Vrijheid
in plaats
van geld
Nu te k
Genade
Juayle
)FFICIE
ÉÉN OP DE DUIZEND IN NEDERLAND VLUCHTELING
6Spanning is ondraaglijk'
ASIELZOEKER IS GEEN GASTARBEIDER
DE STEM EXTRA DONDERDAG 25 AUGUSTUS 1988
Vluchtelingen in onzekerheid
Streven
wra»Sn zu
V^SEEN NEDERLANDSMffiG JJKGEUJKF*
STEM B UII
JUSTITIE HOUDT VLUCHTELING LANGE TIJD IN ONZEKERHEID
Gissen
Het vluchtelingenver
drag van de Verenigde
Naties uit 1951 geeft
aan wie de Neder
landse overheid als
vluchteling moet be
handelen. Een vluchte
ling, zo stelt de VN, is
iemand met 'gegronde
vrees voor vervolging
wegens zijn ras, gods
dienst, nationaliteit,
het behoren tot een be
paalde sociale groep of
politieke overtuiging'.
foto anp
Door Rob Bruntink en Cengiz Solak
Een vluchteling herken je niet op straat. Er is fysiek
niets waarin hij zich onderscheidt van andere men
sen. Ook draagt hij (gelukkig maar) geen herken
ningsteken. Voor velen staat een vluchteling dan ook
gelijk aan een gastarbeider. Ten onrechte volgens de
asielzoekers. Hun motieven om naar Nederland te
komen verschillen hemelsbreed met die van de gast
arbeider.
„Mijn verblijf in Neder
land is niet van harte", al
dus Cecile (35). Zij ont
vluchtte twee jaar geleden
om politieke redenen Zaïre
en woont sindsdien in Bre
da. Deze maand kreeg zij
van de Nederlandse over
heid de A-status. Uniek vol
gens een medewerkster van
de stichting Vluchtelingen
werk Breda omdat die sta
tus sporadisch wordt ver
leend. „Ik zou veel liever in
Zaïre zijn. Maar daar loopt
mijn leven gevaar".
Dat is al een belangrijk
verschil met de gastarbei
der. Die kan wanneer hij
wil, terug naar zijn land
zonder gevaar te lopen.
Iemand die om politieke re
denen zijn land ontvlucht
kan niet meer terug. Zeker
niet zolang de politieke si
tuatie waarvoor hij is ge
vlucht, voortduurt.
Geld speelt voor de vluch
telingen geen doorslagge
vende rol. Shamim (30) uit
Bangla Desh: „Ik ben hier
voor mijn rechten. Niet om
er financieel beter van te
wofden. Wat betreft mijn
ontwikkeling word ik er al
leen maar slechter van. Ik
leef in een cultuur die niet
de mijne is. En aangezien
Bangla Desh ver weg is ver
lies ik langzaam de band
met het land. De Neder
landse cultuur kan ik leren
begrijpen. Maar het is on
mogelijk die eigen te ma
ken". Hij vraagt begrip van
de Nederlandse bevolking
voor zijn situatie. En hoopt
dat hij opgenomen zal wor
den in de Nederlandse sa
menleving, „We kunnen zo
veel van elkaar leren".
Ook Cecile uit Zaïre be
strijdt de stelling dat vluch
telingen naar Nederland
komen om er beter van te
worden. „In je eigen land
denk je er niet aan om naar
Nederland te gaan. Dat
speelt pas zodra je op stel en
sprong je land moet verla
ten. Dan ga je bekijken
waar je het beste asiel kunt
aanvragen. En dan ook nog
niet vanuit een financieel
oogpunt. Je gaat daarheen
waar je veilig bent".
Volgens haar begrijpen
veel mensen hier niet wat
het betekent vluchteling te
zijn. „Oudere mensen die de
oorlog nog hebben meege
maakt, weten wat het is.
Maar jongeren niet. Ze be
seffen niet dat zodra je je
land ontvlucht, je alles ach
ter moet laten. Je familie,
vrienden, bezittingen, etce
tera. En daarnaast weet je
niet of je ooit nog terug kan
keren".
Veiligheid en vrijheid is
het belangrijkste voor de
vluchtelingen. Kiasuka ver
liet twee jaar geleden met
zijn gezin Zaïre. Zijn poli
tieke activiteiten werden
door de machthebbers niet
op prijs gesteld waardoor
zijn leven gevaar liep. Wat
er met hem gebeurt vindt
hij niet zo belangrijk. Het
gaat om een veilige toe
komst van zijn kinderen.
Hij hoopt wel dat de Neder
landse overheid de bevol
king duidelijk wil maken
dat niet alle buitenlanders
om economische redenen
naar Nederland komen. Zijn
vrouw valt hem bij: „We
zijn op zoek naar onze vrij
heid. Zoals iedereen op de
wereld graag vrij wil zijn.
Daar moeten we vele moei
lijke stappen voor nemen.
Maar dat hebben we ervoor
over".
In veel gevallen wordt de
keuze voor Nederland niet
bewust genomen. Cecile uit
Zaïre: „Eerst wilde ik eigen
lijk helemaal niet naar Ne
derland. Ik dacht namelijk
dat Nederland een dorpje in
België was. En naar België
wilde ik per se niet, omdat
België nog steeds zeer
nauwe banden heeft met
Zaïre (Zaïre was immers
vroeger een kolonie van
België. Het huidige Zaïre
heette toen Belgisch Congo,
red.). Pas toen ik hoorde dat
Nederland een apart land is,
ben ik hierheen gekomen".
Toch is ze ook in Neder
land nog niet helemaal op
haar gemak. De angst voor
de Zaïrese veiligheidsdienst
blijft. Dat is ook de reden
dat ze niet met haar eigen
naam in de krant wil, laat
staan dat ze wil dat er een
foto van haar wordt afge
drukt.
Andere vluchtelingen zo
als Shamim kiezen wel be
wust voor Nederland: „In
Nederland wonen zeer wei
nig vluchtelingen uit
Bangla Desh. Je kunt je hier
makkelijker verbergen".
Cecile heeft zich inmid
dels aardig gesettled. Ze
studeert Nederlands; zit in
het bestuur van de vereni
ging van Zaïrese vluchtelin
gen en de vrouwenraad van
de Federatie van Vluchte
lingenorganisaties in Ne
derland (FVON). Ze heeft
het ook prima naar de zin in
Nederland.
Veel problemen heeft ze
nog niet ondervonden. Een
ding baart haar echter zor
gen, „Momenteel zijn veel
vluchtelingen die een be
roep doen op de Neder
landse regering zwarten ui
Afrika. Je hoort nu veel
mensen zeggen dat we ge
noeg vluchtelingen hebben.
Omdat het opvalt. Maar
toen de vluchtelingen vooral
een blanke huid hadden
hoorde je die geluiden niet".
Lech Walesa spreekt
DEZE MAAND IN
ANNE-W1L BLANKERE
smoties, dat ben ik!' SP
olympische spelen. AI
het zwarte goud looi
meer. VOOR DE Vï
stoeisterke kindermoe
KOOP VANDAAG NO
NjEUWSTE MANNA.
PAGINA'S KIJK- EN
PLEZIER VOOR
HELE GEZIN. NU OVi
AL VER
KRIJGBAAR
VOOR MAAR
DEN HAAG (ANP) -
tëven jaar
'hgstrijd tegen
waarbij meer dan
len zijn gevallen,
ïenadeslag voor de
het de dag dichterbij
men.
gemoraliseerd, ziek
jfihongerd vluchten dui
mtisandinistische rebel
Nicaragua naar Hondur
'ei voornemen nooit m
te keren naar het vi
Weinig eer.
Alleen al vorige wee'
men volgens ooggetuige
J?» 1.000 Contras Hc
mnnen. Verzwakt door
machtsstrijd, gebrek aa
de Nicaraguaanse
mng en aan hulp van W
«m, leggen steeds mee
Postrijders' van pr
pgan het strijdbijl!:
Ondertussen krijgt
welt u* ste€(0 benauw
®et het zich geen raad
wassende stroom vlu
Onwillige vluchtelingen worden desnoods met harde hand het land uitgezet.
dienst en hij heeft geen stem
recht, behalve bij gemeente
raadsverkiezingen.
een toelating als asielgerech-
tigde, ofwel B-status. Deze sta
tus geeft Justitie aan hen, die
op basis van de genoemde ver-
volgingsgronden in het VN-
Vluchtelingenverdrag niet als
vluchteling (kunnen) worden
beschouwd, maar die toch om
'humanitaire redenen' niet
naar het land van herkomst te
rug kunnen worden gestuurd.
De B-status is in april van dit
jaar afgeschaft, omdat de Raad
van State het verschil met de
A-status niet juist achtte.
een 'gewone' verblijfsvergun
ning, ook wel eens cynisch de
C-status genoemd. De vluchte
ling wordt door Justitie offi
cieel niet als vluchteling be
schouwd. Hij/zij mag wel in
het land blijven, maar moet
ieder jaar een verlenging van
de vergunning aanvragen.
een afwijzing. De asielzoeker
Nederland heeft van de Westeuropese landen de
minste vluchtelingen per duizend inwoners binnen
de grenzen: slechts één. België bijvoorbeeld, heeft
vier vluchtelingen op duizend inwoners. Nederland
is houder van nog een record: nergens in West-
Europa werden zoveel asielaanvragen afgewezen
als hier. Vorig jaar meer dan tachtig procent.
Dat dat gegevens zijn waarop je als land niet trots
hoeft te zijn, is geen reden voor de overheid om
asielzoekers soepeler tegemoet te treden. Want ook
in 1988 bedraagt het percentage afgewezenen tot
nu toe meer dan tachtig procent.
dient het land te verlaten.
Hiertegen kan beroep worden
aangetekend, maar de kans dat
'afwijzing' een definitieve be
slissing wordt, is groot.
Bij het uitwijzen is Nederland
overigens zo 'vriendelijk' de
asielzoeker een handje te hel
pen. Al geruime tijd reserveert
de overheid bijvoorbeeld stoe
len op de wekelijkse KLM-
vlucht naar Paramaribo (vele
Surinamers wacht een afwij
zing van het asielverzoek, om
dat Bouterse c.s. niet meer aan
de regeringsmacht zijn) en het
verschijnsel 'uit bed lichten en
op het vliegtuig zetten' is Justi
tie ook niet vreemd. Staatsse
cretaris Korte-Van Hemel van
Justitie streeft ernaar het voor
de uitgewezenen zo onaantrek
kelijk mogelijk te maken om in
Nederland te leven. Zo krijgen
ze geen uitkering meer, en zijn
ze opgenomen in het opspo
ringsregister van de politie.
Mocht de Hermandad een uit
gewezen asielzoeker tegen het
lijf lopen, „dan wordt de asiel
zoeker met de sterke arm ons
land uitgezet", schreef de
staatssecretaris onlangs in een
brief aan de Tweede Kamer.
De A-status is -begrijpelijker
wijs- veelal het streven van de
vluchteling. De kans op het be
reiken daarvan, wordt steeds
kleiner. Ook met het toekennen
van de B-status is Nederland
niet al te scheutig geweest. In
1975 werd bij voorbeeld aan
tachtig procent van de asiel
zoekers een A- of B-status ver-
Jo Wijnen
WASHINGTON - De R<
■likeinse kandidaat
,et vice-presidentschap
ator Dan Quayle,
ich gisteren alleen op
,egeven om campagne
oeren voor George Bus
jchzelf.
(uayle had zich geen mot
■er start kunnen denken
eruchten over zijn moge
ntduiking van de milh
jenst in Vietnam blijven
louden.
En intussen heeft ook F
'arkinson, een dame met
luayle en twee andere
resleden in 1980 een week
[oorbrachten in Florida, zi.
strijd gemengd.
Parkinson heeft zich gel
ken betaald interview in
Pleidooien op het Binnenhof om menselijker met
vluchtelingen om te gaan worden niet gehonoreerd.
Justitie hanteert grove zeef
Door Rob Bruntink
en Cengiz Solak
Tussen het moment van de
asielaanvraag van de poli
tieke vluchteling en de defi
nitieve beslissing daarover
van het ministerie van Jus
titie zit een lange periode.
wezig. Nachten liggen we wak
ker. Waarom zegt de overheid
niet gewoon waar we aan toe
zijn", aldus Kiasuka. Niettemin
proberen ze er het beste van te
maken. Kiasuka kan veel van
zijn spanningen kwijt in een
spelletje voetbal. Hij speelt re
gelmatig mee in een elftal
waarin meer vluchtelingen zit
ten.
Tegenwoordig belandden
mensen die asiel vragen in Ne
derland in opvangcentra. Het
Ministerie van Welzijn, Volks
gezondheid en Cultuur is ver
antwoordelijk voor de opvang.
Sinds november vorig jaar is
gekozen voor een gespreide op
vang (geografisch gezien), om
dat de grote toeloop van asiel
zoekers naar de grote steden
problemen veroorzaakten met
betrekking tot de huisvesting.
Ook het ontstaan van wantoe
standen in de steden (er waren
huisjesmelkers die profijt trok
ken van de noodtoestand door
de asielzoekers flink te laten
betalen voor woonruimte)
speelde hierin mee.
Wat die gespreide opvang te
weeg bracht, mag als bekend
worden verondersteld. Plaats
namen als Stevensbeek, Rijs-
bergen, Oploo en Slagharen
herinneren aan emotionele
protesten. In dergelijke op
vangcentra verblijven de asiel
zoekers minimaal vier en
maximaal zeven weken. Er zijn
wat gesprekken met Justitie
mensen, en er is een medische
controle. De opvangcentra
kunnen zo'n 1200 mensen huis
vesten. Momenteel, zo luidt een
schatting van WVC, is de helft
bewoond.
De bekendste van die op
vangcentra (het meest op TV te
zien in ieder geval) is het op
vangcentrum op Schiphol-
Oost. De deur ervan is altijd op
slot. De marechaussee houdt
dag en nacht de ingang in de
gaten. Asielzoekers mogen er
niet spontaan uit, bezoek mag
er niet ongevraagd in. Toch
stelt de staatssecretaris van
Justitie, Korte-Van Hemel, dat
het vluchtelingencentrum niet
het karakter van detentie
draagt. Een aantal advocaten
meent van wel en de Hoge
Raad, het hoogste rechtscollege
van Nederland, doet daarover
eind oktober uitspraak.
leend, terwijl dat tien jaar later
nog maar gold voor twintig
procent van de asielzoekers.
De recentste cijfers die het
Ministerie hierover kan ver
strekken, van de periode ja-
nuari-maart 1988, bevestigen
dit beeld. Van de 2473 behan
delde aanvragen, kregen 283
vluchtelingen de A-status en
150 de B-status (welke toen nog
bestond). 63 Mensen kregen een
'gewone' verblijfsvergunning,
terwijl 1977 verzoeken tot asiel
werden afgewimpeld. Nog wat
andere cijfers: in 1986 telde het
Ministerie van Justitie een
kleine zesduizend aanvragen,
in 1987 waren dat er 13.460 en
voor 1988 worden er weer zo'n
zesduizend verwacht.
Een Justitie-woordvoerder
meldt over het hoge percentage
afgewezenen dat „klaarblijke
lijk de verhalen en argumenten
van de asielzoeker niet hebben
geleid tot een vorm van ver
blijfsvergunning. Waarom ze
dan toch naar NëcfêrIancTzijn~
gekomen, daarnaar valt slechts
te gissen. Veelal zullen het
mensen zijn die om economi
sche redenen naar Nederland
komen, om hier dus een beter
bestaan op te bouwen, maar
dat is geen argument voor Jus
titie om hen van de verblijfs
vergunning te voorzien".
Zo'n eerste gesprek -zonder
advocaat- kan overigens kort
duren: drie kwartier. Aan de
hand van de verkregen (of ge
vraagde) informatie, moet de
Justitie-ambtenaar een ver
slagje maken op basis waarvan
het Ministerie een besluit moet
nemen over een verblijfsver
gunning, ja of nee. Rob Hamer
slag, advocaat in Amsterdam
en gespecialiseerd in het vluch-
telingenrecht, noemt het op
merkelijk dat het gesprek van
asielzoeker en contactambte
naar veel langer duurt (vaak
drie tot vier uur) wanneer er
een advocaat bij zit. „De advo
caat kan er vaak voor zorgen
dat het relaas van de vluchte
ling veel beter uit de verf komt.
Een asielzoeker die net het land
is uitgevlucht waar hij alleen
maar ellende heeft meege
maakt, en waar hij familie
heeft moeten achterlaten, is
over het algemeen niet goed in
staat het volledige verhaal bin
nen een paar kwartiertjes te
vertellen".
Die kan zelfs oplopen tot acht
jaar. In die tijd kan de vluchte
ling kennismaken met de bu
reaucratie en de 'gastvrijheid'
van Nederland. Een tijd waarin
de spanning voor velen on
draaglijk is met als gevolg
grote psychische problemen.
Zolang een vluchteling nog
geen status heeft is zijn bewe
gingsvrijheid zeer beperkt. Hij
mag het land niet verlaten en
niet werken. De enige studie
die gevolgd kan worden is Ne
derlands om de taal meester te
worden. „Het enige dat mag is
wachten", aldus Shamim(30).
Hij kwam in 1986 naar Neder
land. Op de vlucht voor de dic
tatuur in Bangla Desh. „Het is
vreselijk niet te weten wat er
met je gaat gebeuren. In 1986
heb ik via een interview met
een krant getracht een beslis
sing los te krijgen van Justitie.
Of die nou positief of negatief
zou zijn, ik wilde een beslis
sing. Maar ik hoorde niets".
Een jaar later stuurde de ad
vocaat van Shamim een brief
naar Justitie voor opheldering.
Tevergeefs, ook daar werd niet
op geantwoord. In mei van dit
jaar, drie jaar na zijn komst,
kreeg hij van Justitie te horen
dat hij niet mocht blijven. Zijn
teleurstelling was groot. „Drie
jaar gewacht en dan te horen
krijgen dat ik weg moet.
Waarom hebben ze me niet
meteen teruggestuurd toen ik
in Nederland kwam. Mijn ad
vocaat is meteen in beroep ge
gaan tegen deze beslissing. Dus
moet ik nog langer in onzeker
heid leven".
In de tussentijd heeft hij zich
gevestigd in Breda. Hij woont
in een studentenflat en heeft al
vele en leuke contacten met
Nederlanders. Alleen de va
kantietij d valt hem tegen. „Al
mijn kennissen gaan op vakan
tie. Ik mag dat niet. Althans
niet naar het buitenland".
Het uitblijven van een status
doet hem veel pijn. „Ik kwam
naar Nederland voor mijn
Hulpvaardige advocaten hebben een busje aangeschaft. Hiermee kunnen zij beter en sneller vluchtelingen van dienst zijn.
- FOTO ANP
mensenrechten. Niettemin heb
ik nu weinig vrijheid. En is dat
niet een van de belangrijkste
rechten van de mens". Shamim
is echter overtuigd dat hij de
status van vluchteling zal krij
gen. Zijn advocaat is inmiddels
in het bezit van een brief
waarin staat dat Shamim bij
terugkeer in Bangla Desh de
doodstraf wacht. Hoewel hij
momenteel een studie Neder
lands volgt gaat dat niet van
harte. Hij wil dolgraag maar
door de onzekerheid over zijn
toekomst staat zijn motivatie
op een laag pitje.
„Ik weet dat het in mijn
voordeel is als ik de Neder
landse taal onder de knie heb.
Maar het is zo moeilijk door te
zetten met de gedachte in het
achterhoofd dat er een moment
kan komen waarop de overheid
mij het land uitzet".
Schrijnend is de situatie
waarin Kiasuka en zijn gezin
verkeren. Hij vluchtte in 1986
uit Zaïre. Zijn politieke activi
teiten werden niet op prijs ge
steld door de machthebbers. De
aankomst van het gezin in
Breda werd onmiddellijk ge
volgd door twee tragische ge
beurtenissen. Het eerste hotel
waar ze verbleven werd in
brand gestoken. Bij die brand
kwam een jongeman uit Eri
trea om het leven. Ook hun
nieuwe onderkomen, een hotel
aan de Boschstraat in Breda,
ging in vlammen op.
Kiasuka wacht nu met zijn
vrouw en drie kinderen op een
status. Een vreselijke tijd voor
hen. „De onzekerheid over onze
toekomst is bij alles wat we
doen in ons achterhoofd aan-
Door Rob Bruntink
en Cengiz Solak
De 'gegronde vrees voor
vervolging' moet in het
eerste gesprek dat een
vluchteling met een Justi-
tie-medewerker heeft,
worden aangetoond.
Op basis van het individuele
relaas wordt het asielverzoek
beoordeeld. Het is een zoge
noemd 'face-to-face-gesprek',
waarbij de asielzoeker en de
voor hem wildvreemde con
tactambtenaar een vraag- en
antwoordspelletje spelen.
Een gesprek dat volgens An-
nelies Wagemakers, mede
werkster van de stichting
Vluchtelingenwerk Breda, niet
altijd even netjes verloopt: „De
vluchtelingen worden vaak
uitgemaakt voor leugenaars. Ik
heb het zelfs meegemaakt dat
een jongen van een ambtenaar
niet naar de toilet mocht. Uit
eindelijk kreeg hij toestem
ming maar de ambtenaar ging
wél mee".
Vanuit de advocatuur komen
stemmen op om een advocaat
bij dit gesprek aanwezig te la
ten zijn, omdat de asielzoeker
moeite heeft met het beargu
menteren van zijn vlucht naar
Nederland en dit gesprek let
terlijk van levensbelang is.
Want: uit het gesprek moet
het Ministerie van Justitie op
maken welke status de asiel
zoeker krijgt. Tot april van dit
jaar kon het ministerie kiezen
uit vier varianten:
een toelating als vluchteling,
ook wel A-status genoemd. De
vluchteling krijgt met deze sta
tus dezelfde rechten als een
Nederlander, met twee uitzon
deringen: hij hoeft niet in
