'Zachte doelen' in Noord-Ierland niet te verdedigen
Praagse Lente en perestrojka putten uit zelfde inspiratie
katalyse
even.._
UITBLAZEN
Sturrel
en touter
HERINVOERING DOODSTRAF AAN DE ORDE NA BLOEDIGE IRA-WEEK
ERFENIS VAN PARTIJLEIDER ALEXANDER DUBCEK IS NOG ALTIJD OMSTREDEN
DESTEMCOI
Europa aarzel
Europa al te I;
DE STEM ACHTERGROND DINSDAG 9 AUGUSTUS 1988
pERTEM BINNENIN
WIM KOCK
DESTEM-
Tongen en talen
(2)
PAPIER
VOOR UW PEN
Tongen en talen
(3)
Paus en geweld
(2)
DELFT (ANP) - De schon
Een noodzakelijk onderde
die het uitlaatgas moet
nog verkrijgbaar.
Onbetaalbaar
GRAPPIG allemaal,
dat herkenbare na
jaren", schrijft N.
Horemans uit Breda, naar
aanleiding van de serie
over dialecten. Hij heeft
de componist van het
Vlaamse soldatenlied (met
de uitdrukking 'bieze-bij-
zen' erin, weet u wel) nog ge
kend. Emiel Hullebroeck, zo
heette die componist, was des
tijds de muziekleraar van Hore
mans vader. Ook de zanger Re-
naat Verbruggen, die het lied
op de bewuste plaat zette, her
innert de heer Horeman zich
uit zijn jeugd. (Noot: ik heb in
middels, van iemand die de
bundel zestig jaar geleden als
student gebruikte, een fotoco-
pie ontvangen van de bewuste
pagina's. Biezebijzen blijkt aan
een te zijn geschreven. De
schrijvers van tekst en muziek
zijn Willem Gijssels en Emiel
Hullebroeck, zonder 'van')
Horeman reageerde op de
vraag van Karei van Vugt uit
Oosterhout naar de herkomst
van het woord sturrelen. Dat is
oud-Oosterhouts voor schom
melen. Horeman weet de her
komst niet, maar bevestigt het
bestaan van het woord ook bui
ten Oosterhout. Hij kent het uit
Meersel Dreef. Ook daar is een
schommel een sturrel. In Ant
werpen, meldt hij, spreekt men
van louteren en touter. Deze
laatste woorden staan ook in
het Zuidnederlands Woorden
boek (ZNWB).
Nog even terug naar bieze
bijzen. Oorspronkelijk ging het
in deze serie om het woordje
biezen, in de uitdrukking: 'Met
Sint Juttemis als de slakken
biezen'. Biezen is (onder meer)
druk en/of hard heen en weer
lopen. Het is een Nederlands
woord en Van Dale geeft als
'nevenvorm' het woord bijzen.
Daarop hoorden we dat bijzen
in Zeeuwsch Vlaanderen en
ook over de grens schommelen
betekent. Een bijs is een
schommel. Vervolgens verna
men we over de Vlaamse liede
renbundel, waarin biezebijzen
voorkomt in de betekenis van
paardje rijden op de knie. En
nu is daar Th. Dehulsters uit
Terneuzen die schrijft dat bie
zebijzen in Westdorpe schom
melen betekent, met een zelfge
maakte schommel, opgehangen
aan een boomtak. Zijn moeder
zong er het volgende liedje bij:
Bieze bijze bonke
gehangen aan een tronke
gehangen aan een tak
die helemaal niet brak
Zo ziet men maar dat de
grootste rijkdom van een taal
schuilt in haar dialecten.
O. de Wilde uit Clinge ant
woord op de vraag van M. van
Rooy uit Raamsdonksveer,
waar de uitdrukking mensie
maoke vandaan komt. Mensie
maoke betekent opschieten,
voortmaken. Volgens De Wilde
is 'mensie' Zuidnederlands. Het
ZNWB vermeldt dit woord
overigens niet, ook niet bij de
Franse leenwoorden, al is het er
vermoedelijk wel een. De bete
kenis die De Wilde geeft van de
Zuidnederlandse woorden
'mensie' en 'mencionneren'
(spelling De Wilde) is namelijk
precies dezelfde als de beteke
nis van de Franse woorden
mention (melding) en mention-
ner (melden, gewag maken).
Naar mijn idee zijn we dan
nog ver verwijderd van de bete
kenis 'opschieten'. De Wilde
probeert de kloof te overbrug
gen door te stellen dat 'mensie
maken' overdrachtelijk ook
'aanstalten maken' kan beteke
nen. Maar ook dat is nog geen
'opschieten'. Komt 'mensie ma
oke' echt van mentionner? En
zo ja, betekent het dan inder
daad 'opschieten' of heeft het
wellicht (ook) een andere bete
kenis die meer overeenstemt
met die van het Franse men
tionner en het (volgens De Wil
de) Zuidnederlandse 'mencion
neren'? Veel algemener ir
Zeeuwse en Brabantse dialec
ten was het, eveneens uit het
Frans geleende en verbasterde
aveceren voor 'opschieten'.
(Frans: avancer).
Theo van der Zanden uit
Bergen op Zoom meldt nog een
ander woord voor 'opschieten',
namelijk wèèrdbieje. In som
mige plaatsen werden de twee
woorddelen verwisseld en sprak
men van biejwère. Men be
doelde er hetzelfde mee. Het
wèèrdbieje werd ook vervoegd.
Hij booj wèèrd betekende: hij
maakte dat hij wegkwam. Met
'd'r wier flink wèèrd geboje' be
doelde men dat er flink werd
doorgewerkt. Vooral het laatste
voorbeeld verleidt tot de con
clusie dat het hier gaat om
'waarde bieden', in de beteke
nis van waarde of waar bieden
voor het geld van de opdracht
gever of baas. Maar die conclu
sie geef ik graag voor een bete
re.
Het woord heislenter voor
hagedis kwam niet alleen in
Zundert voor, zo blijkt. Me
vrouw C. Boeren-Antonissen uit
Breda schrijft dat ze het woord
kent uit haar jeugd in Galder.
Alleen werd het daar uitgespro
ken zoals het in dit deel van
Brabant hoort: haaislenter.
„Toen wij in 1967 eigenaars
werden van een stukje bos
grond in Galder", schrijft me
vrouw Boeren, „hebben wij dit
den Haaislenter genoemd.
Nu even iets heel anders:
het is opvallend hoeveel lezers
mij in hun brieven tutoyeren,
alsof we elkaar al jaren kennen.
Ik vind dat absoluut niet erg of
onaangenaam. Integendeel.
Het valt alleen op, al heb ik
nooit stilgestaan bij de vraag
waarom mensen dat deden. Tot
ik vanmorgen de brief van Theo
van der Zanden las: „Neem mij
niet kwalijk dat ik je tutoyeer,
maar ik heb het gevoel, doordat
ik je stukjes al zo lang lees, dat
ik je al jaren ken."
Dat is leuk om te lezen, uit
gerekend op de 8ste dag van de
8ste maand van het jaar 1988,
de dag waarop de rubriek Even
Uitblazen precies 12,5 jaar be
staat.
in
illllllilllllllllllllllllllilllllllllllllIillllllllllllllflIIIIIIIIIIKIIIIIIIIIIIIKIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIll?.
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans- hoofdredacteur.
A. Theunissen en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176 Telefax 076-236405.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236452.
Sportredactie 076-236236.
Telefax redactie 076-236309.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850.
Postadres: Postbus 65, 4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41236326.
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550.
Postadres: Postbus 363, 4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Postadres: Postbus 13, 4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751
Postadres: Postbus 62,4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14, 01620-54957.
Postadres: Postbus 4023, 4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150.
Postadres: Postbus 35, 4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Postadres: Postbus 145, 4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910.
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementsprijzen bij vooruitbetaling te voldoen:
J 24,90 per maand; 71,85 per kwartaal of 279,15 per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van resp. ƒ1,- per maand,
J 1,90 per kwartaal, 7,60 per jaar. Prijzen: inclusief 6% B.T.W.
Voor posttoezending geldt een toeslag. Losse nummers: ma. t/m zat. 1,25.
Service-afdeling abonnementen: 076-236472, ma. t/m vrijd. 8.30-17.00 uur.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Centrale reclame-afdeling 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19 00 tot 20.30 uur en
zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
Bankrelaties:
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738.
HET verboden Ierse Repu
blikeinse Leger (IRA) dat
forse verliezen heeft gele
den en veel kritiek kreeg
om een reeks 'ongelukkige'
aanslagen, heeft in één
bloedige week duidelijk
gemaakt dat de 30.000 man
sterke Britse troepen
macht in Noord-Ierland
niet in staat is 'zachte doe
len' te verdedigen.
Aan Londen loyale politici die
de protestantse meerderheid
vertegenwoordigen, hebben
bij de Britse regering aange
drongen op herinvoering van
de doodstraf en van interne
ring zonder proces nu het IRA
in vier dagen weer zes men
sen gedood heeft.
De jongste slachtoffers van
de IRA waren twee protes
tantse arbeiders van boven de
60 die donderdag in de buurt
van de grens met de Ierse Re
publiek werden doodgescho
ten. Hun misdaad, in de ogen
van het IRA, was dat zij on
derhoudswerkzaamheden
verricht hadden op een plaat
selijk politiebureau.
Een ander slachtoffer was
een deeltijdsoldaat van het
Ulster Defence Regiment. Hij
werd voor de ogen van zijn
vrouw en dochter van twee
doodgeschoten terwijl zij in
Belfast aan het winkelen wa
ren.
De leiding van de veilig-
heidstroepewn hield al lang
rekening met een nieuw of
fensief van het IRA en een
woordvoerder van de guerril
lagroep deelde donderdag
mee dat het IRA van plan is
de komende 12 maanden zijn
activiteit danig op te voeren
om de 20e verjaardag te on
derstrepen van het begin van
Ook buiten Noord-Ierland slaat de IRA toe. In Londen ging on 1 augustus een kazerne voor een deel de lucht in.
Daarbij werd een Britse soldaat
het onderlinge geweld in
Noord-Ierland.
Bijna 3.000 mensen zijn ge
dood en 30.000 raakten inva
lide in wat beide partijen 'de
lange oorlog' noemen. De
troebelen in Noord-Ierland
zijn zes jaar ouder dan de
burgeroorlog in Libanon.
Het oplaaien van het ge
weld deze week kwam na
maanden van rampzalige te
genslagen voor de guerrilla
groep die vermoedelijk niet
meer dan 250 mensen in 'ac
tieve dienst' heeft.
Sinds vorig jaar november
heeft het Ierse Republikeinse
Leger 17 burgers gedood.
Evenzoveel keren veront-
gedood.
schuldigde het zich voor wat
zij noemde 'ongelukkige' aan
slagen.
In de afgelopen 21 maanden
heeft het IRA 17 leden verlo
ren, onder wie drie van de
meest ervarene die in maart
door Britse commando's wer
den doodgeschoten terwijl zij
op een voortijdig ontdekte
bommissie waren in de
kroonkolonie Gibraltar aan
de Spaanse zuidkust. Het IRA
wreekte die doden door op 1
mei in Limburg drie Britse
militairen dood te schieten.
Afgelopen maandag sloeg
de guerrillagroep voor het
eerst sinds 1984 op het Britse
'vasteland' toe: zij doodde een
soldaat en verwondde er ne
gen bij een aanslag een Lon-
dense kzazerne.
Er volgde een week van
moorden in heel Noord-Ier
land, die protestantse politici
op het idee bracht weer te
roepeen om internering zon
der proces. Ettelijke duizen
den Republikeinse verdach
ten werden tussen 1971 en 1974
geïnterneerd, maar die maat
regel lokte internationaal kri
tiek uit. Ook het IRA ver
scherpte toen zijn campagne
aanzienlijk, waardoor 1972
het bloedigste jaar in het
Noorden werd met 472 doden.
Het Britse Conservatieve
parlementslid Sir John Biggs-
Davison sloot zich vrijdag aan
bij het koor van politici dat op
internering aandringt. De
manier om het dodelijk ge
weld tot stilstand t brengen
bestaat er volgens hem in „op
een zeer selectieve manier de
peetvaders van het terrorisme
vast te zetten".
Maar premier Margaret
Thatcher, die een vijfdaags
bezoek aan Australië afsloot
dat overschaduwd werd door
pro-Ierse betogingen, sloot
het herinvoeren van interne
ring op korte termijn uit. „Wij
overwegen die maatregel nog
niet. Het lijkt mij een zeer,
zeer ernstige stap en wij moe
ten goed nadenken voor wij
die doen", zei ze voor de BBC
aan het eind van haat
Australische reis. Thatcher,
die zelf het doelwit was van
een IRA-bom die vijf mensen
doodde op het jaarlijkse con
gres van haar Conservatieve
partij in 1984, voegde er aan
toe: „Natuurlijk moeten wij et
mee doorgaan het terrorisme
en het geweld te verslaan. Het
beleid van het IRA bestaat in
schieten, bommen leggen,
verminken en doden. De uit
komst van verkiezingen (bal
lot) staat hun niet aan en
daarom zoeken zij hun heil bij
de kogel (bullet). Het heeft
niets te maken met democra
tie of vrijheid van het woord
Het is een ontkenning van
beide".
Premier Charles Haughey
van Ierland is even uitgespro
ken in zijn veroordeling van
het IRA, wat met name blijkt
uit het feit dat hij voelsprie
ten heeft uitgestoken naat
protestantse politici in Noord-
Ierland om te proberen de im
passe te doorbreken.
De twee oudere loodgieters
die donderdag zijn doodge
schoten, vielen door de hand
van dezelfde 'brigade' van het
IRA die internationaal fel
veroordeeld werd nadat zij in
november vorig jaar 11 men
sen gedood had bij een oor
logsmonument in Enniskillen
vlak bij de grens tussen Noor-
Ierland en de Ierse Republiek.
De regionale bestuurder
Christopher Wilcock ver
tolkte de wanhoop die over
heel Ierland hing toen hij de
gedachte onder woorden
bracht dat Enniskillen het
eind van de ellende was.
„Ik dacht dat ze na dit niets
meer konden doen. Maar zij
gaan maar door en door en
door".(ANP)
Van onze verslaggever
WOERDEN - De directie
van Vroom en Dreesmann
heeft gisteren de vakbonden
schriftelijk bevestigd dat
het oorspronkelijke plan om b
1400 mensen gedwongen te
I ontslaan bij de warenhui- g
zen, wordt 'heroverwogen'.
Woordvoerders van de Dien
stenbond FNV hebben dat gis
termiddag bevestigd. Verleden E
week trok Ton Dreesmann tij
dens een gesprek met de vak-
Door Vlijmen
VIER UREN heeft Michail
Gorbatsjov nodig gehad
om op de eind juni in Mos
kou gehouden partijconfer
rentie een beknopte sa
menvatting van zijn ambi
tieuze plannen te geven. In
Gorbatsjovs eigen tref
woorden geformuleerd
komt het hele complex pe-
restrojka-glasnost-demo-
cratisering hier op neer:
-scheiding van de machten:
regering en partij hebben
ieder hun eigen specifieke
taak; het parlement moet een
echt controlerend orgaan
worden.
-opheffing van de censuur:
journalisten, schrijvers, ci
neasten moeten ongestraft de
waarheid kunnen zeggen,
schrijven en uitbeelden,
-democratische opbouw van
het partij-apparaat: partijle
den en niet-partijleden moe
ten in de communistische par
tij de garantie van hun vrij
heden, rechten en belangen
zien.
-democratisering van het
economische leven: de econo
mie moet bevrijd worden van
de bureaucratische druk om
zich beter te kunnen oriënte
ren op de markt.
Natuurlijk, aldus de opstel
ler van dit program, moet dit
alles binnen het kader van het
socialisme worden gereali
seerd, maar „door de demo
cratisering kan en moet het
socialisme attractiever wor
den."
Dit laatste had inderdaad
Michail Gorbatsjov
- FOTO TASS
door Gorbatsjov gezegd kun
nen zijn. In feite heeft hij een
dergelijke gedachte ook me
nigmaal uitgesproken, maar
hier gaat het om een citaat uit
een redevoering die twintig
jaar geleden in een staalfa
briek in het Tsjechische
Kladno werd gehouden door
de toenmalige partijleider
van Tsjechoslowakije Alex
ander Dubcek. En boven
staande samenvatting van
een socialistisch vernieu
wingsprogram slaat welis
waar inderdaad op de ideeën
van Gorbatsjov, maar het is
tevens de korte inhoudsop
gave van het actieprogramma
'De weg van Tsjechoslowakije
naar het socialisme'. Dit werd
op 5 april 1968, eveneens twin
tig jaar voor Gorbatsjovs op
treden in Moskou, door het
Centrale Comité van de Tsje-
choslowaakse Communisti
sche partij wereldkundig ge
maakt. Ook de inleidende zin
van dit actieprogramma had
van Michail Gorbatsjov kun
nen stammen: „Het gaat er
om de oorzaken van de diepe
maatschappelijke crisis te
overwinnen."
Dat dergelijke woorden en
een dergelijk program in de
Sovjetunie nu wel en toen
geen applaus kregen mar
keert een van de weinige ver
schillen tussen Praag-'68 en
Moskou-'88.
Dubceks experiment - de
mocratisering van het com
munistische systeem, het so
cialisme met een menselijk
gezicht - was overigens niet
uit de lucht komen vallen.
Twaalf jaar eerder had 'het
spook van de vernieuwing' op
twee andere plaatsen in Oost
europa zijn kop opgestoken.
De 'Poolse oktober' van 1956
wilde economische hervor
mingen, culturele en politieke
vrijheid en nationale onaf
hankelijkheid brengen. Dat
dit laatste niet gerealiseerd
kon worden werd de Polen
spoedig door de Russen duide
lijk gemaakt. Het economi
sche experiment kreeg geen
kans en de culturele en poli
tieke vrijheden werden gelei
delijk weer ingeperkt.
In Polen bleef sinds 1956
echter toch iets hangen van
het socialistische experiment
en opeenvolgende partijlei
ders probeerden telkens weer
de draad op te nemen, de een,
zoals Edward Gierek, met
minder, de ander, als Woj-
ciech Jaruzielski, met een
beefje meer succes.
De Hongaren hadden met
hun 'Oktober 1956' nog veel
minder geluk. Ook in Honga
rije ging het om democratise
ring. doch de Hongaarse com
munistische partij verloor al
direct de greep op de gebeur
tenissen en de nieuwe demo
cratische regering maakte de
begrijpelijke doch fatale ver
gissing het uittreden vam
Hongarije uit het een jaar te
voren tot stand gekomen
Warschaupact aan te kondi
gen. Het daaropvolgende Sov-
jetrussische ingrijpen liet ook
van de socialistische hervor
mingen weinig over en Hon
garije moest weer bij nul be
ginnen.
De meest vergaande revo
lutie binnen het socialistische
systeem vond plaats in Joego
slavië, waar na de breuk met
Moskou in 1948 het arbeiders
zelfbestuur een stap op weg
naar economische democrati
sering betekende. En de eco
nomische decentralisatie
maakte het scheppen van
meer politieke vrijheid voor
de burgers onvermijdelijk.
De Tsjechoslowaakse her
vormers spiegelden zich
vooral aan de Joegoslavische
communisten en hun be
knopte actieprogramma 'De
weg van Tsjechoslowakije
naar het socialisme' was een
aangepast uittreksel van het
tweehonderd pagina's dikke
Joegoslavische 'Ljubljana-
programma' uit 1958.
Welk model van hervor
mingen men ook neemt, het
Poolse, het Hongaarse, dat
van Tito, van Dubcek of van
Gorbatsjov, zij hebben alle
gemeen, dat zij altijd door
Alexander Dubcek
economische omstandigheden
worden afgedwongen.
De factoren die in de
tweede helft van de jaren zes
tig in Tsjechoslowakije tot het
plan voor ecohomische her
vormingen leidden waren de
zelfde als die "Welke Gorbats
jov tot zijn perestrojka-ideeën
brachten. In beide landen was
het verouderde bureaucrati
sche planeconomische sys
teem niet in staat om een mo
derne technologische en
marktgerichte produktie te
garanderen. De centralisti
sche planning moest plaats
maken voor een op het pro
fijtbeginsel stoelend en zelf
standig produktiebeleid van
de bedrü ven.
De Praagse Lente en pere
strojka putten uit dezelfde in
spiratie. Evenals Dubcek wil
ook Gorbatsjov socialisme
verbinden met democratie. In
de praktijk betekent dat meer
efficiency, een grotere pro-
duktiviteit van de economie
en intensievere deelname van
de burgers aan het politieke
en maatschappelijke leven.
„Wij zien het socialisme als
een staatsorde van het echte,
werkelijke humanisme
waarin de mens inderdaad de
maat van alle dingen is", zei
Gorbatsjov in zijn toespraak
tot de partijconferentie. Het
zelfde bedoelde Dubcek wan
neer hij over „socialisme met
een menselijk gezicht" sprak.
Er zijn echter ook verschil
len. Tsjechoslowakije is een
klein land met slechts twee
volkeren, Tsjechen en Slowa-
ken, maar het kan bogen op
een rijke democratische tra
ditie. De Sovjetunie daarente
gen is een supermacht met
meer dan honderd nationali
teiten die op enkele uitzonde
ringen na nooit democratie
hebben gekend.
Van des te meer belang is
het, dat na de mislukte her
vormingen van Hongarije en
Polen in 1956 en van Tsjecho
slowakije in 1968 nu het ini
tiatief uit het Kremlin komt
Want ongeacht hoe Gorbats
jov zich daarover uitlaat be
tekent zijn perestrojka in
feite een rehabilitatie van de
Praagse Lente. Twintig jaar
geleden heeft Grote Broer een
experiment vernietigd waar
aan hij zich nu zelf waagt
Gorbatsjov hoeft echter niet
bang te zijn voor een militaire
ingreep van Praag, Warschau
of Budapest, doch hoogstens
voor de tanks uit zijn eigen
Moskou. Want Dubceks erfe
nis is nog steeds omstreden.
MET uw visie in De Stem
Commentaar van 30 juli j.l.
en de reactie daarop van J.
Ottens in De Stem van 3
augustus ben ik het in
zoverre eens, dat ook ik vind
dat er een algemene Euro
pese taal zou moeten zijn.
Maar bepaald oneens ben ik
het met uw conclusie dat het
Esperanto onbruikbaar zou
zijn voor dit doel. Die lijkt
mij nergens anders op geba
seerd dan op het blote feit
dat deze taal verhoudings
gewijs door weinig mensen
gebruikt wordt. Esperanto,
bestaande uit componenten
van Engelse, Duitse, Franse
en Latijnse origine, is een
kunstmatige taal, zonder
enige politieke of culturele
gebondenheid. Een taal bo
vendien die niet moeilijk te
leren is, vooral omdat de
taalregels geen enkele uit
zondering kennen en uiter
mate logisch in elkaar zitt-
ten. Bovendien klinkt Espe
ranto niet onwelluidend, in
elk geval heel wat mooier
dan het geknauw dat som-
mige Amerikanen ten ge
hore plegen te brengen. An
ders dan uw commentaar en
bovengenoemde heer Ot
tens, die de Europese Com
missie het wiel opnieuw wil
laten uitvinden, lijkt Espe
ranto mij het aangewezen
Europese communicatie
middel voor de toekomst.
Breda
W.L. Giesing
Waarom spreekt u in De
Stem Commentaar van 30
juli jl. denigrerend over Es
peranto als de 'geflopte
kunstmatige wereldtaal, die
slechts door een paar mil
joen mensen wordt gespro
ken'?
Omdat je met Engels in het
gewone dagelijkse leven in
Frankrijk of Duitsland of
Italië of Spanje nauwelijks
terecht kunt, is Engels
daarom toch nog geen ge
flopte taal. Waarom zou Es
peranto niet lijden onder
dezelfde gemakzucht waar-
Van in vele landen zowel de
moedertaal als vreemde ta
len slachtoffer zijn?
Terecht moet meer geld
beschikbaar worden gesteld
voor taal en cultuur, maar
een meerderheid van de
Europeanen veeltalig ma
ken is een kwestie van ge
neraties - zo het al ooit lukt
- en biedt geen oplossing op
redelijke termijn. Gemeen
schapsgelden besteden aan
het maken van een nieuwe
kunstmatige taal, speciaal
voor de EG-bevolking, zoals
de heer Jan Ottens in De
Stem van 3 augustus j.l.
voorstelt, lijkt mij een vol
komen onverantwoorde uit
gave. Waarom opnieuw het
wiel uitvinden? Esperanto
kan, bij wijze van spreken,
zo van de plank genomen
worden en voldoet aan de
eisen die de heer Ottens stelt
en aan veel meer.
Esperanto is samengesteld
uit elementen ontleend aan
de voornaamste Europese
talen. De woordstammen,
prefixen qn suffixen zijn
voor een groot gedeelte af
komstig uit de romaanse ta
len, voor een kleine gedeelte
uit de germaanse talen en
voor een klein gedeelte uit
de Slavische talen. Europe-
ser kan het niet.
Elke letter wordt op
slechts één manier uitge
sproken.
Esperanto is compleet lo
gisch en consequent. Zelf
ken ik diverse talen, inclu
sief Esperanto, maar de
grammatica van deze laat
ste is een toppunt van een
voud vergeleken met de na
tuurlijke talen; Esperanto
kent geen uitzonderingen!
Esperanto is door zijn sys
teem van stammen, voor
voegsels en achtervoegsels
uitermate eenvoudig en
flexibel.
Er is mijns inziens geen
enkele steekhoudende reden
waarom niet iedere Europe
aan, die de basisschool heeft
afgemaakt, Esperanto zou
kunnen leren. Wel een oor
zaak: de algemene onwil -
om niet te zeggen lamlen
digheid - om zich in te span
nen vreemde talen te leren
hetzij uit chauvinisme, het
zij wegens voorgewende on
bekwaamheid.
Voor wie inderdaad 'geen
talenknobbel heeft' maar
toch binnen het toekomstige
Europa wil of moet commu
niceren, is Esperanto de
simpelste en snelste oplos
sing.
Zoals altijd, wat de boer
niet kent dat lust hij niet.
Hoeveel van onze eurocra-
ten, op weg van hun hoofd
steden naar Brussel, Lu
xemburg of Straatsburg, of
omgekeerd, hebben ooit een
Esperanto-grammatica of -
woordenboek ingekeken?
Een uurtje lezen in de com
fortabele vervoermiddelen
waarin zij zich verplaatsen,
zou het budget van de EG
met vele miljoenen ecu's
verlagen. Thatcher, Delors
en ook Ruding moesten wa
tertanden! Als in de Ver
enigde Staten het Engels, in
de Sovjet-Unie het Russisch
en in China het Mandarin
de allen verbindende taal is,
waarom dan niet in de EG
het Esperanto?
Ben benieuwd.
Geertruidenberg
W. Th. J. J. Kaptein
IN principe ben ik geen be
wonderaar van de paus,
maar ik deel zijn bewonde
ring voor Nelson Mandela,
en dus zoals de heer Nelen
uit Kruisland terecht op
merkt, ook voor het geweld.
Tot 1964 heeft het ANC ge
probeerd langs legale en/of
burgerlijke ongehoorzaam
heid, althans zonder geweld
de vrijheid voor het niet
blanke gedeelte van de be
volking te bereiken. Eerst
toen de regering overging
tot een vertoon van macht
om de oppositie tegen haar
politiek te breken besloot
het ANC geweld met geweld
te beantwoorden. Wat de
heer Nelen onder niet-mar-
xistisch vrijheid verstaat,
weet ik niet, maar dit is ze
ker niet het beroven van de
meest elementaire mensen
rechten zoals nu in Zuid-
Afrika plaats vindt.
Chaam
J.Reith
Scho
In de jaren negentig moeten
die in West-Europa van de fa!
aan strengere normen voor de
Professor H. van Bekkum van
de Technische Universiteit in
Delft stelt echter de vraag of er
wel voldoende katalysatoren
gemaakt kunnen worden, om
dat een van de onontbeerlijke
grondstoffen, platina, schaars
aan het worden is. De nu al
sterk toenemende vraag naar
autokatalysatoren doet een
flinke aanslag op de in de we
reld aanwezige voorraden pla
tina.
Er is eenvoudig niet genoeg
platina voorradig om op den
duur de vele miljoenen auto's
van een katalysator te voor
zien. Daar komt volgens de
hoogleraar in de organische
chemie nog bij dat het metaal
als gevolg van de schaarste
steeds duurder wordt. De kata
lysator wordt daardoor onbe
taalbaar.
Er zal gezocht moeten wor
den naar een andere katalyti-
sche stof ter vervanging van
platina, zegt de chemicus, die
dit ook om nog een andere re
den verstandig vindt. Zolang
de autofabrikanten platina in
katalysatoren blijven gebrui
ken, wordt deze tak van indu
strie steeds meer afhankelijk
Van Zuidafrika. Dit land is de
grootste leverancier van het
AMERIKA LAAT Europa en Japa|
onheilstijding is dan doorgaans
panners gaan óf meer betalen
defensie óf wij trekken een deel vi
Deze waarschuwingen komen j
Wereldoorlog met de regelmaat i
komen ook steevast uit de hoel
heeft er nooit lang wakker van ga
sche stokpaardje', werd meestal
Het verleden geeft Europa geli|
Zaken onder Truman, Dean Achq
de 'Amerikaanse troepen zeker i
tioneerd zullen blijven'. In de jard
Mansfield voor een reductie van':
in Europa en in de jaren tachtig
probleem verscheidene keren oq
kregen nooit een poot aan de gr
het argument, dat de gemeensclj
en Europa en die van Amerika s
den, als tienduizenden GI's uit 1
zouden worden teruggetrokken.
De tijden zijn echter sinds de k
reldpolitieke toneel drastisch vel
geeflijker houding van Moskou, in
dere ontspanning) heeft de Com
het Amerikaanse Congres haar]
bondgenoten geplaatst. En Eurog
deze keer weer zijn schouders
Democratisch stokpaardje.
i EUROPA ZIT zit echter helaas
I zijn defensieproblemen betreft,
woord op het bombardement aa
len die in Moskou worden afgesd
het maakt een deprimerende ind,
I en visie en levert slechts defensie
Gorbatsjov is Europa en de
j nantie, ver tegemoetgekomen.
blokkades bij de zich al 15 voortl
kingen in Wenen opgeruimd. De
van het Westen) in een bredere
verzoek van het Westen over e
pc]?e Oceaan tot de Oeral'. De
kelblok. De Russen zeiden: korrk
Westen zei jaren: het conventiol
is te groot. Jaren een onbespre
I pen opening door te verklaren:
bouwen.
I.fpur°Pa en zijn strategen zijnl
I willen, maar weten niet wat ze 1
laatste Navo-top in Madrid. Dal
voortdurende overwicht van de
I gers.
Zeker, het is een moeilijk prol
I JjSbeid' is, als dat ingeschat ml
uosten. Het getuigt aan Westeil
1 inventiviteit en flexibiliteit om qf
met dooddoeners. Die man hef
Kr|mpen °m de Russen een bota
Misschien dat er wat bewegil
ten aan Westerse kant, nu in W
oare land in de Westerse defei
r®r ®en 'Europees totaalconcd
Amerikanen beginnen ongeduj
aat. In West-Duitsland wordt c
„®n l!nan die haast heeft - nog
sluiten voordat hijl
9aat opruimen. 1
