45.-
Restanten uit 'n krijgslustig verleden
8
IPLOMA
3ESTEM
langs de forten
kSTEM
NHEIDl
[Café Drieschouwen wordt gesloopt
YoWing
OL HULST e,o,
neelemans
DUIVENSPORT
Absdale 1900 en nu
RESTAURATIE VAN DE OUDE FORTEN LAAT NOG OP ZICH WACHTEN
PLAATSELIJK NIEUWS
VAN ZEELAND 2 ZATERDAG 6 AUGUSTUS 1988
parkeerterrein voor recreatiegebied smitschorre
GETROUWD
GETROUWD
alter Snauwaard en
atja van Belleghem, 29:
uli 1988. Stern 17,
Philippine.
Fietsvierdaagse
in Vogelwaarde
ELSESTRAAT119
AGTERNEUZEN
nemersopleiding
deelte.
- VERVOER
avel Service
0-123168
foto studio
r/ttQn n'^Hen
crag
RT SCHAAP
81.- zonder wijn66.'
Weekenddienst
Stem-redactie
Geldgebrek
Gatenkaas
Nieuw-Namen
Kieldrecht
T22
zoenen!
ieren
bileum, receptie,
rig, overwinning,
openbare dank,
best eens in de
familieberichten,
hoeft het niet te
n een tientje).
2,00. Eén grote
r het plaatsen van
~n formaat van 35
14,05 toeslag,
vraag. Bij niet-
4,00 adm.kosten
iet geretourneerd,
w tekst 2 dagen
n onze kantoren,
urt u eveneens 2
r Postbus 3229,
e opgaven worden
indien naam en
indien uw betaling
den ons het recht
af van redenen te
n.
n bereiken over de
de uitgever zich het
n de opdrachtgever
even.
ieuws
op donderdag.
Van onze verslaggevers
EL - Het legendarische
en spraakmakende café
Drieschouwen in Axel, dat
in de jaren zestig en zeven-
Ie tijdens de weekends
onderden bezoekers uit
el de streek naar Axel
tok, wordt» gesloopt. Er
■omt een parkeerterrein ten
hoeve van de bezoekers
an het recreatiegebied
nitschorre voor in de
plaats.
ne gemeente mag het pand
ior 57.500 gulden kopen van
Axelse zakenman J. den
poelder. Deze wilde er aanvan-
Ehjk een cafe-restaurant van
faken maar heeft zijn plannen
laten varen omdat het hem al-
femaal te veel ging kosten.
Jop het moment dat B en W
yan Axel daarvan lucht kregen
beeft het college het initiatief
jenomen om het pand te kopen
en het voor de neus van poten
tiële gegadigden weggekaapt.
Het plan van B en W heeft ove
rigens nog wel de goedkeuring
van de raad nodig.
I Met de aankoop van het
pand besparen B en W zich een
hoop mogelijke ellende. Het ca
fé is voor verschillende omwo
nenden een bron van ergernis
geweest wat regelmatig tot
klachten op het gemeentehuis
leidde. Als Den Doelder het
pand verkoopt aan een kroeg
baas die het café op dezelfde
voet als zijn voorgangers be
drijft bestaat de kans dat die
geschiedenis zich herhaalt. B
en W hebben daar geen zin in.
De angst voor overlast en de
haat jegens de vorige uitbaters
van het café, dat inmiddels al
geruime tijd leeg staat, zat zo
diep dat dezelfde bewoners
zelfs het plan van de Belgische
makelaar Wilfried Vervaet om
tegenover het voormalige café
een hotel te beginnen dwars
boomden.
Vervaet wilde het oude kan
toorgebouw van de ZWN tot
hotel verbouwen maar de
buurt verzette zich met hand
en tand tegen de plannen. Zij
kregen daartoe de gelegenheid
omdat voor de plannen van
Vervaet een wijziging van het
bestemmingsplan nodig was.
De bewoners hadden geen poot
om op te staan maar maakten
gebruik van de wettelijke mo
gelijkheden om de zaak zo lang
mogelijk tegen te houden. Ver
vaet wilde die lange lijdensweg
niet gaan en onthield Axel zo
een nieuw modern hotel. Het
oude ZWN gebouw is inmiddels
gesloopt.
B en W hebben met de aan
koop echter ook nog een ander
doel voor ogen. Met het tegen
de grond gooien van het pand is
meteen ook de entree van Axel
via de Kinderdijk verfraaid. Er
wordt binnenkort ook nog eens
330.000 gulden tegen aange
gooid om het weggedeelte op te
knappen. Verder ontstaat er nu
meer parkeergelegenheid voor
de toenemende bezoekers van
het recreatiegebied Smit-
schorre op welke ontwikkeling
beide ondernemers aanvanke
lijk met hun plannen wilden
inspelen.
Het doodvonnis over café
Drieschouwen kan woensdag
10 augustus worden uitgespro
ken als de commissie voor
VROM over het voorstel van B
en W vergadert. De bijeen
komst, in het stadhuis, begint
om 20.00 uur.
Het ooit zo legendarische café Drieschouwen gaat tegen de vlakte.
FOTO DE STEM COR J. DE BOER
inda Oppeneer en Ger-
t Verhelst, 29 juli 1988,
luiskil, Koegorsstraai i
1.
VOGELWAARDE - Het
estcomité Vogelwaarde
iudt in samenwerking met
rclub Vogelwaarde voor
negende keer de jaar-
jjjkse avondfietsvierdaagse.
lit f ietsfestijn begint
andag 8 augustus en ein-
igt donderdag 11 augustus,
ize toertistische tochten gaan
ir de fraaie polders in de
igeving en kunnen door jong
oud gefietst worden. Er is
iuze uit twee afstanden, na-
dijk vijftien en 25 kilometer,
is vrije keuze, men mag elke
|vond een andere afstand fiet-
Men krijgt een routebe-
ijving en kan de tocht in
jen tempo rijden.
Na afloop van de fietsvier-
iagse ontvangt elke deelne-
r een herinnering. Er kan
itart worden van 18.30 tot
i.00 uur. Het vertrek is iedere
■ond vanaf café 't Karrewiel.
9B1
1^50-1420^7
tel. 01140-13177
ctiviteit van
via uw reisbureau
70-
BIERKAAISTR. 10 HULST
TEL. 01140-13084
PASFOTO'S
kleur en zwart-wit
DIRECT KLAAR!
Ook op zondagmiddag
thuis opgehaald.
IT VAN RESTAURANT
KAAN HET BEEN 1200 gram. Met
RDAPPEL IN DE SCHIL, of FRIETJES
ÊÊN LITER WIJN
Proef ook onze:
800 gram vlees of onze
HAND 300 gram p.p. of de
INZE LANDELIJKE GASTRONOMIE.
:unt u gezellig in onze tuin eten.
jeschikking voor uw diner met familie
raag onze speciale spijskaart.
Voor redactionele zaken,
niet voor bezorgklachten
of advertenties, kimt u dit
weekeinde terecht bij
Frank Deij 01155-4969.
B.g.g. 01153-1534. Zondag
middag 01150-17920.
GBIAD voor zuówfst MFnPDI lln'
ren vanaf 12.00 uur en 's avonds vanaf
18.00 uur
't ZWART SCHAAP"
straat 24-Boekhoute
11738886 - 09-3291258467
dags en dinsdags gesloten
bij Philippine, in het dorp Boekhoute.
intoren
imeuzen, Hulst en Goes,
hessen en telefoon
immers op pagina 2.
eningsfijden:
130-12.30/13.30-17.00 uur.
factie
Jerneuzen: Rein van der
Talm (editie-chef), Romain
»n Damme, Frank Deij,
bnny van Gremberghe,
inald Verstraten, Cor de
fer(foto), Ton Koomen
oort). v
>es: Jan Jansen,
eist: Eugène Verstraeten,
"5p Trommelen.
idvertentie-exploitatie
specteur Zeeland:
■jMenu, privé tel. 01150-
p839.
>10
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24A
25
26
27
28
29
30,
4
10 II 12
14
16
17
18
19
20
21
72
23
24
25
26
27
28
29
30
31
KONING, KEIZER, ad
miraal. In Zeeuwsch-
Vlaanderen hebben ze al
lemaal hun opwachting
gemaakt. De strook land
tussen de Westerschelde
en de huidige Neder
lands-Belgische grens
was in het verleden de
cennia lang het strijdperk
van veldheren van
Spaanse, Hollandse,
Franse origine. De
Zeeuws-Vlaamse ves
tingsteden Sluis, IJzen-
dijke en Hulst kunnen
hun verleden als garni
zoensstad moeilijk ver
doezelen. Het rustieke
Retranchement is vrijwel
ongeschonden de tijd
sinds prins Maurits door
gekomen. Maar er is meer
behouden gebleven dan
alleen de stedelijke bol
werken uit de Tachtigj a-
rige oorlog en de bunkers
uit de Tweede Wereld
oorlog. Tussen Sas van
Gent en het Land van
Saeftinghe strekt zich,
hier en daar goed zicht
baar in het landschap,
een gordel met forten en
andere oude stellingen
uit. Restanten uit een
krijgslustig verleden.
Door Conny van Gremberghe
DE SPANJAARDEN voelden
zich tijdens de Tachtigjarige
oorlog weinig op hun gemak
in de vestingstad Hulst. Zeker
niet toen de Geuzen in 1583
Temeuzen ingenomen had
den. Drie jaar later gold het
gezag van de Staatse troepen
ook in het naburige Axel en
Biervliet.
De Hulster Spanjolen kre
gen naarmate de Staatse
troepen in het moerassige
land vorderden de kriebels.
Om het strategisch gelegen
Hulst te vrijwaren van een
Staatse bezetting besloten de
Spanjaarden om een impo
sante verdedigingsgordel aan
te leggen. Een netwerk van
fortificaties en stellingen dat
zich uitstrekte van het tegen
woordige Zelzate tot aan de
Honte.
Veel profijt van de verdedi
gingslinie hebben de Span
jaarden evenwel niet gehad.
Maurits en Frederik Hendrik
banjerden met hun legers
door de streek en nog voordat
de Vrede van Munster in 1648
werd getekend was heel
Zeeuwsch-Vlaanderen in
Staatse handen. De streek
was en is sindsdien Neder
lands gebleven.
Wat ook overbleef was de
fortengordel. Verscholen ach
ter binnendijken en bosscha
ges, dan weer duidelijk her
kenbaar in het landschap.
Tussen Zuid- en Westdorpe
treffen we fort Jan aan. Wie
zoekt naar een hoog stenen
bouwwerk voorzien van kan
telen en een ophaalbrug komt
bedrogen uit. De Zeeuws-
Vlaamse forten missen deze
Middeleeuwse opsier. Forten,
als die in deze streek, bestaan
uit stevige aarden omwallin
gen, opgetrokken in een hoe
kige vorm. Binnen de omwal
ling, waar omheen of waar
binnen vaak ook nog een
brede gracht lag, lag het
kampement van het leger.
Sint Jan dateert uit 1596 en is
enkele jaren geleden volledig
gerestaureerd. Gedeputeerde
E. Maris-Koster kondigde bij
de officiële opening aan dat
het de bedoeling was van het
provinciebestuur om de ko
mende jaren meer forten te
restaureren. Tot op heden is
daar weinig van terechtgeko
men. Geldgebrek is de voor
naamste reden.
Het in oude luister her
stelde Sint Jan is momenteel
in bezit van de Sasse huisarts
F. Puylaert, die het huis bin
nen de omwalling gebruikt
als buitenverblijf. Het huisje
verrees pas binnen aarden
wallen nadat het fort zijn mi
litaire functie verloren had.
Amper een kilometer ver
derop, richting Axel, rusten
de restanten van fort Sint-
Marcus in het polderland
schap. De afmetingen en
vorm van het fort zijn nog te
herkennen aan de hoekige
loop van de sloot. Op de plaats
waar eens Spaanse en Staatse
troepen hun kampementen
opgeslagen hadden, staat nu
een boerderij. Sint-Marcus
had de langdurige krijg tegen
de Spanjaarden een belang
rijke strategische functie,
omdat het pal tegenover de
Fort St.-Jan; een hoogte in het landschap met daarop een huisje.
FOTO'S WIMKOOYMAN
Het toegangshek tot fort St.-Jan.
stad Axel lag, die in handen
was van de Geuzen.
Wie van Axel naar Huist
rijdt, komt anderhalve kilo
meter voor het gehucht Abs-
dale langs het fort Ferdinan-
dus, genoemd naar de Ferdi
nand van Oostenrijk, die van
1634 tot 1641 landvoogd van de
Spaanse Nederland was. Vol
gens de folder van de provin
ciale VW, verkrijgbaar bij
de meeste VW-kantoren in
Zeeuwsch-Vlaanderen, ligt
het fort verscholen tussen
prachtige bomen en struiken.
De realiteit is anders. Een
jaar of wat geleden moesten
de kaprijpe populieren het
veld ruimen. Jonge inplant,
daar is ondanks de provin
ciale herbeplantingsregeling,
niet voor gezorgd.
Hulst, de Reinaertstad, is
het summum van vesting
bouw in Zuidwest-Neder
land. De omwalling van de
stad, aangelegd in 1487 en in
later jaren diverse malen
versterkt en veranderd, is nog
vrijwel geheel intact. Het in
standhouden van de vesting
werken kost de gemeente
jaarlijks handenvol geld. Het
merendeel van de uitgaven
gaat echter zitten in het in
standhouden van de bomen
op de wallen. De iepenziekte
houdt de laatste jaren be
hoorlijk huis onder de bomen.
Wanneer de ziekte niet tot
staan gebracht kan worden
zien de wallen er binnen vijf
jaar weer uit als in de late
middeleeuwen. Gewoonweg
kaal.
Het gemeentebestuur van
Hulst werkt overigens wel
aan een herbeplantingsplan,
want kale wallen trekken
Waterloop van Fort Ferdinandus.
geen dagtoeristen. Waar het
gemeentebestuur ook op let
zijn de activiteiten van ama
teur-archeologen. De Hulster
vestingswerken staan name
lijk bol van restanten uit het
krijgslustige verleden. Mus
ketkogels, kanonkogels, maar
ook andere gereedschappen
rusten nog in de aarden om
walling.
Gewapend met metaalde
tectoren hobbelden enkele ja
ren geleden onverlaten over
de wallen, staken de schop in
de bodem en toverden de aar
den dijken om in brokken ga
tenkaas. Wethouder G. van de
Voorde (gemeentewerken)
was er niet bepaald gelukkig
mee en riep de zoeklustigen
op om hun werkzaamheden
in nachtelijke uren te staken.
Dat is gelukkig voor Huist
gebeurd.
Dat neemt echt niet weg
dat er in en om Hulst regel
matig vondsten gedaan wor
den. Langs de Liniedijk bij
voorbeeld. Eertijds de verde-
digingswal, die van Hulst
naar fort Zandberg liep.
Van dit laatste fort is niet
veel meer over. Aan enkele
verhogingen aan de Thee-
naertstraat zijn nog in eni
germate de vroegere vormen
van het fort te herkennen.
Fort Zandberg diende met het
vlakbij gelegen fort de Rape,
vlakbij het Hulster woonwa
gencentrum, als de oostelijke
verdedigingslinie van Hulst.
Prins Maurits, die in 1591
kans zag om Hulst in Staatse
handen te krijgen, gaf op
dracht om de oostelijke linie
te verlengen en te verbeteren
uit vrees voor aanvallen van
de Spanjaarden. De verbete
ringen mochten echter niet
baten. In 1596 rukte Albertus
van Oostenrijk met 30.000
man op richting Hulst. Er
klonk geen enkel schot, omdat
de oostelijke verdedigingsli
nie onbemand was gelaten op
verzoek van boeren, die
vreesden dat hun boomgaar
den door de soldaten van
Maurits geplunderd zouden
worden. Maurits liet zich
kennen als mensenvriend,
maar verzuimde zijn verdedi
ging veilig te stellen, waar
door de stad Hulst weer in
Spaanse handen viel.
Bij de fortenroute, die is
uitgezet door de VW, hoort
een beschrijving die is sa
mengesteld in samenwerking
met de Juniörkamer
Zeeuwsch-Vlaanderen. In het
boekje, dat verkrijgbaar is bij
de plaatselijke VW's, staan
de dertig forten in de regio
beschreven.
KAARTING - De uitslag van
de kaarting in café Marjo bij
J. de Loes is: 1. L. Timmer-
mans-Cl. de Winckel. 2. A.
Thielens-M. Petinda. 3. I. de
Winckel-J. Vermeirsen.
KAARTING - De uitslag van
de kaarting bij R. Thilleman
is: 1. E. Weyenberg-M. Petin
da. 2. G. Klippelaar-K. van
Waterschoot. 3. F. Blom-
maert-I. de Winckel.
KAARTING - De uitslag van
de kaarting in De Veehandel
is: 1. J. van Cadzand, Axel. 2.
A. van Gink, Axel 3. K. van
Waterschoot, Nieuw-Namen.
KAARTING - De uitslag van
het jokeren bij R. Thilleman
is: 1. mevrouw Van Vooren,
Ossenisse. 2. mevrouw Van
Cadzand, Axel. 3. mevrouw
Verschueren, Axel.
BEDEVAART - Caritas Ban-
neux ND, bisdom Breda,
houdt zondag 4 september de
jaarlijkse dagbedevaart voor
Noord-Brabant en Zeeland.
De mis wordt deze keer gece
lebreerd door mgr. Bomers,
bisschop van Haarlem. Men
sen uit Nieuw-Namen, Kiel-
drecht, Clinge en omstreken
die hiervoor belangstelling
hebben, kunnen tot 17 augus
tus contact opnemen met G.
Driedijk-de Koning, Kauter-
straat 46 te Nieuw-Namen.
RUILDAG - De Kieldrechtse
Verzamelaarsvrienden houdt
zondag 14 augustus de maan
delijkse ruildag van 09.00 tot
12.00 uur in feestzaal Cen
trum. Lucifersdoosjes, stic
kers, postzegels, oude prent
kaarten, sigarenbandjes en
zovoorts kunnen worden ge
ruild. Ook artispunten, sou-
brypunten en dergelijke. De
informatiedienst is ook weer
aanwezig en er is een mini
tentoonstelling van postzegels
met als thema: bloemen, van
Jan Goossens uit Kieldrecht.
Lams waar de
BRIDGE - In zaal De Vier
Jaargetijden speelden leden
van de bridgeclub de tiende
wedstrijd van de zomercom
petitie. Er namen tien paren
aan deel. Uitslag: 1. mevrouw
Cerpentier-de heer Wauters,
2. heren De Waal-Van der
Wielen, 3. heren Joossen-De
Kort.
TERNEUZEN - De door de ma
rathon commissie van de P.V. De
Eendracht te Temeuzen gehou
den provinciale marathon 1 voor
de oude duiven op de eendaags-
fondvluchten is gewonnen door
L. de Schoolmeester uit IJzendij-
ke. 2. Th. van Zele Sas van Gent,
3. M. de Lijzer Cadzand, 4. H. van
de Veeke Westdorpe, 5. Ch. de
Poorter Souburg, 6. R. Braet
Sluis, 7. P. van de Bergen Hulst,
8. P. Bakker Middelburg, 9. H.
van de Hemel Philippine, 10. Ed.
van Goethem St.-Jansteen, 11. G.
Dusarduijn Grode, 12.J. van Pee-
nen en zoon Vlissingen, 13. A. du
Puy IJzendijke, 14. J. Ventevogel
Nieuw en Sint Joosland, 15. Com
binatie Elegeert Sas van Gent.
Marathon 2, overnachtfond-
vluchten voor de oude duiven: 1.
W. Muller Wilhelminadorp, 2.
Combinatie Koch-Riemens Ter-
neuzen, 3. G. Snelders Sas van
Gent, 4. J. du Puy Sluiskil, 5. G.
de Wever Schoondijke, 6. L. de
Schoolmeester IJzendijke, 7. W.
Elegeert Koewacht, 8. W. Wege-
man Temeuzen, 9. H. Mookhoek
en zoon Breskens, 10. J. van Pee-
nen en zoon Vlissingen.
Uitslag provinciale wedvlucht
vanuit Bergerac, deelname 1529
oude duiven, 1573,46mpm: 1. A.
den Toonder Ovezande, 2. J.
Bayens 's-Heer Arendskerke, 3.
J. Wille Groede, 4. H. Vermeulen
Schore, 5. J. Almekinders Kapel-
Ie, 6. J. van de Branden Clinge,
7.J. van Peenen en zoon Vlissin
gen, 8.J. Haak Hoek, 9. J.Boer-
man Waterlandkerkje, 10. M. van
Iwaarden Kruiningen, 11. W.
Kwist Middelburg, 12. C Aerts
Kruiningen, 13. A. de Poorter en
zoon Hoofdplaat, 14. A. Schults
Bruinisse, 15. P. Rijk 's-Heeren-
hoek.
Uitslag kringconcours West
Zeeuwsch Vlaandem/Walcheren
vanuit Etampes met 2456 jonge
duiven, 1415,76mpm: 1. L. van de
Wege ANS Groede, 2. J. Lecluyze
Biervliet, 3. Th. Smallegange, 4.
Sj. van de Velde, 5. Gebroeders
Pijcke, allen te Breskens, 6. N.
Dhont Eede, 7. Mevrouw Cop-
pens-Baert Sluis, 8. A. Cornells
en zoon Breskens, 9. J. Hietbrink
Nieuw en Sint Joosland, 10. O. de
Zutter en zoon Groede. met 896
oude duiven, 1410,39mpm: 1.1. de
Cocq IJzendijke, 2. M. Jaspers
Middelburg, 3. Combinatie Den
Hamer, 4. R. Pielaet beiden te
Hoofdplaat, 5 A. Cornelis en zoon
Breskens, 6 en 7. P. Borremans
Souburg, 8. H. Baute IJzendijke,
9.L. van Wallenburg Souburg, 10.
A. de Wever en zoon Schoondijke.
Een van de opdrachten bij de zeskamp op Polderkermis (Abs-
dale) dit jaar was een lied maken over Polderkermis anno 1900.
Dankzij mevrouw M. Vael-de Nijs kregen we alle teksten in
handen. Vandaag nemen we het lied op dat geschreven werd
door de familie Mangnus. De andere teksten komen later eens
aan de beurt. De melodie van dit lied is als: Daar in dat kleine
café aan de haven.
Het werk op het land ging toen nog met de hand en de paarden
die trokken de ploeg.
De koe moest gemolken de paarden gevoerd dus de wekker
ging 's morgens heel vroeg.
En ieder bedrijf had ne koe ter of vijf, de boerinnen die hadden
een meid.
En ieder moest werken, niet enkel de sterken, voor hobbies was
nauwelijks tijd.
Referein:
Laat ons de kermis van NU samen vieren
1900 is heel lang geleên.
Laat ons de kermis van nu samen vieren
Want een dorp als Abesdaal is er maar één!
Van veel dingen, leren of verder studeren had toen bijna nie
mand gehoord.
Wie huiskwam van school hielp gewoon op het land, ge wier
later maar boer of pastoor.
De toekomst voor vrouwen was kinders en trouwen met
iemand van den eigen stand.
Veel kinders was schoon en zo'n tien was gewoon en den boer
moest één zijn met veel land.
Refrein:
Men stierf nog aan tering, had geen riolering alleen maar een
plank met een gat.
Het water dat pompte je zelf uit de grond en men ging toen nog
zelden in bad.
Op maandag de was ja dat gaf een geplas en het witgoed dat
moest op den bleek.
Het was ook den tijd dat men hemden en bloezen nog met een
heet ijzerken streek.
Refrein:
Er waren veel zieken maar weinig klinieken, een dokter werd
niet gauw gehaald.
Eerst zelf wataproberen en huiszalfjes smeren werd vaak met
het leven betaald.
't Was thuiszorg door oma's, maar zonder diploma's, maar nu
woont hier Cyril de Blok
Van ongeduld branden zijn vaardige handen, zijn thuiszorg die
klinkt als een klok.
Refrein:
Er waren al Vaelen toen in Absdale en ook al Van Ackers mis
schien.
Maar toen in die tijd was er in dit gehuchtje nog lang gene
Mangnus te zien.
Dat was een gemis dus al heel spoedig is opa Toon naar de pol
der gestuurd.
We wonen hier graag en we zijn hier vandaag en ook anders
nooit ver uit de buurt.
Refrein:
Pegam.