""IIUPERT MURDOCH KOMT MET VIER TY-PROGRAMMA'S
W. BAKKEI
P
P
GRASZODEN
ïcyQ
e^l
Szeemann doorbreekt hokj esgeest
Vrouw keizer Pu Yi
vindt film niet
waarheidsgetrouw
Stanley Kramer maakt
film over Lech Walesa
GARAGE
RISSEEUW
XX
DONDERDAG 1 SEPTEMBER 1988
CILINDERKOPPEN
VLAKKEN
GASZITTINGEN
MONTEREN
Proeven
Radio
f€>
Concurrentie
Pvv"
3 krant.
Drie verrassingen
Vijf eeuwen
ikonen
Geluiden in
rivierenland
op bestelling
„Het probleem van de criminaliteit
kent geen envoudige oplossingen en
de doodstraf behoort daar al
helemaal niet toe.
J. Dobbelaer,
geestelijk verzorger gevangenen
DE STETf
12
GuidoGezellestraat??!
TERNEUZEN
Tel. 01150-17911
Nieuwstraat 3
Groede 01171-1462
Sky7 zaait paniek in Engeland
jor onze correspondent Roger Simons
LONDEN - De Britse onafhankelijke televisie
ITV zal vanaf volgend jaar een harde dobber
hebben om de alsmaar toenemende concurrentie
[/an commerciële satelliet-tv het hoofd te bieden.
in nieuwe onderneming, 'Sky Television', de opvolger
fan 'Sky Channel', hoopt met ingang van 1 februari vier
lerschillende satellietprogramma's gratis op de buis te
irengen bij Britten die hun tv hebben uitgerust met een
:hotelantenne.
huurd op de Europese Astra-
satelliet, die 8 november van
dit jaar gelanceerd wordt in
Kourou (Frans Guyana).
tJ
van
apparatuur om de ST-uit-
mdingen te kunnen ontvan-
;n, zal tegen die tijd in Groot-
Irittannië overal te koop zijn.
omenteel worden de kosten
een schotelantenne er ge-
amd op 199 pond, inclusief
itw.
Sky Television is de nieuwe
■oepnaam van het bedrijf dat
[fgelopen juni werd gesticht
[oor de Australische Ameri
can Rupert Murdoch, de con-
iversiële grote baas van
International, in Londen
itgeefster van onder meer de
imes en Sunday Times. Mur-
:h en News International
>ben ook grote Amerikaanse
Australische belangen,
In Engeland zat NI vanaf het
;gin in Sky Channel, het Lon-
nse station voor satelliet-tv
it sinds zes jaar met matig
(want er werd geen
;t gemaakt) op de kabel zit
diverse Europese landen,
[et zijn er inmiddels al 22 ge-
'orden en het theoretische
ijkcijfer bedraagt 13 miljoen.
Murdoch heeft nu zijn in-
'loed op het terrein van de sa-
illiet-tv gevoelig versterkt.
Channel bestaat niet lan-
;er afzonderlijk. De belangen
an dit satellietstation zullen
irtaan worden behartigd
ir de nieuwe groep Sky Tele-
üön, die in de toekomst het
luwedeel van de opbrengst
Britse satelliettelevisie
ir zich zal opeisen. Murdochs
International bezit 89
•ocent van de ST-aandelen.
Via British Telecom Interna-
lonal (dat is de internationale
'leugel van het door premier
'hatcher geprivatiseerde be-
flf voor telefonie en telecom-
lunicatie) heeft News Inter-
.ational vier kanalen afge-
Is die lancering een succes en
Astra werkt naar behoren, dan
zal Sky Television in december
al met proefuitzendingen be
ginnen. De vier verschillende
programma's (voor de Britten
zijn het vier alternatieven)
zouden vanaf begin februari
dag en nacht in de ether wor
den geslingerd.
Het viervoudige aanbod van
Sky Television zal in de eerste
plaats bestaan uit een 'verbe
terde' versie van het huidige
Sky Channel, dat volgens zijn
directie programma's uitzendt
die bestemd zijn voor het hele
gezin. Op de tweede plaats
komt Sky Movies, een kanaal
met kosteloze speelfilms, be
stemd voor kijkers in Groot-
Brittannië en Ierland.
Verder komt er Sky News,
het eerste Europese kanaal dat
continu nieuws zal brengen.
Het vierde kanaal van Sky Te
levision is bestemd voor Euro
sport, een gezamenlijke pro
ductie van News International
en een consortium van 15 Euro
pese omroeporganisaties waar
onder, van Britse zijde, de BBC.
Eurosport zal diverse grote
sportgebeurtenissen verslaan
in vele talen.
Naast deze vier tv-kanalen die
elk een verschillend pro
gramma zullen brengen, zal de
Astra-satelliet ook Sky Radio
uitzenden. Op een FM-kanaal
krijgen de luisteraars dan dag
OQ(
V"
Media-magnaat Rupert Murdoch (links) met een model van de satelliet Astra. Rechts Alan
Sugar, leverancier van zend- en ontvangst-materiaal. - foto ap
en nacht moderne 'hits' in ste
reo-kwaliteit.
Alle uitzendingen van Sky
Television worden gefinan
cierd door middel van reclame-
sponsoring. De Britse kijkers
hoeven dus niets te betalen.
Rupert Murdoch en zijn mede
werkers zijn zich ervan be
wust, dat zij een ware revolutie
zullen ontketenen op Brits - en
vermoedelijk ook continentaal-
Europees - tv-gebied. Het ver
schijnen van de vier Sky Tele-
vision-programma's op miljoe
nen tv's zou overal de kijkge
woonten grondig kunnen ver
anderen.
Voor Sky Television wordt
nu in het Westlondense Oster-
ley een gloednieuw hoofd
kwartier gebouwd dat volgens
Murdoch het eerste vier kana
len-televisiecentrum van de
wereld zal zijn. Voor de oprich
ting ervan werden nauwelijks
vijf maanden uitgetrokken.
Het wordt een hoofdkwartier
van meer dan 15 miljoen pond,
met vier tv-studio's, 4 regieka
mers, 2 radio-studio's en 15
montagekamers, kantoren en
een restaurant. Sky News zal in
dit gebouw een aparte afdeling
betrekken en over eigen stu
dio's beschikken.
Sky Television is van plan di
verse programma's aan te ko
pen, gemaakt door prominente
onafhankelijke producers.
Voor ITV, de oude Britse com-
mefclétë' televisie, is dit aiies
bijzonder slecht nieuws^ Vol
gens Greg Dyke, programma
directeur van London Weekend
Television, een van de grootste
ITV-maatschappijen, zal de
sterke concurrentie alleen het
hoofd kunnen worden geboden
door een groot deel van de hui
dige ITV-programma's te
schrappen en veel meer geld te
steken in programma's die
worden uitgezonden wanneer
de kijkdichtheid het grootst is.
Volgens Dyke zal ITV in de
jaren negentig niet de ruime
verscheidenheid van program
ma's bieden die de vaste kij
kers van de Britse commerciële
tv gewend waren in de jaren
tachtig. Hij is van mening dat
de concurrentie van de satel
lietzenders ITV zal dwingen
haar kinder- en religieuze pro
gramma's, documentaires en
educatieve uitzendingen voor
volwassenen meedogenloos af
te schaffen. De Britse commer
ciële tv-programma's zullen
dan des te oppervlakkiger wor
den.
Gelukkig is men bij de BBC
niet van plan die weg te volgen.
Deze omroep blijft er bij, dat
ook in de jaren negentig een
passende keuze moet open blij
ven voor alle Britse kijkers,
zelfs wanneer de commerciële
sector (ITV en Sky Television)
dan gewikkeld zijn in een con-
currëntiestrijd op leven en
dood, die wellicht zal worden
\W
e#
A-historische klanken; Museum Boymans-Van Beuningen,
Rotterdam. Open: dinsdag tot en met zondag 10 (zo. 11)-17 uur.
Tot en met 9 oktober.
5-02
Harald Szeemann (1933),
kunsthistoricus uit Zwitser
land, is vooral bekend als een
onconventionele tentoonstel
lingsmaker. Met deze exposi
tie knipper je met je ogen
(Rembrandt met Picasso; een
middeleeuws beeld naast
Beuys), protesteert mogelijk
in eerste instantie, maar wan
neer je bereid bent je uit te le
veren aan de manier waarop
Szeemann stukken uit de
kunsthistorie in relatie met
elkaar en vooral de ruimte
weet te brengen is de ervaring
verrassend.
Wat is er aan de hand? Dit
museum wil regelmatig een
gastconservator uitnodigen
om een persoonlijke visie op
de collecties te geven. Zoals
bekend bezit Boymans een
zeer breed scala kwalitatieve
collecties (het museum wordt
weer verder uitgebouwd bin
nenkort). Szeemann is de
ideale persoonlijkheid om -
zoals hij zelf zegt - 'de hokjes
geest in een museum te door
breken'.
Hij vertrekt niet vanuit een
geijkte ideologie, maar streeft
ernaar kunstwerken, met be
houd van hun autonomie, een
andere context te geven
waardoor ze met een nieuwe
poëzie geladen worden. Hij
gaat daarbij vooral intuïtief
Je werk. Maar dat kun je na
tuurlijk pas doen wanneer je
<ds deskundige vertrouwd
bent met de historische con
text van de diverse werken en
de hele collecties. Szeemann
wijst er echter op dat weten
schap in relatie met kunst
werken niet veel waard is
zonder een gezonde dosis hu
manisme of ethiek. Te vaak
blijft men uit gemakzucht
vasthouden aan traditionele
conventies die zijn afgeleid
van feitenkennis en niet van
ervaring, aldus de Zwitser,
die even grenzeloos is als zijn
tentoonstellingen tijdloos.
'A-historische klanken' is
de titel. Hij had ook 'Tijdloos'
kunnen heten. Maar zo heet
de expositie al die hij onge
veer tegelijk maakte in Ber
lijn (Zeitlos in de Hamburger
Bahnhof). Zelf spreekt hij ook
nog van 'een overwinning op
het materialisme'. Hoewel hij
deze uitspraak tè manifest
vindt, moet je toch tegelijk
ook constateren dat Szee
mann een uitstekend gevoel
voor theater heeft (niet in ne
gatieve zin bedoeld). Deze ex
positie is knap in scène gezet;
de mise en scène sluit uitste
kend aan bij genoemde kwali
ficaties. Hij is daarbij uitge
gaan van drie centrale kunst
werken. In de grote zaal van
de nieuwbouw bevindt zich de
grote installatie 'Grond' van
Joseph Beuys, waarbij het
stalen bureau staat tegenover
stijlmeubelen uit verschil
lende periodes. Aan de tegen
over liggende wand hangen
naast elkaar schilderijen van
onder meer Titiaan, Van
Gogh, Rubens, Picasso en
Rembrandt naast elkaar. In
dezelfde omgeving is ook
Brueghel's Toren van Babel te
zien, waarbij de associatie
van spraakverwarring voor
de hand ligt. Maar een nieuwe
merkwaardige balans dient
zich aan.
Bruce Nauman's Studio
Piece beheerst een andere
zaal, waarbij de aangren
zende wanden telkens slechts
één schilderij bevatten. Hier
en elders op deze expositie is
deze beperking een verade
ming voor het kijken. De
beide uitersten bij Nauman
zijn Rothko en Saenredam te
genover elkaar. Verstilling op
beide doeken, die duidelijk
kunsthistorisch 300 jaar uit
elkaar liggen, maar uit de
zelfde bron putten.
Ironiserend theater is ge
bouwd rond het wandmeubel-
stuk/sculptuur van Imi Knoe-
bel in de derde zaal. Voor
Szeemann kwam hier de asso-
Harold Szeemann.
- foto boymans
ciatie 'altaar' op. Daarbij slui
ten andere kunstwerken min
of meer aan: een maria van
Geertgen tot St. Jans en een
knielende jongeling van
George Minne, Broodthaers
en Kadinsky etc. De Zwitser,
die zich inzet voor het 'mum
mificeren' van de Mons Verita
(de Berg der Waarheid) in As-
cona, waar in het begin van
deze eeuw de culturele top uit
Europa elkaar trof, speelt ook
hier het spel van aantrekken
en afstoten. Szeemann zet je
als kijker in Boymans op de
op en neergaande golven in de
cultuur.
Atelier Kennisheuvel.
Nieuwe Brabantse
Kunststichting, Oude
Raadhuis, Markt 1, Oirschot.
Open: dinsdag tot en met
zondag 13-17 uur. Tot en met 2
oktober.
Drie jonge kunstenaars, die
samen in Boxtel in één atelier
werken; elkaar soms
beïnvloeden zonder de eigen
autonomie te verliezen. De
expositie toont heel prettig
werk, waaraan met overgave
en vaak technisch
raffinement is gewerkt. De uit
Hulst stammende Luc
Leenknegt (1962) heeft er
enkele grote plastieken
Een deel van de A-historische klanken in Rotterdam.
- foto jannes linders
neergezet. Hij weet een
krachtige spanning op te
bouwen tussen de materialen
steen en ijzer. Het zijn zeer
doordachte, vaak 'grafische'
tekens waarin kracht en
tegenkracht gevoel en
verstand tegen elkaar
uitspelen. Luc zegt Auke de
Vries te bewonderen. Hij is
zeker geen navolger. Hij is
ook minder speels (althans bij
wat hier te zien is).
Liesbeth Peeters (1961)
staat in materieel opzicht
haaks op het werk van Luc.
Zij werkt met hele fragiele
zijde; knipt en schildert er
doorzichtig objecten mee.
Ritme en kleur, licht en
schaduw, rechtlijnigheid en
de romantische vrije val
vormen samen vederlichte
stukken die een gewichtloze
schoonheid uitstralen.
Of Liesbeth Ronald
Raaymakers (1959) inspireert
of omgekeerd, is niet zo
belangrijk te weten, maar het
schilderwerk van Ronald
heeft in kleur en structuur
enige verwantschap met het
werk van Liesbeth. Het lijkt
of hij een eigen 'kleurenleer'
ontwikkelt; een romantische
uitwerking van Mondriaan of
Lohse. Hij werkt structureel
en met kleuren die elkaar
complementeren of uitdagen.
Dat gebeurt dan op een soort
panelen, opgebouwd uit
vierkante centimeter kops-
hout of schijven, waarbij de
structuur van het hout door
de verf meespeelt. Hier en
daar loopt hij het gevaar in te
decoratieve aardigheden te
verzanden. Dan weer
schildert hij doeken waarop
de kleursegmenten door
transparante overschildering
dooltuinen voor het oog
worden. „Ik meng lyriek door
mijn verf", zegt Ronald. Dat is
heel leuk, als het geen
maniertje wordt.
Ikonen; 1000-jarig doopsel
Sky Channel zendt nu nog
oudere series uit als 'Fantasy
Island', maar gaat volgend
voorjaar op de serieuzere toer.
- fotosky
uitgevochten met programma's
waarvoor BBC-producers de
neus ophalen.
Maar Rupert Murdoch be
gint nu al de BBC en ITV het
leven zuur te maken. Hij is ook
eigenaar van het Amerikaanse
filmverhuurbedrijf 20th Cen
tury Fox. Op instructie van
Murdoch weigert deze firma
tegenwoordig bepaalde grote
films te verhuren aan de Britse
commerciële televisie of de
BBC. 20th Century Fox trok
kortgeleden een aanbod in om
'Wall Street' te verhuren aan
de BBC en 'Broadcast News'
aan ITV. In Londen wordt ver
ondersteld dat beide films vol
gend jaar wel op Sky Movies
zullen komen en dat Murdoch
voortaan de beste producties
zal reserveren voor uitzending
oj) 'dat kanaal van zijn Sky Te
levision.
Ook in Amerika is de macht
van Murdoch groeiende. Zijn
filmmaatschappij Fox bezit
ook tv-stations en kort geleden
deed Murdoch een hoog bod op
'TV-Guide' het belangrijkste
tv-blad in Amerika. De invloed
van de Australische opkoper in
alle sectoren van het amuse
mentswezen stuit in de VS op
veel tegenstand.
van de Rus. Museum voor
Religieuze Kunst, Uden.
Open: dinsdag-vrijdag 10-17
uur en zaterdag-zondag 13-17
uur.
Duizend jaar Christendom
in Rusland was aanleiding
voor deze
ikonententoonstelling. Ze is
met grote zorg samengesteld
en is van een kwaliteit, die
haar tot de betere exposities
op dit gebied maakt. Dat is
onder meer te danken aan de
gulle bruiklenen van hèt
ikonenmuseum in
Recklinghausen. Maar ook
het Wilhelmietenmuseum in
Huij bergen en talrijke
particuliere bruikleengevers
hebben fraaie stukken
afgestaan. Af te leiden uit de
drukte die ik in het museum
aantrof, kun je aannemen dat
er veel belangstelling voor dit
thema is.
De principe waarop deze
schilderkunst is gebaseerd
zijn even oud als het
Christendom in Rusland. De
tentoonstelling laat mooie
exemplaren uit de
bloeiperiode zien (16e en I7e
eeuw). Wat daarna kwam
heeft veel minder authentieke
waarde. Ook dat is te ervaren.
In onze dagen zie je nogal
eens dat hobbyisten ikonen
reproduceren, maar er wordt
soms ook gezocht naar een
eigentijdse vertaling. De
twaalf feestikonen die Else
Steenbergen voor de
Mariakerk in Oosterhout
schilderde (tien jaar geleden)
en die ook hier te zien zijn,
illustreren dat. Een
verdienstelijke poging, maar
je mist de patine van de tijd,
terwijl ook de statische
wijding van de oude ikonen
een totaal andere geladenheid
heeft.
Het zijn met name Maria-
ikonen die op deze
tentoonstelling bijeen zijn
gebracht. Een moeder Gods
van Iviron uit de 17e eeuw;
een moeder Gods Eleousa van
Vladimir uit dezelfde eeuw of
Ween niet om mij, Moeder uit
1600 zijn daarvan enkele
vermeldenswaardige
voorbeelden. Een koninklijke
Li Shuxian, de laatste vrouw van de laatste kei
zer van China. - foto anp
PEKING (AFP) - Li Shuxian, de laatste echtge
note van Pu Yi, de laatste keizer van China,,
woont nu in een tweekamerflatje in Peking. Ze
heeft onlangs een kaartje gekregen om naar de
licht gecensureerde versie van Bertolucci's film
over het leven van haar man te gaan kijken. In
de film 'The Last Emperor' (negen Oscars)
'wordt de werkelijkheid mooier voorgesteld dan
zij was', zegt Li Shuxian.
een plezier te doen. In die
tijd moesten zelfs de
meisjes van het volk,
wanneer ze aankwamen
in de familie van haar
man, zich vóór alles ten
dienste stellen van haar
schoonmoeder. Aan het
keizerlijke hof waren de
regels nog strenger en de
keizer zelf stond constant
onder toezicht."
Li meent dat Bertolucci
haar had moeten opzoe
ken in Peking om een
meer getrouw beeld te
kunnen geven van de
man met wie zij van 1962
tot aan zijn dood in 1967
was getrouwd. Zij gelooft
dat de werkelijkheid
vooral geweld is aange
daan om meer in de
smaak van het westerse
publiek te vallen.
Li, nu 63 jaar, vindt
met name de scène bela
chelijk waarin de 17-ja-
rige keizer op de avond
van zijn huwelijk onder
de lakens kruipt met zijn
vrouw Wan Rong én met
zijn concubine Wen Xiu.
„Dat is absoluut onmo
gelijk", zegt ze. „Zelfs in
gewone families was zo
iets ondenkbaar. En dat
góld nog veel meer voor
een vooraanstaande fa
milie zoals die van het
keizerlijke hof, waar
men onder de beperkin
gen van het feodalisme
leefde. Die scène is ge
draaid om westerlingen
Joan Chen, de actrice
uit Shanghai die de rol
van Wan Rong speelt, is
naar de mening van Li
„te westers", terwijl zij
niets dan lof heeft voor
John Lone die Pu Yi als
volwassene speelt.
In de Chinese versie
ontbreken enkele te ge
waagd gevonden scènes,
zoals de beroemde scène
van de huwelijksnacht
en de scène waarin Wan
Rong, inmiddels ver
slaafd aan opium, haar
tenen laat likken door
een in leer geklede Chi
nese homo, die als agent
voor de Japanners werkt.
LOS ANGELES (AP) - De Amerikaanse producer-regis
seur Stanley Kramer gaat een film maken over het leven
van de Poolse vakbondsleider Lech Walesa.
De film, die 'Polonaise' gaat
heten, is geschreven door Da
niel Taradash, die in 1953 te
kende voor het script van 'Here
to Eternity'.
Het script is geba
seerd op lange gesprekken die
Taradash had met Walesa. De
produktie zal dit najaar begin
nen.
deur uit een ikonostase
(afsluitingswand van het
priesterkoor) met de vier
evangelisten en hun
boodschap aan Maria is een
opvallend stuk. Maria en
Johannes op een Deïsis
(voorbede-ikoon) uit 1500
biedt verstilling.
Er zijn verder nogal wat
interessante, grote reisikonen
te zien, zoals een
huisikonstatse uit de 17e eeuw
met zo'n vijftig afbeeldingen,
die een kerkikonostase met
Madurodam-formaat
vervangt. Verder zijn er nog
een vijftigtal metalen ikonen
uit particulier bezit te zien;
van goedkope tot artistieke
uitvoeringen. Op het terrein
van het anecdotische (maar
wel informatief) ligt de in het
klein nagebouwde ikonostase
door J. den Ouden uit Breda.
Er is een catalogus 15,-) die
via teksten goede
achtergrondinformatie biedt
en verder niet al te beste
reprodukties in zwart-wit
van een aantal ikonen. Zestig
ikonen worden erin
beschreven.
Tussen al die ikonen staat
een bronzen apostel van
Frans Verhaak uit Breda, die
als hedendaagse ikoon (beeld)
niet onder doet voor de
historische - die hier getoond
worden.
Landschap-mensenwerk, in
en om kasteel Neerijnen, aan
de Waal onder Geldermalsen.
Het koetshuis is open op
werkdagen van 10-16 uur en
op zondag van 13-17 uur. Het
buitengebeuren is elk uur van
de dag toegankelijk, tot en
met 12 september.
De dijkverzwaringsprojec
ten komen bedreigend dicht
bij Neerijnen en de gemeente
viert dit jaar haar tienjarig
bestaan. Redenen waarom de
plaatselijke kunststichting
van zich heeft doen spreken
met het organiseren van de
spectaculaire tentoonstelling
Landschap-mpnsenwerk. Een
titel die nadrukkelijk de be
perkingen en nadelen, maar
ook de grote mogelijkheden
van landschapsher- en ver
vormingen duidt.
Het invullen van landschap
door architecten en planolo
gen is zeker een interessant
onderdeel van de tentoonstel
lingen, zeer aanschouwelijk
op de video in het koetshuis
weergegeven. Maar waar u
voor uit uw stoel moet komen
is de artistieke invulling van
deze expositie. *En dan met
name wat er buiten gebeurt.
Alsof een onzichtbaar or
kest van elfen en trollen zich
in de prachtige hoge bomen
heeft verschanst, bromt,
zoemt en vibreert het rondom
het kasteel. Een aantal kun
stenaars uit binnen- en bui
tenland hebben hun speeltui
gen, wat ik een passender om
schrijving vindt dan kunst
werken, in de bomen gehan
gen en in en rondom de kas
teelgracht gezet.
'Het landschap met zeven
molens in Neerijnen' van Jo-
han Goedhart en Paul Pan-
huijsen, noem ik om een idee
te geven over het soort ge
luidskunst dat hier te genie
ten valt. Het bestaat uit zeven
hengels met molens, vastgezet
op het kasteelplein, waarvan
de strak gespannen vislijnen
blikken trommels in de kas
teelvijver aan de haak heb
ben. Via een eenvoudig me
chanisme vibreren de lijnen
en de trommels versterken
dat geluid. Dit en al de andere
wonderlijke geluiden zorgen
voor een unieke ervaring van
ludieke en onaardse sferen.
De beeldende kunst is wat
meer 'down to earth' en refe
reert aan het snel verdwij
nende prachtige wilde rivier
landschap dat ten prooi valt
aan de dijkverzwaring. Langs
de Waal staan dreigende meer
dan manshoge spaden van
Joyce Bloem en op de dijk
wapperen de fraaie maar
sombere Rouwvanen van
Freddy Rikken. Er is nog veel
meer te beleven, onder andere
een lange laan vol kinderte
keningen. U kunt er maar het
beste een dagje uit van ma
ke11- Lia Roose
