DESTEM
17QM F R E DITI El
Barbecueën, neem er de tijd voor
I
f
Muziekdozen luisteren
f
Paalzitters bekijken
in Noordwijkerhout
1
Win een Stem-verrassingspakket
DES
Biich
ontde
de St
De ku
en sn
F~
r e
r
r 1
l
l
W-
ZATERDAG r\
30 JUL119881C.
ft
specifiek zomers
Wachten
Kwetsbaar
ft
kijk daar eens
Carillion
Konijn
ft
verder landinwaarts
ft
even piekeren
achter
Reporter
Ben Quick
I
De barbecue is niet meer weg te denken uit
de zomerse keuken. Het is een populaire
en gezellige manier van eten, maar helaas
niet helemaal zonder gevaar. De GGD
Streekgewest Westelijk Noord-Brabant
heeft een lijst met handige tips samenge
steld.
Om snel en lekker te kunnen roosteren
heeft u een heel hete, witte gloed nodig,
met rode gloeipuntjes er onder. Geen
vuur Met echt vuur verbrandt het eten al
leen maar. Voor een goede, withete kool-
laag is het belangrijk, dat u zeker 3A uur
voordag u wilt beginnen de barbecue in
stalleert en aansteekt.
En bespaar daarbij niet op kolen. Ge
wone houtskool is goedkoop maar brandt
snel op, zodat u tijdens het roosteren kolen
moet bijvullen. Én dat geeft een heleboel
vies stof, vieze rook, vlammen en een vieze
smaak aan de gerechten. Briketten zijn be
ter, omdat ze, eenmaal heet, heel lang blij
ven gloeien. Bij het verbranden van houts
kool kunnen gemakkelijk schadelijke stof
fen vrijkomen.
Wordt het vlees te snel op het vuur gelegd,
dan komen die stoffen op het eten terecht.
Het is beter te wachten totdat de houts
kool met een laagje as is bedekt.
Petroleum is met geschikt om vuur aan
te maken. Petroleum verbrandt niet volle
dig, waardoor schadelijke stoffen ontstaan.
Gebruik voor het aansteken van de barbe
cue spiritus of, nog beter, aanmaakblokjes.
Door oververhitting of te lang verhitten
wordt het oppervlak van het vlees eerst
droog, dan zwart en tenslotte verkoolt het
vlees. Hierbij ontstaan schadelijke stoffen
(Een ander nadeel van te snel verhitten is
dat het vlees er van buiten wel gaar uitziet,
maar van binnen nog rauw is).
Tenslotte veroorzaakt vet dat uit het
vlees in het vuur druipt, de nodige schade
lijke stoffen. De ongewenste stoffen die bij
deze processen ontstaan kunnen de kans
op kanker vergroten.
Een zelfgemaakte barbecue van wat ste
nen en een stuk kippegaas is af te raden.
Gaas wordt meestal gemaakt van een lege
ring van diverse metalen. Kippegaas is niet
bedoeld om in contact te komen met voe
dingsmiddelen. Gebruik als rooster altijd
materiaal dat hiervoor bestemd is.
Vlees en kip zijn favoriet op de barbeque.
Dit zijn kwetsbare produkten en van na-
Barbecueën wordt door alle lagen van de bevolking met graagte gedaan. Onze
politici bijvoorbeeld doen zich elk Jaar voor het zomerreces te goed aan flink wat
geroosterd vlees. - fotoanp
ture besmet met bacteriën. In een warme
omgeving vermeerderen deze bacteriën
zich zeer snel. De omstandigheden tijdens
het barbecueën - warm weer, warmte van
het vuur - zijn dus ideaal voor bacteriën.
Tijdens het roosteren worden de bacteriën
gedood, maar leg het gare vlees dan niet
terug op het bord waarop eerst het rauwe
vlees lag. Neem hiervoor een schoon bord.
Natuurlijk is veilig barbecueën nog wel
mogelijk, maar neem de volgende punten
in acht:
- Voorkom de kans op oververhitting, ver
branden of schroeien. Een goede afstand
van het rooster is 25-40 cm.
- Neem geen vette vleessoorten. Hieruit
druipt veel vet in het vuur. Loopt er toch
vet uit, doof dan de vlam met een planten
spuit. Vaak is aluminiumfolie de oplos
sing.
- Eet geen donkere of verbrande stukken.
- Rooster het vlees goed gaar. Kook even
tueel dikke stukken zoals kippepoten kort
voor. Stukken dikker dan vijf centimeter
zijn niet zo geschikt om te barbecueën.
- Voorkom kruisbesmetting door keuken
gereedschappen en serviesgoed voor het
rauwe en voor het gare produkt gescheiden
te houden.
- Neem vlees, kip en groente niet te lang
van te voren uit de koelkast. Zet niet te
veel van te voren klaar.
- Maak rauwkost kort voor de maaltijd
klaar en was de groente goed.
- Zet een kleine braadslee op de rand van
het rooster om gare stukjes meteen van het
vuur te halen.
- Bewaar geen resten, ook niet van sau
sen.
- Blijf altijd bij het vuur, want barbecue
eten kun je niet genoeg omdraaien. Het
brandt jammer genoeg sneller aan dan je
zou denken.
- Zet de barbecue uit de wind, zodat u zelf
niet in de rook zit. En de buren zitten ook
graag uit de stank
- Met een emmertje met zand, een schepje
en een gieter vol met water naast de barbe
que, handelt u snel als er toch iets mis
mocht gaan.
- Hoe eenvoudig barbequen ook lijkt
houd kleine kinderen bij de barbecue van
daan.
- Gooi nooit tussentijds spiritus op de
barbecue, dit is levens gevaarlijk.
- Mocht u zich tijdens het barbecueën
verbranden. Denk dan aan de regel eerst
water de rest komt later. Dus koelen en
dan naar de dokter.
Door Rob Bruntlnk
„Ga jij maar buiten spelen!"
Het zal je maar gezegd worden. Je zou er
haast boos van worden. De toegesprokene
is er echter niet zichtbaar rouwig om; de
toegesprokene is een speeldoos.
Desbetreffend doosje maakt deel uit van
het Kijk- en Luistermuseum in het Gel
derse Bennekom. Tientallen mechanische
muziekdozen staan er opgesteld, van hand
palm-grootte tot metershoog. „Maar er is
één nadeel aan alle muziekdozen: als je ze
eenmaal hebt aangezet, moet je het hele
melodietje wel blijven afluisteren, want je
kunt het niet stopzetten. Sommige duren
gewoon veel te lang om tijdens een rond
leiding te laten luisteren", zegt Marieke
van den Hazel, terwijl ze een groep van
vijfentwintig bezoekers de museumzaal
rondleidt. „Vandaar dat dit doosje buiten
mag spelen".
Van den Hazel is tevens bestuurslid van
de stichting die het museum onderhoudt.
In het museum staan twee verzamelingen
geëxposeerd: een collectie mutsen, kos
tuums, gebruiksvoorwerpen en foto's van
Bennekom in vroeger tijden, en een unieke
en kostbare verzameling speeldozen.
De verzameling was een bezit van Ir. F.
Moltzer uit Bennekom. Na zijn overlijden
ging de collectie over in handen van een
daarvoor speciaal in het leven geroepen
stichting, de Moltzerstichting. Vanaf 1974
zit zij met het museum in een pand aan de
Kerkstraat, in het centrum van Bennekom.
In de verzameling valt een technisch on
derscheid te maken tussen de cilinder- en
schijvenspeeldozen. De cilinder speelde
tussen 1796 en 1885 de hoofdrol bij de ver
vaardiging van muziekdozen. De eerste
doos werd gemaakt door een Zwitserse
horlogemaker, die graag een muziekje uit
zijn horloge wilde laten komen. Het prin
cipe keek hij af van het carillion. Met de
nodige aanpassingen komt het erop neer
dat hij pinnetjes op een ronddraaiende ci
linder plaatste die tegen de ijzeren tanden
van een kam tikten. Elk tandje heeft een
andere toon. De hoogte en lengte van het
pinnetje bepaalt hoe hard en hoe lang de
toon de ruimte wordt ingeslingerd.
Vanaf 1885 werd de cilinder van minder
belang: de schijf werd ontdekt. Terwijl de
pinnetjes één voor één met de hand op de
cilinder moesten worden geplaatst, kon
een machine op tientallen schijven tegelijk
verhogingen aanbrengen.
Maar rond 1920 stortte de muziekdo-
zenmarkt in. De grammofoon kwam op en
vernietigde de behoefte aan de speeldoos.
Veel instrumenten kwamen op de vuilnis
hoop terecht, slechts sporadisch vervulde
de speeldoos nog de primaire functie. De
De zeer beweeglijke
banjospeler uit 1908
- foto kijk-en luistermuseum
industrie reageerde erop door steeds meer
de souvenir-kant op te gaan. Vooralsnog
met succes.
Van beide soorten speeldozen (met ci
linder en schijf) staan vele voorbeelden op
gesteld in Bennekom. Ze werden in ver
schillende vormen gegoten: bij voorbeeld
als sigarettendoosje, beker, kerstklok of
bierpul. Er staat zelfs een antieke pispot
waarin een muziekdoos is bevestigd. En de
modernere toilet-variant: trek aan het pa
pier van de toiletrol en een deuntje volgt.
Ook in de speelgoedsfeer was de speeldo
zen-industrie actief. Het leukste voorbeeld
daarvan is een wollig wit konijn, dat in een
groene kool zit verstopt. Zodra de veer is
opgedraaid, klinkt er een melodietje, wipt
het konijn vanuit de kool omhoog, hapt
het in de koolspitst ondertussen zijn oren
en duikt vervolgens terug in de kool.
Nog meer beweging zit er in een mecha
nische banjospeler, uit 1908. Met een
enorm geratel wordt de veer opgewonden,
maar het resultaat mag er zijn. Het is een
ingenieus schouwspel; bijna alles beweegt.
Zijn ogen, zijn schouders, de nek, de lin
kervoet die de maat meetikt.... En onder
tussen wordt niet vergeten de banjo te be
spelen.
In 1987 bezochten zesduizend mensen
het museum. Iedere bezoeker krijgt een
rondleiding en alle dozen zijn in werking
te zien. Gevolg daarvan is wel dat er regel
matig wat kapot gaat, en de reparaties zijn
zeer duur. „Maar ja", denkt Van den Ha
zel hardop, „wat moet je dan? Moet je die
dozen alleen maar laten zien? Een luister
museum in diepe stilte bezoeken...? Nee,
dat is niets. Dat zou jammer zijn".
Het Kijk- en Luistermuseum, Kerkstraat 1, 6721 VA
Bennekom, telefoon 08389-14629. Openingstijden: 1
mei-15 september, op dinsdag tot en met zaterdag
van 14.00-17.00 uur. In de periode 16 september-30
april, op woensdag en vrijdag van 14.00 tot 17.00 uur.
Groepen na afspraak.
'Verder landinwaarts' is een rubriek met
toeristische en culturele tips. De rubriek
komt tot stand iri samenwerking met ANP,
ANWB en het Nederlands Bureau voor
Toerisme.
Stolpboerderijen - In het Stedelijk Mu
seum in Alkmaar kan tot en met 14 augus
tus de tentoonstelling 'De stolp te kijk'
worden bekeken. In deze tentoonstelling
staat een typisch Noordhollands agrarisch
bouwwerk centraal: de stolpboerderij. Aan
de hand van foto's, plattegronden en teke
ningen wordt een beeld gegeven van de
ontwikkeling, de verschillende typen en de
constructie van deze boerderij. Ook wor
den voorbeelden getoond van goede of
slechte restauraties en renovaties van dit
pyramide-vormige bouwwerk, dat in hoge
mate het beeld van het Noordhollandse
landschap bepaalt. Het museum is ge
opend van dinsdag tot en met vrijdag van
10-17 uur, zon- en feestdagen 13-17 uur.
Paalzitten - In Noordwijkerhout heeft tot
en met morgen weer het wereldkampioen
schap paalzitten plaats. De 18 deelnemers
op de palen in het Oosterduinsemeer mo
gen hun palen in het geheel niet verlaten,
maar kunnen wel meegenieten van de di
verse activiteiten die rond het kampioen
schap plaatsvinden. Er zijn o.a. touwtrek
wedstrijden, er stijgt een luchtballon op,
de jeugd kan schatgraven en er is vuur
werk. Voor meer inlichtingen VW Noord
wijkerhout 02523-2096.
Frans festival - Rond de schilderachtige
Oude Haven en de kubuswoningen in Rot
terdam heeft tot en met morgen een Frans
festival plaats. De Parijse sfeer is een be
langrijk uitgangspunt voor dit festival. Zo
kunnen bezoekers o.a. een klein Montmar-
tre verwachten met veel lichte muziek,
dans, theater en mode. verder zijn er ten
toonstellingen, Franse reisorganisaties en
luchtvaartmaatschappijen en volop stok
brood, wijnen, kazen en andere Franse
heerlijkheden. Bezoekers kunnen vrijdag
en zaterdag vanaf 21.00 uur rond de Oude
Haven terecht. Op zondag kan het festival
vanaf 13.00 uur bezocht worden.
Country - Tijdens het Country en Western
Festival vandaag en morgen in Oirschot
treden o.a. Albert West en het orkest
Voice op. Dit optreden begint vandaag om
20.00 uur. Op zondag treden diverse coun-
try-groepen op. Verder zijn er attracties
waaronder een rodeo-stier, het ponyzitten
en een kop van Jut. Het festival duurt dan
van 14-20 uur.
Staphorst - Op de woensdagen 3 en 10
augustus kan de bezoeker nader kennis
maken met de gemeente Staphorst. Op een
groot aantal bedrijven wordt dan weer
open huis gehouden en krijgen belangstel
lenden voorlichting over de te bezoeken
Paalzitters In Noordwijkerhout op
Jacht naar de wereldtitel. - foto anp
bedrijven. Bezocht kunnen o.a. worden de
Nederlands Hervormde kerk, de Koren
molen Staphorst, het gemeentehuis en de
gemeentelijke museumboerderij. De natio
nale vlag en het bordje met het opschrift
'Staphorstdag' wijzen de weg naar de ob
jecten. De bezoektijden zijn van 10-12 uur
en van 13-17 uur. Voor meer inlichtingen
VW Zwolle 038-213900.
Glas - Leerdam: de naam van deze stad is
verbonden met glas. Op drie plaatsen in de
glasstad zijn exposities over glaskunst. 'De
smaak van glas' is te proeven in glasstudio
'De oude Hom' - een omgeving waar glas
wordt gemaakt - en waar de stichting 1000
graden Celsius (een club van glasverzame
laars) werk uit deze werkplaats toont.
Deze glasstudio van Willem Heesen ligt
aan de Vlietskant 6. In de binnenstad, aan
de Kerkstraat, bevindt zich het Hofje van
mevrouw van Aerden. Daarin bevindt zich
de expositie 'Een glazen architectuurma
quette' met geheel in glas gebouwde archi
tectuurmaquettes, waaronder een Rietveld.
De Rietveldacademie uit Amsterdam laat
tenslotte in De Meelfabriek aan de West-
wal kunstwerken in glas zien van een tien
tal docenten en (ex-)studenten van deze
academie. Tot 20 augustus; donderdag-za
terdag 11.00-16.00 uur en zondag 13.00-
17.00 uur.
Vingerplanten - In het Kruithuis in Den
Bosch is tot 4 augustus de expositie 'Vin
gerplanten' te zien. Daarachter gaat schuil
een presentatie op de scheidslijn tussen ge
bonden en vrije kunsten. Het motto is 'il
lustreren'; vanuit drie invalshoeken, on
derling alleen verbonden door humor met
een surreële inslag. Theo Barten laat teke
ningen zien waarbij de lijnvoering (ge
dacht vanuit de strip) belangrijk is. Ze ont
staan met mallen, sjablonen, passers, ar-
ceerapparatuur en airbrush. Sylvia Weve
heeft een enorme vaart (agressief en gewild
slordig) in haar tekeningen zitten. Ander
zijds maakt zij ze ook heel rationeel met de
computer. Studio Dumbar werkt vooral
met geënsceneerde foto's. Alle drie werken
voor grote uitgevers en bladen. Ma.-zo.
10.00 (zo 13.00)-17.00 uur.
Utrecht, een hemel op aarde - In het fraaie
Catharijneconvent aan de Nieuwegracht is
tot 18 september 'Utrecht, een hemel op
aarde'. Deze expositie is een van de hoog
tepunten van de manifestatie 'Utrecht
Middeleeuwse kerkenstad 1988' bij de vol-
tooing van de restauratie van de oude bin-
nenstadskerken. Het denken van de Mid
deleeuwse mens, zoals dat in de religie/
kerken tot uitdrukking komt, wordt aan de
hand van kostbare handschriften, relieken,
schilderijen etc. geïllustreerd. Uit Aken is
er de Liutharcodex; uit Emmerich de Wil-
librorddiarche; uit Keulen het Modoaldus-
kruis; uit Parijs het tiende eeuwse Apoca-
lypshandschrift etc. Di-zo. 10.00 (za./zo.
11.00)-17.00uur.
Hendrickje Stoffels - In Bredevoort in de
Achterhoek viert momenteel haar 800-jarig
bestaan met onder meer een tentoonstel
ling rond Hendrickje Stoffels, vrouw van
Rembrandt. Zij werd in 1626 in Brede
voort geboren, waar haar vader als ser
geant in garnizoen lag. Haar leven wordt
geïllustreerd met onder meer tien etsen
van Rembrandt, het wassen beeld van
Rembrandt uit Madame Tussaud, oude
prenten, archiefstukken en reprodukties.
Tot 15 augustus dagelijks van 10.00-21.00
uur ih de school 'Op 't Zand'.
Afrikaanse cultuur - Het Afrikamuseum in
Berg en Dal bij Nijmegen is de moeite
waard om je te oriëteren in culturele en ar
tistieke uitingen in zogeheten Derde-We
reldlanden. Tot half oktober extra: 'Het
sterke geslacht'; een expositie met film
over het leven van plattelandsvrouwen in
Nepal, Nederland en het Afrikaanse Bur
kina Faso. Zeven units waarin vergelijkin
gen worden gemaakt over aspecten van het
leven (wonen, gezin, werk etc.). In april '89
komt deze tentoonstelling naar Breda.
Ook de afgelopen week kwamen de puzzel
oplossingen weer met honderden tegelijk
binnen. De volgende drie Stem-lezers
sleepten een Stem-verrassingspaket in de
wacht:
A. Tak, Burgemeester Freijterslaan 94 in
Roosendaal
C. Kustermans, Patrijsstraat 30 in Hulst
C. Spinnewijn, De Casembrootstraat 2 in
Groede
De winnaars krijgen hun prijs zo snel mo
gelijk toegestuurd.
Ook deze week kunt u weer meedingen
naar een van de drie verrassingspakketten.
Los dus de puzzel op en zet de twee sleu
telwoorden die er uit af te leiden zijn, op
een briefkaart. Stuur die briefkaart voor
woensdag a.s. naar: redactie De Stem,
t.a.v. Even Piekeren, Postbus 3229, 4800
MB Breda.
gebraden
ribstukje
drabbig
4
kunst-
produkt
sint
ontharen
7
raam-
scherm
beest
on
kreukbaar
12
speel
goed
r>
8
bericht
gever
viseter
rijg-
snoer
tegen
over
grillig
harig
draadje
vakantie
slecht
viool
speler
knaag
dier
schaak
stuk
gewis
vrouw,
dier
15
oude
munt
onder
wijs
roofdier
kolftles
2
dieren
verblijf
bezor
ging
vloei
stof
11
10
muziekin
strument
met een
lepel eten
inwendig
orgaan
telwoord
uitvinder
van de
telefoon
zwaar
lijvig
in
boorling
grond
soort
buiten
muur
draag
baar
wiskun
dig getal
lastdier
hard ge
steente
militaire
insluiting
5
Javaans
orkest
gemeen
schappe
lijke
weide
com
mando
zuurdeeg
13
stad in
Duitsland
14
droog-
vloer
rivier in
Engeland
20
visgerei
18
tussen-
zetsel
hier
of daar
voor
zetsel
draag-
balk
f
muziek
noot
symbool
van neon
17
idee
vrucht
baar
19
maan
godin
steun
paal
9
slot
woord
16
Welke woorden vormen de letters in de vakjes 1 t/m 10 en 11 t/m 20?
11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
Van onze
Boudewijn Biich kri
Verenigde Staten er
naar elementen van
tuur waarmee hij
band onderhoudt,
schappelijke kenmer
'De wereld van Bou
gen bij de VARA va
In de eerste afleve
kaanse televisie in I
Büch vraagt zich he
waar is dat in de
vijf jaar eerder gebe
klopt het dan ook d
de Nederlandse tele
zelfde zijn als de A
ma's van nu?
Boudewijn neemt
studio's van een
kaanse tv-produkties
levisiedominee, neen
name van een quiz
spreekt met de
nieuwsshow.
Telkens toetst Büch
die van Miles Beller
de Hollywood Repo
bijna Europese mer
van de televisie in
heeft Boudewijn Büc
ring van zijn 'Wereld
colm Jamal Warner,
van zoon Theo speelt
en met de Nederla
Jong. Vanuit Hollyw
een vergelijking met
tie.
Boudewijn Büch
oppakte met het zee
programma Büch rr
Britse (ex-)Stoneszan
Büch trok met een
Verenigde Staten en
menten van de Amen
mee hij zich verbonde
In de perste afleven,
de Amerikaanse tele
dook tv-studio's in, sj
Door Dirk Vellenga
In de strijd om de A
smakeloze, vrouw-om
deel-bevestigende en
serie aller tijden be
enige duidelijkheid
heeft er tien jaar op
met elke logica en ze
de BRT zijn JR en zi
derdagavond nog te b
Diezelfde BRT heeft
gelijkingsmateriaal gi
zendt men op zondag
veringen uit van 'Bo
roemde moederloze g
anno 1860, dat ons in
vertrouwd was als de
jaren tachtig.
De Cartwrights wai
deugdzaam en de tege
door verdorven, dat
precies wist waar hij
Joe deed wel eens one
Hoss, die dikke goei
wat al te snel zijn vui:
dan was er altijd Pi
voor kalmte zorgde
Adam.
'Bonanza' draaide
voor de ogen. Met 1
dween Adam uit de
nooit meer terug. E
stierf in 1972. Lome
serie en mocht zelfs r
de serie 'Battlestar G
stierf hij.
De Ponderosa-farm
den geen pogingen j
comboys aan te laten
kers van 'Dallas' zeke
hebben. Michael Lan<
enige die actief is. Vii
de prairie' belandde 1
way to heaven', die d
dag om zeven uur op 1
met de titel 'De myste:
Voor 'Bonanza' toond
afleveringen van de f
wit serie 'The Long I
mee de AVRO in 1966
aan zich bond. De
Quick tegen de mac
Varner. Daarin zag je
king. De man die 15
van Varner had gespt
door een andere, die ii
op hem leek. Op dal
