaret Thatcher.
Maar voor de patroons zijn
dergelijke individuele ak
koorden vanzelfsprekend een
spoorslag om alleen te onder
handelen met de electriciens
en gewoon de andere bonden
links te laten liggen. Het TUC
kon dan ook niet anders dan
de EETPU eruit gooien, want
de algemene regel van de
Britse bonden is dat doorlo
pend rekening moet worden
gehouden met de hele vakbe
weging.
De EETPU is nu een onaf
hankelijke bond. Het feit dat
het TUC hem heeft uitgesto
ten zal ongetwijfeld een
nieuwe opflakkering veroor
zaken van de campagnes die
Britse vakverenigingen vijf
tig jaar geleden op touw
plachten te zetten om eikaars
leden weg te snoepen.
De
macht en invloed van de bon
den zullen daardoor nog meer
afzwakken, tot de hele bewe
ging weinig of niets meer be
tekent.
Het spreekt vanzelf dat een
dergelijke evolutie koren is op
Thatchers molen. De conser
vatieve bewindsvrouwe vindt
het ook geweldig dat de bon
den het nieuwe scholingspro
gramma van haar regering
zullen boycotten. Thatchers
ET-project heeft tot doel zo'n
600.000 werklozen de nodige
vakbekwaamheid te ver-
Eric Hammond: nooit ac
tievoeren FOTOAP
s
schaffen, maar de bonden
weigeren het te steunen, dit
ondanks het feit dat Labour-
leider Neil Kinnock hen had
aangeraden liever geen spaak
in het conservatieve wiel te
steken.
Kinnock, die duidelijk aan
de kant van de bonden staat,
zei in een toespraak: „Weige
ren jullie de nodige medewer
king te verlenen, dan geven
jullie de regering Thatcher
een goede kans om na de mis
lukking van het ET-pro-
gramma - en mislukken zal
het, want het deugt niet - de
vakbeweging hiervoor aan
sprakelijk te stellen. Doen
jullie daarentegen wat de
conservatieven van jullie ver
wachten en het hele ET-pro-
gramma valt toch in duigen,
dan kan de regering het TUC
niets verwijten."
Maar zoals te verwachten
was sloegen de vakbondsba
zen Kinnocks raad in de wind.
Dit gaf hun zwaar gehavende
imago een nieuwe knauw. Het
enige merkwaardige en voor
het buitenland enigszins be
moedigende verschijnsel
zich voordeed tijdens dit
120ste TUC-congres was de
laaiende geestdrift voor de
Europese zaak die door de
'verenigde broeders' ten toon
werd gespreid.
Dertien jaar geleden voch
ten de meeste Britse vabonds-
mensen nog met hand en tanc
tegen het EG-lidmaatschap
van hun land. Zij eisten toen
dat het zou worden opgezegd
Maar premier Thatcher is nu
al bijna 10 jaar aan het be
wind en sommige socialisti
sche broeders vrezen dat het
misschien nog even lang
duren eer in Groot-Brittannië
hun Labourpartij weer aan
het bewind kan worden ge
bracht.
Dankzij Thatcher zijn er
vandaag de dag in het Britse
rijk meer aandeelhouders dan
de bonden leden hebben en
vele aandeelhouders staan bij
een vakvereniging op de le
denlijst. Een en ander heeft
tot gevolg dat de Britse vak
beweging niet langer door en
door anti-Europees gezind is
en dat de meeste bonden zelfs
verlangend uitkijken naar de
verwezenlijking van die be
loftevolle ene grote Europese
markt van het jaar 1992.
DE ZULO'S. Zo placht
Volkskrant-columnist en
wetenschapper Vroon de
Nederlandse universitei
ten liefdevol te noemen. En
zulo stond dan voor 'zeer
uitgebreid lager onder
wijs'.
Zo'n omschrijving klinkt de
nigrerend. Vroon wilde er
echter alleen maar scherp
mee aangeven hoe ver verwij
derd onze instituten voor we
tenschappelijk onderwijs zijn
geraakt van wat eens hun be
langrijkste taak was: 'de dra
gers van de wetenschap en de
kennisoverdragers'. Anders
gezegd de hoeders van een be
langrijk deel van ons erfgoed.
De Middeleeuwers koester
den die door God gegeven
taak, maar hun intellectuele
nakomelingen raakten lang
zaam maar zeker op drift.
Universiteiten werden tot
bolwerken van beterweters,
waar in een groeiende chaos
studenten aangenaam en
OOOR FRANS VAN MOURIK
soms naar het leek 'eeuwig'
werden bezig gehouden.
Iedere wetenschapper ge
loofde zijn uil een valk te zijn
en had uitsluitend oog voor de
eigen bezigheden. Geen brede
wetenschap, maar slechts be
heer van de eigen winkel. Zo
kregen de zulo's langzaam
maar onverbiddelijk gestalte.
Het wetenschappelijk elan,
dat vroeger tot de bagage van
iedere zichzelf respecterende
universiteit behoorde raakte
steeds verder'op de achter
grond.
Dat schreeuwde om her
vormingen en die begonnen
dan ook zo'n jaar of twintig
geleden. Aanvankelijk waren
die gericht op kwaliteit en de
mocratisering, maar dat ver
anderde toen de overheid de
universiteit ontdekte als be-
zuinigingsobjekt. Tenslotte
kost het hele onderwijs de
Staat zo'n 100 miljoen per dag
en dus valt er in die sector
voor de Paisen, Deetmannen
en al hun companen veel te
halen. Natuurlijk werd het
niet als 'bezuiniging' ge
bracht. Nee,' het heette om de
kwaliteit te gaan en de be
leidsnota's volgden elkaar in
hoog tempo op. Aanvankelijk
hanteerde politiek Den Haag
de 'kaasschaafmethode',
waardoor de chaos alleen
maar groter werd. De facul
teiten werden stukje bij
beetje uitgekleed, maar om
dat dat niet genoeg opleverde
werd de botte bijl uit de kast
gehaald en gingen er complete
faculteiten dicht.
En de 'kwaliteit'? Die werd
noch door de overheid, noch
door de universiteiten be
waakt. De overheid had niks
te bewaken om de eenvoudige
reden dat ze niks had om die
kwaliteit te meten. De univer
siteiten bewaakten evenmin
wat, die hadden het veel te
druk met overleven. Nu heeft
het Deetman-cohort welis
waar aangekondigd die kwa
liteit alsnog te zullen gaan
meten, maar of daar iets van
terecht zal komen, mag wor
den betwijfeld. Normen zijn
er niet ook al is een club gisse
jongens op het departement
druk bezig die te ontwikkelen.
Bovendien is zoiets eigen
lijk wel een overheidstaak?
Wie nadenkt, moet die vraag
ontkennend beantwoorden. In
de Verenigde Staten hebben
ze er een rijke ervaring mee.
De Grondwet daar liet het re
gelen van het onderwijs per
traditie over aan de universi
teiten zelf, dus ook de kwali
teitscontrole. En vrijheidslie
vend als de Amerikanen zijn
kwam van die controle in eer
ste instantie dus geen donder
terecht. Pas na de Tweede
Wereldoorlog kwam die van
de grond, maar de universi
teiten hielden wel de eer aan
zichzelf. En zo hoort het ook,
want als je iets van bovenaf
oplegt zonder dat de basis erin
gelooft, is dat bij voorbaat tot
mislukken gedoemd. Pas als
hoogleraren en docenten zelf
het nut inzien van kwaliteits
bewaking, dan lukt het. An
ders zal het aantal trucs om
onder regels uit te komen le
gio zijn. Dat heeft het verle
den inmiddels wel geleerd.
Als je de speeches naleest
die bij de opening van het
academisch jaar, afgelopen
maandag, zijn afgestoken, zou
je voorzichtig mogen veron
derstellen, dat het besef bij de
universiteiten dat ze het zelf
moeten doen langzaam begint
door te dringen. Het oude elan
begint terug te komen. Er was
meer zelfkritiek dan kritiek,
hoe terecht ook, op de over
heid.
Voorzitter Jan Karei Ge
vers van de Universiteit van
Amsterdam zei bijvoorbeeld
'Aan de universiteiten is de
verbeelding na twintig jaar
hervorming nog lang niet aan
de macht. Het universitair be
stuur is tegenwoordig een
grijs gebeuren, in bureaucra
tische procedurele nevelen
gehuld en met de inspiratie
zorgvuldig verborgen'.
Twente constateerde rector-
magnificus Van den Kroon-
enberg een 'complete chaos ui
het wetenschappelijk onder
wijs die niet alleen werd ver
oorzaakt door de overheid
maar ook de universiteiten
zelf'. En in de Rijksuniversi
teit Groningen weerklonk zo
waar de roep 'terug naar..j6
kern-universiteit naar Mid
deleeuws model', dus naar
universiteit die onderzoek en
onderwijs hoog in het vaandei
schreef.
Dat klinkt beter dan 'terug
naar de zulo'. Zo wordt het
wellicht toch nog mooi in we
tenschappelijk Nederland.
r,FN HAAG (ANP)- Met de
P ir«archieven is het slecht
Beid m het schonen en
^werken van de departe-
^tale archieven bestaat
U achterstand waarvan de
chattingen uiteenlopen van
tot 600 kilometer.
verantwoordelijke minis-
van Dijk van Binnen-
Endse zaken en Brinkman van
En Volksgezondheid en
lïfltuur slagen er niet in de
Eerwaarden te scheppen voor
C goede beheersing van het
[rchiefProces-
xp
'an onze verslaggever
clusief energie is er sprake
Irocent. In geld uitgedrukt ktil
alf jaar uit op 98,8 miljard j
ilagen zal het cijfer over gehe]
ichrijden.
Dat zei staatssecretaris Van
Rooy (Buitenlandse Handel) in
lermond, waar zij de export-
brijs van de Nederlandse Ex-
ort Combinatie (NEC) aan het
jrijf Henzo BV uitreikte.
Opvallend is volgens haar de
leneming van de export naar
be zogenoemde nieuwe indus
trielanden in het Verre Oosten.
De export naar deze vier: Zuid-
fiorea, Singapore, Taiwan en
Hongkong, verdubbelde tot
iwee miljard gulden. Daarmee
bvertreft deze uitvoer die naar
tiapan, die over de eerste zes
naanden 750 miljoen bedroeg
J over de eerste zes maanden
|van vorig jaar).
Binnen Europa valt de
[roortgaande stijging op in de
ïitvoer naar Spanje en Portu
gal, elk met 24 procent. De toe-
Treding van beide landen tot de
j]G werpt duidelijk vruchten
aldus Van Rooy. Op de
DELFT (ANP) - De leermethc
bnderwijs wordt gebruikt mc
perd. Het onderwijs is bedroevej
pit constateert prof. dr. A.G.
5ciarone in zijn boek 'Met de
iiond vol tanden: het failliet
Jran het vreemde-talenonder-
mjs in Nederland'.
Sciarone, hoogleraar toege
paste taalkunde aan de Techni-
iche Universiteit in Delft,
schrijft dat ook Nederlanders
üe op school jarenlang
Teemde talen hebben geleerd,
n het buitenland meestal met
pe mond vol tanden staan.
Ondanks een overvloed aan
esuren blijkt de kennis van
Teemde talen gering. Het re
sultaat staat in geen enkele
Verhouding tot de tijd die aan
[HET BEWUSTWORDINGSPROcd
wereld is een moeizame aangeleg
Jvaak in in een luxueuze situatie ve
psseerd in problemen zo ver van
Percie hebben over het algemeen
feiingslanden, maar die interessf
Profijtbeginsel.
1 9'e onvruchtbare voedingsboc
zien bekommeren om het lot var
F^Higën. Met een bewonderensi
Pacht vragen voor de gigantische
wereld wordt geconfronteerd,
liinnk 2eer noodzakelijke bezigf
lm N» P van re9ehngen en ander
Lh i de si,uatie in de probleer
pcnuidenlasten groeien met de da
lianH6'meer te overzien, dus ook
Imnc k waar bet grootste deel v<
boe 9ekend - heerst vaak r
inon door een elitegroepje van
lnen uitgeknepen.
Iran" ,di5 benarde situatie bevinde
W/sn e! hebben ze al hele!
6r,k,eer ze zich verenigen, make
irtpiw!nat maken komen ze nauw
hT, e 9rote winsten gaat slep
iarPnVnterkerkelÜk Overleg Were
iVp.r ezi9 om verandering in dez
tan ?iln9 van Nederlandse Kc
■OW*;, echter tot nu toe om in
I ijJ?™ koffie rechtstreeks van de
Ihun ct'S bePaa|d verheugend te
lüepi f Hdpunt hebben gewijzigd.
Wat n!a(n n k°ffie hij de coöpera
Itulipn 9aan De rijke groothani
K/an.Iit ZkCh met har|d en tand te
Lor ri machtsposities en m<
Ken n°dige problemen - bijvi
H^lor9en'
lonwrLk0lan9riiks,e js echter dat
Kinapn u r. principe hebben losg
poor ho« gegeven dat de cons
tiisatief aan de weg timmeren var
slaanof, ?eeds vaker naar alteri
Lra 7M8ni?' Maar de reden waarc
schare oor sommigen van h£
da|ig lage inkomen in het ve
