DE STEM 13) SUDAN: WATER, SPRINKHANEN EN DE OORLOG KRACHT DKUNDE IGEN s-niveau 2n de elektro- STUUR ST.-WILLIBRORDUS afdeling BU udan. Sprinkhanen in het westen, water in het midden, oorlog in het zuiden. Na overstro mingen liet de Sudanese regering welwillend hulpor ganisaties en pers toe. We hebben de Sudanezen ge zien, half-verdronken. Het water dreigt nog, maar ze lachen, spelen in het water. Daarover huisarts Henk Hammer. Hij is net terug. Er zijn ook Sudanezen die geen veerkracht meer heb ben. Zij wonen in het zuiden, een streng verboden ge bied. Geen vliegverbindingen, geen transport van wege landmijnen, geblokkeerde hulpoperaties. Am nesty International beschrijft in een nieuw rapport de toestand. Over Zuid-Sudan is een gordijn neergelaten. Achter dat gordijn sterven de mensen als ratten. Verscheurd Coup Koolmonoxide Drinkwater Staking CWOH «Noex MOOC '10 tember a.s. voor de onder ,De Regenboog" speciaal rwijs voor zeer moeilijk Hulst een .0. - z.m.l.k. CIX pedagogisch ngewonnen bij de directeur Heit, tel. 01140-12054 (school) schijnen van dit blad richten ordus, p/a Pironstraat 19, met ongeveer 80 medewer- Se klantenkring. opleggers en es, MITSUBISHI-Trucks, reedschappen; opleiding en ervaring; olledige gegevens over oplei- secretariaat van; Industrieweg 37 Terneuzen Tel. 01150-81000 S Door Paul de Schipper Een voettocht van achthonderd kilome ter. Ze lopen achter elkaar in een lange rij. Het is een tragische mars door een verwoest en verdord, blakerend land. Schaduw zoeken ze onder wat kreupel hout. Ze eten gras en bladeren om in le ven te blijven. In het veld blijven de do den achter. Slachtoffers van de honger of afge maakt in de meedogenloze burgeroorlog. Soms struikelt er een groep kinderen het vluchtelingenkamp binnen. Hun verhaal is simpel; „We hoorden schieten in de struiken. We zijn gaan kijken en alle hui zen stonden in brand, mijn vader was weg en m'n moeder ook. We zijn gaan lopen" Ze lopen naar het oosten, naar Ethio- pë. Daar is voedsel, dat weten ze, maar het is wel maanden jopen. Onderweg ste ken ze de Nijl over. Dat gaat op de klas sieke manier, handje in handje. Wie los laat verdwijnt in de stroom. Op de an dere oever begint het gebied dat inmid dels bekend is geworden als 'de vlakten der duisternis'. De meerderheid van deze mensen be staat uit de lange trotse Dinka's, het no madische herdersvolk van de zuid-Suda- nese savanne. Er zijn ook Nuer bij, een aan de Dinka's verwante stam. Als in de nacht van 3 op 4 augustus rond Khartoum de Grote Regen valt, ontwikkelt zich in het zuiden van Sudan een heel andere ramp. Al vanaf begin mei zijn hier de hongertochten begon nen. Begin augustus tellen medewerkers van de Verenigde Naties al 250.000 zwaar ondervoede zuid-Sudanezen in de vluchtelingenkampen net over de grens in Ethiopië. Ze schatten dat 20 procent onderweg is omgekomen. Dat betekent dus enkele tienduizenden naamloze do den. „De situatie in en rond Khartoum is na tuurlijk vrij desastreus. Daar dreigen nog epidemieën, maar wat in het zuiden van Sudan gebeurt lijkt me veel erger. Daar gaan dagelijks mensen dood". Huisarts Henk Hammer uit Terneuzen is net terug uit Khartoum. Een week ge leden stond hij nog met bemodderende laarzen in Haj Youssuf, een over stroomde buitenwijk van de Sudanese hoofdstad. Hij hielp er ontheemde christelijke zuid-Sudanezen en Arabisch georienteerde bewoners van de sloppen wijken. Primaire medische hulp: diagno ses, medicijnen verstrekken, maar ook Heine operatieve ingrepen verrichten. Henk Hammer; een arts zonder grenzen, gemotiveerd door zijn geweten: „Als ze "dj als arts vragen om te gaan kan ik niet zeggen: ik kan er niks aan doen". Zijn verhaal over Sudan begint met een spiegeleitje, een salade en een glaasje wijn op een vrije woensdagmiddag. „Tien augustus ja. M'n vrouw was met de kinderen gaan kamperen in Frankrijk en ik dacht: ik zal mezelf eens lekker ver wennen. Toen ging de telefoon: Artsen zonder Grenzen Amsterdam. Of ik maar even naar Sudan wilde. Na enig naden ken heb ik ja gezegd. Het visum was zo geregeld, gratis. Ik kreeg een handje van de ambassadeur en als reden van m'n be zoek schreef hij op 'hoffelijkheid jegens Sudan'". Terugblikkend achter een kop koffie zegt hij nu: „Het is heel moeilijk om in Nederland over te brengen wat er in Su dan allemaal gebeurt. Dat komt omdat de situatie van het land zo ongelooflijk complex is. Het is niet alleen een over stroming of een sprinkhanenplaag als natuurramp, maar het is ook de mense lijke tragedie, de oorlog, die door men sen zelf is uitgelokt". En na een aarzeling: „Ik vergelijk de toestand in Sudan wel met onze tachtig jarige oorlog. Ons land was verscheurd. Ideologieën en religieuze stelling stonden tegenover elkaar. Mensen uit één familie stonden aan weerszijden van de lijn. Neem de Nassau's, een neef van Willem van Oranje vocht aan de Spaanse kant. Achteraf denken we dan: hij zat aan de verkeerde kant, maar op zo'n moment en in die situatie is het veel moeilijker om te oordelen. Het is niet zo dat de noord-Su- danezen lijnrecht tegenover de zuiderlin gen staan omdat die christelijk zijn. Die van het noorden hebben familie in het zuiden en andersom. Praat je in Khar toum met Arabische Sudanezen, dan merk je dat die mensen niet zo haatdra gend zijn. Ze willen vrede. Het zijn de milities, de orthodoxe groepen die de te genstellingen voeden. De regering bewa pent die milities om ze de kastanjes uit het vuur te laten halen". Wie in de stoffige straten van Khartoum met Soedanezen praat over de situatie in het land, wordt eerder getroffen door een algemeen wantrouwen in de politiek dan door extreme noord-zuid-standpun- ten. Premier Sadeq al Mahdi heeft 15 mei een regering van nationale eenheid geïnstalleerd. Die eenheid mag duiden op samenwerking van alle bevolkings groepen. Het tegendeel is het geval. Geen brede coalitie, maar een concentra tie van macht bij conservatieve moslims. De zuidelijke stammen, maar ook de Arabieren van de westelijke Darfur, bij elkaar meer dan de helft van de bevol king, zijn niet vertegenwoordigd. Er zijn wel een paar zuidelijke ministers, maar die worden door de Sudanese bevolking meer gezien als ambitieuze baantjesja gers. Bovendien is het een touwtrekken om de macht tussen de burgerregering en de militairen. Geruchten over een coup of Het water dreigt nog, maar de Sudanezen leven nog, ze lachen, ze spelen In het water. - FOTO'S PAUL DE SCHIPPER Land van de vele plagen Hulsarts Henk Hammer uit Terneuzen aan het werk In Khartoum: „Ik vergelijk de toestand maar met onze tachtig-Jarige oorlog. een volksopstand circuleren al maanden in Khartoum. „Sudan heeft een traditie van demo cratie", vertelt Henk Hammer „alleen het is niet de democratie zoals wij ons die in Nederland voorstellen". Zijn woorden worden bevestigd door de Su- danees in de straat. Bij hem heerst een algemene onvrede: „Sadeq al Mahdi heeft z'n hele familie in de regering ge zet. Z'n zwager is minister van defensie. De Mahdisten grijpen wat er te grijpen valt in dit land". Wat de vanuit Khartoum bewapende Arabische stammen, vaak in samenwer king met het leger, aanrichten in het zui den staat te lezen in een nieuw, nuchter en tegelijk onthutsend rapport van Am nesty International. Een aantal feiten: -22 september '86. In Kosti worden 22 gevangen genomen guerillas van het Su danese Volksbevrijdingsleger(SPLA) zonder vorm van proces geëxecuteerd. -Januari '87; Soldaten van het 242e le- gerbataljon en milities gaan zich dage lijks te buiten aan het martelen en dode lijke verminken van Dinka's. Ooggetui gen rapporteren aan Amnesty dat ze af gehouwen hoofden op speren hebben ge zien en lichamen met afgesneden ge slachtsdelen. 28 maart '87. Meer dan 1000 ongewa pende Dinka's verbrand in spoorwagons en afgemaakt met speren, knuppels en geweerschoten in Daien. -11, 12 augustus en 6 tot en met 11 sep tember '87. Bloedbaden in Wau, nadat een regeringsvliegtuig vanuit de stad met een raket beschoten is. Tussen de 1000 en 2000 Dinka's vermoord. Zestig bur gergevangenen in de afgesloten laadbak van een vrachtwagen vergiftigd met koolmonoxide van de uitlaat. Mensen die naar de rivier vluchten worden ma chinegeweren neergemaaid. -20 juni '88. 18 onthoofde Dinka's dood- gevonden bij Wau. Onder hen zwangere vrouwen met opengesneden buikholte. Architect van de moordpartijen is ge- neraal-majoor Abu Gurun, een man die in Khartoum ook wel bekend staat als 'the killer' en als 'onze Hitier'. Dat de woede van het Sudanese leger zich mak kelijk op de Dinka's richt kan verklaard worden door het gegeven dat de meer derheid van het SPLA-leger bestaat uit leden van de Dinka stam. Volgens Amnesty International heeft een lid van het Sudanese Hooggerechts hof kort daarop Wau bezocht om de vei ligheidssituatie te toetsen. Van verder onderzoek is er echter geen sprake ge weest. Zodoende wordt er in het westen weinig bekend van dit geheime moorden. Diplomaten in Khartoum spreken in sommige gevallen van 'volkerenmoord en doelgerichte genocide'. Er zijn geen getuigen. Begin mei kreeg het Internationale Rode Kruis toestem ming-om verkennende missies in zuid- Sudan uit te voeren, beurtelings in een door regeringstroepen bezette stad en in bevrijd gebied van de SPLA. Het bezoek aan de SPLA-stad Kon- gor, noordelijk van de zuid-Sudanese hoofdstad Juba zou op 11 mei plaats vin den. Op 10 mei .om vijf voor tien 's mor gens voerde een Mig-straaljager een bombardement vanaf grote hoogte uit. Er vielen geen doden en een Sam-raket dwong het toestel tot de aftocht. Het Rode Kruis is echter niet meer in Kon- gor geweest. Volgens hulpverleners in Khartoum heeft de Sudanese regering met het bombardement een bewuste po ging gedaan om hulpverlening aan het zuiden te saboteren. Het motief van de Sudanese regering om niemand in het zuiden toe te laten is de onveiligheid van het gebied. In dit land waar de oorlog voor ver schroeide aarde heeft gezorgd draagt de grond nauwelijks nog vrucht. De herders hebben geen gronden meer voor hun vee. Noodgedwongen slachten ze hun kud den, daarmee hun enige kapitaal en hun bron van zuivel voor altijd vernietigend. De zuid-Sudanezen ontvluchten hun geboortegrond langs twee routes: zuid- noord, richting Khartoum - waar ander half miljoen zuid-Sudanezen nu probe ren de watersnood te boven te komen - en west-oost, richting Gambela in Ethio pië. Volgens betrouwbare bronnen in Khartoum is van deze ontheemden ze ventig procent ondervoed: „Er zijn grote verschillen in hun conditie, afhankelijk van de afstanden die ze gelopen hebben. Daarbij moet genoteerd worden, dat we alleen over de besten praten, want zij die te ziek zijn om te lopen worden eenvou dig in het veld achter gelaten. In de dor pen is geen voedsel. De dichtstbijzijnde plaats met goed drinkwater is soms vier dagen lopen. Er zijn geen medische voor zieningen. Veel mensen hebben wonden. Ze. lijden aan typhus, malaria, lepra en geslachtsziekten. Het lijkt onvoorstel baar na die overstromingen. Toch kan het altijd nog erger in Sudan. Gaan er in het zuiden mensen dood, dan worden ze dikwijls niet eens begraven. Kisten ont breken en de grond is te hard om kuilen te graven". L Premier Sadeq al Mahdi - FOTO AP Op de vlucht voor de burgeroorlog In het zuiden van Sudan. Een tocht van maanden op weg naar Ethiopië. FOTO ARCHIEF DE STEM „De plaatselijke economie is totaal dood. Er is geen enkele economische structuur. Geen winkels, niets te koop, niets te ruilen. Geld bestaat niet. Zout, suiker, graan, bakolie en andere basisbe hoeften zijn niet verkrijgbaar". In zuid-Sudan verblijft nog een hand vol buitenlanders. In een brief schrijft één van hen aan deze krant: „Het is alle maal geen prettig nieuws. Het voedsel van de mensen bestaat nu uit wat wilde vruchten, bladeren en af en toe een klein visje, gevangen in poelen in uitdrogende rivieren rivierbeddingen. De mensen die nog in dorpen wonen hebben geen zaad om nieuw voedsel te kweken. Land bouwgereedschap ontbreekt. Het mis lukken van eerdere oogsten door droogte en oorlog dwingt hele families om hun melkkoeien op te eten. Ook runderpest is een grote 'killer'. Water drinken de men sen uit modderige poelen. In een van de dorpen is een waterput. Een oude 6 pk Lister dieselmotor pompt er het water omhoog. Door een godswonder werkt de pomp nog. Het wateropslagtank is door zeefd met kogelgaten. Het onderste ge deelte is gerepareerd met wat bouten en gebruikte munitiepatronen". Dit relaas ontzenuwt de mythe dat het zuiden onveilig zou zijn, want aldus de eerder geciteerde bron: „De veiligheids situatie is goed. SPLA-soldaten proberen mensen te helpen om stukjes land in cul tuur te brengen. Hun discipline lijkt uit stekend en ze onderhouden goede real ties met de plaatselijke bevolking". Een laatste vraag aan Sudan-ganger Henk Hammer. Heeft het door rampen getroffen Sudan nog toekomst?. Ham mer: „Zoals het er nu voorstaat? Nee. Als ze de handen ineen slaan, is er veel van te maken, want het land heeft poten tieel. Bovendien zijn het hardstikke vriendelijk en aardige, mensen". Hammer is weer thuis, werkt weer in z'n praktijk. Ondertussen is de hulpope ratie voor de overstroomde delen van Sudan verder op gang gekomen. In Lon den heeft de Sudanese zaakgelastigde Gubara Abdelrhman deze week de wes terse naties opgeroepen om nog meer medicijnen te sturen. Dit ter bestrijding van malaria, typhus en dysenterie in de ondergelopen gebieden. Over het zuiden van zijn land heeft hij niet gerept, Ook in Londen is door de Britse hulp organisatie Oxfam woensdag meege deeld dat een deel van de hulpgoederen die bestemd zijn voor Khartoum en om geving een andere bestemming krijgen. „Voor het zuiden, daar sterven nu elke dag duizenden Soedanezen", aldus een Oxfam-woordvoerder, daarmee de acute nood in zuid-Sudan bevestigend. Aan de grens tussen zuid-Sudan en Uganda staat al een voedseltransport klaar: vijftig trucks met mais en bonen, bij elkaar gebracht door het Wereld voedselprogramma. De chauffeurs van het transport zijn echter in staking ge gaan. De reden: zodra ze zuid-Sudan binnenkomen worden ze door het rege ringsleger geprest om bloed af te staan voor militairen die in de burgeroorlog gewond zijn geraakt.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1988 | | pagina 57