Iraanse verzetsbeweging Mujahedin blijft doorvechten
'Als iedereen weggaat, bestaat Transsylvanië niet meer'
even..L
UITBLAZEN
VS tellen meer dan twee presidentskandidaten
STUGI
523SP
Grote ris
Stuiten en
stoefen
DE STEM ACHTERGROND WOENSDAG 31 AUGUSTUS 1988
_DE STEIVL
HONGAREN IN ROEMENIË LIJDEN ONDER HET BEWIND VAN CEAUSESCU
nESTEM
UTRECHT - Dt
leeraars zijn voi
geweest dan in
stegen van 102'
Verdachte
wurging
veerboot
aangehou
WIM KOCK
T5
GOED dat er lezers
zijn die af en toe in
hun eigen woorden
boeken duiken. „Woor
denboeken schrijven niet
voor, maar na. Wat ze
(nog) niet hebben nage
schreven staat er gewoon
niet in", schrijft L.M. Bou
ten uit Oosterhout. Ik schreef
vorige keer dat ik nergens een
logische verklaring van het
woord stuiten had kunnen vin
den, passend bij de uitdruk
king: het kan geen stuiten lijden.
(Het gaat wel, maar niet best).
Ik had echter niet goed genoeg
gezocht. Op aanraden van drs
J.P.A. van den Dam uit Breda
nam ik de Van Dale maar weer
eens ter hand. En jawel: in de
editie die ik gebruik (1976)
staat achter stuiten III: '(gew.
in Z.-Ned.) pochen, bluffen,
snoeven, opsnijden', met als
voorbeeld: hij stuit geweldig
over zijn landerijen.. Maar
iemand die op deze manier
stuit is toch gewoon een stoe-
fer?
De eerdergenoemde Bouten
zocht stuiten op in zijn Koe
nen-Endepols van 1942. Daarin
staat: stuiten I '(inz. in Brab. en
Limb.: pochen, pralen): over,
op iets-; niets doen dan-'. In
het mij ter beschikking staande
Koenen Handwoordenboek
(jaartal onbekend omdat het ti
telblad ontbreekt, maar niet
oud) ontbreekt deze verklaring
van stuiten. Niet nageschreven
dus van voorloper Koenen-En
depols.
Is stuiten nu werkelijk een
equivalent van stoefenzoals ik
altijd had gedacht, maar aan
vankelijk, door slordig zoeken,
niet bevestigd kon krijgen? Op
het eerste oog zou je zeggen van
wel, zeker als je de woorden
boeken gelooft, maar we zijn er
nog niet. Een brief uit Rucphen
schudt eindelijk sluimerende
herinneringen wakker. In mijn
jeugd heb ik beide woorden
thuis even veelvuldig horen ge
bruiken; door mijn vader, die
zijn broer soms een stoefer
vond en door mijn moeder, die
er zich stilletjes over verheugde
als de buurvrouw stuitte over
haar zangkunst. (Het valt me
nu pas als eigenaardig op dat ik
als kind deze en tal van andere
woorden, die ik nu weer tegen
kom in brieven van lezers,
nooit heb overgenomen voor
eigen gebruik. Is het de invloed
van de school geweest die mij
er toe bracht onbewust be
paalde dialect-woorden af te
wijzen?)
Er is dus - misschien streek
gebonden?- een duidelijk ver
schil tussen stoefen en stuiten.
Stoefen is opscheppen en is dus
meer of minder ongepast. Stui
ten is roemen, loven, de lof
trompet steken over (op) iets of
iemand, nooit op of over jezelf.
Het voorbeeld dat de brief
schrijver uit Rucphen als nog
zeer recent opgaf, kwam uit de
mond van een moeder (over
haar dochter): „We hebben pas
ouderavond gehad en de leer
krachten stuitten over haar."
Bestuiten komt in dit verband
ook voor. Voorbeeld: 'Je hoeft
hem niet zo te bestuitendaar
wordt hij maar grdètsig (ver-
waand) van'.
Als we dus iemand vragen
hoe het met hem of haar gaat
en we krijgen ten antwoord dat
IlllllllllllllllllilllllIlllllllllllllIIlllllllllllllllllUil
het geen stuiten kan lijden, dan
weten we hoe het de ander
gaat: niet slecht, maar ook niet
goed. Iets minder dan z'n gan
getje waarschijnlijk.
In een van de vorige afleve
ringen had ik om typische uit
drukkingen gevraagd. De oud
ste zijn vaak de mooiste omdat
de mensen twee, drie generaties
terug de dingen kernachtig wis
ten te benoemen, waarbij ze de
metaforen en hyperbolen van
eigen erf opraapten. 'Kunnen
die uitdrukkingen nog wel in de
krant?' vroeg de zoon van me
vrouw H. Talboom-Blijdenstein
uit Oosterhout toen ze er een
aantal opschreef die haar
grootmoeder uit Roosendaal
placht te gebruiken. Dialect is
sowieso nooit salontaai geweest
en voor de diplomatie werd het
ook niet uitgevonden. Hard
werkende mensen zijn zuinig
met woorden en moeten er dus
zeker van zijn dat ze verstaan
worden.
„Je kunt de pot op", zeggen
wij tegenwoordig, maar de oma
van mevrouw Talboom wist het
sterker te zeggen: ge kunt
schijte en stront overhouwe of,
ter afwisseling waarschijnlijk:
schèt, dan edde wa vos. Als de
kinderen oma iets te nieuwsgie
rig werden, dan zei ze: Ge zij zo
nuuwsgierig addoe gat ol is..
Soms was er zoveel bezoek in
huis dat alle stoelen bezet wa
ren en de kinderen vroegen
waar zij nu moesten zitten. Dan
zei oma: stikt oewen duim in oe
gat, dan edde 'nen draaistoel.
Toen haar kleindochters op de
leeftijd kwamen dat ze met
vriendjes begonnen uit te gaan
en oma merkte dat ze zochten
naar smoesjes om even weg te
kunnen, zei ze: braoid oewen
èèring soms erges
Een mooie is ook: Wa neu-
k'et de baoker, as 't kiènd mar
gezond is, toegezonden door
een lezer die ongenoemd wil
blijven. Het betekent zoveel
als: alleen het resultaat telt.
Dezelfde briefschrijver
merkt ook nog op dat het
woord haaislenter voor hagedis,
een paar weken geleden hier
aan de orde, echt Brabants is.
Hij kende het lang voor hij het
woord hagedis kende. Het
eigenaardige is, zo merkt hij op,
dat hij ten westen van Etten-
Leur, waar woorden als hei,
wei, ei en eieren 'netjes' worden
uitgesproken, zoals in het
ABN, ook van haaislenter heeft
horen spreken in plaats van
heislenter, wat je daar toch ver
wachten zou. Immers: pas ten
oosten van Etten-Leur wordt
een ei een aai.
Bijdragen en reacties welkom:
Even Uitblazen, Postbus 3229,
4800 MB Breda.
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans-hoofdredacteur.
A. Theunissen en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176 Telefax 076-236405.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236452.
Sportredactie 076-236236.
Telefax redactie® 076-236309.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850.
Postadres: Postbus 65, 4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41236326.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550.
Postadres: Postbus 363, 4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Postadres: Postbus 13, 4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751
Postadres: Postbus 62, 4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14, 01620-54957.
Postadres: Postbus 4023, 4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150.
Postadres: Postbus 35, 4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Postadres: Postbus 145, 4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910.
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementsprijzen bij vooruitbetaling te voldoen:
24,90 per maand; 71,85 per kwartaal of 279,15 per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van resp. 1per maand,
1,90 per kwartaal, f 7,60 per jaar. Prijzen: inclusief 6% B.T.W.
Voor posttoezending geldt een toeslag. Losse nummers: ma. t/m zat. 1,25.
Service-afdeling abonnementen: 076-236472, ma. t/m vrijd. 8.30-17.00 uur.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Centrale reclame-afdeling 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur en
zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
Rsnkrplstioc'
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738.
DE LEDEN van de Muja
hedin Khalq, de Iraanse
verzetsbeweging tegen het
bewind van ayatollah
Khomeini, laten zich door
het bestand in de Golfoor
log niet weerhouden van
het voortzetten van de
strijd. Zij voeren hun eigen
Heilige Oorlog en zijn niet
van plan op te geven.
Nadat de regering van Iran te
kennen had gegeven een einde
te willen maken aan de oorlog
met het buurland Iraq, trok
ken de mannen van het Muja
hedin Bevrijdingsfront toch
de grens over. Het blijft de
vraag of deze inval van het
Bevrijdingsfront ondersteund
werd door Irakese troepen.
Zeker is, dat de Mujahedin op
onverwacht grote tegenstand
stuitten. Zij leden zware ver
liezen. Volgens hun eigen tel
lingen, werden minstens 1.000
soldaten van de Mujahedin
gedood.
Het Bevrijdingsfront drong
bijna 200 kilometer in Iran
binnen en veroverde de ste
den Kerend en Islamabad. De
prijs voor deze kortstondige
overwinning was hoog. Iran
nam wraak. Toen de Mujahe
din gedwongen werden zich
terug te trekken, moesten de
stedelingen het ontgelden.
Aladdin Touran, de woord
voerder van de Mujahedin,
zegt: „Duizenden mensen
werden geëxecuteerd, man
nen en vrouwen werden van
Drie leden van de Mujahedin staan bij een uitgebrand huis in de buurt van Mehran, de
stad die in juni op de Iraanse strijdkrachten werd veroverd. - fotoap
straat geplukt en in het open
baar opgehangen".
Volgens Touran vielen de
Mujahedin Iran binnen om te
voorkomen dat Iran van een
bestand gebruik zou maken
om de troepen opnieuw te be
wapenen en te hergroeperen.
Een wapenstilstand van zo
korte duur, die Iran alleen
maar sterker zou maken, wil
den zij niet accepteren. Bo
vendien wilden de Mujahedin
het leger van de ayatollah
Khomeini „een vernietigende
slag toebrengen". „We wisten
dat de autoriteiten in Iran -
nadat wij in juni Mehran
hadden veroverd - tot het in
zicht waren gekomen dat een
voortzetting van de oorlog zou
leiden tot hun eigen onder
gang; zij konden onze aanval
len niet goed afweren", zegt
Touran.
Touran vervolgt: „Wij wil
den hun ondergang bespoedi
gen door ervoor te zorgen dat
zij niet de gelegenheid kregen
weer op krachten te komen
door hergroepering en herbe
wapening. Maar de regering
van Iran wist vanuit het hele
land mensen te mobiliseren
voor een tegenaanval.Hele
volksmassa's kwamen op ons
af. We verloren ongeveer dui
zend man. Dat is meer dan tij
dens andere operaties". Tou
ran verklaart dat de Mujahe
din geen enkele wapenstil
stand met Khomeini zullen
sluiten. De strijd wordt voort
gezet.
Het hoofdkwartier van de
Mujahedin ligt dicht bij het
centrum van Bagdad. Het
sterkste punt van de organi
satie is vermoedelijk niet de
gewapende strijd, maar de
verbreiding van de eigen po
pulariteit. Aladdin Touran
reist de hele wereld rond als
woordvoerder van de Muja
hedin, hoewel zijn activiteiten
zich voornamelijk richten op
Frankrijk en de VS. In een
tentoonstellingsruimte in het
hoofdkwartier hangen fotoco-
pieën van cheques: donaties
uit allerlei landen. Verder zijn
honderden gouden munten en
sieraden uitgestald die de
Mujahedin ontvingen van
sympathisanten.
De organisatie ontstond in
1965, toen Hanif Nejad de pro-
gressief-liberale moslims
wilde verenigen in de samen
met de aanhangers van Kho
meini gevoerde strijd tegen de
toenmalige Sjah. Nejad werd
in 1970 door de Sjah ter dood
gebracht in de gevangenis,
evenals negen van de tien le
den van het Centraal Comité.
Het enig overgebleven lid vat)
dat Comité, Massoud Rajavi,
is nu de grote leider van de
Mujahedin.
Toen de Sjah eenmaal ten
val was gebracht, kon de be
weging zich al spoedig niet
meer verenigen met de weinig
liberale ideologie van de fun
damentalisten rond ayatollah
Khomeini. Zij ging in de op
positie. De leden van de bewe
ging werden vervolgd als dis
sidenten en weken uit naar
Parijs. Daar werden zij in
1986, na een toenaderingspo
ging tussen president Mitter
rand en de regering in Tehe
ran, weer uitgewezen. Nu
heeft de organisatie zich ge
vestigd in Bagdad en geniet
daar de reputatie de grootste,
best-georganiseerde (en onge
twijfeld ook rijkste) organisa
tie van Iraanse ballingen te
zijn.
Over de Mujahedin is wel
beweerd dat zij door hun
steun aan regering en strijd
krachten van Iraq een poli
tieke zelfmoord pleegden. Ze
handelen nog slechts op aan
wijzing van de Iraakse presi
dent Saddam Hussein en als'
in Genève wordt besloten tot
het onderdrukken van de dis
sidente groeperingen in Iran
en Iraq, zal Saddam Hussein
hen het zwijgen opleggen.
Touran zegt echter: „Als we
zelfmoord hadden gepleegd,
zouden we nu niet meer le
ven". Dat de Mujahedin ge
steund worden door mensen
in Iran, wordt volgens hem
eens te meer verduidelijkt
door de bloeddorstigheid die
het regime van Khomeini ten
toonspreidde na de inval van
het Bevrijdingsfront.
Als, na de vredesbesprekin
gen in Genève, ook Iraq de
poorten sluit voor de Mujahe
din, is de zaak volgens Touran
nog niet verloren. „Ik denk
dat er voldoende gelegenheid
zal zijn om in Iran voet aan de
grond te krijgen. Er ligt een
zee van bloed tussen de man
nen van Khomeini en de
Iraanse bevolking".
MICHAEL HAMLYN (c) The
Times, Londen
Door Carl Hartman (AP)
HET LIJKT er voor de ar
geloze buitenlander veel
op dat Amerikanen slechts
kunnen kiezen tussen De
mocraten en Republikei
nen, die elkaar, naar Euro
pese maatstaven politiek
weinig ontlopen. Maar be
halve George Bush en Mi
chael Dukakis zijn er dit
jaar nog 314 anderen die
zich, zij het kansloos, ver
kiesbaar hebben gesteld
voor het presidentschap.
Kandidaat Ary Dov Rosen-
baum uit New York is 15 jaar
oud. „Ik ben kandidaat uit
protest tegen de andere kan
didaten. Ik ben niet op stap
geweest met Donna Rice. Ik
vind gewoon dat we met dit
soort lieden aan het roer de
kant van een ramp op gaan",
zo verklaart hij zijn kandida-
tuur. Donna Rice is het foto
model met wie ex-kandidaat
Gary Hart mogelijk iets bui
tenechtelijks zou hebben ge
had.
Robert Bryant Haynes uit
Hertford, North Carolina, is
16 j aar oud en heeft een 14-j a-
rige 'running mate' voor het
vice-presidentschap. Zijn
programma is zo conservatief
als George Bush het niet zou
durven brengen: halvering
van belastingen, een verbod
op abortus en Amerika de
ruimte in met het koloniseren
van Mars.
Geen van de 314 kandidaten
heeft zich aan den volke ge
presenteerd op een van de
twee nationale partij conven
ties, maar 56 kandidaten heb
ben zich bij de federale ver
kiezingscommissie gemeld
met de mededeling dat zij het
minimumbedrag van 5.000
dollar voor hun campagnes
hadden ingezameld of uitge
geven.
Amerika heeft in de recente
geschiedenis weinig plaats
gehad voor kandidaten die
niet bij een van de twee grote
partijen hoorden. In 1980 deed
het voormalige Congreslid
John Anderson als onafhan
kelijke derde mee aan de pre
sidentsverkiezingen. Hij
kreeg ruim 5,7 miljoen stem
men (6,6 procent), maar sinds
dien is er vrijwel niets meer
van hem vernomert
De man die dit jaar moge
lijk'als derde zal eindigen bij
de verkiezingen is een ander
ex-congreslid, Ron Paul. Zijn
Libertarian Party kreeg in
1984 228.314 stemmen, in ver
gelijking met de ruim 54 mil
joen voor Ronald Reagan.
Paul wil het regeringsappa
raat tot een uiterst minimum
terugdringen. Minder inmen
ging in het privé-leven en
minder inmenging in het bui
tenland, is zijn parool.
„Er staat in onze grondwet
niets dat rechtvaardigt dat
wij in een buitenlandse oorlog
voor het ene boevenregime te
gen het andere moeten kie
zen", zei hij. „Wij moeten geen
moeizame bondgenootschap
pen aangaan. We moeten een
sterk leger hebben, maar al
leen binnen de Verenigde Sta
ten".
Willa Kenoyer. uit Shelby,,
Michigan, is kandidaat voor
de Socialist Party. Zij dóet in
20 van de 50 staten mee. „Als
wij meer dan 10.000 stemmen
krijgen zijn we al gelukkig",
zei partijsecretaris Anne Ro-
senhaft. „We verwachten dat
we het in de 21ste eeuw beter
zullen doen".
Om een plaatsje op het
kiesbiljet te krijgen is een
kostbare aangelegenheid. Er
zijn duizenden handtekenin
gen per staat voor nodig. Wel
kunnen kiezers de naam van
de kandidaat van hun keuze
op het formulier schrijven,
maar velen is dat teveel moei
te. Dat geldt helemaal voor
die plaatsen waar stemma-
chines staan opgesteld.
De commttnistische partij
vqn"dg"VS, de CPUSA, komt
dit jaar niet met een kandi
daat voor het presidentschap.
„Het is enorm moeilijk en ge
woon te duur", aldus woord
voerder Louis Diskin. De le
gendarische Amerikaanse
partijleider Gus Hall kreeg in
1984 36.386 stemmen.
Aan de andere kant van het
spectrum staat de 'Prohibi
tion party', de Verbodspartij,
die zegt een van de oudste
partijen van het land te zijn.
De partij wil niet alleen een
verbod op alcohol, maar ook
op „communisme en alle an
dere totalitaire ideologieën".
Een landelijk verbod op alco
hol bestond in de VS van 1920
tot 1933. De Prohibition kan
didaat Earl Dodge kreeg in
1984 slechts 4.242 stemmen,
maar hij doet weer mee.
De heren Rosenbaum en
Haynes zullen nog even moe
ten wachten voor zij echt aan
de verkiezingen mogen mee
doen. De Amerikaanse grond-1
wet bepaalt namelijk dat een
president minstens 35 jaar
oud moet zijn.
Als een soort woedende Herodus raast de Roe
meense regeringsleider Ceausescu door Roeme
nië. Het Groot-Roemeense Rijk waar hij van
droomt, lijkt steeds meer te worden verwezen
lijkt. Vooral de etnische minderheden in het Roe
meense Transsylvanië (Zevenburgen), dat begin
jaren twintig van Hongarije werd afgepakt, zijn
daarvan het slachtoffer. Met name de 2,7 miljoen
zielen tellende Hongaarse gemeenschap, de
grootste etnische minderheid in Europa, wordt
dagelijks gediscrimineerd. De ruim twintigdui
zend vluchtelingen die nu in buurland Hongarije
verblijven, zijn daarvan de stille getuigen. Een
bericht over de achterblijvers.
Door Stefan Bos
DE ZWAARBEWAPENDE
Roemeense grenssoldaten
hebben lange tijd nodig voor
dat zij mijn paspoort terugge
ven. „Jij bent een van de wei
nige westerse mensen die nog
per trein naar Roemenië rei
zen", vertelt de dertigjarige
Hongaar Peter. Het is voor
hem de vierde keer. Samen
met zijn pleegouders en -zusje
brengt hij voedsel en kleding
naar bekenden.
Hij bidt („stil, voor mezelf,
niet hardop"). Evenals ruim
een miljoen Hongaren in
Transsylvanië behoort Peter
tot de gereformeerde kerk.
„Het is telkens weer een voor
recht medebroeders en -zus
ters in Transsylvanië te be
moedigen", zegt hij.
De reis naar Brascov, waar
ik door een Hongaarse dokter
wordt afgehaald, is vooral
vermoeiend. De snikhete trein
en de slechte spoorrails
waarop die zich voortbeweegt
zijn daaraan debet. De Hon
garen maken plaats voor Roe
menen die mij en de achterge
laten flesjes Pepsi Cola en
Hongaarse appelsap verbaasd
bekijken. Na een lange nacht
kom ik tenslotte twee-en-een-
half uur te laat in de afge
sproken Roemeense stad aan.
Het is zaterdagmorgen en ar
beiders begeven zich naar de
talrijke fabrieken, die ook in
het weekend doordraaien.
„Het valt nog mee dat je maar
twee-en-een-half uur te laat
bent", moet ik weten. „Soms
rijden de treinen helemaal
niet meer".
Je kunt in Roemenië nau
welijks nieuwe (technische en
politieke) ontwikkelingen re
gistreren. Eerder lijkt het
erop dat de mensen er zijn te
ruggegaan in de tijd. Wegens
gebrek aan benzine en geld
begeeft men zich vooral per
paard, fiets of te voet naar de
plaats van bestemming. De
'beter bedeelden' rijden in
oude stinkende auto's. Zoals
wij in een oude Russische
Lada met een Hongaars num
merbord, waarmee wij nog
veel ellende zullen krijgen. De
meegebrachte broodjes en
Hongaarse pakjes appelsap
geef ik die dag aan Terez (36),
moeder van twee kinderen.
Ze woont in een van de ze
venduizend dorpjes die bij
Ceausescu op de zwarte lijst
staan en binnenkort door
bulldozers vernietigd worden.
Voor december hoort haar ge
zin of het eeuwenoude katho
lieke Hongaarse dorpje ook
volgend jaar nog zal bestaan.
Ik word verwelkomd op het
moment dat de klokken wor
den geluid van het plaatse
lijke kerkje, waar Terez al
leen haar kinderen naar toe
kan sturen. „Ik kan niet naar
de kerk", zegt ze somber. „An
ders word ik ontslagen".
Terez is directeur van de
lagere school in het dorp.
Haar echtgenoot Domokos (40)
verdient zijn brood met het
bewerken van hout. En dan
zijn er nog enkele koeien, kip
pen en een stukje grond, dat
hen in leven moet houden.
Want van de maandinkom
sten, circa honderd gulden,
Dorpen in Transsylvanië verdwijnen van de aardbo
dem. De boerenbevolking (voor het grootste deel be
staande uit Hongaren) moet verhuizen naar zogenoemde
agro-industriële centra. - cartografie anp
kan weinig eten gekocht wor
den. Maar gelukkig zijn hun
vijfjarige dochtertje en hun
vier- en tweejarige zoontjes
gezond. Het Hongaarse echt
paar durft de kinderen niet
meer naar de dokter te sturen.
Terez en Domokos raken er
zichtbaar van overstuur. „Er
worden valse therapieën ge
geven", meldt Terez na lang
aarzelen. „Officieel is er voor
een goede operatie geen geld
nodig. Maar in de praktijk be
tekent geen geld meestal dat
een belangrijke operatie
slecht wordt uitgevoerd. Soms
heeft dat dus de dood tot ge
volg".
Domokos blijft in Roeme
nië: „Ik wil niet proberen te
vluchten, zoals duizenden an
dere Hongaren deden. Als alle
jonge mensen naar Hongarije
gaan, wie moet er dan zorgen
voor de oude mensen die geen
kans zien het land te verla
ten? Nee, ik zal niet vluchten.
Want als iedereen weggaat,
bestaat straks Transsylvanië
niet meer.Mijn Hongaarse
reisgenoot en ik mogen blij
ven slapen, een gastvrijheid
die levensgevaarlijk is. „Ko
men jullie nog eens terug?",
vraagt Domokos de volgende
morgen. De uit Nederland
meegebrachte kleding is dan
al veilig opgeborgen, evenals
zeep van Albert Heijn en voor
ons zelfsprekende artikelen,
waarvan men in Roemenië
meestal alleen kan dromen.
In Transsylvanië speelt de
kerk, meer nog dan in Honga
rije, een heel grote rol. „De
kerk is de laatste burcht voor
de Hongaren", denkt de gere
formeerde predikant Joszef
(33). „Als die veroverd is door
de Roemenen hebben wij
niets meer". Alle traditionele
dorpen in het Roemeense
Transsylvanië worden gedo
mineerd door een kerk(je). En
vooral sinds de moeilijkheden
toenamen, bevinden zich
voortdurend veel mensen in
de kerk. Joszef: „In de kerk
kan meer gezegd worden dan
in het theater. Want voor elke
voorstelling die men wil ge
ven, heeft men toestemming
nodig van de Roemeense
overheid. Er zijn vrijwel geen
Hongaarse theaters meer. In
de kerk echter mag men zich
nog vrij in het Hongaars
uiten. Maar ik weet natuur
lijk niet hoe lang deze situatie
nog zal voortduren. De kerk
registers waarin huwelijken,
dopen en beëdigingen stonden
tot 1895, werden al afgeno
men. Tot die tijd besliste de
kerk zelfstandig over dit soort
zaken. Toen was er geen toe
stemming nodig van de over
heid, zoals nu het geval is".
De meeste Hongaren die
wij spreken, wonen in het on
geveer tweehonderd vier
kante kilometer grote gebied
Szekehely Fold. Daar wonen
circa een miljoen Hongaren
die vooral de duizenden door
Ceausescu gehate dorpjes be
wonen. Onderweg naar de di
verse dorpen kan de automo
bilist honderden speciaal aan
gebrachte verkeersborden te
genkomen met teksten als
'Ceausescu is een held' en
'Communisme Ceausescuïs-
me'. En wat deze woorden in
werkelijkheid betekenen ver
woordt Margarit, 80 jaar.
Haar oude huis dreigt bin
nenkort te worden vernietigd.
Als ze mij ziet, staat ze lang
zaam op uit haar schommel
stoel. Ze vindt het moeilijk om
over haar leven te spreken.
„Ik ben zo ziek", zegt ze.
„Ik kan niet alles eten. Ik
heb een ernstige leveraandoe
ning. Maar er zijn geen medi
cijnen". Elke week kan ze een
(keihard) brood kopen. Met
een hand aan haar rug en de
andere zoekend in de kast,
blijkt ze tenslotte te vinden
wat ze zocht: een rond brood.
Ik wil een foto van haar ma
ken met dat brood in haar
hand. Ze lacht en zegt: „Vroe
ger was ik zo dik", waarna
haar nerveuze lach overgaat
in gehuil. „Nu ben ik zo ma
ger.Ik heb voldoende fo
to's gemaakt. Ze loopt traag
naar haar schommelstoel.
„Wij hebben hulp nodig", zegt
ze op een verdrietige toon. „De
christenen in Nederland moe
ten voor ons bidden. Dat is het
belangrijkste. En kleding en
medicijnen blijven sturen".
Ik moet weg. Mijn Hon
gaarse reisgenoot moet mor
gen weer een operatie doen.
Maar het blijkt al gauw dat
hij daar niet aan toe zal ko
men. Onderweg, op een weg
waar je geen hand voor ogen
kunt zien wegens het ontbre
ken van straatverlichting,
word ik uit mijn slaap opge
schrikt. We zijn betrokken bij
een mogelijk geënsceneerde
autobotsing. Het blijkt een
wonder te zijn dat de dokter
en ik het overleven. Maar de
Roemeense militie, die even
later ter plaatse is, wil het ons
op deze verlaten weg behoor
lijk moeilijk maken. Mijn
Hongaarse vriend, die de auto
bestuurde, wordt schreeu
wend in een jeep geduwd. Hij
wordt naar het politiebureau
gebracht, waar vreemde din
gen gebeuren.
Allereerst is de schuld
vraag aan de orde. De (dron
ken) Roemeense chauffeur die
ons aanreed is de mening toe
gedaan dat het „duidelijk de
schuld is van de Hongaar".
Hoewel uit foto's die ik maak,
het tegendeel zal blijken, ko
men wij er niet gemakkelijk
van af. En dat is eigenlijk lo
gisch, gezien de relatief goede
verzekeringen die er in Hon
garije voor automobilisten
worden afgesloten. De auto
wordt niet weggesleept. En ik.
moet op mijn Hongaarse reis-'
genoot „tien minuten of vier
uur" wachten. Het is al nacht;
als hij terugkomt. Uiteinde
lijk worden wij gedwongen ini
de-auto te overnachten. De
volgende morgen wordt de
dokter langdurig onder
vraagd. En gedwongen een
schuldverklaring te tekenen.
Dat doet hij ook, alleen meldt
hij en passant in het Hon
gaars nog even op het formu
lier dat het niet zijn schuld
was.
Liftend, en de Lada achter
latend, worden mijn Hon
gaarse vriend en ik door Hon
garen naar de grensplaats
Oradea gebracht. Daar van
daan is het nog acht kilometer
lopen naar de grensovergang.
Wij worden verbaasd opge
wacht door leden van de Roe
meense veiligheidspolitie.
Waar ik al bang voor was, ge
beurt: mijn koffer wordt on
dersteboven gekeerd. Zelfs
mijn polstasje met kerkfoto's
wordt niet gespaard. Hij ont
dekt mijn bijbel. Mijn pas
poort wordt me afgenomen.
Een Hongaarse soldaat had
mij met belangstelling gade
geslagen. Door zijn tussen
komst kom ik uiteindelijk met
mijn foto's, films, bandmate
riaal en mijn bijbel de Hon
gaarse grens over, terwijl ik"
besef waarom de duizenden
vluchtelingen de grens over
liepen. Boedapest is voor mij
dan ook even Amsterdam.
yan onze verslaggever
gftED A/ DORDRE
Als de Algemene
plenst (AID) ove
maanden het clei
onderzoek heeft
231 geen antwoord
gorden op de vra
kalverhoestdrankj
oplevert voor de
zondheid.
pet onderzoek richt
[ijk louter op de vn
middel verstrekt is i
Ex
Van onze verslaggever
Die stijging is in
instroom van men
lige ziekenfonds o\
kering.
Daarvoor kregen ze i
waarin de vrijwilligi
jaardenverzekering
opgeheven, éénmalig
genheid. Voor hen we
ciale 'standaardpolis
keld, waarvan de dek
wel hetzelfde is als
ziekenfonds. De
verzekeraars kregen
manier ongeveer 300
kerden bij. Dat war
ouderen - en ouder
meer gebruik van d
heidszorg. Ze zijn dus
De cijferaars van
het orgaan waarin v
kostenverzekeraars
enigd, zeggen dat
stroomde' (oudere)
fondspatiënten de
kosten van alle parti
zekerden met 8,6 pre
ROTTERDAM (Al
man die ervan
wordt de 50-jar
vrouw P.I. Be
Schiedam door wu
het leven te he
bracht is dinsdag
politie aangehoud
Het is een 37-jarig
van Schiedam. Hij u
woonplaats gearresti
de Rotterdamse poli
Het stoffelijk ove
de vrouw werd zon
in Hoek van Holla
troffen in een hut vf
boot Koningin Beal
die daar was geari
het Engelse Harwicl
rige Schiedammer
verdacht, omdat hij
mevrouw Beman ee
in Groot-Brittannië
gebracht, maar na
van de boot verdwen
zijn. Over het verhi
man kon de politie
mededelingen doen.
STAATSSECRETARIi
voor het vreemdeling
met de Tweede Karr
een te weinig ruimh
toelaten van vreemd
dat ze een te ruimh;
nood, vluchtelingen
over de staatssecre
'pasjeswet' en de kri
refouten bij uitzettin
komen.
Nederland voert
schrikkingsbeleid' te
maar het heeft wel
opzijn noodsituatie
blijfplaats in ons lanc
De staatssecretari
ten aanzien van 50C
ren. Deze Surinamer
mensenrechten niet
tot februari in Neder
de noodzakelijke pa|
aan dat de situatie ir
hnamers zonder asi
worden gedoogd. D
Suriname niet veilig
ties van het Bouterse
Staan teruggeket
Over het antwoord o
Haag geen duidelijk
nisterie van Buitenl;
oame openbaar zou
i daarin zouden c
sailles niet onder st<
stroken de laatste t
9eruststelling van de
van het leger toene
vind nauwelijks ruin
Als Nederland cla
oen voor Surinamer
ten lijden, dan zou h
met de status van n
vaar voor lijf en led
hun land terug te ke
achtig doorzet, ne<
Voorde risico's.
