T) M E R E D I T
Newtons appel wordt wormstekig
D
De 8 renners van Chaam
V
i
A
I
ïrvice en de
;iheidsspecialist(e)
agist/grimeur
ars
Loodgieters
EXTRA
KLEINTJE
laand (zonder aanbetalM
ZATERDAG IH
6 AUGUSTUS 19881 I
Ég? UITVOERING
striping
grille
:e wieldoppen in kleur|
issette
itten voor en achter
oering
lep-spoiler
buitenspiegel
Wisselwerking
Gravitonen
vandaag geen nieuws
E
- A ;rf3£fe
-2710
nber beginnen de opleidingen voor:
nlichtingen:
nne, Past. Pottersplein 51, Bredt
kug. '88.
iorissen,
Baarle-
tei.
Lodewijks 01640-65838.
Maak een
reclame met een
Het helpt
Surfend op de Binnenschelde heb Je een 'nieuw' gezicht op Bergen
FOTO DE STEM/BEN STEFFEN
e wet van de
zwaartekracht werkt anders dan de
opsteller, Isaac Newton, drie eeu
wen geleden dacht. Een experiment
op Groenland heeft volgens som
mige wetenschapsmensen het ver
moeden versterkt, dat in de natuur
een soort vijfde kracht in het spel is.
Deze vijfde natuurkracht zou de
zwaartekracht over korte afstanden
vergroten. De wetenschappers lie
ten een zwaartekrachtmeter neer in
een geboord gat - tien centimeter
in doorsnee, ruim zestienhonderd
meter diep- in de ijskap van
Groenland. Het experiment liet een
afwijking zien van twee tot drie pro
cent, vergeleken met Newtons
aloude wet. Sommige voorwerpen
blijken sneller naar de aarde te val
len dan andere van gelijk gewicht.
Isaac Newton: nog wel bruikbaar
ILLUSTRATIE HENK RECOURT
erken we er iets van wanneer de wet van
Wx?rte'crac'lt n'et precies zou werken
N(J Newton 301 jaar geleden opschreef?
l t we Per ongeluk een steen uit onze
w en 'at?n vallen op onze tenen, houden
r S ,jd een zere voet aan over. Vlieg
man n M-r blijven neerstorten, en de
draaien onverstoorbaar om de aarde
Als er een vijfde - en misschien zelfs nog
ziin acb' in de natuur blijkt te
flie de zwaartekracht parten speelt,
ligt hooguit een stel natuurkundigen daar
wakker van. Maar zij zien dan ook een van
de meest onwrikbare wetten op natuur
kundig gebied wankelen.
De grote Britse natuurkundige Isaac New
ton schreef in 1687 in zijn hoofdwerk - be
kend geworden als de Principia: het begin
van de moderne natuurkunde- een ver
bluffend eenvoudige en algemeen geldende
formule op voor de aantrekkingskracht
tussen voorwerpen. Ieder voorwerp, of dat
nu een planeet is of een speldeknop, wordt
aangetrokken tot alle andere voorwerpen
door een kracht, die groter is naarmate de
voorwerpen zwaarder zijn, en naarmate ze
dichter bij elkaar zijn. Door deze kracht
vliegen planeten in elliptische banen om
de zon, en door dezelfde kracht vallen
voorwerpen op aarde naar de grond.
Het verhaal gaat dat Newton de inspiratie
voor zijn zwaartekrachtwet opdeed toen er
een appel op zijn hoofd viel. Waarschijn
lijk is dat een verzinsel. Zelf zegt Newton
erover, dat de voorstelling van de zwaarte
kracht in hem opkwam, toen hij ergens zat
na te denken en een vallende appel zijn
aandacht trok.
Drie eeuwen later denken natuurkundigen
allang niet meer in appels, maar in funda
mentele krachten. Of beter gezegd: wissel
werkingen. Tot voor kort dachten zij, dat
vier soorten wisselwerking alles op aarde
en in het heelal beheersen.
De sterke wisselwerking is de kracht die
protonen en neutronen in de kern van ato
men bij elkaar houdt; zij werkt alleen op
heel korte afstand. De zwakke wisselwer
king is eveneens een kernkracht, die een
rol speelt bij radioactief verval. Nummer
drie, de elektromagnetische wisselwerking,
bindt de elektronen aan de kernen en
smeedt de atomen tot moleculen. Ook licht
is een elektromagnetisch verschijnsel. En
tenslotte is er de zwaartekracht, die grote
hoeveelheden materie bij elkaar houdt.
Van deze vier is de zwaartekracht veruit de
zwakste. De sterkte van de zwaartekracht
tussen de twee deeltjes van een waterstofa
toom bijvoorbeeld is maar één gedeeld
door 1039 van de elektrische kracht die er
tussen werkt. Maar de zwaartekracht is
wel de enige kracht die door geen enkele
andere kracht is tegen te houden.
Hoe komt het dat we zo'n zwakke kracht
voelen? En waardoor is het de allesbeheer
sende kracht in het heelal? Dat komt door
dat zwaartekracht overal is. In het dage
lijks leven voelen we de zwaartekracht om
dat alle atomen in de aarde gezamenlijk
aan ons trekken.
Er zijn dus nieuwe modellen van de zwaar
tekracht nodig. In die modellen gaat men
er totnutoe van uit, dat de zwaartekracht
wordt overgebracht door grote hoeveelhe
den gravitonen, die voortdurend door
voorwerpen over eindeloze afstanden wor
den uitgezonden. Gravitonen zijn deeltjes
zonder massa, die in theorie bestaan, maar
in de praktijk nooit zijn aangetoond.
Waarschijnlijk heb je deeltjesversnellers
nodig die zo groot zijn als ons zonnestelsel
om de gravitonen met hun uiterst zwakke
wisselwerking aan het licht te brengen. En,
nog mooier volgens veel natuurkundigen,
om te laten zien dat alle bekende natuur
krachten te herleiden zijn tot één alomvat
tende kracht.
Maar volgens de jongste theorieën zijn we
er niet met gravitonen. Daarnaast zou een
ander deeltje, het gravifoton genoemd, ver
antwoordelijk zijn voor de afstotende
kracht, en een graviscalar voor de aantrek
kende kracht. Beide deeltjes zouden een
kleine massa hebben. Dat zijn dus al drie
zwaartekrachten in plaats van die ene van
301 jaar geleden.
Newtons zwaartekrachtwet blijft waar
schijnlijk bruikbaar voor alle praktische
doeleinden, zoals de navigatie van vliegtui
gen en ruimtevaartuigen. Sinds Einstein
wisten we al, dat Newtons wet niet zo alge
meen opgaat als de grote Brit drie eeuwen
geleden dacht. In zeer sterke zwaarte
krachtvelden legt zijn theorie het namelijk
af.
Maar dat er zelfs met de vrije val van zijn
appel iets mis blijkt te zijn, hadden zijn na
zaten tot voor kort niet vermoed. De appel
is wat wormstekig geworden.
Zo op een normale zomerse dag lijkt Chaam wel uitgestorven. Deze foto dateert uit '76. Is er sindsdien veel veranderd?
W ijfi
- FOTODESTEM/DICKDEBOER
ijftigduizend be
zoekers en honderden renners
speelden vorige week woensdag de
hoofdrol in het toneelstuk 'De 8 van
Chaam'. Zij beheersten het hele
dorp. De vorige zomereditie van De
Stem publiceerde er een pracht van
een foto van. Een week later echter,
was er in Chaam niets meer te vin
den dat doet denken aan de wiel-
ren-klassieker.
Door Rob Bruntlnk
De witte Datsun Bluebird, die mij bij het
oversteken van de Dorpsstraat voorrang
moet verlenen - maar dat niet doet - toont
mij triomfantelijk zijn achterkant. Rechts
onderin de hoek van de achterruit is een
oranje zwarte sticker geplakt. Een grote
oranje '8 van Chaam' straalt mij tegemoet.
„Welkom in Chaam, u weet wel, dat dorp
van die wielerronde", lijkt het te willen
zeggen.
Maar ach, dat was anderhalve week gele
den. Toen vertoonde de sfeer in het dorp
een sterke gelijkenis met de Franse hoofd
stad, op 24 juli, de dag waarop de Tour de
France eindigde. Een woensdag later, op
27 juli, werd de klassieker onder de crite
riums van na de Tour verreden: De 8 van
Chaam. En het was er druk. Zeer druk.
De trottoirs langs het lusvormige parkoers
uilden uit, de fietshelden stoven op de
'ragiele frames voorbij, en een groot deel
van Chaam was per auto onbereikbaar.
Volgens schatting keken 50.000 mensen
naar de 50e aflevering van de '8'.
Hoe anders is het een week later. Bood
schappende vrouwen beheersen de stoep
tegels in het dorp. Veel meer auto's dan
fietsen crossen richting Breda of Baarle
Nassau. En Chaam lijkt wel uitgeroepen
tot 'wielrenfiets-vrije gemeente'.
De hieronderstaande tabel maakt het dui
delijk. Gezeten op een bankje nabij de
streep waarover Steven Rooks juichend
het wielerfestijn afsloot, kon volgens het
turfsysteem het volgende verkeer worden
waargenomen:
Personenauto's126
Vrachtwagens1
Bussen1
Motoren3
Brommers3
Fietsen met hulpmotor2
Fietsers24
Wandelaars
- met autosleutels in hand2
- Zonder autosleutels4
- fiets in de hand4
- met winkelwagentje1
De absoluut niet wetenschappelijk
'am tot stand door 10 mi-
verant
woorde tabel kwam i
nuten lang al het passerende verkeer op te
schrijven. Overdonderd door de grote
meerderheid aan motorvoertuigen (136
versus 35), werd een uurtje later een
tweede turfserie begonnen (weer 10 minu
ten).
Het zou ontzettend eenzijdig, maar ook
flauw zijn, om het rijtje dat deze steek
proef opleverde, op te sommen. Volstaan
kan worden met de bewering dat de
tweede reeks turfgegevens eenzelfde beeld
vertoonde als de eerste (ditmaal 107 versus
33), met als enige toevoeging dat het per
centage landbouwvoertuigen, en vooral de
tandems relatief sterk vertegenwoordigd
was. De tandems vertegenwoordigden zelfs
8 procent van het fietsende of wandelende
verkeer!
Onder de geturfde weggebruikers bevond
zich geen enkele wielrenner. Gelukkig - in
ieder geval voor dit stukje - bestaan ze nog
wel in Chaam. Gedurende het verblijf in
Chaam signaleerde ik er acht. De meesten
peddelden voorzichtig over de klinkers
door de drukke Dorpsstraat. Misschien
droomden ze wel van een aubade, zoals die
Steven Rooks, Pedro Delgado, Jean-Paul
van Poppel en Jelle Nijdam te beurt was
gevallen. IJdele hoop, want het enige dat
ze te horen kregen, was het geraas van
auto's, en het ratelen van de winkelwagen
tjes van de supermarkt op de hobbelige
stoep.
Van de acht renners waren er slechts drie
in wielrenkledij gestoken: Een glimmend
broekje en dito shirt. Maar de fietser, die
het hardst de finish-streep passeerde, ging
gekleed in een flodderige geblokte blouse
en lange lichtgroene broek. Van enige wie-
lerfeest-naweeën viel dus niets te merken.
Ook de na het festijn achtergebleven rot
zooi was verdwenen. Slechts sporadisch
(vooral op de Ulicotense weg) lagen er
glasscherven of blikjes Coke in de berm.
Een praatgrage Chaamse jongen deelt mee
dat het al sinds vorige week donderdag zo
is, een dag na de '8Hij had zelf meege
holpen de vele honderden dranghekken uit
de straten van het acht kilometer lange
parcours te slepen. En zo verdween de
naam en faam van Chaam snel uit de kran
tenkolommen. Behalve dan deze keer, om
dat er vandaag geen nieuws was.
9>
