EN. TANDY
DE STEM
CHTEN
Voor 25e keer de Firato
Electronica groeit naar
omzet van 200 miljard
Het is plat en het hangt aan de muur
Met een D2-MAC veel
beter beeld op scherm
Kleurentelevisie wordt
een ware duizendpoot
Televisie met flaporen
werkt fantastisch
Draagbare DAT
DAT-recorder is niet verkrijgbaar
De Hunter: auto van de toekomst
BESCHEIDEN START NIEUWE TECHNIEK
dportf&Je
er
VRIJDAG 26 AUGUSTUS 1988
VAN
ONEINDIG KLEIN
TOT
ONEINDIG GROOT
isserie
VERVAET
TOYOTA
Op de pagina Consument van maandag:
De eerste waterwinkel van Nederland.
De 25e Firato vindt plaats vanaf vandaag, 26 augustus, tot en met
4 september in de RAI te Amsterdam en is dagelijks open van
10.00-17.00 uur en op weekdagen tevens van 19.00-22.00 uur.
Toegangsprijs 15 12,50 voor de avond). Jeugd van 4 t/m 11
onder geleide, houders van een Pas 65 en groepen (mits aange
vraagd) betalen respectievelijk 12,50 en 10,-. Vanaf vrijwel die
stations is een gecombineerde trein-toegangsregeling van kracht.
De wereldmarkt van consumentenelektronica in waarde groeit ge
middeld 2 tot 3 procent per jaar. Naar schatting zal de markt in
1990 195 miljard gulden bedragen. In 1995 moet voor 220 miljard
verkocht worden. De trend is lagere prijzen, maar meer volume:
dus meer elektronica thuis, op de boot, de camping, in de auto enz.
W De ontwikkelingen zijn niet te overzien. De verbeteringen be
treffen doorgaans bestaande systemen. Revoluties als de CD zijn
voorlopig niet te verwachten. Wel zal de computer zich steeds meer
overal gaan indringen. Het belang van software en standaardisatie
neemt steeds toe. De fabrikanten maken steeds meer afspraken om
een herhaling te voorkomen van het heilloze verleden, toen er tel
kens nieuwe systemen werden bedacht die niet op elkaar werkten.
Hierdoor kon de consument er niet meer uitkomen.
Bij een nieuwe techniek hoort nieuwe software. Hard- en soft
ware dienen gelijke tred te houden. Dat is niet gebeurd met de CD-
video. Het apparaat was er eerder dan de bijpassende plaatjes.
Software-fabnkanten wachten tegenwoordig liever af wat een
nieuw systeem doet. Deze tendens is ook, bij de computer te be
speuren. Er kan weliswaar een nieuwe techniek komen die veel en
veel beter is dan de bestaande, maar niet iedereen is van zins de
goedwerkende, oude spullen in te ruilen voor het allernieuwste, als
daar bijvoorbeeld nog nauwelijks programma's voor te leveren zijn.
De ontwikkeling gaat velen te snel. Vaak betreft het kleine verbete
ringen of is er wat gedaan aan het uiterlijk van een apparaat, met
het gevolg dat de consument al gauw en ten onrechte het idee heeft
dat hij verouderde troep in huis heeft staan.
- -
Van Jé?r
voor
POCKET KWARTSWEKKER
LCD display. 24-uurs wek
ker. Dichtklapbaar steuntje.
77x45x7mm. 63-706
Van voor
veg 4, tel.101140) 12261
3t 91, tel. (01150) 13134
01150-12389
Garage
uw
DEALER
nieuw-gebruikl
Lange Reksestraat 1). Tirniuai
lel. 01150-24400. Vaartslrjj!
Axel. tel. 01155-1628 Semite ij
sleuripunt Hulst. tel. 01140-12104
jüoorJan Koesen
Beeld en geluid worden steeds beter. De
computer maakt het onmogelijke waar.
Belangrijkste noviteit op de Firato is Su-
per-VHS. Met dit videosysteem is de
beeldscherpte belangrijk verbeterd. Een kopie (de
neede generatie, zeggen de deskundigen) is beter
het origineel van standaard VHS. Ook het ge
luid van dit wonder staat op het hoogste niveau, na
melijk dat van de CD.
Hoewel VHS-Super al luidruchtig wordt aange
kondigd, wil dat nog niet zeggen dat deze techniek
il meteen volop te koop zal zijn in de winkels. De
elektronische industrie heeft er een handje van om
eerst iedereen lekker te maken met het mooiste, het
nieuwste en het beste, om vervolgens de boel te la
ten betijen. Zo is het gegaan met CD-video, een
jaar na aankondiging slechts mondjesmaat te koop.
Zo is het ook gegaan met de DAT-recorder waar
mee feilloze kopieën van bijvoorbeeld een CD te
maken zouden zijn. Het is het oude liedje van de
en het ei. De software-fabrikanten staan niet
Super
meteen meer te springen om de makers van hard-
tare te bedienen. Je kunt nu wel zo'n mooie CD-
jdeo thuis hebben staan, maar als je nergens de
beeldplaatjes kunt kopen, ben je daar ook niet ge-
■gkkig mee.
Moeten we nu wachten tot Super-VHS in de win-
ids is? Nee. Met de huidige videorecorders en vi-
toamera's zijn uitstekende resultaten te berei-
icn. Je krijgt er plaatjes en geluiden mee van een
rwaliteit die tot voor enkele jaren niet voor moge-
ijk werd gehouden. Deze apparatuur is allang uit
je kinderziekte en alom in de wereld aanvaard.
fijnproever
Super-VHS is voor de fijnproever die bereid is de
portemonnee flink open te trekken. Want je bent
cr niet met de aanschaf van een videocamera vol
gens dit systeem, er moet ook nog een tv-toestel
Sjkomen dat ingesteld is op de nieuwe techniek,
mdat de videocamera ook een Super VHS-recor-
der is, is aanschaf van zo'n ding niet direct nodig.
Maar de serieuze filmer zal toch moeten monteren
en dan heeft hij minstens twee van die recorders
De S-VHS recorder (Nordmende V 8000 K) kan eveneens 400 lijnen produceren en heeft hifi-geluid plus insert- en assemble,
waarmee uitstekend te monteren valt.
video een stuk beter
Super-VHS is voortgekomen uit VHS. Het leven
bn eigenaardig zijn. Van de drie videosystemen,
VHS, Betamax en Philips 2000 was VHS verreweg
de slechtste, maar omdat deze norm door handige
takenlieden het eerst de wereld werd ingeschopt,
moesten Betamax en Philips 2000 het veld ruimen.
Sony, de vader van Betamax, is overigens bezig
met super-Betamax, die nog mooier dan Super-
VHS schijnt te zijn.
Dit is de Nordmende Spectra-Movie SV500, een videocamera volgens het Super-VHS systeem. Om de kwali
teiten volledig tot recht te laten komen, moet er een Super- VHS videorecorder bij, maar strikt nodig is dit niet.
De camera heeft een oplossend vermogen van 400 lijnen, waardoor kopieën beter zijn dan het origineel van
standaard VHS. Prijs nog niet bekend.
Voor de techneuten het volgende. Standaard VHS
heeft 250 zichtbare beeldlijnen, Super-VHS bijna
400. Normale live televisie-uitzendingen komen
niet verder dan 350 üjnen. Super-VHS heeft dus
een overschot aan kwaliteit in huis, en dat is te zien
als je gaat overspelen, bijvoorbeeld bij het monte
ren. Dan is een kopie nog altijd dik boven die 250
lijnen van het huidige systeem, vandaar dat er geen
zichtbaar kwaliteitsverlies plaatsvindt.
Super-VHS werkt met de gewone, grote cassette en
ook met de kleine C-cassette die met een adapter
.in de recorder past. De videocamera is overigens
tegelijk recorder en kan dus eenvoudig aan een tv-
toestel gekoppeld worden. Bij S-VHS wordt het
zwart-wit signaal (die de feiteljke scherpte bepaalt)
gescheiden van de kleurinformatie. Deze scheiding
vindt ook plaats in de S-VHS monitor, het bijpas
sende televisie-toestel dus. De aan S-VHS aange
paste tv-toestellen hebben een nieuwe verbinding
tussen recorder en kleurenontvanger, de Y/C ver
binding. Maar geen nood: de oude antenne-ingang
is ook nog te gebruiken, maar dan gaat er natuur
lijk meer scherpte verloren. S-VHS tv-toestellen
komen eraan, maar niet meteen. Echt profiteren
van de nieuwe techniek zal dus even moeten wach
ten.
Niet verouderd
Het S-VHS systeem is zeer compatibel met het hui
dige VHS. Dat betekent: S-VHS kan opnemen en
weergeven volgens standaard-VHS. Een S-VHS re
corder zal alleen volgens de super standaard opne
men en weergeven is er ook een S-VHS cassette
wordt gebruikt. Deze cassette heeft een identifika-
tie-opening waardoor de recorder zich op de
nieuwe norm instelt. Videobanden, opgenomen op
een S-VHS recorder, kunnen alleen op zo'n recor
der worden afgespeeld. En tenslotte: onbespeelde
S-VHS cassettes kunnen wel, maar met betere re
sultaten op een standaard VHS afgespeeld worden.
De videobanden-verzameling is dus niet verouderd
als u een S-VHS koopt.
Deze terreinwagen heet de Hunter en hij is op de Firato te zien. Hunter heeft als ouders Philips en Internatio
nal Automotive Design. Het gaat niet in eerste instantie om de vierwielaandrijver gebaseerd op de XR4x4 van
Ford, maar ook de verwerkte elektronica. Hunter heeft een geïntegreerde informatie eenheid aan boord: een
hifi installatie, een navigatie- en communicatiesysteem, een telefoon en een elektronisch kompas.
Het entertainment-gedeelte bestaat uit een radio, een cassettespeler en een DAT-speler, alsmede zes luidspre
kers. Het navigatiesysteem gaat uit van de verkeersbegeleidingssystemen CA RIN en RDS, waarbij de auto
mobilist de beste route kan kiezen. Tijdens het muziekje krijg je dan weginformatie. Hunter houdt rekening
met obstakels als files, maar kan desgewenst ook een toeristische route kiezen. Met eenvoudige gesproken me
dedelingen worden de aanwijzingen aan de automobilist doorgegeven. In bepaalde situaties worden de mede
delingen ondersteund door simpele schematsche beeldjes op een LCD-scherm. De Hunter heeft zelfs een drie-
dimensioneel beeld, nuttig als je in de bergen rijdt. Alles is vanaf de bestuurdersstoel te bedienen en af te lezen.
Philips brengt dit jaar de eerste D2-MAC televisietoestellen in de
handel. Daarmee loopt de multinational aardig voorop. Met deze
toesteUen kan men D2-MAC uitzendingen van de DBS (Direct
Broadcasting Satellite) aftappen via een kleine schotelantenne.
De eerste D2-MAC uitzendingen komen eind dit jaar in Duits
land en midden 1989 in Frankrijk. Later zal Philips met kabel-ver
sies voor het MAC-systeem komen.
Met deze techniek krijgen we een sterk verbeterd beeld, digitale ge
luidskwaliteit, meerdere talen, data-kanalen en andere informatie.
Uiteindelijk moet MAC uitkomen op High Definition Television,
televisie met hoge definitie, dus een briljant en messcherp beeld
zonder ongerechtigheden. MAC is een samenvatting van Multiple
xed Analogue Components. Het grote verschil met de huidige tv-
standaard (PAL, Secam en NTSC) is dat geluid, kleur en helder
heid niet meer gelijktijdig worden uitgezonden, maar razendsnel na
elkaar. Zo kunnen deze signalen niet meer nadelig op elkaar inwer
ken.
ggg ifg 7 ''ij
De kleurenontvanger wordt een duizendpoot. Vlakke schermen,
rechte hoeken, ontspiegeld glas, hifi-geluid, teletekst, al voorbereid
op nieuwe ontwikkelingen bij kabel en satelliet. Trillingsvrije beel
den en geen rare kleuren aan de randen.
De trend is naar grotere apparaten die langzamerhand het for
maat van een groot schilderij krijgen. Maar ook komen er listige
piepkleine zak-dingetjes op de markt. De moderne mens wordt im
mers een schermdier.
Er wordt gewerkt aan High Definition. Dat kan op diverse manie
ren. Het Japans-Amerikaanse systeem, en het Europese D2-MAC
systeem. Welk systeem het wordt, is een kwestie van techniek, geld
en politiek.
Het tv-toestel van de nabije toekomst zal rechthoekig en breed zijn,
1 meter 20 bij 1 meter 50. De beeldkwaliteit is schitterend en eve
naart die van de bioscoopfilm.
W De computer gaat de baas worden. Zo is nu de 100 -HZ-tech-
niek mogelijk. Een tv-zender zendt 50 halve beelden per seconde
uit en dat is niet te veel, want het beeld flikkert wat en is onrustig.
Maar de computer vangt bij de 100 Herz techniek elk beeld eerst
afzonderlijk af, en geeft het vervolgens in dubbel tempo (dus 100)
door, waardoor het beeld veel rustiger wordt. Vooral in de grote
vlakken is dit te zien.
- - - - i
beeld enorm aan kwaliteit verliest. De techniek
werkt met snelle beeldwisselingen, zodat er geen
geflikker is en het beeld rustig staat. EL is nu al
groter met zijn 12x10 cm dan het 5x5 cm LCD-
beeld en grote formaten liggen in het verschiet.
Al jaren wordt er gewerkt aan wandtelevisie. Die
dikke dozen van nu zijn onhandelbaar. Maar al
leen in piepkleine tv-tjes met LCD-scherm was het
mogelijk een plat beeld te krijgen. Voor de huiska
mertoestellen is LCD niet geschikt. Met EL is het
ideaal weer dichter benaderd.
EL is ook uitermate geschikt als bijvoorbeeld mo
nitor voor een computer. Het beeld is rustig en
haarscherp en zeer helder, zelfs in een omgeving
met veel Écht. Finlux mikt daarom niet alleen op
platte tv's, maar op een veel breder assortiment.
Het bedrijf maakt overigens ook uiterst geavan
ceerde en modern-ogende tv's, waar natuurlijk van
alles opzit.
Niet alleen het innerlijk van tv-toestellen wordt voortdurend veran
derd, ook het uiterlijk krijgt een opknapbeurt. Dit is de Totem 28 SS
487 van Seleco, in een handzame stellage, samen met videorecorder.
De luidsprekers die aan flaporen doen denken, zijn verplaatsbaar. De
techniek is digitaal. Seleco houdt zich vooral met vormgeving bezig.
Voor de styling zijn Italianen verantwoordelijk. Dit tv-toestel heeft
een Super Planar beeldbuis en beeld-in-beeld projectie, compleet met
zoom, verplaatsing en stilstaand beeld. De stereo heeft surround-in-
sound mogelijkheid. De prijs van de kleurenontvanger is ongeveer
f 3 .000.
IMS
tie richten aan
Technics introduceert met de SV-MD 1
een draagbare DAT-recorder. Het ding
weegt 1450 gram en je kunt er fantas
tisch mee opnemen en weergeven (zie
ook elders op deze pagina).
/erstrekt door dhr. W. Pica-
De prijs is niet bekend. Het recordertje heeft een
aaloog-digitale omzetter met een digitaal filter
64-voudige oversampling. De koppentrommel
is slechts 15 mm. Speciaal voor de portable ontwik-
lelde Technics elf nieuwe chips voor elektronische
hesturing en controle. Met de oplaadbare batterij
linnen twee en een half uur onafgebroken opna
men worden gemaakt.
Het apparaat zit in een zeer sterke behuizing van
il en aluminium en heeft rubberen ophanging
schokken te elimineren. Hij is dan ook bedoeld
'oor het ruigere veldwerk. De microfooningangen
ajn voor alle gangbare types microfoon te gebrui-
'ffl. Het toestel werkt op 220 Volt via een adapter,
oplaadbare batterijen of de sigarette-aansteker in
de auto.
De zoeksnelheid is 60 maal de normale snelheid.
is een succesvolle dienst-
ng, verhuur en onderhoud
1st en telt een 90-tal mede
leken wij op korte termijn
Strikt genomen is het belangrijkste
nieuwtje op de Firato het systeem Su
per-VHS dat een magnifiek beeld ople-
vert voor tv, camera en recorder. Een ge-
andere weg is ingeslagen door het Finse bedrijf
ulux' dat de eerste ultra-vlakke tv heeft ontwik
keld.
0fó/p5Rl3)
EEN MERK VAN HETVW-
CONCERN-
m b.gg 4350. KLUNDERT Automobielbe*|(
54. RIJEN Van Dorst Car B.V., Hoofdstraat l/t>»
btijd van 1 jaar in samenwerking met onze finan^c.n^
rldt alléén op nieuwe personenauto's en bij aansciw
e Finlux Face moet als een schilderij aan de
®Uui gehangen worden. Hij is slechts 2 centimeter
jeP- Het bijzondere is het scherm, dat werkt met
'e«roluminiscentie (EL). Voorlopig is EL nog
enochroom: het beeld is geel op zwart, maar over
jaren is ook deze techniek in volle kleuren.
e techniek is zo modern, dat de platte tv's de eer
baren wel niet in de handel zullen zijn.
•unv-tVs en computermonitors maken vaak ge-
van LCD. EL gaat enkele stappen verder,
biedt een scherper beeld en je kunt er rustig
emaal van opzij naar kijken zonder dat het
nam. Een perfect apparaat werd dus bewust ver
minkt.
Je kon het verschil niet horen, verklaarde een des
kundig instituut, maar scherpe oren constateerden
wel degelijk achteruitgang. Weg copycode. Een an
dere truc is dat een CD zich wel telkens op een
DAT laat copiëren, maar dat van een moeder-
DAT geen eindeloze schare kinder-DATjes ge
maakt kan worden.
De hardware- en softwarefabrikanten zijn in een
bitter gevecht gewikkeld en de zaak is er niet een
voudiger op geworden, omdat er machine-fabri
kanten zijn die zich nu ook op de software hebben
gestort. Wie niet kan wachten tot de rook is opge
trokken, moet maar naar de oosterburen gaan.
Het apparaat is heel gemakkelijk Ie dragen.
Er zijn 32 programmeermogelijkheden. Hij zoekt
automatisch naar het laatste stukje muziek en bezit
een timer. Een verlichte LCD-display geeft alle in
formatie. De afmetingen zijn 210x40x122.
De DAT-recorder die digitaal opneemt
en weergeeft en daarmee oneindig veel
copieën kan maken van CD's (zie elders
op deze pagina), blijft voorlopig een ap
paraat dat niet in Nederland verkrijgbaar is.
Eerst moet uitgevochten worden wat het akkoord
met de software zal zijn. Wel kan men de DAT's
op de Firato bewonderen, maar eigenaar worden is
voorlopig nog niet mogelijk.
De DAT copiëert zo goed, dat software-fabrikan
ten en artiesten bang zijn dat iemand één CD
koopt en die vervolgens via de DAT copiëert en
dan voor ramsjprijzen versjachert aan het publiek.
Er zijn diverse methodes bedacht om dit te voorko
men. Zo was er lange tijd sprake van de copycode,
waarbij een chip een hap uit een frequentiegebied
