DE STEM
Hoge Raad zoekt het grote publiek
NOS BRENGT DOCUMENTAIRE OVER HOOGSTE RECHTSCOLLEGE
Amerikaans succes
voor John Cleese
Nieuwe Zuidelijk Toneel
nog in een overgangsfase
Theater aan de Rijn in Arnhem brengt mini-produkties
Weer Emmy A^ard
voor Tyne Dal}
(Cagney en Lacey)
r
DINSDAG 30 AUUSTUS 1988
NEDERLAND
lESTEM G
VANAVOND IN 'CHEERS'
DEN HAAG (ANP) - De Hoge Raad moet in toe
nemende mate 'noodverbanden leggen' waar
wetten geen uitsluitsel geven.
Voorbeeld
Dieptepunt
PREMIÈRE 'SAPEURLOOT' IN BREDA
Suske en W
„Doordat we ooit in koetsen hebben
geredenheeft de trein tot op de dag
van vandaag nog zon onhandig
opstapje.
Matthljs Koornstra, Wetenschappelijk Inst.
Verkeersveiligheid
Van onze kunstredactie
Net als Het Zuidelijk toneel
(opvolger Globe) zal het
Theater aan de Rijn in Arn
hem het 't komende seizoen
met een interim-oplossing
moeten doen.
Deze tijdelijke
opvolger van de opgeheven
toneelgroep Theater zal een
zestal kleine zaalprodukties
uitbrengen, die in de regio
nale schouwburgen te zien
zullen zijn.
Er is in Arnhem een nieuwe
Stichting Toneelvoorziening
voor Oost-Nederland in het le
ven geroepen. Het is de bedoe
ling dat Agaath Witteman per
1 augustus 1989 de artistiek
leidster wordt van deze nieuwe
voorziening. De Raad voor de
Kunst moet nog haar goedkeu
ring verlenen.
Jacques Luyer
blijft zakelijk leider. Agaath
Witteman is getrouwd met
Hans Croiset, de artistiek lei
der van het nieuwe Nationale
Toneel in Den Haag. Zij be
hoorde tot de oprichtsters en
was regisseur van de vrouwen
toneelgroep Persona, waarvan
zojuist bekend is geworden dat
deze geen subsidie meer zal
ontvangen van WVC.
De Raad van State vernie
tigde onlangs net als in het ge
val van Globe de beslissing van
minister Brinkman tot stopzet
ting van de subsidie aan To
neelgroep Theater. Het nega
tieve advies van de Raad voor
de Kunst over Globe en Thea
ter leidde echter tot hernieuwd
overleg over een beleid volgens
het bestuursmodel van de
Commissie De Boer. Dit houdt
in dat voortaan een artistiek
leider een gezelschap samen
stelt en niet dat een nieuwe lei
der bij een bestaand gezelschap
wordt benoemd.
Aangezien het in Arnhem te
kort dag was om nog voor 1
augustus 1988 een nieuwe lei
ding te benoemen, zal de Stich
ting Toneelvoorziening voor
Oost-Nederland losse produk-
ties voor het kleine zalencircuit
uitbrengen die in het eigen
huistheatertje, Theater aan de
Rijn, in première gaan. Het be
treft o.a. 'Achterberg' van Ma
nuel van Loggem in samen
werking met het Hollands
Theater over de dichter Gerrit
Achterberg met o.a. Huib Broos
en Yoka Berretty; 'Kassandra'
naar de roman van Christa
Wolf en 'Droomspel' van
Strindberg. Anita Menist en
Wivineke van Groningen zul
len (in Breda op 17 september)
te zien zijn in 'Wasserette' van
Marsha Norman, de Ameri
kaanse schrijfster van 'Nacht,
noeder'.
Agaath Witteman is - voor-
jitlopend op de beslissing van
ie Raad voor de Kunst - be
gonnen met de voorbereiding
van haar nieuwe ensemble, dat
eind maart 1989 de eerste pre
mière presenteert; een tragi
komedie van Toergenjew onder
-egie van Peter te Nuyl. Witte
man zal een nieuwe naam voor
ie Arnhemse groep bedenken.
Deze krijgt subsidie voor drie
seizoenenvier miljoen gulden,
beduidend minder dan wat
Theater keeg: ruim 5.5 miljoen.
17.46
Zeil en
surf-tv
fltV's 'Zeil en surf-'
jelden zien van de
J„gerensurfdag in Z
t, Afgelopen zaterds
evenement, georga
per de ANWB en
eoduizenden bezoekt
ubriek brengt daarna
dorbesehouwing vsi
ilynipisehe zeilwe
Korea, de Laserk:
[happen in Worki
telden van slalom-r;
(Caribische eilande
Estelle Getty, die zwaar vermomd de ona-rol
speelt in de serie 'Golden Girls', net haar «-on
derscheiding. -FOTO AP
Pasadena (AFP) - Tyne Daly iieeft votr de
vierde maal een Emmy Award gekregen var de
beste vrouwelijke hoofdrol in een tv-sere, in
haar geval de politieserie 'Cagnej and Ltcey',
die in Nederland door de VARA wordt uitgezon
den.
In de categorie drama
serie won 'Thirtysome-
thing', een verhaal over
de aanpassingsproble
men van dertigers in de
jaren tachtig. De onder
scheiding voor de beste
komische tv-serie van dit
seizoen ging naar 'The
Wonder Years', een serie
gebaseerd op de nostalgie
van de jaren zestig. Deze
series zijn nog niet in Ne
derland te zien geweest.
Michael J. Fox ('Fa
mily Ties') kreeg zijn
derde Emmy voor de
beste mannelijke hoofd
rol. Als beste auteur is
onderscheiden Richard
Kiley door de drama-se
rie A Year in the Life'.
Beatrice Arthur won
de prijs voor de teste
vrouwelijke hoofdrd in
een komische serie, The
Golden Girls'. Eeider
hadden haar medespeel
sters Rue McClanahat en
Betty White al deze pïjs
gekregen. Estelle Gety,
die de bitse moeder in
deze serie speelt, wonde
prijs voor de beste vrou
welijke bijrol.
De Emmy voor de
beste mannelijke bjxol
in een dramaserie [ing
naar Larry Drake, de in
'L.A. Law' een geestrijke
gehandicapte kantocbe-
diende speelt.
20.29
Teddy
Fde loop der jaren 1
unilie Kennedy vee
he gebeurtenissen
laakt en de gesch
,an senator Edwar"
feddy is er een va
jjn leven maakte fl
ear Delbert Mann
ilm The Ted Kenne
v', die door de TROS
litgezonden. In 1973
fed op twaalfjarige
e horen, dat hij aan 1
;er leed. Zijn overltj
[ansen waren geri
lokters raadden on
ijke amputatie van
;te been aan. Mei
vader Edward
ongen zich moedig
aoeilijke periode
laan. Ted leerde
tandicap leven en
advcoaat in Boston,
le belangen van geha
en behartigt. Aan h
van de film spreekt T
een kort woord tot de 1
Door Dirk Vellenga
Van gewet
tot gewest
De bewoners van
woude zijn bang de
watersport in him na
bied te verliezen. NI
ariek 'Van gewest tot
brengt een reportage
problemen in dit Frie
centrum. Ze houden i
met de verbetering
vaarweg naar Dr
waardoor de kleine
sporters in de knel
Een van de inwoner
een alternatief plan I
andere reportag
avond gaat over de i
tie van de vijf Midde
kerken in het centru
Utrecht
Op zich een gelukkige aanvulling van de wetgeving,
maar het moet wel voorzichtig gebeuren en het mag niet
dienen om politieke issues op te lossen. Waar mogelijk
wordt gezocht naar juridische aanknopingspunten, maar
ook wordt aansluiting gezocht bij maatschappelijke op
vattingen.
Dat zegt de president van de
150 jaar oude Hoge Raad, mr.
H.E. Ras, in een documentaire
die de NOS vanavond over dit
rechtscollege uitzendt op Ne
derland 3 (21.30 tot 22.22 uur).
Zijn woorden slaan vooral op
de in de loop der tijd langza
merhand veranderde taak van
de Hoge Raad: van wetsuitleg-
ger naar rechter die beslist in
maatschappelijke problemen
(bij voorbeeld euthanasie, kra
ken, staken) waar wetsregels te
kort schieten of niet meer op de
huidige tijd zijn toegesneden.
De Hoge Raad greep dan ook
zijn jubileumjaar aan om zijn
eigen plaats in het staatsbestel
ter discussie te stellen en meer
bekendheid bij het publiek te
kweken.
De vrij educatief getinte film
past in dat streven. De makers,
Milo Anstadt en Leo Spigt,
stonden voor de moeilijke taak
het portret te schilderen in een
tijdsbestek van ongeveer vijf
tig minuten. Daarbij richten ze
zich tot een publiek dat weinig
of niets van de rechterlijke
macht weet. Spigt, advocaat en
plaatsvervangend deken van
de Orde van Advocaten, kruipt
als interviewer in de huid van
de onwetende die om uitleg en
informatie vraagt. Tegelijk
probeert hij ook de geïnter
viewden uit hun tent te lokken
over hun maatschappelijke be
trokkenheid.
De film kwam is gemaakt
door Justitie en NOS, die sa
men met de Voorlichtingsraad
(advieslichaam van de rege
ring) ook het geld op tafel
brachten. De producent, de
Stichting Informatie Rechts
praktijk, is een al langer be
staand initiatief van Anstadt
en Spigt om ad hoe op verschil
lende manieren juridische in
formatie te brengen. Er komt
overigens nog een speciale ver
sie van de film voor educatieve
doeleinden.
De NOS zal op 6 oktober ook
nog een praatprogramma wij
den aan de Hoge Raad. Een
groepje mensen, onder wie
naar verwachting ook een of
meer leden van het hoogste
rechtscollege, zal dan discus
siëren over de vraag in hoe
verre de Hoge Raad een rol
speelt bij het handhaven van
de rechtsstaat.
Andere activiteiten in het
kader van het jubileum zijn
een tentoonstelling die op 27
Mr.H.E. Ras: Hoge Raad niet bedoeld om politieke proble
men op te lossen. - fotoanp
september in het Haagse Mu-
seon begint en na enkele maan
den een rondreis door het Ko
ninkrijk gaat maken en een
symposium op 30 september in
het Haagse Congresgebouw.
Juristen en politici zullen dan
discussiëren over de plaats van
de Hoge Raad in het huidige
staatsbestel en de veranderin
gen in de rol van de Hoge Raad
als rechtsvormen
De kijker moet niet een alle
somvattend beeld verwachten,
lange discussies of filosofieën:
de film bestaat uit informatie,
voorbeelden en gesprekken. De
makers hebben actuele en aan
sprekende praktijkgevallen ge
nomen die bovendien een geva
rieerd beeld van ons recht ge
ven: het arrest over de staking
van het spoorweg- en later an
der overheidspersoneel in 1983,
een echtscheidingszaak waar
bij de waardevermeerdering
van onroerend goed in het ge
ding was en een strafzaak
waarin de rechtmatigheid van
het gebruik van een anonieme
getuige ter discussie stond.
Aardig is dat de (overigens
niet in de documentaire ver
werkte) jongste actualiteit de
levendigheid van het recht on
derstreept. Zodra in de film ge
praat wordt over de onmoge
lijkheid dat rechters wetten
toetsen aan de Grondwet, denk
je meteen aan de recente toet
sing van de Harmonisatiewet
van minister Deetman aan het
Statuut voor het Koninkrijk
der Nederlanden. En het ge
bruik van de anonieme getuige
in een strafzaak kwam onlangs
nog in het nieuws toen de
Europese Commissie voor de
Rechten van de Mens de Ne
derlandse rechters op de vin
gers tikte. In een zaak, die nu
aan het Europese Hof voor de
Rechten van de Mens wordt
voorgelegd, zou het beginsel
van 'een eerlijk proces' zijn ge
schonden door het bewijs al
léén te baseren op verklaringen
van twee anonieme getuigen.
De historie van de afgelopen
150 jaar komt ook in de film
aan bod, zij het zeer summier.
Interessant is de aandacht voor
de 'zwakke momenten' in het
bestaan van het college tijdens
de Tweede Wereldoorlog, met
als dieptepunt het arrest van
1942 dat de wetgevende maat
regelen van de bezetter sanc
tioneerde. Mr. Ras is onom
wonden in zijn kritiek: de Hoge
Raad heeft in de oorlogstijd on
voldoende blijk gegeven van
betrokkenheid bij het afschu
welijke gebeuren in Nederland,
heeft ook onvoldoende besef
gehad van zijn voorbeeldfunc
tie. Ras, destijds nog rechten
student: „Ik dacht toen: waar
zijn ze mee bezig, hebben ze
wel contact met de werkelijk
heid".
Het belang van de onafhan
kelijkheid van de rechter
wordt in de film tenslotte nog
eens onderstreept door minis
ter Korthals Altes van justitie
die aangeeft dat die onafhan
kelijkheid inherent is aan het
karakter van onze rechtsstaat:
de rechter heeft het laatste
woord. De macht van de over
heid is toegenomen en dat
vraagt om contra-macht, aldus
de minister. En dan is het, zegt
hij, heel juist dat een rechter de
wetgever op de vingers kan
tikken.
Door Marjan Mes
HET Zuidelijk Toneel uit Eindhoven - de
opvolger van Globe - begint zijn eerste
seizoen op 9 september met de première
van 'De Sapeurloot' van Gildas Bourdet
in Breda. Feitelijk is het een reprise van
een voorstelling van De Theaterassocia
tie, die vorig jaar onder regie van Wim
Meuwissen vooral de toneelkritiek
enorm charmeerde. Een absurde klucht
maar tevens een taalvernieuwende
tragi-komedie.
Dit eerste seizoen brengt Het Zuidelijk To
neel slechts één geheel nieuwe produktie uit:
'Rouw past Electra' van O'Neill in de regie
van de Vlaming Ivo van Hove (van De Tijd).
Voor de nieuwe zakelijk en artistiek leider, de
Belg Eric Antonis, was het te kort dag om in
dit overgangsseizoen met een compleet
nieuwe repertoire voor de dag te komen.
Daarvoor kwam de beslissing van minister
Brinkman van WVC om de subsidie aan
Globe te beëindigen teveel op het laatste nip
pertje.
Bovendien zag het er nog even naar uit, dat
Globe gewoon zou blijven bestaan aangezien
het bestuur de Arob-procedure, die het tegen
de minister had aangespannen, te elfder uren
nog won ook. Maar omdat inmiddels Eric An
tonis al was benoemd en een geheel nieuw
plan (van de werkgroep Zuidelijke Theate
rinfrastructuur) op tafel lag, bleek doorzet
ting van de nieuwe vorm de beste oplossing.
Het oude bestuur had bovendien al afstand
genomen van de nieuwe gang van zaken en
was voor een deel afgetreden afgelopen voor
jaar.
Het Zuidelijk Toneel is opgezet als een pa
raplu-model met verschillende taken: de pro
duktie en spreiding van theatervoorstellingen
in de zuidelijke provincies, de oprichting van
een middelgrote dansgroep in Brabant en de
uitbouw van een theater-en danswerkplaats.
Als 'artistiek ondernemer' moet Eric Antonis
de komende j aren een en ander zien te verwe
zenlij ken. Op de eerste plaats wil hij het ver
trouwen herstellen tussen theatermakers on
derling en tussen Het Zuidelijk Toneel en het
publiek.
Kennelijk doelend op het recente verleden
van Globe schrijft hij in zijn seizoenover
zicht: „Theater was soms meer een vorm van
therapie dan dat het een publiek wist te
boeien." De eerste jaren zal de zuidelijke pro-
duktiekern hoofdzakelijk ad hoc-produkties
uitbrengen. Maar het is wel de bedoeling dat
er op den duur een vast gezelschap groeit.
„Het mooiste theater', aldus Antonius, „wordt
toch binnen een gezelschapsstructuur ge
maakt, als mensen elkaar heel goed kennen."
Behalve 'De Sapeurloot' brengt Zuidelijk To
neel nog een andere bestaande produktie:
'Nachtwake' van Lars Norén in de regie van
Guy Joosten in samenwerking met De
Blauwe Maandag Compagnie. Joosten staat
overigens op de nominatie als vaste regisseur
van Het Zuidelijk Toneel. Samen met de
Stichting AMAI zal 'Suiker' van Hugo Claus
op diverse Brabantse lokaties (niet in West-
Brabant) worden gespeeld. De première is op
23 september in De Bergruimte in Eindhoven,
het eigen kleintheater dat Antonis opnieuw
een functie wil geven.
In 'De Sapeurloot' bedient de Franse
auteur Gildas Bourdet zich van een zelf ge
creëerde, poëtisch-komische taal en groteske
personages. Het stuk gaat o.a. over de eroti
sche verwikkelingen in een driehoeksverhou
ding, waarbij de steriel-technische omschrij
vingen uit het porno-jargon zijn vervangen
door een wonderlijk woordgebruik, het 'sa-
peurloots', zoals vertaler Pjeroo Roobjee het
noemt. Bourdet is directeur van het Théatre
La Salamandre in Le Havre, waar 'Le Sa-
peurleau' in 1982 een geruchtmakende pre
mière beleefde.
Het Publiekstheater speelde vorig jaar zijn
meest recente stuk, 'Een Pompstation',
waarin eveneens het genre van de boulevard-
komedie gebruikt werd voor een bizar soort
komisch realisme. Ook de klassieke tragedie
van Racine is voor Bourdet aanleiding tot
analyse van de dialoogfunctie. Bij hem is de
taal min of meer gescheiden van de hande
ling, omdat hij geen logisch verband ziet tus
sen de uitspraken van mensen en hun gedrag.
Daardoor ontstaat tevens een komische wer
king.
„Mensen hebben behoefte aan het komi
sche," meent Bourdet. „Lachen verandert het
Scène uit 'De Sapeurloot', een coproduktie vanm Zuidelijk Toneel en De Theateras
sociatie. Met op de voorgrond Rik Hancké (links) en Lisette Mertens, achter Herman
Verbeeck en Lydeke Harschnitz. Op 9 en 10 september première in Breda. foto andre beekman
gedrag van het publiek net als wanneer je ze
aansluit op elektrodes." De titelrol wordt ge
speeld door Rik Hancké, terwijl de andere
rollen worden vertolkt door Lydeke Harsch
nitz, Lisette Mertens en Herman Verbeeck.
Hun prestaties in dit als een parodie op een
klucht, maar ook als virtuoos taalspel over
komende stuk werden algemeen hogelijk ge
prezen.
'De Sapeurloot' door het Zuidelijk Toneel is
op 9 en 10 september in Breda, in november in
Oosterhout en Tilburg, in december in
Roosendaal, Etten-Leur, Brugge, Middelburg
en Antwerpen.
Speciale gast in de tv-serie
'Cheers' is vanavond de ko
miek John Cleese. Dit op
treden geeft aan hoe popu
lair deze typische Engels
man geworden is in Ameri
ka. Zijn speelfilm 'A Fish
Called Wanda' is een van de
grote bioscoopsuccessen van
deze zomer in de VS. Verder
is Cleese onlangs op de
Amerikaanse tv te zien ge
weest in 'Funny People' en
andere show-programma's.
De flegmatieke Brit heeft het
land van de luidruchtige hu
mor helemaal aan zijn voeten
gekregen. Verschillende Ame
rikaanse tv-stations zenden
nog regelmatig afleveringen
van Monty Python en Fawlty
Towers uit. Van zijn Silly
Walks-act krijgen de liefheb
bers maar niet genoeg.
John Cleese speelt vanavond
in 'Cheers' de wereldver
maarde huwelijkstherapeut Si
mon Finch-Royce, die zijn me
ning moet geven over het aan
staande huwelijk tussen Diane
en Sam. Zijn conclusie is inge
wikkeld, maar toch duidelijk:
dat huwelijk kan nooit iets
worden.
Het is typisch iets voor
Cleese om deze rol te accepte
ren. Anderen zouden in zijn on-
standigheden het verzoek met
een vermoeid 'nee' afgewim
peld hebben. Cleese leeft op dit
moment gescheiden van zijn
tweede vrouw, de Amerikaanse
tv-regisseuse Barbara Tren-
tham, en het ziet er naar uit dat
het huwelijk ontbonden wordt.
Van 1968 tot 1978 was John
Cleese getrouwd met Connie
Booth, ook een Amerikaanse en
ook werkzaam in de de film- en
tv-wereld. Ze maakten samen
de serie 'Fawlty Towers' en
speelden daarin de rollen van
hotelhouder Basil Fawlty en
medewerkster Polly. De serie
werd opgenomen tijdens en na
de scheidingsperiode.
De nu 48-jarige John Cleese
wijt de strubbelingen in zijn
privé-leven aan zijn starre,
kleinburgerlijke opvoeding, die
hem naar een rechtenstudie in
Cambridge voerde. Daar ont
dekte hij het toneel en een le
ven in vrijheid. Tijdens een
John Cleese zoals hij te
zien was in de film 'Cloc
kwise'. - foto archief DE slfel
langdurige depressie in de ja
ren zeventig, ging Cleese it
therapie en ontdekte hij dat
elke beknotting van zijn wij
heid hem beangstigde. Een hu
welijk lijkt voor hem een on
mogelijkheid.
Op zakelijk gebied is het
Cleese altijd voor de wind ge
gaan. Zijn onderneming Video
Arts Ltd. brengt ondernemers
management-technieken bij op
een bijzondere, komische ma-
Tier. Met een omzet van 30 mil
joen gulden per jaar is deze
firma een van de grootste ter
wereld op het gebied van trai-
nLigsfilms voor het bedrijfsle-
vei.
Jk heb veel geluk", zei hij
een;. „Ik word altijd overbe-
taald." Zijn financiële welstand
maskt het hem mogelijk regel
matig bizarre films te maken.
Pas net 'A Fish Called Wanda'
heeglhij het grote publiek be
reikt. Hij speelt de rol van de
EngeLe rechter Archie Leach
(de e;hte naam van Cary
Grant)en de rol van zijn doch
ter wo-dt gespeeld door zijn
échte ebehter Cynthia, die nu
17 is.
Zijn Monty Python-maat
Michael ^alin is ook te zien in
'A Fish Called Wanda' en ver
der tredei de populaire Ameri
kaanse shrren Jamie Lee Cur
tis en Kevn Kline op.
De KR} zendt vrijdag (2
september een portret van
John Clees uit. Het was enkele
weken gelden op de BRT te
zien. Daarii praat Cleese over
zijn carrièn, zijn therapie, zijn
boek 'Familes and how to sur
vive them' geschreven samen
met zijn theapeut) en zijn po
litieke tv-wek voor de Engelse
SDP.
Die Rache
des Herku
Bewonderaars van
sieke oudheid moge
avond de spektakelf
wraak van Hercules'
ZDF niet missen,
zoon, Ilos, wil met
ningsdochter Thea
M heeft BRT te bet
