DE STEM
13)
SUDAN: WATER,
SPRINKHANEN
EN DE OORLOG
KRACHT
DKUNDE
IGEN
s-niveau
2n de elektro-
STUUR ST.-WILLIBRORDUS
afdeling
BU
udan. Sprinkhanen in het westen,
water in het midden, oorlog in het zuiden. Na overstro
mingen liet de Sudanese regering welwillend hulpor
ganisaties en pers toe. We hebben de Sudanezen ge
zien, half-verdronken. Het water dreigt nog, maar ze
lachen, spelen in het water.
Daarover huisarts Henk Hammer. Hij is net terug. Er
zijn ook Sudanezen die geen veerkracht meer heb
ben. Zij wonen in het zuiden, een streng verboden ge
bied. Geen vliegverbindingen, geen transport van
wege landmijnen, geblokkeerde hulpoperaties. Am
nesty International beschrijft in een nieuw rapport de
toestand. Over Zuid-Sudan is een gordijn neergelaten.
Achter dat gordijn sterven de mensen als ratten.
Verscheurd
Coup
Koolmonoxide
Drinkwater
Staking
CWOH «Noex
MOOC
'10
tember a.s. voor de onder
,De Regenboog" speciaal
rwijs voor zeer moeilijk
Hulst een
.0. - z.m.l.k.
CIX pedagogisch
ngewonnen bij de directeur
Heit, tel. 01140-12054 (school)
schijnen van dit blad richten
ordus, p/a Pironstraat 19,
met ongeveer 80 medewer-
Se klantenkring.
opleggers en
es, MITSUBISHI-Trucks,
reedschappen;
opleiding en ervaring;
olledige gegevens over oplei-
secretariaat van;
Industrieweg 37
Terneuzen
Tel. 01150-81000
S
Door Paul de Schipper
Een voettocht van achthonderd kilome
ter. Ze lopen achter elkaar in een lange
rij. Het is een tragische mars door een
verwoest en verdord, blakerend land.
Schaduw zoeken ze onder wat kreupel
hout. Ze eten gras en bladeren om in le
ven te blijven. In het veld blijven de do
den achter.
Slachtoffers van de honger of afge
maakt in de meedogenloze burgeroorlog.
Soms struikelt er een groep kinderen het
vluchtelingenkamp binnen. Hun verhaal
is simpel; „We hoorden schieten in de
struiken. We zijn gaan kijken en alle hui
zen stonden in brand, mijn vader was
weg en m'n moeder ook. We zijn gaan
lopen"
Ze lopen naar het oosten, naar Ethio-
pë. Daar is voedsel, dat weten ze, maar
het is wel maanden jopen. Onderweg ste
ken ze de Nijl over. Dat gaat op de klas
sieke manier, handje in handje. Wie los
laat verdwijnt in de stroom. Op de an
dere oever begint het gebied dat inmid
dels bekend is geworden als 'de vlakten
der duisternis'.
De meerderheid van deze mensen be
staat uit de lange trotse Dinka's, het no
madische herdersvolk van de zuid-Suda-
nese savanne. Er zijn ook Nuer bij, een
aan de Dinka's verwante stam.
Als in de nacht van 3 op 4 augustus
rond Khartoum de Grote Regen valt,
ontwikkelt zich in het zuiden van Sudan
een heel andere ramp. Al vanaf begin
mei zijn hier de hongertochten begon
nen. Begin augustus tellen medewerkers
van de Verenigde Naties al 250.000
zwaar ondervoede zuid-Sudanezen in de
vluchtelingenkampen net over de grens
in Ethiopië. Ze schatten dat 20 procent
onderweg is omgekomen. Dat betekent
dus enkele tienduizenden naamloze do
den.
„De situatie in en rond Khartoum is na
tuurlijk vrij desastreus. Daar dreigen nog
epidemieën, maar wat in het zuiden van
Sudan gebeurt lijkt me veel erger. Daar
gaan dagelijks mensen dood".
Huisarts Henk Hammer uit Terneuzen
is net terug uit Khartoum. Een week ge
leden stond hij nog met bemodderende
laarzen in Haj Youssuf, een over
stroomde buitenwijk van de Sudanese
hoofdstad. Hij hielp er ontheemde
christelijke zuid-Sudanezen en Arabisch
georienteerde bewoners van de sloppen
wijken. Primaire medische hulp: diagno
ses, medicijnen verstrekken, maar ook
Heine operatieve ingrepen verrichten.
Henk Hammer; een arts zonder grenzen,
gemotiveerd door zijn geweten: „Als ze
"dj als arts vragen om te gaan kan ik niet
zeggen: ik kan er niks aan doen".
Zijn verhaal over Sudan begint met een
spiegeleitje, een salade en een glaasje
wijn op een vrije woensdagmiddag.
„Tien augustus ja. M'n vrouw was met
de kinderen gaan kamperen in Frankrijk
en ik dacht: ik zal mezelf eens lekker ver
wennen. Toen ging de telefoon: Artsen
zonder Grenzen Amsterdam. Of ik maar
even naar Sudan wilde. Na enig naden
ken heb ik ja gezegd. Het visum was zo
geregeld, gratis. Ik kreeg een handje van
de ambassadeur en als reden van m'n be
zoek schreef hij op 'hoffelijkheid jegens
Sudan'".
Terugblikkend achter een kop koffie
zegt hij nu: „Het is heel moeilijk om in
Nederland over te brengen wat er in Su
dan allemaal gebeurt. Dat komt omdat
de situatie van het land zo ongelooflijk
complex is. Het is niet alleen een over
stroming of een sprinkhanenplaag als
natuurramp, maar het is ook de mense
lijke tragedie, de oorlog, die door men
sen zelf is uitgelokt".
En na een aarzeling: „Ik vergelijk de
toestand in Sudan wel met onze tachtig
jarige oorlog. Ons land was verscheurd.
Ideologieën en religieuze stelling stonden
tegenover elkaar. Mensen uit één familie
stonden aan weerszijden van de lijn.
Neem de Nassau's, een neef van Willem
van Oranje vocht aan de Spaanse kant.
Achteraf denken we dan: hij zat aan de
verkeerde kant, maar op zo'n moment en
in die situatie is het veel moeilijker om te
oordelen. Het is niet zo dat de noord-Su-
danezen lijnrecht tegenover de zuiderlin
gen staan omdat die christelijk zijn. Die
van het noorden hebben familie in het
zuiden en andersom. Praat je in Khar
toum met Arabische Sudanezen, dan
merk je dat die mensen niet zo haatdra
gend zijn. Ze willen vrede. Het zijn de
milities, de orthodoxe groepen die de te
genstellingen voeden. De regering bewa
pent die milities om ze de kastanjes uit
het vuur te laten halen".
Wie in de stoffige straten van Khartoum
met Soedanezen praat over de situatie in
het land, wordt eerder getroffen door
een algemeen wantrouwen in de politiek
dan door extreme noord-zuid-standpun-
ten. Premier Sadeq al Mahdi heeft 15
mei een regering van nationale eenheid
geïnstalleerd. Die eenheid mag duiden
op samenwerking van alle bevolkings
groepen. Het tegendeel is het geval.
Geen brede coalitie, maar een concentra
tie van macht bij conservatieve moslims.
De zuidelijke stammen, maar ook de
Arabieren van de westelijke Darfur, bij
elkaar meer dan de helft van de bevol
king, zijn niet vertegenwoordigd. Er zijn
wel een paar zuidelijke ministers, maar
die worden door de Sudanese bevolking
meer gezien als ambitieuze baantjesja
gers.
Bovendien is het een touwtrekken om
de macht tussen de burgerregering en de
militairen. Geruchten over een coup of
Het water dreigt nog, maar de Sudanezen leven nog, ze lachen, ze spelen In het water.
- FOTO'S PAUL DE SCHIPPER
Land van de vele plagen
Hulsarts Henk Hammer uit Terneuzen aan het werk In Khartoum: „Ik vergelijk de
toestand maar met onze tachtig-Jarige oorlog.
een volksopstand circuleren al maanden
in Khartoum.
„Sudan heeft een traditie van demo
cratie", vertelt Henk Hammer „alleen
het is niet de democratie zoals wij ons
die in Nederland voorstellen". Zijn
woorden worden bevestigd door de Su-
danees in de straat. Bij hem heerst een
algemene onvrede: „Sadeq al Mahdi
heeft z'n hele familie in de regering ge
zet. Z'n zwager is minister van defensie.
De Mahdisten grijpen wat er te grijpen
valt in dit land".
Wat de vanuit Khartoum bewapende
Arabische stammen, vaak in samenwer
king met het leger, aanrichten in het zui
den staat te lezen in een nieuw, nuchter
en tegelijk onthutsend rapport van Am
nesty International. Een aantal feiten:
-22 september '86. In Kosti worden 22
gevangen genomen guerillas van het Su
danese Volksbevrijdingsleger(SPLA)
zonder vorm van proces geëxecuteerd.
-Januari '87; Soldaten van het 242e le-
gerbataljon en milities gaan zich dage
lijks te buiten aan het martelen en dode
lijke verminken van Dinka's. Ooggetui
gen rapporteren aan Amnesty dat ze af
gehouwen hoofden op speren hebben ge
zien en lichamen met afgesneden ge
slachtsdelen.
28 maart '87. Meer dan 1000 ongewa
pende Dinka's verbrand in spoorwagons
en afgemaakt met speren, knuppels en
geweerschoten in Daien.
-11, 12 augustus en 6 tot en met 11 sep
tember '87. Bloedbaden in Wau, nadat
een regeringsvliegtuig vanuit de stad met
een raket beschoten is. Tussen de 1000
en 2000 Dinka's vermoord. Zestig bur
gergevangenen in de afgesloten laadbak
van een vrachtwagen vergiftigd met
koolmonoxide van de uitlaat. Mensen
die naar de rivier vluchten worden ma
chinegeweren neergemaaid.
-20 juni '88. 18 onthoofde Dinka's dood-
gevonden bij Wau. Onder hen zwangere
vrouwen met opengesneden buikholte.
Architect van de moordpartijen is ge-
neraal-majoor Abu Gurun, een man die
in Khartoum ook wel bekend staat als
'the killer' en als 'onze Hitier'. Dat de
woede van het Sudanese leger zich mak
kelijk op de Dinka's richt kan verklaard
worden door het gegeven dat de meer
derheid van het SPLA-leger bestaat uit
leden van de Dinka stam.
Volgens Amnesty International heeft
een lid van het Sudanese Hooggerechts
hof kort daarop Wau bezocht om de vei
ligheidssituatie te toetsen. Van verder
onderzoek is er echter geen sprake ge
weest. Zodoende wordt er in het westen
weinig bekend van dit geheime moorden.
Diplomaten in Khartoum spreken in
sommige gevallen van 'volkerenmoord
en doelgerichte genocide'.
Er zijn geen getuigen. Begin mei kreeg
het Internationale Rode Kruis toestem
ming-om verkennende missies in zuid-
Sudan uit te voeren, beurtelings in een
door regeringstroepen bezette stad en in
bevrijd gebied van de SPLA.
Het bezoek aan de SPLA-stad Kon-
gor, noordelijk van de zuid-Sudanese
hoofdstad Juba zou op 11 mei plaats vin
den. Op 10 mei .om vijf voor tien 's mor
gens voerde een Mig-straaljager een
bombardement vanaf grote hoogte uit.
Er vielen geen doden en een Sam-raket
dwong het toestel tot de aftocht. Het
Rode Kruis is echter niet meer in Kon-
gor geweest. Volgens hulpverleners in
Khartoum heeft de Sudanese regering
met het bombardement een bewuste po
ging gedaan om hulpverlening aan het
zuiden te saboteren.
Het motief van de Sudanese regering om
niemand in het zuiden toe te laten is de
onveiligheid van het gebied.
In dit land waar de oorlog voor ver
schroeide aarde heeft gezorgd draagt de
grond nauwelijks nog vrucht. De herders
hebben geen gronden meer voor hun vee.
Noodgedwongen slachten ze hun kud
den, daarmee hun enige kapitaal en hun
bron van zuivel voor altijd vernietigend.
De zuid-Sudanezen ontvluchten hun
geboortegrond langs twee routes: zuid-
noord, richting Khartoum - waar ander
half miljoen zuid-Sudanezen nu probe
ren de watersnood te boven te komen -
en west-oost, richting Gambela in Ethio
pië.
Volgens betrouwbare bronnen in
Khartoum is van deze ontheemden ze
ventig procent ondervoed: „Er zijn grote
verschillen in hun conditie, afhankelijk
van de afstanden die ze gelopen hebben.
Daarbij moet genoteerd worden, dat we
alleen over de besten praten, want zij die
te ziek zijn om te lopen worden eenvou
dig in het veld achter gelaten. In de dor
pen is geen voedsel. De dichtstbijzijnde
plaats met goed drinkwater is soms vier
dagen lopen. Er zijn geen medische voor
zieningen. Veel mensen hebben wonden.
Ze. lijden aan typhus, malaria, lepra en
geslachtsziekten. Het lijkt onvoorstel
baar na die overstromingen. Toch kan
het altijd nog erger in Sudan. Gaan er in
het zuiden mensen dood, dan worden ze
dikwijls niet eens begraven. Kisten ont
breken en de grond is te hard om kuilen
te graven".
L Premier Sadeq al Mahdi
- FOTO AP
Op de vlucht voor de burgeroorlog In het zuiden van Sudan. Een tocht van maanden op weg naar Ethiopië.
FOTO ARCHIEF DE STEM
„De plaatselijke economie is totaal
dood. Er is geen enkele economische
structuur. Geen winkels, niets te koop,
niets te ruilen. Geld bestaat niet. Zout,
suiker, graan, bakolie en andere basisbe
hoeften zijn niet verkrijgbaar".
In zuid-Sudan verblijft nog een hand
vol buitenlanders. In een brief schrijft
één van hen aan deze krant: „Het is alle
maal geen prettig nieuws. Het voedsel
van de mensen bestaat nu uit wat wilde
vruchten, bladeren en af en toe een klein
visje, gevangen in poelen in uitdrogende
rivieren rivierbeddingen. De mensen die
nog in dorpen wonen hebben geen zaad
om nieuw voedsel te kweken. Land
bouwgereedschap ontbreekt. Het mis
lukken van eerdere oogsten door droogte
en oorlog dwingt hele families om hun
melkkoeien op te eten. Ook runderpest is
een grote 'killer'. Water drinken de men
sen uit modderige poelen. In een van de
dorpen is een waterput. Een oude 6 pk
Lister dieselmotor pompt er het water
omhoog. Door een godswonder werkt de
pomp nog. Het wateropslagtank is door
zeefd met kogelgaten. Het onderste ge
deelte is gerepareerd met wat bouten en
gebruikte munitiepatronen".
Dit relaas ontzenuwt de mythe dat het
zuiden onveilig zou zijn, want aldus de
eerder geciteerde bron: „De veiligheids
situatie is goed. SPLA-soldaten proberen
mensen te helpen om stukjes land in cul
tuur te brengen. Hun discipline lijkt uit
stekend en ze onderhouden goede real
ties met de plaatselijke bevolking".
Een laatste vraag aan Sudan-ganger
Henk Hammer. Heeft het door rampen
getroffen Sudan nog toekomst?. Ham
mer: „Zoals het er nu voorstaat? Nee.
Als ze de handen ineen slaan, is er veel
van te maken, want het land heeft poten
tieel. Bovendien zijn het hardstikke
vriendelijk en aardige, mensen".
Hammer is weer thuis, werkt weer in
z'n praktijk. Ondertussen is de hulpope
ratie voor de overstroomde delen van
Sudan verder op gang gekomen. In Lon
den heeft de Sudanese zaakgelastigde
Gubara Abdelrhman deze week de wes
terse naties opgeroepen om nog meer
medicijnen te sturen. Dit ter bestrijding
van malaria, typhus en dysenterie in de
ondergelopen gebieden. Over het zuiden
van zijn land heeft hij niet gerept,
Ook in Londen is door de Britse hulp
organisatie Oxfam woensdag meege
deeld dat een deel van de hulpgoederen
die bestemd zijn voor Khartoum en om
geving een andere bestemming krijgen.
„Voor het zuiden, daar sterven nu elke
dag duizenden Soedanezen", aldus een
Oxfam-woordvoerder, daarmee de acute
nood in zuid-Sudan bevestigend.
Aan de grens tussen zuid-Sudan en
Uganda staat al een voedseltransport
klaar: vijftig trucks met mais en bonen,
bij elkaar gebracht door het Wereld
voedselprogramma. De chauffeurs van
het transport zijn echter in staking ge
gaan. De reden: zodra ze zuid-Sudan
binnenkomen worden ze door het rege
ringsleger geprest om bloed af te staan
voor militairen die in de burgeroorlog
gewond zijn geraakt.