ken
out
pakket
DE STEM
Büch
ontdekt
de States
De kunst van bedrog
en smakeloosheid
f
i
EE E D1T1E
Een spel met verhalen
f
i
Crimineel
9
ZATERDAG
30 JUL11988!
Reporter
Ate de Jong
Verlakkerij
Ben Quick
terugspoelen
Droom
Nieuwe stoffering
ZATERDAGI
30 JUL119881
Fictief spel
liggen lezen
Lessen
Vertelkunst
bert van velzen
- In het Kruithuis in Den
augustus de expositie 'Vin
zien. Daarachter gaat schuil
5 op de scheidslijn tussen ge-
je kunsten. Het motto is 'il-
nuit drie invalshoeken, on
verbonden door humor met
ïslag. Theo Barten laat teke-
waarbij de lijnvoering (ge
le strip) belangrijk is. Ze ont-
illen, sjablonen, passers, ar-
ir en airbrush. Sylvia Weve
•me vaart (agressief en gewild
ar tekeningen zitten. Ander-
j ze ook heel rationeel met de
udio Dumbar werkt vooral
eerde foto's. Alle drie werken
itgevers en bladen. Ma.-zo.
0)-17.00 uur.
temel op aarde - In het fraaie
ïvent aan de Nieuwegracht is
pber 'Utrecht, een hemel op
expositie is een van de hoog-
n de manifestatie 'Utrecht
e kerkenstad 1988' bij de vol-
e restauratie van de oude bin-
:en. Het denken van de Mid-
ens, zoals dat in de religie/
drukking komt, wordt aan de
Itbare handschriften, relieken,
;tc. geïllustreerd. Uit Aken is
codex; uit Emmerich de Wil-
ie; uit Keulen het Modoaldus-
rijs het tiende eeuwse Apoca-
ift etc. Di-zo. 10.00 (za./zo.
uur.
itoffels - In Bredevoort in de
riert momenteel haar 800-jarig
onder meer een tentoonstel-
endrickje Stoffels, vrouw van
Zij werd in 1626 in Brede-
fcn, waar haar vader als ser-
nizoen lag. Haar leven wordt
met onder meer tien etsen
indt, het wassen beeld van
uit Madame Tussaud, oude
biefstukken en reprodukties.
stus dagelijks van 10.00-21.00
looi 'Op 't Zand',
ultuur - Het Afrikamuseum in
d bij Nijmegen is de moeite
te oriëteren in culturele en ar-
ïgen in zogeheten Derde-We-
Tot half oktober extra: 'Het
cht'; een expositie met film
en van plattelandsvrouwen in
erland en het Afrikaanse Bur-
'even units waarin vergelijkin-
gemaakt over aspecten van het
n, gezin, werk etc.). In april '89
:n toonstelling naar Breda.
tuurd.
/eek kunt u weer meedingen
de drie verrassingspakketten.
puzzel op en zet de twee sleu-
|die er uit af te leiden zijn, op
tri. Stuur die briefkaart voor
:.s. naar: redactie De Stem,
IPiekeren, Postbus 3229, 4800
speel
goed
stad ii
Duitsland
Van onze rtv-redactie
Boudewijn Büch kris kras op reis door de
Verenigde Staten en voortdurend op zoek
naar elementen van de Amerikaanse cul
tuur waarmee hij een zeer persoonlijke
band onderhoudt. Dat is het gemeen
schappelijke kenmerk in de vierdelige serie
'De wereld van Boudewijn Büch' die mor
gen bij de VARA van start gaat.
In de eerste aflevering komt de Ameri
kaanse televisie in het algemeen aan bod.
Büch vraagt zich het volgende af: als het
waar is dat in de Verenigde Staten alles
vijf jaar eerder gebeurt dan in Nederland,
klopt het dan ook dat de programma's op
de Nederlandse televisie over vijf jaar de
zelfde zijn als de Amerikaanse program
ma's van nu?
Boudewijn neemt de kijkers mee naar de
studio's van een aantal typisch Ameri
kaanse tv-produkties. Hij ontmoet een te
levisiedominee, neemt een kijkje bij de op
name van een quiz en een videoclip en
spreekt met de anchorman van een
nieuwsshow.
Telkens toetst Büch zijn opvattingen aan
die van Miles Beller, televisiecriticus van
de Hollywood Reporter. Beller heeft een
bijna Europese mening over het niveau
van de televisie in Amerika. Tenslotte
heeft Boudewijn Büch in de eerste afleve
ring van zijn 'Wereld' interviews met Mal
colm Jamal Warner, de acteur die de rol
van zoon Theo speelt in 'The Cosby Show'
en met de Nederlandse cineast Ate de
Jong. Vanuit Hollywood maakt De Jong
een vergelijking met de Nederlandse situa
tie.
Boudewijn Büch zet de lijn door die hij
oppakte met het zeer persoonlijk getinte
programma Büch meets Jagger over de
Britse (ex-)Stoneszanger Mick Jagger.
Büch trok met een cameraploeg naar de
Verenigde Staten en ging op zoek naar ele
menten van de Amerikaanse cultuur waar
mee hij zich verbonden voelt.
de
In de perste aflevering staat zoals gezegd
Amerikaanse televisie centraal. Büch
dook tv-studio's in, sprak met programma- ren"
Boudewijn Büch
makers en woonde opnamen bij van enkele
Amerikaanse produkties, zoals de spel
letjesshow Scrabble, die in 6 jaar tijd dik
1000 afleveringen heeft gehaald en zo mo
gelijk nog onnozeler is dan wat de Neder
landse televisie op dit gebied presteert.
Büch zocht de Nederlandse regisseur Ate
de Jong op in zijn met video bewaakte villa
in het luxueuze Bel Air. De Jong ont
vluchtte Amsterdam na zijn speelfilms Een
vlucht regenwulpen en Brandende liefde
om het in Hollywood te gaan maken. De
Nederlander vertelt over de aflevering van
Miami-Vice die hij regisseerde en die nog
niet zo lang geleden bij Veronica te zien
was. De regisseur blijkt van het scenario,
waarin buitenaardse wezens in een droom
(of was het toch echt?) een prominente rol
speelden, al even weinig te hebben begre
pen als de gemiddelde tv-kijker. „Ik dacht
dat de stewardess het script op de vlucht
naar Miami nog zou herschrijven", aldus
De Jong.
De Jong ontdoet zijn beroep verder
even van wat mythen. „Ik was meer een
politieman die regelde wie waar op welk
moment moest staan en was als enige in de
produktie vervangbaar". Rijk is De Jong
niet van Miami Vice geworden, zegt hij
zelf: „Ik heb er netto 1200 dollar aan over
gehouden". Maar zijn overige werk levert
hem voldoende geld op om de status in
Hollywood op te houden. Het schitterende
huis blijkt te zijn gehuurd, maar zoals De
Jong zelf zegt: „Alles in Hollywood is nep
en namaak en pronken met andermans ve-
- foto ger dijkstra
Büch treedt zijn onderwerpen onbekom
merd tegemoet. In een gesprekje met een
presentator van een tv-nieuwsshow, Bill
McCreary, heeft hij het over de kwaliteiten
waaraan zo'n anchorman moet voldoen.
Lelijk mag zo iemand in ieder geval best
zijn, dat kan ik aan u wel zien, zegt Büch
op zo'n moment doodgemoedereerd. En
Büch reageert ongelovig op het verhaal
van een tv-predikant die zegt dat hij gratis
boeken uitdeelt: „Zelf krijg ik daar tien
procent van".
Büch interviewde verder Malcolm Jamal
Warner, die de rol van zoon Theo speelt in
The Cosby Show en met de theaterproduk-
tie Three Ways Home op Broadway staat,
en woonde de opnamen van een videoclip
in de Mojave-woestijn bij. Samen met de
tv-criticus Miles Beller van de Hollywood
Reporter, die gemiddeld vier tot zes uur
per dag aan de buis opoffert, komt Büch
tot de conclusie dat de Amerikaanse televi
sie drijft op volksverlakkerij, maar de
vraag in hoeverre het er in de Hilversumse
studio's anders aan toe gaat laat Büch wij
selijk onbeantwoord.
De volgende afleveringen van De wereld
van Boudewijn Büch gaan over het jong
overleden tieneridool Buddy Holly, over
de Congresbibliotheek in Washington en
over de stijl van de jaren vijftig, die vorm
kreeg in jukeboxen, auto's, neonreclames
en rock 'n roll. In die laatste uitzending zit
onder meer een interview met Roy Orbi-
son, van wie deze week nog een concert
door "Veronica (jawel, weer dié omroep)
werd uitgezonden.
Door Dirk Vellenga
In de strijd om de Award voor de meest
smakeloze, vrouw-onvriendelijke, vooroor
deel-bevestigende en horizon-verengende
serie aller tijden begint langzamerhand
enige duidelijkheid te komen. 'Dallas'
heeft er tien jaar opzitten. De serie spot
met elke logica en zelfs met de dood. Op
de BRT zijn JR en zijn zombies elke don
derdagavond nog te bekijken.
Diezelfde BRT heeft ons nog even wat ver
gelijkingsmateriaal gegeven. Deze weken
zendt men op zondagmiddagen oude afle
veringen uit van 'Bonanza', met het be
roemde moederloze gezin in Virginia City
anno 1860, dat ons in de jaren zestig even
vertrouwd was als de familie Ewing in de
jaren tachtig.
De Cartwrights waren zo verschrikkelijk
deugdzaam en de tegenstanders zo door en
door verdorven, dat de kijker elke week
precies wist waar hij aan toe was. Little
Joe deed wel eens ondoordachte dingen en
Hoss, die dikke goeierd, wilde wel eens
wat al te snel zijn vuisten gebruiken. Maar
dan was er altijd Pa, Lome Green, die
voor kalmte zorgde, samen met zoon
Adam.
'Bonanza' draaide ons nooit een loer
voor de ogen. Met Pemell Roberts ver
dween Adam uit de serie en hij kwam
nooit meer terug. Dan Blocker (Hoss)
stierf in 1972. Lome Greene overleefde de
serie en mocht zelfs nog de ruimte in met
de serie 'Battlestar Gallactica'. Vorig jaar
stierf hij.
De Ponderosa-farm liep leeg en er wer
den geen pogingen gedaan vervangende
comboys aan te laten rukken. Wat de ma
kers van 'Dallas' zeker wel gedaan zouden
hebben. Michael Landon (Little Joe) is de
enige die actief is. Via 'Het kleine huis op
de prairie' belandde hij in de serie 'High
way to heaven', die de KRO nu elke vrij
dag om zeven uur op Nederland 1 uitzendt
met de titel 'De mysterieuze vreemdeling'.
Voor 'Bonanza' toonde de Belgische tv 18
afleveringen van de prehistorische zwart
wit serie 'The Long Hot Summer', waar
mee de AVRO in 1966 de feuilletonkijkers
aan zich bond. De nobele eenling Ben
Quick tegen de machtswellusteling Will
Vamer. Daarin zag je al de eerste verzwak
king. De man die 15 afleveringen de rol
van Varner had gespeeld werd vervangen
door een andere, die in de verte een beetje
op hem leek. Op dat moment werd het
mode een loopje te nemen met de trouwe
kijker.
Na 'The Long Hot Summer' kwam in
1967 'Peyton Place' naar ons land en tot
augustus 1973 wisten miljoenen meer van
Rodney Harrington en Constance Mac-
Kenzie dan van het kabinet-De Jong.
Maar ook daar werd gesjoemeld. De oude
Martin Peyton werd vervangen door een
geheel andere oude Martin Peyton. Een
paar weken later kwam de eerste weer te
rug.
Maar 'Dallas' overtreft alles. Okee,
stamvader Jock is echt dood en niet ver
vangen. Maar jaren later probeerden de
schrijvers van de serie toch nog even een
geintje uit. Er kwam een zekere Wes Par-
malee opdraven, die niet op Jock leek,
maar wel beweerde dat hij de oude Ewing
was. Zwaar gewond en toen weer plastisch
hersteld. Zelfs miss Ellie ging twijfelen.
Was dit een nieuwe versie van haar man?
Na maanden van onzekerheid werd Par-
malee ontmaskerd als een bedrieger.
Miss Ellie werd een jaar vervangen door
Donna Reed, maar het werd pas echt bar
en boos toen Bobby Ewing omkwam bij
een verschrikkelijk ongeluk. Hij wilde bui
ten 'Dallas' nog meer verdienen en werd
uit het verhaal geschreven. Pamela treurde,
maar kon het volgende jaar haar tranen
weer drogen. Bobby (Patrick Duffy) was
teruggekomen. Het was allemaal een
droom geweest, al die 26 afleveringen. Hij
stond gewoon onder de douche. Over de
stoel hing zijn jasje met daarin een nieuw
contract bij 'Dallas'.
Daarna verdween Pamela. Ook voor
haar werd een afschuwelijke ongeluk be
dacht. Een aantal weken keken we tegen
een vrouw in verband aan en lieten de ma
kers ons in de waan dat het allemaal nog
goed zou kunnen komen. Toen de dokto
ren het verband zouden gaan verwijderen,
bleek Pamela het ziekenhuis stiekem verla
ten te hebben. Ze vond zich te verminkt en
te lelijk. Dat wilde ze haar lieve Bobberd
niet aandoen.
Inmiddels is gebleken dat Pamela (Vic-
Inmiddels is gebleken dat Pamela
(Victoria Principal) toch niet zonder
'Dallas' kan en is het bijna zeker dat
ze in het volgende seizoen gewoon te
rugkomt. Dat moet het wereldpu-
bliek allemaal maar pikken. foto epa
toria Principal) toch niet zonder 'Dallas'
kan en is het bijna zeker dat ze in het vol
gende seizoen gewoon terugkomt. Dat
moet het wereldpubliek allemaal maar pik
ken.
De zekerheid van vroeger is helemaal weg.
Goed, JR is nog steeds onbeschaamd ge
meen, Cliff Barnes is steeds suffer gewor
den, miss Ellie is nog altijd erg bezorgd en
Ray Krebbs trekt steeds datzelfde pruil
mondje als hij problemen heeft. Maar ver
der lopen er wel erg veel jonge meiden en
kerels rond als nieuwe stoffering van de
lege glamourwereld van de Ewings. Ze
worden uitbundig gekapt en gekleed en in
het verhaal gegooid. Vaak kunnen ze aan
het eind van het seizoen de biezen weer
pakken.
'Dallas' is wreed, voor Kimberley Cry-
der die haar huwelijk heeft opgegeven voor
JR, voor Clayton Farlow die in verkeerde
kringen belandt en voor Bobby, die ver
wend wordt door Kay, maar nooit geluk
kig kan worden. De serie is vooral wreed
voor de kijker, die nu al tien jaar gepest en
getreiterd wordt. Wordt het niet eens tijd
voor een nieuwe serie, die ons kan bevredi
gen in onze diepste gevoelens van smake
loosheid?
Door Wim van Leest
Schrijven is een heel speciale bezigheid.
Wie uit het niets een boek weet te produ
ceren, is in hoge mate creatief bezig. Dat
het ook nog eens zeer zware arbeid is, zal
niemand verbazen. Een verhaallijn op pa
pier zetten is één ding, maar die lijn lees
baar en vooral boeiend maken is een nog
veel moeilijker ander ding.
Ook bij het schrijven geldt dat goed voor
beeld doet volgen. De kwalificitie 'goed'
bij volgen kan in dit geval niet meteen ver
leend worden. Naapers zijn immers per de
finitie nauwelijks interessant en een te
druk beoefend genre kan op den duur uit
groeien tot een literair bezien volstrekt on
interessante, maar niettemin enorme uit
was. Dat met naaperij tegemoet gekomen
wordt aan een overweldigende vraag van
gemakzuchtige lezers, blijkt uit de grote
oplagen van dokters- en kasteelromanntjes
en ook aan de enorme produktie aan decti-
ves en spionagethrillers.
Toch is het mogelijk om het imiteren
van andermans stijl tot kunst te verheffen.
Roger Moss, docent literatuur aan de uni
versiteit van Sussex, doet dat in zijn boek
'The game of the pink pagoda' dat hier on
langs als 'Het spel van de roze pagoda' bij
Agathon verscheen. Binnen het raamwerk
van een zelfbedacht 'spel' beoefent c.q. pa
rodieert Moss zo'n 26 stijlen, zoals die in
de Engelse literatuur voorkomen. Moss be
gint bij een mythologisch scheppingsver
haal. Daarna volgt Moss' kijk op o.a. Ho
merus, de Arthur-legenden, de middel
eeuwse roman, renaissance-literatuur, brie-
ven-romans, Oscar Wilde, Agatha Christie,
kinderboeken, thrillers, pulp en sciene fic
tion. Moss' aanpak is niet nieuw, maar hij
heeft er wel iets schitterends van gemaakt.
De manier waarop Roger Moss zich
door de diverse genres beweegt, getuigt
van veel inzicht. Moss heeft de historische
voorbeelden haarfijn ontleed, de construc
tieve elementen eruit gelicht en daarmee
vervolgens zijn eigen verhalen gemaakt.
De manier waarop die verhalen geschreven
zijn, toont een fenomenaal gevoel voor taal
en een beeldend vermogen waar je u tegen
zegt.
Het raamwerk van 'Het spel van de roze
pagode' is een fictief spel, waarin de spe
lers/lezers geacht worden de roze pagode
te bereiken. Ze moeten daarvoor gebruik
maken van een aantal vooraf afgesproken
ingrediënten, zoals personages en lokaties
en zich uiteraard aan de overigens zeer
ruim op te vatten spelregels houden. Als je
de toelichting op het spel leest, krijg je de
indruk dat het spel van de roze pagode
niets anders is dan een spel met het leven
zelf.
Moss nodigt weliswaar uit tot spelen,
maar vervolgens treedt hij zelf in de rol
Hier, helaas in zwart-wit, de roze pagode
van de speler/lezer. Hij vertelt zijn 26 ver
haaltjes en verweeft daarin telkens de
vaste ingrediënten. Steevast komt hij bij de
roze pagode uit en keer op keer verbaast
hij je met zijn knappe constructies.
Zodoende is 'Het spel van de roze pago
de' veel meer dan zomaar een reeks korte
verhaaltjes. Er loopt een rode, of in dit ge
val liever een roze draad doorheen. Die
draad is niet alleen maar een bindend ele
ment. Hij wordt na verloop van tijd een
houvast en herkenningspunt en hoe verder
je in het boek vordert, hoe benieuwder je
wordt naar de manier waarop Moss dit
keer de draad zal afwikkelen.
Omdat het 'Het spel van de roze pagode'
ondanks zijn fictieve karakter wel degelijk
een spel is, is het boek nog leerzaam ook.
Al naar gelang de historische datering van
het verhaal verbindt Moss aan zijn verha
len overeenkomstige wijze lessen. Hij laat
een Odysseus-achtige figuur ondergeschikt
zijn aan de wil van de goden; als een soort
middeleeuwse schrijver benadrukt hij de
nobele deugden van de hoofse liefde; aan
geland in de literatuur van de 19e eeuw
predikt hij fel moralistische lessen; hij te
kent haarfijn het van Oscar Wilde bekende
decadente fatalisme uit; hij geeft aan waar
de pleisters geplakt moeten worden op de
wonden van Engelsen die te lang in Brits-
Indië hebben vertoefd. Aanbeland in de
moderne tijd stipt Moss het probleem aan
dat de vergevorderde wetenschap ons wel
iswaar steeds meer antwoorden op levens
vragen geeft, maar daardoor minstens zo
veel nieuwe vragen oproept.
Een aantal keren besluit Moss zijn ver
haal met een open einde. Hij zet dan als
het ware de lezer aan om ook de verbeel
ding te gebruiken en als het ware mee te
spelen in 'Het spel van de roze pagode'.
Voor wie zich aan de hand van Moss ette
lijke malen in het spel begeven heeft, zal
dat niet moeilijk zijn.
Moss' boek is een prachtig staaltje van ver
telkunst. Moss beheerst die kunst in al zijn
facetten. Hij kan breedvoerig zijn waar dat
omwille van de stijl vereist is, maar hij kan
ook kort en bijna zakelijk in een paar
woorden een situatieschets neerzetten.
Het knappe van 'Het spel van de roze
pagode' is niet alleen de speelsheid waar
mee de literatuurgeschiedenis wordt be
handeld, het is ook de directe band die
Moss het hele boek door met zijn lezers
heeft. Hij geeft je als het ware het gevoel
dat je hem bij het schrijven terzijde staat,
dat je met hem mee denkt en mee speelt.
Bovenal is 'Het spel van de roze pagode'
een zalig boek om te lezen. Roger Moss
bezit een overvloed aan fantasie en heeft,
in tegenstelling tot veel collega-literatuur
docenten, zeer grote schrijverscapaciteiten.
Wie zo speels met taal en fantasie om kan
gaan, moet tot nog veel meer in staat wor
den geacht.
Roger Moss - Het spel van de roze pagode,
uitgeverij Agathon, prijs 34,90.
Adelaar, Braat. Lap en ik hebben, terwijl
door de geopende ramen het gezang van
vogels en het gejoel van spelende kinderen
naar binnen woei, lang zitten vergaderen
over de aanstelling van een jonge, repre
sentatieve kracht aan de balie. Eigenlijk
hadden we de procedure vorige week al af
gerond. Maar Lap was voor de dag geko
men met een exemplaar van „Justitiële
Verkenningen" (veertiende jaargang, juli),
waarin een wetenschappelijke link wordt
gelegd tussen zekere vormen van sportbe
oefening en crimineel gedrag (geweldple
ging, brandstichting, zwartrijderij, vanda-
hsme, spuitbusvergrijpen).
De samenhang met de zo verfoeide cri
minele gedragingen zien wij in de kracht
en vechtsporten, het voetbal en honkbal en
onder beoefenaren van de damsport.
Zwemmers, schaatsers en volleyballers
zouden, als groep, de genoemde criminele
inslag niet vertonen. Dat betekent dat we
Yvonne van Gennip wel, en Cruyff niet
aan de balie willen hebben. Erg veel crimi
nologische wijsheid is daar natuurlijk niet
voor nodig.
Het is maar goed dat Lap zo oplettend
is geweest, want na enig heen en weer bel
len en het uitdiepen van sportachtergron-
den van de voorliggende kandidaten kon
den we al snel besluiten om Flip Tak, die
we hadden voorgedragen, te laten vallen.
De jongen zag er netjes uit, kon een beetje
typen en kende de tarieven van de strip
penkaarten en de ligging van de zones in
het openbaar vervoer. Wat jammer echter:
Tak blijkt de vechtsport kung-fu te beoefe
nen en Braat meent zich nu te herinneren
dat Tak naar roet en benzine rook toen we
hem bezichtigden. Neen, we kunnen het ri
sico niet nemen.
Adelaar: „Waarom hebben we die jon
gen Fred Deet niet genomen?"
Lap: „die had een zelfgebreid pak aan".
Adelaar: „Laten we nog eens kijken
naar Carla Krik. Dat was toch een aller
aardigst meisje...". Braat graaft in de stuk
ken en leest voor: „Krik, Carla. MAVO,
19 jaar. Zachtaardig karakter. Heeft als
kind, met inzet van eigen leven, een ka
tertje van een wisse verdrinkingsdood ge
red. Als enige negatieve aantekening zie ik
hier dat ze drie boventanden mist. Die is
ze zeven jaar geleden kwijt geraakt bij een
uit de hand gelopen spelletje Mens erger je
niet. De enige sporten die zij thans nog be
oefent zijn het vlooienspel, het sjoelbakken
en het dammen".
Geschokt keken we elkaar aan. Carla?
Een damster? Beoefenares van een sport
die met brandstichting en geweldpleging in
verband wordt gebracht? We konden onze
oren niet geloven. „Het is toch wel ty
pisch", zei Braat, „dat basketballers op de
zwarte lijst staan en volleyballers niet. Dat
dammers besmet zijn en sjoelbakfanaten
vrijuit gaan". Hij heeft gelijk. Ik kan me
ook niet voorstellen waarom het kegelspel,
de priktol en de dominostenen een samen
hang zouden vertonen met de criminele
sector en de agressieve sjoelbak en het
vlooienspel niet.
Ik heb een aantal jaren op Oudejaars
avond moeten sjoelen, met als gevolg dat
de vingerkoten mijner wijsvingers nage
noeg verbrijzelden en op Nieuwjaarsdag
het hanteren van een champagneglas een
onmogelijkheid was geworden. Ik ken
iemand die door een in drift geworpen
sjoelschijf gedoemd is om beminnelijk
door een glazen oog te kijken. En werd
niet een aantal jaren geleden een bejaard
man tijdens een ruzie om een dubbel ge
speelde vlo door zijn eigen vrouw ge
wurgd? We hebben besloten tot geduld en
prudentie en zullen wederom een adver
tentie plaatsen voor een jong mens (mV)
aan de balie. Beoefenaren van sport of spel
behoeven niet te reflecteren.
