HET
LEEST U EERST EVEN
DE BIJSLUITER.
I
'OLEN: ONOFFIËEL CONTACT TUSSEN PARTIJ EN WALESA
IMF en Wereldbank
wacht in West-Berlijn
harde confrontatie
Overleg
Iran-Iraq
van start
BUITENLAND
Lissabons geschiedenis
in vlammen tenonder
j
nfl STEM BUITENLAND VRIJDAG 26 AUGUSTUS 1988
lil'ARSCHAU (RTR) - Met
Knuppels uitgeruste Poolse
lolitietroepen hebben in het
|uiden een eind gemaakt
i een aantal stakings- en
lïezettingsacties in de mij
nen.
Iedereen die er graag even tussenuit wil, weg van het alle
daagse, verwend wil worden en het avontuur zoekt, kan meedoen
aan de speciale Grolsch-actie.
In elk kratje Grolsch dat u koopt, treft u een wedstrijdfor
mulier aan, waarmee u kans maakt op een geheel verzorgd weekend
voor twee personen.
Een weekend waarin luxe en ontspanning centraal staan.
U leest er alles over in het wedstrijdformulier. Veel succes.
VAKMANSCHAP IS MEESTERSCHAP
Miljarden Japan voor China
Oud-militair VS verkocht Navo-geheimen
Angolese president acht akkoord mogelijk
Burma Iaat vooraanstaande dissidenten vrij
Union Carbide heeft geld voor slachtoffers
Vrijlating gijzelaars in Bayrut 'op handen'
B
se achterklep
omfortabel.
varsgeplaatste
mte aan dan
bt u dan ook
installeren,
eens duchtig
tdekken
urs niet alleen
spelen, maar
der weten van
\en voorbehouden.
'T21
rt Cartridge
o 40
tap 64
ie Killer 64
(rgbox 5 1/4
51/4 lOatuksv/a
f129/
f40/
f21/
f 35/
f22
f 12/
olitie breekt mij nstaking
Iji het noorden van het land hiel-
|en de stakers, die naast loons-
lerhogingen erkenning eisen
|an het verboden vakverbond
■solidariteit, echter hun acties vol
tegenover pogingen van de rege
ling in Warschau om een eind te
Laken aan de ernstigste ar-
|ieidsonrust sinds 1981.
Hadat de politie drie kolenmijnen in
Jpper-Silezië, waar de onrust op 15
|ugustus begon, bestormde en de sta-
lsers met geweld verdreef legde een
I/middelaar donderdag de eerste con-
lacten in de crisis tussen Lech Walesa,
|oorzitter van Solidariteit, en de
Ifoolse autoriteiten.
De politie grendelde donderdag de
■ampus van de universiteit van War-
ljchau af en hield studentenleiders aan
|:,n een bijeenkomst te voorkomen
Laar studenten hun steun aan de sta
llingen wilden uiten.
De Poolse regeringswoordvoerder,
Ijerzy Urban, verklaarde donderdag
|iat nog slechts in 6 van de 14 mijnen
Laar de afgelopen twee weken werd
gestaakt, het werk stillag. Dit meldde
het officiële persbureau PAP.
Maar Urban weigerde te zeggen of
de communistische autoriteiten de
ernstigste stakingen in de afgelopen
zeven jaar onder controle hebben. 'Ik
zou op dit moment niet zo'n bewering
willen doen', zei hij.
De Poolse oproerpolitie drong drie
mijnen binnen in en rond de stad
Jastrzebie, nabij de zuidelijke grens
met Tsjechoslowakije. Tientallen
voertuigen en auto's van de Zomo's
omsingelden de installaties terwijl
een laagvliegende helikopter de mij
nen met zoeklichten bescheen.
'Wij knielden en baden', verklaarde
Franciszek Cichon, een lasser in de
Morcinek-mijn, waar mijnwerkers
door de Zomo's met knuppels uit wer
den geslagen.
In de naburige kolenmijn Moszcze-
nica haalde de politie met geweld 40
mijnwerkers naar boven die zich in
een schacht hadden gebarricadeerd.
Een plaatselijk stakingscomité van
Solidariteit riep de mijnwerkers op
zich niet te verzetten omdat 'we daar
door alleen maar door verwondingen
of arrestaties onze beste mensen ver
liezen'. Eén van de mijnwerkers
waarschuwde: 'Ze kunnen deze actie
breken maar over twee of drie maan
den komt er een nieuwe ronde'.
Bronnen bij Solidariteit zeiden dat
de Poolse autoriteiten de zwakste
schakels in de nationale keten van
stakingsacties hebben aangepakt.
In Warschau betoogden
studenten uit solidariteit met de stakers.
Zwak ook omdat de autoriteiten in
deze moeilijker toegankelijker gebie
den telefoonverbindingen kunnen
verbreken.
Tegen de Solidariteits-bolwerken
in de havens Gdansk en Szczecin in
het noorden wordt door de Poolse
autoriteiten niet opgetreden.
In Gdansk zeiden stakings-organi-
satoren dat het aantal stakers in en
kele van de vier scheepswerven is
verdubbeld en dat arbeiders op de
Rudinia-reperatiewerf zich erbij aan
sloten. Daarmee zou het totaal aantal
- FOTO AP
stakende arbeiders op rond 4.500 zijn
gekomen.
Toch waren er tekenen dat het acti
visme en de stakingsbereidheid in
heel Polen wat aan het afnemen is,
zelfs op de Lenin-scheepswerven in
Gdansk, waar Solidariteit in 1980
erd opgericht.
Er werden eerste indirecte contac
ten gemeld tussen Solidariteit-leider
Lech Walesa en de regering in War
schau.
Het stakingscomité op de Lenin-
werven stond toe dat arbeiders aan
twee schepen werkten als gebaar van
goede wil om de massale verliezen
van de onderneming niet verder te la
ten oplopen. Arbeiders met rood/witte
Solidariteits-banden om de arm her
vatten het werk aan de twee schepen,
waarvan er één voor de Sovjetunie en
de andere voor Finland is bestemd.
De katholieke rechtsdeskundige
Andrzej Stelmachowski, die bij de
stakingen in mei als tussenpersoon
fungeerde, ontmoette donderdag Lech
Walesa nadat hij de afgelopen dagen
contacten had gehad met niet ge
noemde hoge Poolse autoriteiten.
'Stelmachowski kwam hier praten
over de positie van Lech Walesa nadat
hij tweemaal mensen aan de top had
gesproken', verklaarde de vooraan
staande activist Adam Michnik. De
bemiddelaar mocht de politie-barri-
cade van de werven passeren. Walesa
verblijft sinds het werk maandag
werd neergelegd bij de stakers.
Volgens Michnik heeft de officiële
Poolse vakorganisatie OPZZ Walesa
voorgesteld aan de onderhandelings
tafel plaats te nemen om een gemeen
schappelijk programma uit te werken
in de strijd voor de belangen van de
arbeiders in de Oostzee-havens.
Tijdens een persconferentie zei
Michnik dat het aanbod is gedaan
door de federatie van arbeiders in de
scheepsbouwindustrie, die 60.000 leden
zou hebben.
I Door Jan Bouwmans
IWEST-BERLIJN - Kerkelijke basisgroepen, vredes-,
I Derde Wereld- en andere actiegroepen in West-Duits-
I land maken zich op voor een confrontatie met de Wereld
bank en het Internationale Monetaire Fonds (IMF) in
West-Berlijn. Daar houden beide financiële instellingen
eind september hun jaarvergadering.
77 /21 43 17
Op 25 september worden de mi
nisters en overige afgevaardig
den van de lidstaten van bank
en fonds getrakteerd op een de
monstratie, op touw gezet door
59 groeperingen. Bovendien or
ganiseren deze groepen tegelijk
een tegencongres in West-Ber
lijn, waarvoor mensen uit de
hete wereld worden verwacht.
De acties hebben alles te ma
ken met de schuldencrisis van
de Derde Wereld. Die staat bij
de Westerse commerciële ban
ken en regeringen in het krijt
voor naar schatting meer dan
1.200 miljard dollar; niemand
weet het precies.
Een schuld die overigens in
eeuwigheid niet afgelost kan
worden, maar landen wel over
de rand van de afgrond brengt
en al heeft gebracht. Zambia
bijvoorbeedld. De grote grief
tegen IMF en Wereldbank is,
dat hun hulp de armoede en de
ellende in de Derde Wereld
verergert omdat die hulp in
feite de belangen van de rijke
landen dient.
Een soort opwarming voor
de confrontatie vormde afgelo
pen week in West-Berlijn een
door Westduitse oecumenische
groepen georganiseerde hoor
zitting, met medewerking van
de Wereldraad van Kerken en
de Lutherse Wereldbond. De
drie dagen durende zitting
werd door meer dan 500 men
sen, merendeels jongeren, bij
gewoond.
De hoorzitting was een door
timmerd geheel. De hoorzit-
[ingscommissie bestond uit een
internationaal gezelschap van
deskundigen op diverse terrei-
nen' Hij stond onder leiding
van de Nederlandse econoom
PvdA-parlementariër Jan
Pronk, die ook voorzitter is van
de Adviesgroep Economische
«ken van de Wereldraad van
herken in Gen'eve.
Om een zo helder mogelijk
yld te krijgen van de actuele
stand van de internationale
schuldencrisis in al zijn aspec
ten, lieten 26 deskundige getui
gen zich door de commissie on
dervragen. Ook de Wereldbank
en het Internationale Mone
taire Fonds hadden enkele niet
""belangrijke medewerkers
gestuurd.
Het ging er op de zitting om
aan de hand van de verkregen
'«ten vast te stellen wat de bij -
orage van kerken kan en moet
„)n aan de oplossing van die
mondiale crisis. Welnu, alle
mogelijke steun verdient het
van Braziliaanse Bis-
0Plf „conferentie om een in
stellen internationale com-
®issie te laten uitmaken hoe-
"'ainid ^recht wordt ge-
Van dat gigantische totaal-
S?9rag is een niet onaanzien-
JK deel als onterecht aan te
Tijdens de hoorzitting
lot «f voorbeeld van een land
l' miljoen dollar geleend
daarvan 180 miljoen had
afgelost en toch nog voor 130
miljoen schuld te boek stond.
Kerken en kerkelijke groe
peringen moeten waar moge
lijk druk uitoefenen opdat er
een einde komt aan de rechte
loosheid van schuldenlanden.
Er dienen internationale
rechtsregels te komen die
schuldenlanden de kans geven
opnieuw te beginnen.
Kerken en hun leden moeten
zich sterk maken dat het hand
vest van Wereldbank en IMF
wordt gewijzigd. Want het fi-
nancieel-economische systeem
zoals dat na de Tweede We
reldoorlog met die twee instel
lingen werd vastgelegd, werkt
eenzijdig ten gunste van de
rijke landen.
Zo'n hoorzitting roept ook na
afloop de vraag op wat het uit
haalt. Wie trekt er zich tegen
woordig nog iets aan van wat
uit een kerkelijke koker komt.
Jan Pronk wijst op de erva
ring dat instellingen met macht
in de wereld naar de kerken
luisteren en geluisterd hebben.
„Die ervaring is in de jaren
tachtig misschien geringer dan
ze geweest is, maar op het ter
rein van de vrede hebben de
kerken een heel belangrijke
katalyserende functie vervuld
in de richting van de politiek.
En dat is in een aantal landen,
waaronder Duitsland, niet zon
der consequenties gebleven".
In de jaren tachtig, stelt
Pronk, zijn in een aantal lan
den toch weer heel veel mensen
opnieuw bij de kerken gaan
aankloppen wanneer het gaat
om een fundamentele dialoog,
die een bijna religieus karakter
is gaan dragen, omtrent vragen
van markt en macht.
Pronk: „In de Verenigde Sta
ten is over de rol van de markt
en de rol van de macht een
fikse discussie aan de gang
waarin de kerken een flinke rol
spelen. In de VS heeft de
marktfilosofie ook nog meer
religieuze trekken gekregen
dan in West-Europa. In deze
discussie is de kerk als criticas
ter en alternatief van belang".
De invloed van de kerk
werkt echter niet op interna
tionaal niveau, is Pronks erva
ring, maar via de basis. Het wil
toch wat zeggen dat zes hoge
medewerkers van Wereldbank
en IMF de drie dagen aanwezig
zijn geweest.
„Dat betekent", aldus Pronk,
„dat ze het serieus nemen. Dit
feit heeft ook politieke beteke
nis. De IMF/Wereldbankver-
gadering heeft in West-Berlijn
plaats. Dat is niet de eerste de
beste stad in Duitsland. Heel
veel discussie over een ander
beleid is in Duitsland bijna al
tijd in Berlijn gestart.
IMF en Wereldbank kijken
toch met een zekere zorg naar
die komende jaarvergadering.
Wantde discussie over de
schuldencrisis is in Duitsland
in een stroomversnelling ge
raakt.
Iran en Iraq zijn donder
dag in Genève hun eerste di
recte vredesonderhandelin
gen begonnen. Om half vier
ontmoetten de twee minis
ters van Buitenlandse Zaken
van beide landen, Ali Akbar
Velayati en Tareq Aziz, elk
aar voor het eerst direct, in
aanwezigheid van de secre
taris-generaal van de VN,
Javier Perez De Cuellar.
FOTO AP
(ADVERTENTIE)
NIEUWSOVERZICHT
PEKING (UPI) - Japan heeft
China een pakket leningen
aangeboden van 6,2 miljard
dollar voor de periode 1990 tot
1995. Het geld is bedoeld voor
de bouw van elektrische cen
trales, de aanleg van havens
en andere grote ontwikke
lingsprojecten.
Het was al eerder bekend dat
de Japanse premier Takeshita
tijdens zijn eerste officiële be
zoek aan China (zie foto) be
paalde toezeggingen zou doen.
Volgens een Japanse functio
naris heeft de premier gezegd
te hopen dat er een nieuw be
ginpunt kan worden vastge
steld in de vertroebelde rela
ties tussen de twee landen.
Het bezoek wordt gezien als een poging van Japan om China te
helpen bij zijn modernisering en om de politieke en economi
sche geschilpunten, die de betrekkingen jarenlang hebben be
zoedeld, naar een tweede plan te schuiven.
BONN (RTR) - Een gepensioneerde Amerikaanse sergeant en
zeven andere leden van een spionagenetwerk in de Bondsrepu
bliek hebben Westerse militaire geheimen verkocht aan het
Oostblok, waarmee ze de Navo ernstige schade hebben toege
bracht.
Westduitse veiligheidsfunctionarissen hebben de ex-sergeant,
Clyde Lee Conrad, in zijn woning in Kaiserslautern gearres
teerd. Bij de centraal gelegen stad ligt een van de grootste
Amerikaanse militaire bases in Europa.
Drie Oosteuropeanen, die naar de functionarissen vermoedden
koeriersdiensten verrichten voor Conrad, en vier andere leden
van het netwerk zijn elders in West-Europa aangehouden.
De schade die is aangericht door Conrad, die toegang had tot
Navo-plannen voor onvoorziene crisis-omstandigheden, en
zijn medeplichtigen maakt de zaak tot een 'zeer ernstige', ver
klaarde een Westduitse veiligheidsfunctionaris.
LUANDA (AFP) - De Angolese president heeft in een toe
spraak tot het Angolese parlement gezegd 'dat alles erop wijst
dat een akkoord kan worden bereikt' over het tijdschema voor
terugtrekking van de Cubaanse troepen uit Angola.
Vandaag zijn in Brazzaville in een sfeer van totale geheimhou
ding en het vermijden van contacten met de pers nieuwe on
derhandelingen begonnen over het conflict in zuidelijk Afrika.
Het door Zuidafrika beheerste leger in Namibië heeft donder
dag aangekondigd dat het uitgaansverbod dat al zeven jaar
voor het noorden van Namibië gold, per 1 september wordt op
geheven om de vredesbereidheid van de SWAPO te beproeven.
RANGOON (AFP/DPA) - De leiders van het socialistische be
wind in Burma, dat onder toenemende druk staat van massale
protesten binnen de bevolking, heeft de vrijlating gelast van de
meest vooraanstaande dissident, Aung Gyi.
Met Aung Gyi zijn nog tien tegenstanders van de Burmaanse
Socialistische Programma Partij (BSPP) uit de gevangenis
ontslagen.
Ook donderdag zijn in Burma weer vele duizenden betogers de
straat opgegaan. Volgens ooggetuigen in de hoofdstad Rangoon
houden veiligheidspolitie en leger zich op een afstand.
Dinsdag hadden de autoriteiten het leger teruggetrokken om
botsingen te voorkomen, na het doodschieten van 31 betogers in
de stad Moulmein. De demonstranten eisen meer politieke vrij
heid en een drastische herziening van de in het slop geraakte
Burmaanse economie.
BHOPAL (RTR) - Het Amerikaanse bedrijf Union Carbide
heeft geld opzij gelegd voor de schadeloosstelling van de
slachtoffers van de giframp in de Indische stad Bhopal in de
cember 1984. Dit heeft de advocaat van het bedrijf, Anil Divan,
voor een Indische rechtbank verklaard.
Divan zei in een beëdigde verklaring dat Union Carbide 'activa
met een marktwaarde van 6 milj ard gulden heeft gereserveerd'
voor de 525.000 eisers tegen haar. De regering van India, die na
mens de eisers optreedt, heeft om een schadevergoeding van 6,6
miljard gevraagd.
BAYRUT (UPI) - Het Libanese Syrisch-gezinde dagblad As-
Safir heeft donderdag gemeld in westerse diplomatieke krin
gen gehoord te hebben dat 'het aftellen voor de vrijlating van
de gijzelaars' in Bayrut is begonnen.
De eerste van 16 nog gegijzelde buitenlanders die zou worden
vrijgelaten, zou Terry Waite zijn, zelf ooit bemiddelaar rja-
mens de Anglicaanse kerk. Waite verdween in januari vorig
jaar in het westen van Bayrut tijdens een bijeenkomst met een
pro-Iraanse groep die zei Amerikanen in gijzeling te houden.
OVERLEES VAN VOORPAGINA
IN de Rua de Carmo, Rua Aurea en Rua Garrett in de
Portugese hoofdstad Lissabon gaapt nu een zwart gat.
Gisteren was het hier nog vol leven en bedrijvigheid.
Hier waren de cafeetjes waar
tientallen jaren geleden de in
tellectuelen van Portugal, zoals
de grote dichter Fernando Pes-
soas, met elkaar debatteerden
en hun boeken concipieerden.
Het is allemaal weg. Een
vergelijking met de aardbeving
van 1755 die aan 60.000 mensen
het leven kostte en het centrum
met de grond gelijkmaakte,
mag overdreven zijn, het ge
voel van verlies is er niet min
der om. En waarom?
De brand brak omstreeks
half zes gistermorgen uit in de
'Grandella', het warenhuis dat
aan het einde van de vorige
eeuw werd gebouwd. Vandaar
sloeg de brand over op de
'Chiado', het warenhuis dat in
1905 in een oud klooster werd
gevestigd.
Door de harde wind bereikte
het vuur vervolgens de eerste
platenfirma van Portugal, 'Va-
lentim de Carvalho', en ver
woestte daar het onvervang
bare archief.
'De hele, honderd jaar oude
geschiedenis van dit huis is in
vlammen opgegaan, inclusief
veel documenten die voor de
muziekgeschiedenis van Portu
gal belangrijk zijn', zei direc
teur David Ferreira met tranen
in zijn ogen.
De 200 meter brede vlam
menzee vrat zich door de
smalle straten naar het zuiden
van de binnenstad, naar Praca
do Commercio, waar ooit de
Portugese galjoenen hun ge
roofde schatten aan wal brach
ten. Duizend brandweerlieden
moesten machteloos toezien
hoe het vuur telkens opnieuw
voedsel vond, oude balken, ver
molmde poortdeuren, en hoe
andere huizen instortten door
gasexplosies.
De brandweerauto's kwa
men de nauwe steegjes niet
door, of de weg werd versperd
door rokende brokstukken, bij
tende rook en glibberige asres-
ten.
Honderden mensen keken
vanaf de zeven heuvels van
Lissabon naar beneden, naar
de brand, maar niet met het
waanzinnige plezier dat Nero
ooit aan de brand in Rome be
leefde. Vlammen schoten 30, 40
meter hoog de lucht in en een
zuil zwarte rook verduisterde
zon.
De Portugese premier Ani-
bal Cavaco Silva haastte zich
meteen terug vanuit Algarve
waar hij op vakantie was en
bevestigde wat iedereen al
dacht: 'Dit is een niet meer
goed te maken schade aan Lis
sabons erfgoed. Het zal lang
duren tot de wonden geheeld
zijn'.
