UITBLAZEN
Kabinet prijkt hoog op 'Ellende-top-25'
van ondernemers
[USTITI
WDM wil Europese soldatenvakbond
De jacht op etnische minderheden is weer geopend
Van zijn
sus gaan
GROOTSTE GRIEVEN DIRECTEUREN EN MANAGERS
OP EEN RIJTJE GEZET
Ua
DE STEM
Joris Voor
WIM KOCK
ëvën
-DESTEM-
DE STEM ACHTERGROND VRIJDAG 26 AUGUSTUS 1988
iflSTEM Blf
iet aantal opgeloste za
Procentueel gelijk is get
VOORSTEL OP INTERNATIONAAL CONGRES IN HELVOIRT
iVWv f,0(
Register
HET ouw' kosterke
met z'n am en z'n
aai en z'n bottel
mieswijn heeft nog een
aantal van die dialectische
taalgrapjes opgeleverd.
Natuurlijk ook het be
kende bettieakkemaai. Ik
ken een Fries die toen hij
die vraag, want dat is het, voor
het eerst hoorde dacht dat het
om de naam van een Fries
meisje ging: Bettie Akkema. De
vraag slaat op een hond: bijt hij
als ik hem aai?
J.A. Faes stuurt nog een
paar mooie die rechtstreeks
verband houden met het onuit
gesproken laten van de begin-
'h', zoals je dat in Breda en el
ders in West-Brabant veel
hoort:
Zakoepakopange? -Zal ik je
pak (kostuum) ophangen? En:
Komdomdaaiers? - Kom je om
de eieren?
Mevrouw A. Martens uit Breda
stuurde deze, gehoord in Tete-
ringen:
't Val mee, zee de schooister en
ze kreeg 'nen am.
De betekenis ontgaat me.
Waarschijnlijk moet die ge
zocht worden in de tegenstel
ling van het eufemistische "t
Val mee' (een normale 'schooi
ster' zou een gat in de lucht
hebben gesprongen) tot de on
gehoorde gulheid van een hele
ham.
Faes vermeldt ook een uit
drukking die ik zelf in mijn jon
gensjaren vrijwel dagelijks
hoorde: Het kan geen stuiten lij
den. Het is een antwoord op de
vraag hoe het met iemand gaat.
'Het kan geen stuiten lijden',
het gaat wel, maar lang niet zo
als het zou moeten of zoals ik
het zou willen. Ik heb lang ge
dacht dat het woord stuiten een
equivalent was van stoefen. Dat
betekent opscheppen, snoeven.
Mijn vader noemde een van
zijn broers soms een stoefert
omdat hij altijd zo hoog zat op
te geven van de kwaliteiten van
zijn nieuwe woonplaats, die al
les in het vaderdorp in diepe
schaduwen stelden.
Stuiten kon ik nergens vin
den, ook niet in het Zuidneder
lands Woordenboek. Wel staat
stuit daarin. Het betekent
'stoot' of 'klap' en ook 'boter
ham'. In de betekenis van stoot
of klap werd stuit volgens het
ZNWB ook in overdrachtelijke
zin gebruikt. Het lijkt me niet
ver gezoch de herkomst van
'stuiten' in bovengenoemde uit
drukking hier te zoeken. Neem
de stuit als boterham. Dan
krijg je, vrij vertaald, zoiets als:
het is geen belegde boterham
waard. Meer voor de hand ligt
echter de betekenis van stoot.
Dan krijg je een bijna letterlijke
vertaling: 'het kan geen
stoot(en) üjden' - het gaat wel,
maar er hoeft niets te gebeuren
of het loopt mis.
Een uitdrukking waarop
eerder al lezers wezen luidt: Hij
ging van zunne sus (ook wel:
suus en sussert). Dat zeiden ze
bijvoorbeeld van iemand die in
de kerk was flauwgevallen, iets
wat vroeger opmerkelijk vaak
voorkwam. Het zal wel te ma
ken hebben gehad met de volle
kerken van toen en vooral met
de staat van nuchterheid die we
moesten bewaren tot na de mis.
'Sus' heb ik kunnen vinden in
het ZNWB. Het woord heeft
geen zelfstandige plaats in de
taal. Het is dialect en bestaat
uitsluitend in de uitdrukking
van zijn sus gaan of draaien -
- duizelig worden, flauwvallen,
het bewustzijn verliezen.
Een typisch voorbeeld van
een plaatselijk gezegde, al kun
nen er elders varianten van in
gebruik zijn, stuurt W. Willem-
sen uit Galder me toe. De uit
drukking is afkomstig uit Wa
genberg, waar zij in de jaren '40
circuleerde. Zij luidde: Wie 't
eet die eegut, zee Jan de S tij Ie en
hij gooide z'n akmes over zunne
schouwer naor de mense die
stonden te kijken. Willemsen,
die aanneemt dat 'De Stijle' een
bijnaam is, vraagt zich af of
diens huis misschien afbrandde
en dat de uitdrukking zijn oor
sprong vond in de reactie van
het slachtoffer op de brand.
'Wie het heeft die heeft het, zei
Jan de Stijle en hij gooide zijn
hakmes over zijn schouder naar
de mensen die stonden te kij
ken.'
C. van Gurp uit Breda vroeg
in de vorige aflevering naar de
herkomst van het woord daabs
of daobs. Hij had het, schreef
hij, nog nooit zwart op wit ge
zien. Met 'daabs' bedoelt men
'niet goed bij het hoofd'. Bende
nou elemaol daobs geworre? Ik
heb er de Van Dale maar weer
op nageslagen en daar staat het
woord daaps - met een 'p' dus -
wel degelijk zwart op wit in. Al
leen betekent het volgens Van
Dale niet 'gek', maar 'doof.
Vorige week sprak ik de veron
derstelling uit dat daaps een
van die woorden zou kunnen
zijn wier betekenis in de loop
van de tijd is veranderd. Dat
komt vaker voor. Toen ik ook
het woordenboek van Koenen
nog even raadpleegde (dat
'daaps' overigens niet ver
meldt), viel mijn oog toevallig
op het woord daas. Een 'daas'
is een steekvlieg van de familie
Tabanus, maar het is ook
'iemand die daast, een war
hoofd, een dwaas en ook een
kletsmeijer' en van Koenen
mag het ook een 'gek' zijn. In
de betekenis van onnozele,
dwaas enz. is het volgens Van
Dale 'streektaal'. Eerder dan
dat het van daaps-doof komt,
vermoed ik nu dat Van Gurps
daops een verbastering is van
daas.
Nog even verder gekeken of
het ook als werkwoord wordt
vermeld. Jawel, en meer dan
dat. Je kunt behalve daas ook
dazig zijn en dan noemen ze je
al gauw een dazerik. Dazen is
'zotteklap uitslaan' en lang over
iets doorpraten zonder iets we
zenlijks te zeggen, wat ze in
Leuven zwanzen noemen, als
het tenminste grappig en on
derhoudend genoeg is want an
ders wordt het zeveren.
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans - hoofdredacteur.
A. Theunissen en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176 Telefax 076-236405.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236452.
Sportredactie 076-236236.
Telefax redactie 076-236309.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850.
Postadres: Postbus 65, 4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41236326.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550.
Postadres: Postbus 363, 4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Postadres: Postbus 13, 4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, ®01140-13751.
Postadres: Postbus 62, 4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14, 01620-54957.
Postadres: Postbus 4023,4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150.
Postadres: Postbus 35, 4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Postadres: Postbus 145,4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910.
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementsprijzen bij vooruitbetaling te voldoen:
24,90 per maand: 71,85 per kwartaal of 279,15 per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van resp. 1,- per maand,
1,90 per kwartaal, 7,60 per jaar. Prijzen: inclusief 6% B.T.W.
Voor posttoezending geldt een toeslag. Losse nummers: ma. t/m zat. J 1,25.
Service-afdeling abonnementen: 076-236472, ma. t/m vrijd. 8.30-17.00 uur.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Centrale reclame-afdeling 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur en
zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
Bankrelaties:
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738.
llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllimillllllllïr.
Door Pieter-Jan Dekkers
ALS WE het Centrum voor
marketing analyses en so
ciaal-wetenschappelij k
onderzoek moeten geloven
drukt een juk van irritatie
en ellende zwaar op de
schouders van de Neder
landse managers en direc
teuren.
Samen met het blad 'Quote'
heeft het Centrum een peiling
gehouden onder een aantal
directeuren en managers naar
de grootste grieven van on
dernemend Nederland en dat
allemaal onder de de titel
'Quote's Ellende-top-25'.
Twee zaken springen er on
middellijk uit: de enorme irri
tatie over het beleid van het
toch alom als 'ondernemers-
vriendelijk' bekend staande
kabinet-Lubbers II en de
geldsmijterij richting bedrij
ven in de vorm van over
heidssubsidies.
Om met dat laatste te be
ginnen - de uitkomst van de
enquête is op dit punt echt op
vallend deze klacht staat
nummer twee op de top-25 en
maar liefst 70 procent van de
ondervraagde directeuren en
managers denkt er zo over.
'Ondernemingen grijpen te
snel naar het subsidiepotje
van Economische Zaken',
klaagt men, vooral in bank-
kringen. De overheidssubsi
dies (er zijn tientallen rege
lingen en potjes) werken vol
gens de ondervraagden oneer
lijke concurrentie in de hand.
Vooral startende onderne
mers worden te veel in de
watten gelegd, vinden veel
gevestigde collega's blijkens
de enquête. Over de hele linie
vinden ondernemers belas
tingverlaging het beste alter
natief voor al die subsidie
potjes.
Het hoeft derhalve geen
verbazing te wekken dat de
regering - die toch met ruime
subsidiehand miljarden rich
ting bedrijfsleven sluist - ook
hoog op de 'Ellende-top' is
geëindigd. Ja, zich zelfs stevig
op de eerste plaats heeft ge
nesteld.
Bijna 80 procent van de on
dervraagden herkent het re
geringsbeleid bepaald niet als
ondernemers-vriendelijk. In
tegendeel. 'Het blijft zoeken
naar de lijn in het kabinetsbe
leid' luidt de meest geuite
klacht. Het is een ongeïnspi
reerde club, die er maar niet
in slaagt duidelijk te maken
welke koers men nu eigenlijk
vaart.
Het gedoe rondom de Wet
Investeringsregeling (WIR),
het gestuntel met de ziekte
kosten, het sollen met de me
disch specialisten, het als
maar propageren van de VUT
zonder er zelf ook maar iets
Van Lede:...kabinet 'on
betrouwbaar'...
- fotoanp
mee te doen en de lachwek
kende paspoortaffaire maakt
van dit kabinet een stelletje
politieke weifelaars, vinden
de managers.
Er blijken ook tal van on
dernemers te zijn die het vol
strekt niet eens zijn met de
bezuinigingen op onderwijs
en de gezondheidszorg. En of
het kabinet maar wil voort
maken bij de bestrijding van
de werkloosheid. Slechts één
procent van de ondervraag
den is wel tevreden met Lub
bers en z'n kabinet.
Dat de onvrede in onderne
merskringen niet uit de lucht
gegrepen is bleek gisteren nog
eens, toen de voorzitter van
het Verbond van Nederlandse
Ondernemingen, Van Lede,
het kabinet 'onbetrouwbaar
heid' onder de neus wreef.
Met het kabinet valt niet te
praten, aldus de grootste
werkgeversorganisatie.
Terug naar de 'Ellende-
top', waar op de vierde plaats
het belastingstelsel wordt ge
kwalificeerd als 'ingewik
keld'. Vooral directeuren en
managers met een hoog inko
men maken zich druk om de
fiscus.
Het hoeft - na het boven
staande - geen verbazing te
wekken dat de ministers en
staatssecretaris van Lubbers
niet erg in trek zijn bij de on
dernemers. Ministers als
Brinkman en Deetman krij
gen het advies eerst maar
eens een managementcursus
te volgen. En minister De
Korte (Economische Zaken),
waarmee de ondernemers het
meest te maken hebben, is
vooral impopulair bij de jonge
ondernemers.
Onder wat 'Quote' de 'se
rieuze klachten' verstaat valt
ook de stiptheid van leverin
gen en betalingen; op de 'El
lende-top' nummer 3. Ruim 60
procent ergert zich dood aan
collega's die te laat leveren
en/ of te laat betalen.
Dat percentage rechtvaar
digt overigens de conclusie
,jn onze Haagse redactie
JgN HAAG - Uit het
en verschenen jaarvt
,an het Openbaar Mi
ie (OM) blijkt dat de c
laliteit vorig jaar lii
restegen,
dernemersklimaat, terw Lnakkansisietsgedaali
Nederlandse managers uit ö™1987 zjjn 1.096.030 m
non-profit-sector juist klag, i geregistreerd, 14.497
over een'macho-cultuur'. fn 1986. De stijging
Wat lager op de Ellen^ Ltendeels voor rekenir
top' staan de 'kleine on?f, r tel en geweldp
makken', die het leven vant, Sronder misdrijven
recteuren en managers vaj) nDenbare orde en het g
flink zuur kunnen mak*, "^Ssen, brommers en
Sollicitanten bq voorbeeld 4Ljen in 1987 minder g<
zijn slordig gekleed, ongerm. ,,n het jaar daarvoor, zs
nierden vergen veel tijd va S'rs sloegen daarei
managers. In hun ongereiuj, vaker toe.
arrogantie schrijven in slecij %e rechterlijke macht
Nederlands onpersoonlijk
brieven, vaak gefranfe^y
door hun huidige werkgevj
Een doffe ellende dus.
De Korte:...impopulair...
- foto de stem johan van gurp
dat een deel van die klagende
ondernemers de hand in eigen
boezem kan steken, want zelf
zijn ze blijkbaar ook niet al
tijd vlot met leveren en beta
len.
Vrij 'hoog' scoort ook de
ethiek van het zakendoen.
Ruim 43 procent van de on
dervraagden ergert zich nogal
aan de manier waarop in Ne
derland zaken worden ge
daan.
'Een woord is niet langer
een woord. Afspraken worden
steeds vaker niet nagekomen',
is de meest gehoorde klacht.
Aan de ene kant komen van
uit het buitenland nogal eens
verwijten over het 'lieve' on-
Over het eigen pei
lopen de meningen nogal uil"
een, hoewel een op de drie 4:
recteuren hun lager pei
te lui vindt en hun ka
arrogant. Bovendien zij:
werknemers te vaak ziek.
Een leuke conclusie uit he
onderzoek is de hekel die on
dernemers hebben aan
seurs. 'Elitair, snobistisch, ai
standelijk en veel te duur'ej a a r p
daar mogen de adviesbureau' HAALr rO
het mee doen. 'Als je belazert mogelijkheden krij
wordt dan heb je het aan je .«piririg en eventuf
zelf te danken', verzucht een
ondervraagde. 'en.
Of het Centrum voor raar Ook moet er een int<
keting analyses, de uitvoerde, n„anfmr n1p;t h
van het onderzoek maarts nen. Daarvoor pleit n
Tsonn
Hu
I
ian onze Haagse redactie
adviesbureau, zich dal
zelf aantrekt, vermeldt de ge
schiedenis niet...
aarvefslag over 1987.
fit het verslag blijkt
criminaliteit vorig jaar
stegen, terwijl het aan
Door Arthur't Hart
ER MOET EEN Europese vak
bond voor dienstplichtige mili
tairen worden opgericht, die de
belangen van dienstplichtigen in
het hele gebied van de Europese
Gemeenschap gaat behartigen.
Dat wil de WDM bereiken op de
tiende conferentie van dienstplichti
gen-organisaties uit zowat heel
west-Europa, die vanavond in het
Brabantse Helvoirt begint.
Voordat de afgevaardigden zon
dag om vier uur naar huis gaan, heb
ben ze een resolutie aangenomen
waarin wordt uitgesproken dat die
internationale soldatenvakbond er
komt, hoopt de WDM, die als orga
nisator en voortrekker van de confe
rentie optreedt. In 1991 of eerder al
zou de bond, als het aan WDM-
voorzitter Remco Verkerke ligt,
moeten functioneren. In elk geval
vóór 1992, wanneer de Europese bin
nengrenzen open gaan.
'ECCO' is de naam van de club die
drie dagen lang op het conferentie
oord Guldenberg in Helvoirt bijeen
is: European Conference of Conscipts
Organisations. Er worden vertegen
woordigers van soldatenorganisaties
uit de Scandinavische landen, Dene
marken, België, Frankrijk, West-
Duitsland, Spanje en Oostenrijk ver
wacht.
Twee thema's staan er op de agen
da: 'De toekomst van de soldaten-be
weging in Europa' en 'Vrouwen in
het leger: wat zijn de gevolgen'.
Maar dat tweede onderwerp is voor
de Vereniging Van Dienstplichtige
Militairen 'niet zo interessant', om de
woorden van voorzitter Remco Ver
kerke (26) te gebruiken. Het is de
WDM duidelijk om het eerste thema
te doen, met de uitspraak dat er een
Europese bond moet komen als be
oogd resultaat.
De WDM ziet het jaartal 1992 met
enige huiver tegemoet. Weliswaar is
M geloste zaken procentue
Ijk is gebleven: de pakl
ets gedaald. De rechte
strenger gaan straffen.
In het verslag pleit h
het open stellen van de Europese
grenzen strikt genomen slechts een
EG-aangelegenheid, die voorname
lijk voor het grote bedrijfsleven en
het internationale handelsverkeer
van belang is. Maar gevolgen voor de
structuur van de krijgsmacht in de
Europese landen en van de NAVO
kunnen en zullen niet uitblijven,
voorziet de Nederlandse soldaten
vakbond.
Nu al dienen de voortekenen daar
van zich aan, zegt Verkerke. De sa
menwerking tussen Nederland en
België bij het mijnen jagen in de
Perzische Golf, bijvoorbeeld. En het
voorstel dat minister Van Eekelen
onlangs heeft gelanceerd tot samen
werking tussen de troepen van de
Benelux-landen in West-Duitsland.
Of kijk maar naar de plannen om
een gezamenlijke Frans-Duitse bri
gade in het leven te roepen.
Wanneer krijgsmacht-onderdelen
van verschillende landen in elkaar
geschoven worden, dan kunnen de
'arbeidsvoorwaarden' van de dienst
plichtigen op den duur niet buiten
schot blijven, vreest de WDM. Voor
de soldaten van vooral de zuidelijker
gelegen landen is dat waarschijnlijk
alleen maar gunstig, maar de Neder
landse soldaat heeft er niets bij te
winnen en veel bij te verliezen. Im
mers, hoe onvolmaakt de positie van
de Nederlandse soldaat volgens de
WDM ook nog is, hij is er in elk ge
val stukken beter aan toe dan zijn
lotgenoot in vrijwel elk ander Euro-
organiseren. Zelfs de Noordeuropese
landen niet, waar de dienstplichtigen
echter wel vertegenwoordigd zijn in
overleg-organen.
In andere landen mogen soldaten
op geen enkele manier meepraten.
Het Belgische 'Soldatenactie'
voorbeeld heeft geen toegang
kazernes en is eerder een half-ilk.
gale actiegroep van niet- (of a
)dienstplichtigen dan een vaktat ftSWoorextoamöeel
En dat de staatssecretaris van Dj beha've v°°r e*tra
fensie, Van Houwelingen, de ECCO- &n voor hulszoekmg 00
gedelegeerden vanavond komt
spreken, dat zou in vrijwel geen®,
kei ander land denkbaar zijn
éèn óf andere vorm van
ficatieplicht en voor inv
vhn een internationaal
ringsregister.
IN Nederland kunnen dienstplichtigen demonstreren. In de meeste
andere Europese landen is daar geen sprake van. - fotoanp
pees land. Geen wonder dus dat het
plan om een Europese soldatenbond
op te richten, van de Nederlandse
bond afkomstig is.
Remco Verkerke: „In ons land
krijgt een dienstplichtige op het
ogenblik zo'n 780 tot 800 gulden per
maand. In andere landen is dat, op
Denemarken na, doorgaans veel
minder. Stel nu eens dat straks Ne
derlandse en Belgische militairen in
één legeronderdeel gaan samenwer
ken. Dan ligt het voor de hand dat
ook hun rechtsposities na verloop
van tijd gelijk getrokken worden.
Wanneer je dan bedenkt dat de Bel
gische soldaat 150 gulden per maand
krijgt... tel uit je winst. Vandaar
dat het zo belangrijk is een echte
Europese bond op te richten, een per
manente dienstplichtigen-organisa
tie die op Europees niveau invloed
kan uitoefenen. We moeten daar heel
snel mee zijn: wanneer je wacht tot
het gelijktrekken van rechtposities
eenmaal is begonnen, ben je te laat.
Want dat ze in België of elders de
hoogte van de wedde vrijwillig aan
het Nederlandse niveau - vijf maal
zo hoog-zullen aanpassen, zie ik
nog niet gauw gebeuren".
Het op elkaar afstemmen van
rechtsposities zou de Nederlandse,
Deense en Scandinavische dienst
plichtigen ook op immaterieel vlak
kunnen schaden, betoogt de VVDM-
voorzitter. Dat het gezelschap dat
drie dagen in Helvoirt vergadert zo
bont van samenstelling is, is bijvoor
beeld niet voor niets. De WDM is er
de enige 'echte' soldatenbond. Geen
enkel ander land kent dienstplichti
gen het recht toe, zich in een bond te
„Wij kunnen ons eigen beleid vu
ren. Persconferenties geven, conto-
ten onderhouden met Kamerleden
Als er wat aan de hand is, kunnen w
een dialoog bewerkstelligen met 4
militaire leding. Hoe weinig
die dialoog dan ook vaak verloopt-
- dit alles is uniek in de wereld", al
dus Remco Verkerke.
„Bedenk ook dat de mentaliteit ir
de krijgsmacht elders vaak vee
'harder' is. Als er hier een exces
voorgekomen met geweld tegen
intimidatie van dienstlichtigen, dat
is iedereen het er over eens dat dal
niet meer mag gebeuren. De verant
woordelijke officier krijgt ervoor
z'n dak In het kaste-systeem in
dere landen kun je dat wel vergi
Wanneer die twee mentaliteiten
elkaar vermengd raken
weinig goeds van te verwachten".
Een Europese soldatenbond
ten opzichte van die 'conservaties
landen als breekijzer fungeren,
Verkerke zich voor. „Wanneer heli I'
Franse soldaat is verboden lid tP
worden van die Europese bond te-
wijl dat zijn Nederlandse 'collega!
geen enkele moeite kost dan dZ1JN aantreden als fi
Franse mmister van Defensie niet de meest
een probleem. Via EG-wegen te |eke mQeras tg trekken
nen wij dan een voet achter de dffl -
krijgen.
„De ECCO-conferenties
goed gefunctioneerd als kanaal ®B|qaast die interne puinh
informatie uitte wisselen over de*|echte politieke leider va
tuatie in de verschillende landfaiofwolger van de toen ui
Maar het is geen instituut dat veraa- Bgeheim van had gemaak
deringen teweeg kan brengsijjij' niemand anders lag -
Daarom dient, naast de ECCO, «He claimen. Minister van
Europese verbond van dienstplicMlfechter geen moment on
militairen er te komen". Slaan hem was toebedeelc
IN NEDERLAND is, in na
volging van andere landen,
de jacht op etnische min
derheden blijkbaar weer
geopend.
Eerst kwam er eind juli op
verzoek van minister Deet
man een advies van de ARBO,
de Adviesraad voor basis,
speciaal en voortgezet onder
wijs.
Dat advies is weliswaar ge
nuanceerd, maar vertoont
toch trekjes van etnocentrisch
denken. Anders gezegd: er
wordt uitgegaan van de vol
strekte superioriteit van de
Nederlandse taal. De ARBO
vindt beheersing van het Ne
derlands van het grootste be
lang voor kinderen van bui
tenlanders en wil dat daarop
alle nadruk komt te liggen.
Dat is natuurlijk correct.
Maar dat tegelijk wordt in het
advies gezegd dat de eigen
taal van die minderheden als
belangrijkste functie heeft 'de
ondersteuning van de eigen
identiteit'. En dat doet af
breuk aan de functie die een
eigen taal heeft bij het leren
van een andere, vreemde taal.
Deze week maakte de on
derwijssocioloog M. de Jong
van de Erasmus-Universiteit
het nog bonter. In een inter
view met de De Volkskrant
zegt de hooggeleerde heer dat
les in eigen taal en cultuur,
zoals dat nu gebeurt op de
scholen, maar beter helemaal
geschrapt kan worden uit het
lesprogramma. En als buiten
landse ouders de eigen taal en
cultuur toch in stand wensen
te houden, dan moeten ze dat
maar zelf organiseren, zo
vindt de heer De Jong. En ook
hij zingt uitvoerig de lof van
het onderwijs in de Neder
landse taal naar aanleiding
van een eigen onderzoekje. De
Jong gaat daarover een ver
haal houden op een congres
volgende week in Noordwij-
kerhout. Daar zal eigen-taal
onderwijs voor buitenlandse
kinderen uitvoerig aan de
orde komen.
Onderwijs in twee talen, de
eigen en die van het land
waarin je als buitenlander
bent gaan wonen, is geen uit
vinding van Nederland of van
de overheid. Je moet daarvoor
naar de Verenigde Staten van
de jaren '70. In de VS werden
immigranten gedwongen op
school lessen in het Engels te
volgen en het gevolg was dat
de een na de ander uit de boot
viel. Een groep Chinezen ac
cepteerde dat niet en ging
naar de rechter. Met een be
roep op de Grondwet werd
geëist dat ze voortaan ook in
het Chinees les zouden krij
gen. Ze kregen gelijk, de rech
ter bepaalde dat er voortaan
in twee talen lesgegeven
moest worden totdat ze het
Engels beter beheersten dan
het Chinees.
De functie van de eigen taal
is voor buitenlanders niet an
ders als voor Nederlanders:
een goede beheersing ervan is
de beste basis om een andere
taal te leren. Dat is niet alleen
gebleken uit onderzoek, maar
ook gewoon in de praktijk,
onder meer in Enschede en
Rotterdam. Voor Turkse kin
deren wordt bijvoorbeeld op
scholen gebruik gemaakt van
een Turkse lees- en schrijf
methode, die het mogelijk
maakt vanuit één taal, Turks
of Nederlands, te starten of
vanuit beide. Die methode
blijkt een enorm succes en is
inmiddels toe aan een tweede
herdruk.
Auteur van die methode is
dr. Ludo Verhoeven, wonend
in Arnhem, maar werkzaam
bij de Letterenfaculteit van
de Katholieke Universiteit
Brabant in Tilburg. Hij is bij
zonder verbaasd en zelfs
kwaad over de ongenuan
ceerde kretologie die socioloog
De Jong het luchtruim in
Dr. Verhoeven:...kwaad
op socioloog De Jong...
- fotopersbureausiers
heeft geslingerd. 'Typisch et
nocentrisch denken en stem
mingmakerij', zo kwalificeert
hij de uitlatingen van zijn ge
leerde confrater. Hij ziet het
als een golfbeweging. „Na een
periode met veel compassie
voor de buitenlanders, komt
nu kennelijk daarop de reac
tie. Dat gebeurt in de VS, dat
gebeurt hier", constateert hij.
„De Jong is al eerder bezig
geweest", zegt Verhoeven. „In
Pedagogische Studiën publi
ceerde hij onlangs een onder
zoekje dat hij had verricht
naar de doorstroming van de
basisschool naar het voortge
zet onderwijs. Hij had zelf een
intelligentietest gedaan en die
naast de adviezen van de
schoolhoofden gelegd. Hij zag
toen dat buitenlandse kinde
ren ondanks een door hem ge
constateerde lagere intelli
gentie toch eenzelfde advies
kregen als Nederlandse kin
deren met een hogere intelli
gentie. En dus riep hij uit 'po
sitieve discriminatie'. Maar
hij vergat twee dingen. In de
eerste plaats waren zijn vra
gen taalkundig slecht en inge
wikkeld geformuleerd. In de
tweede plaats zien school
hoofden vaak, dat is een alge
mene ervaring, veel beter wat
kinderen waard zijn dan je
met een test kunt meten. Ge
woon omdat ze die kinderen
een jaar lang meemaken. Hij
had daarom beter vraagte
kens bij zijn eigen test kun
nen zetten".
Wat Verhoeven De Jong
ook kwalijk neemt is, dat hij
zijn huiswerk niet goed heeft
gedaan. Hij maakt onvol
doende gebruik van onder
zoek zoals dat door Verhoeven
(FvM. Hij volgde twee jaar
lang een groep van 100 Turkse
kinderen) en vele anderen is
gedaan. Hij maakte onder
meer geen gebruik van een
zeer recent en omvangrijk on
derzoek vam mevrouw Willig,
die alle ervaringen met twee
talig onderwijs in de VS bij
elkaar zette. Conclusie van
dat onderzoek: buitenlandse
kinderen die zowel in de eigen
als in de taal van hun nieuwe
woonland les krijgen zijn zo
wel beter in hun eigen als in
de 'vreemde' tweede taal.
de
wt- de c
rlands Itói
MaS
De Jong haalt wel een os
derzoek aan bij een groep®'
rokkaanse kinderen naar:'
kennis van hun eigen taal.
bleken zo weinig te hebbffl
opgestoken van de lessen
standaard-Arabisch, dat
onderzoekers gedwongen
ren de test in het Nederli
aan te bieden. Verhoeven:
conclusies die De Jong daar
uit trekt deugen niet.
kanen staan niet model
alle buitenlandse
daarvoor is de taalsituatie
Marokko te complex. Di
wordt onder meer veel Bert*
gesproken. De onderzoekt
hadden bijvoorbeeld ook
kunnen gaan of de kindera
misschien vooruit waren
gaan in het Berber. In
tweede plaats kun je je net
goed afvragen of het les"
gram in het standaard-j
bisch wel voldoende was,
plaats van de schuld bii
kinderen te leggen. Met d
sultaten van dergelijke
derzoeken kun je in lederjj
val niet het tweetalig
wijs onderuit halen".
:en politicus zou zich fc
en bij l^fet aanvaarden vi
lalans bpmaakt van he
nieuwe job, moet tot de
WD-Kamerfractie het ve
Met het probleem De Kc
niét zozeer zijn eigen op
die de WD-achterban dr
Ie WD naar een betere
Daarmee promoveerde
onomstreden politiek
ontevredenen binner
kt gegeven dat de WD
ag de liberale aanhang
VOD
kinder® Hf
li bah
l-Afi
Tenslotte constateert V«
hoeven fijntje dat 'tweetaM
heid altijd een problr
wordt genoemd behalve
het gaat om de kinderen
meerderheden'. „Ik mag
minste aannemen", zegt
„dat de heer De Jong er gj
bezwaar tegen zal hebben»
zijn kinderen les krijgen w
eigen taal en daarnaast*
tweede en zo mogelijk
en vierde taal leren".
Zo'n register zou in iede
toegankelijk moeten zij
ilitie en justitie in Fra
ëstduitsland, België
xemburg. Met deze
hèeft Nederland het
jiaamde Schengen-akk»
sloten. Dat gaat over
werking op justitieel get
vijf landen openen in li
binnengrenzen voor pen
Volgens De Ruiter zoi
vijf landen alle.informs
treffende criminaliteit
register moeten opneme
zover die informatie
kjng heeft op zaken
minstens zes maanden
genisstraf staat. Elke
vfechtend over straat en
aan de orde van de dag.
IPjZulke momenten wer
alweer luid en duidelijk
f riesland is nooit te b
in te koppen. Met uit
wijk werd of hij nu wel
"■-vergrootte hij zijn popi
F# leidende WD-ers t
and' de bibbers laten i
Ageerde niet nerveus
'aten. Dat werd heel dt
«n niet aanvaarden va
opstellers de WD advis
fgcies zoals Wiegel al
'Praak in Breda, zijn gel
Je algemene ledenvergt
aal Bestek heel. De kei
us regelrechte mc
"ons Voorhoeve.
ziin rechtstreeks
eett Voorhoeve indruk
Premier tegemoet tre
"hg gekomen in een I
3 ^favoriet voor het li
V de verkiezingen naa
roJua,arde die aan enqi
Pit H6 lk' Het ziin 'enslc
Cldat de intellectueel V
Ieew gezet, is toch veelt
was i
leeft t
feee is overigens nie
v^P' Zolang vooral c
SJ.de wet laten voorst
"eke leider om de pa
Ie
Jers
o°i
