>nds keert
•ag uit
►bilisten
BRITTEN VREEMDE EENDEN IN EUROPESE MILIEUBUT
£IoAH o*wtut
pE NOORDZEE kent een rijke flora en fauna. De ondiepe delen
L de zanderige binnenzee achter de Waddeneilanden fungeren
Ljs kraamkamer voor vis, schaal- en schelpdieren. De Noordzee
[wordt druk bevaren en bevist, uit de bodem worden grote hoe
veelheden gas en olie gewonnen en in de zomermaanden slaan
honderdduizenden vakantiegangers hun tenten op aan de
Levers. Op zich allemaal geen probleem, ware het niet dat de zee
sinds jaar en dag ook de rol vervult van het rioolputje van West-
Europa. Vorig jaar november spraken de ministers van de
j Noordzeestaten in Londen met elkaar af om de vervuiling van
LeNoordzee met de helft terug te brengen. Een nobel en begrij
pelijk streven, want steeds duidelijker blijkt hoe ernstig het met
IEuropa's belangrijkste randzee gesteld is. Zeehonden sterven bij
bosjes, algenplagen steken de kop op en de waterkwaliteit laat
steeds meer te wensen over. Een verhaal over nestbevuiling en
bestuurlijke onmacht.
Gestolen
Noodzaak
DE AFGELOPEN week ontving
lister Smit-Kroes van Ver
teer en Waterstaat de West-
Huitse milieuminister Töpfer op
bet waddeneiland Vlieland.
Onderwerp van het ministe
rieel overleg was de Noordzee-
Ivervuiling.
Vreemde eend
Zelfreinigend
Weerstand
Besmetting
Leukemie
Belasting
figels viel te beluisteren op
tv in de week dat de dolge-
kte hondekuil-killers plot.
[ling groot nieuws waren
ordat ze paarden en kinde-
Jn hadden doodgebeten. De
ederlandse journaaldienst
Irak van pitboels. De Belgj.
:he burgemeester, die de ca-
:ne vechtmachines een ver-
Jhijningsverbod had opge-
gd in zijn gemeente, noemde
fct ondier piet puul. Daar
ek ik even van op, want hel
Ingetje dat in de tweede klas
gerschool een bank met mij
elde heette Piet Buul. De
derlandse cineast van we-
lldnaam (Oscar-winnaar),
Ie gebruik maakte van het
anbod van radio 4 om be
ende Nederlanders op dins-
kgochtend van 7 tot 9 hun
Jvoriete klassieke platen te
Iten draaien, noemde in zijn
fogram de Britse dirigent
Sr Neville Marriner maar hij
emde hem Soeur Newel
lurraainer.
De Fransen houden niet
an Engelse woorden en vei-
angen ze door Franse. De
bmputer heet in Frankrijj
an ook niet con-pjoe-taire
haar 'ordinateur'. Dat is niet
prlijk. Zo komen we niet tot
turo-Engels. Wat dat betreft
jtogen de Nederlanders pio-
liers genoemd worden. In De
Item van 26-4-'88 adver-
erde een Nederlandse firma
het schommelstoelen met een
|ane zitting. Geen vaticane of
ranciscane, nee, gewoon cane
litting i.p.v. rieten zitting (ca-
fce-bottom chair). Een fabri
kant van een frisdrank legt
lit in z'n reclamebiljetten dat
ijn drank haar frisheid
Jankt aan de aanwezigheid
ran zowel lemon als lime
Ip.v. citroen en limoen. Ne
derlanders dienen dat te
Inappen en zo niet dan werkt
let spreekwoord: wat je ver
paalt is lekker.
•ffifiTEM EXTRA MAANDAG 18 JUL11988
T47
Radio-actieve vervuiling
zeewater neemt fors toe
Het aantal nieuwe letsel-
schadeclaims nam toe van
1.120 in 1986 tot 1.315 in
I Het bedrag aan uitgekeerde j
letselschade steeg sterk: met 38
I van 7,8 miljoen naar 10,9mil-
I joen gulden.
Door het Waarborgfonds wordt
ook de schade vergoed die is 1
toegebracht aan gestolen mo
torvoertuigen. Gezien het grote
aantal gestolen auto's (vorig
jaar 19.000, waarvan er circa
7.000 niet werden teruggevon
den) valt het schadebedrag van j
1,7 miljoen gulden nog mee. De
meeste claims kwamen bi) de
verzekeringsmaatschappij en
terecht: het Waarborgfonds i
hoefde slechts in 575 gevallen j
tot uitkering over te gaan.
Mr. Droogleever vindt het e
harde noodzaak dat het rijden#
met een onverzekerd voertuijf
in ons land hard wordt aange-j;]
pakt: „Naar schatting van i
Rijksdienst voor het Wegver-I
keer gaat het om 8 van hel
Nederlandse wagenpark; in to
taal rond 450.000 auto's. Politie;I
en Justitie voeren sinds 1987 al
een duidelijk strenger beleid
nu bij algemene verkeerso
troles ook de verzekering vas
de wagen wordt gecontroleerd
We zijn daarmee op de go
weg".
In 1965 is het Waarborgfonds J
in het leven geroepen om in
vallen waarin geen beroep of
een verzekeraar kan word® I
gedaan, benadeelden onder b®
paalde voorwaarden schade J
loos te stellen. Met ingang van
januari van dit jaar kent W
Waarborgfonds een 'eigen risi- I
co' bij iedere goederenschade I
claim van ƒ200.-; schade te» r
gevolge van letsel of overlijd®
wordt volledig vergoed.
Het Waarborgfonds need!
alleen schadeclaims in behanj
deling die veroorzaakt z'ïl
door motorvoertuigen. Scha»
ten gevolge van vandalisme
door dieren komt niet voor vtf|
goeding in aanmerking, eved
min als schade die door
braak aan een auto ontstak}
Schade die aan een terug#
vonden, gestolen motorrijt»
door toedoen van de onrecWJ
matige bestuurder blijkt te flfl
ontstaan, wordt ook niet d»
het Fonds vergoed.
oorConny van Gremberghe
Ha afloop van de bijeenkomst kon-
digde de bewindsvrouwe aan dat zij
|er voor zou zorgen dat de lozing van
bitraten en fosfaten op de rivieren
p korte termijn drastisch zou wor
sen beperkt.
e manier waarop zij de zaak denkt aan te
jakken, wilde zij echter niet kwijt, omdat
landbouwminister Braks nog niet op de
loogte was gebracht van haar actieplan,
traten over nestbevuiling en zoeken naar
(oplossingen wordt veelvuldig gedaan. Niet
felleen op Vlieland. In juni vergaderden de
[Parijse commissie en de Oslo-commissie,
jraarin vertegenwoordigd de EG-landen
i andere Noordzeestaten, (zoals Zweden)
Ichter gesloten deuren in de Portugese
[oofdstad Lissabon.
Deze ambtelijke werkgroepen hebben
Jls belangrijkste taak programma's en
jnaatregelen te ontwikkelen om de vervui-
ing van de randzeeën vanaf het land (Pa-
fcjse commissie) en de verontreiniging van
lards wateren door droppingen tut de
jucht, afvalverbranding op zee en illegale
tortingen vanaf schepen (Oslo-commis-
Jie) uit te bannen of te beperken.
Op de Internationale Noordzeeconfe-
rentie, eind november 1987 in Londen,
jrerden door de EG-landen afspraken ge
haakt om de chemische verontreiniging
ianaf het land van de Noordzee, Ierse Zee
n Noordoostelijk deel van de Atlantische
:eaan met 50 procent terug te brengen
boor de mogelijke vervuiling aan de bron
pan te pakken met de best voorhanden
ajnde technische hulpmiddelen. Sinds die
:onferentie heeft de Parijse commissie nog
hreinig voortgang geboekt. Dit tot grote te
leurstelling van de milieu-organisaties in
pinnen- en buitenland.
De stellingname van de Noordzeestaten
i Londen zou volgens de milieubewegin
gen de leden van de Parijse commissie
moeten hebben wakker geschud. Het uit
gangspunt van de ministers zou namelijk
pE gelegenheid moeten zijn om de inter-
lationale regelgeving tegen de vervuiling
irastisch aan te scherpen. Vandaar ook
lat een delegatie van Greenpeace Interna
tional in juni haar opwachting maakte in
isabon.
lewapend met een eigen regelgeving, in
[eite niet meer dan een verscherping van
in Londen gemaakte afspraken,
trachtte de milieubeweging door intensief
(ohbywerk de leden van de Parijse com-
Bie voor haar zienswijze te winnen. Te-
internationale vertegenwoordiging
«o t weinig van de milieu-activisten heb-
Dat bleek ook bij een eerdere corn
er .sie-vergadering twee jaar geleden in
Mterdam, toen delegatieleden via een
retorecht Greenpeace buiten de deuren
pn de conferentiezaal hielden. Ook vorig
aar in Cardiff en afgelopen maand in Lis-
abon bleef de milieu-organisatie buiten
pel staan.
Hoe het ook zij, de roep om een grote
shoonmaak van de drukst bevaren zee ter
wereld klinkt steeds harder. Typerend is
dat de roep met name /anaf het continent
klinkt. Westduitsland, Nederland, Noor
wegen, Zweden en Denemarken hebben
duidelijk stelling genomen. Minister Smit-
Kroes mag dan de inhoud van haar fosfa-
tenbestrijdingsplan nog niet bekend wil
len maken, de Westduitse milieuminister
Töpfer deed dat vorige week wel. Hij wil
de landbouwgronden langs de Duitse stro
men gedurende een lange periode braak
laten liggen. Verder zouden overal aan die
rivieren fosfaatzuiveringen moeten ko
men.
De Engelsen blijven vooralsnog een
vreemde eend in de Europese milieu-bijt.
Hoewel ook de Britten zich vorig jaar no
vember schaarden achter de afspraken
van de andere Noordzeestaten om de ver
ontreiniging van Noordzee en Ierse Zee
met de helft te reduceren, blijven zij door
gaan met grootscheepse dumpingen van
vliegas, mijnafval, zuiveringsslib, haven-
slib en industrieel afval. „De Engelsen zijn
werkelijk op een schizofrene wijze bezig
de zeeën te verzieken", legt Henk Kersten
van Greenpeace-Nederland uit.
„Het zou niet correct zijn als we zouden
stellen dat de Britten helemaal geen maat
regelen hebben getroffen om de lozingen
op zee te beperken. Het gebeurt namelijk
wel, met name aan de hun oostkust. De
meest gevaarlijke lozingen, van het kern
energiepark Sellafield aan de westkust en
de chemische industriën bij Liverpool,
gaan echter onbeperkt door. Het komt er
op neer dat de Britten bezig zijn om hun
voordeur te sluiten, om gelijkertijd hun
Watervervuiling door olie is direct
zichtbaar en leidt in veel gevallen met
een tot maatregelen. De Noordzee
wordt echter op onzichtbare wijze door
tal van andere stoffen veel heviger ver
vuild. - foto anp
achterdeur verder open te doep. Welke
deur ook open is, dat maakt niet uit, want
de schadelijke stoffen die in de Ierse Zee
geloosd worden komen op den duur, via
een omweg toch in de Noordzee en het
noordoostelijke deel van de Atlantische
Oceaan terecht", aldus Kersten.
De Britten, in feite ongewild de uitvin
ders van industriële verontreiniging, heb
ben altijd al op bijzondere manieren de
milieuproblemen bekampt. Hogere
schoorstenen verlosten de Britse indus
triesteden kort na de Tweede Oorlog van
hun smogprobleem, met als gevolg dat de
buurlanden aan de andere kant van de zee
opgezadeld werden met de zure regen. Het
gebrek aan zuurstof in de wat grotere En
gelse rivieren werd aangepakt met zoge
naamde bubbelinstallaties, die grote hoe
veelheden zuurstof in de rivieren pomp
ten. Het lozen van radio-actief afval zien
de Britten vooralsnog niet als een echt
probleem, omdat het slechts om geringe
hoeveelheden gaat.
Ook dumpingen van chemisch afval erva
ren de Britten niet als een gevaar voor het
zee-milieu. Zolang de waterkwaliteit van
de kustwateren goed is, zijn de Engelsen
niet genegen om drastische maatregelen te
treffen. Vooralsnog blijven zij zich echter
-als drenkelingen aan een wrakstuk-
vastklampen aan de stelling dat het zee
water een groot reinigend vermogen kent.
En dat zit de milieu-activisten dwars, om
dat de Britten vorig jaar in Londen zich
achter de continentale bondgenoten
schaarden.
Afgesproken werd toen dat de deelne
mers aan de Noordzeeconferentie de ver
vuiling van de Noordzee via de rivieren bij
de bron zouden aanpakken. Technische
maatregelen dienden getroffen te worden
om elke vorm van verontreiniging bij
voorbaat bij de bron aan te pakken. Het
Verenigd Koninkrijk stemde in met de
voorgestelde aanpak.
Neemt niet weg dat Sellafield, in het
verre verleden Calder Hall genoemd en
enkele jaren geleden bekend staand onder
de naam Windscale, haar dodelijke afval
stromen in de Ierse Zee blijft spuien. De
Ieren pogen de laatste jaren op allerlei
manieren de Britse regering op andere ge
dachten te brengen. De Ieren wisten zelfs
op 20 februari 1986 het Europees parle
ment zover te krijgen dat een overweldi
gende meerderheid van de Europarlemen
tariërs een sluiting van Sellafield eiste.
Ook in Albion zelf nam de weerstand te
gen de vervuilende kernfabriek in Noord-
west-Engeland toe. Dit naar aanleiding
van tal van ongelukken, die zich in de fa
briek hadden voorgedaan (driehonderd in
35 jaar). Een rapport over de toestand in
Sellafield werd samengesteld door de mi
lieucommissie van het Britse Lagerhuis.
De voornaamste conclusie luidde: „Binnen
twaalf maanden moeten de nodige verbe
teringen worden aangebracht of anders
dient de opwerking worden gestaakt".
Nu, anderhalf jaar na publicatie van het
rapport, draait Sellafield nog steeds op
volle toeren. De Ieren blij yen nog steeds
aandringen op de sluiting van de fabriek.
Zo ook afgelopen maand nog in Lissabon.
Sinds het begin van de j aren '50 wordt in
Sellafield - aan de rand van het Lake Dis
trict, ironisch genoeg Engelands meest on
bedorven natuurgebied- op chemische
wijze uranium en plutonium gescheiden
van uitgewerkte brandstofstaven uit
kerncentrales. Bij dat proces komt een
grote hoeveelheid radioactief afval vrij
dat via pijpleidingen in de Ierse Zee ge
loosd wordt. Volgens berekeningen van
onderzoekers van de universiteit van Ox
ford is tot op heden zo'n halve ton pluto
nium in zee geloosd.
De Britten, vasthoudend aan het zelfreini
gend principe van zeewater, gingen er in
eerste instantie vanuit dat de stof door
verdunning geen gevaar meer zou opleve
ren voor mens of dier. Door die houding is
het mogelijk geworden dat de Ierse Zee
momenteel te boek staat als de meest ra
dio-actieve zee ter wereld.
Verschillende onderzoeken hebben uit
gewezen dat de radio-actieve besmetting
zich niet alleen beperkt tot de Ierse Zee.
Scandinavische wetenschappers troffen
door Sellafield geloosde radio-actieve
stoffen aan bij de kust van Groenland.
Britse onderzoekers vonden sporen terug
bij de eilandengroep Spitsbergen. Via de
zeestromingen worden radio-actief be
smette sedimenten meegevoerd tot aan de
kusten van de overige Noordzeelanden.
De opmars van de radio-actieve be
smetting van de zeeën lijkt niet te stuiten.
Een onderzoeksteam van de universiteit
van Bremen ontdekte in mei van dit jaar
dat ook de Franse opwerkingsfabriek bij
Cap de la Hague een aandeel in de besmet
ting van het Kanaal en Noordzee levert. In
zeewier op de Kanaaleilanden werden
sporen van verhoogde radioactiviteit aan
getroffen, zo ook in wier op het strand bij
de toeristenstad Saint Malo.
De Duitse onderzoekers concludeerden
dat de plaatselijke bevolking en de toeris
ten geen gevaar liepen, omdat de gemeten
waarden relatief gezien laag waren. Niet
temin adviseerden de deskundigen de be
volking van de Kanaaleilanden om af te
zien van het gebruik van zeewier als mest
stof voor de teelt van groenten.
wij er vanuit dat dit afkomstig is van de
opwerkingsfabriek van Cap de la Hague,"
benadrukt hij.
Het Britse Bureau voor Stralingsbe
scherming gaat er vanuit dat van de totale
hoeveelheid straling waaraan de Europese
bevolking wordt blootgesteld als gevolg
van, civiele en militaire nucleaire activi
teiten driekwart veroorzaakt wordt door
Sellafield, acht procent door de Franse op
werkingsfabriek bij Cape de la Hague en
in een zeer kleine mate door de snelle
kweekreactor in het Noordschotse Doun-
reay.
Het plutonium-gehalte in de Noordzee
is volgens dit Britse instituut vijf maal ho
ger dan als gevolg van fall-out van atmos
ferische atoomproeven mag worden ver
wacht. Na stopzetting van de atmosferi
sche kernproeven in 1962 - met uitzonde
ring van die van de Fransen, die sinds die
tijd stug doorgaan met atoomproeven in
de Stille Zuidzee - liep de radio-activiteit
in het zeewater tot 1971 voortdurend terug.
Sinds het begin van de jaren '70 hebben de
nucleaire opwerkingsfabrieken ervoor ge
zorgd dat het plutonium en caesiumge-
halte in" het zeewater fors is toegenomen.
Het grote gevaar van de radio-actieve
vervuiling zit hem in het feit dat de stra-
lingsactieve elementen zich binden aan se
dimenten. Deze komen -ondermeer door
de getijdebewegingen - weer aan land te
recht. De zon droogt de sedimenten
waarna de radio-actieve straling weer in
de atmosfeer terecht komt. Uit een rapport
van de Britse commissie voor de Medische
Aspecten van Radioactiviteit in het milieu,
dat vorige maand gepubliceerd werd, is
gebleken dat de bevolking die in de nabij
heid van de twee Britse opwerkingsfa
brieken wonen een verhoogde kans lopen
op leukemie. Voorzichtig concludeerde de
door premier Tatcher ingestelde werk
groep dat de leukemiegevallen aan de
Schotse Noordkust 'naar alle waarschijn
lijkheid' veroorzaakt waren door de uit
stoot van nucleair afval door de fabriek bij
Dounreay.
Een eerder onderzoek had al aange
toond dat het aantal leukemiegevallen aan
de noordwestkust van Engeland, bij Sella
field, aanzienlijk hoger ligt dan het Britse
nationale gemiddelde. In Ierland werd be
wezen dat een ongeluk in de jaren zestig in
de toenmalige Windscale-centrales leidde
tot geboortegolf van mongooltjes in het
Ierse Dundalk.
Terug naar de Noordzee, terug naar de
verontreiniging. Het plantaardig en dier
lijk leven in die plas wordt ook bedreigd
door de lozing van PCB's (polychorinated
Biphenols), een verzamelnaam voor gifti
ge, niet afbreekbare stoffen.
In de jaren '60 waren de chemische in
dustriën zich al bewust van de schadelijke
uitwerking die deze stoffen konden heb
ben op milieu, dier en mens. In die tijd
gold echter nog het door de Britten ge
koesterde principe van de zelfreinigende
werking van de zee. Pas in de loop van de
jaren '70 kwam de ommezwaai en reali
seerde de mens dat het toch beter zou zijn
om die stoffen niet willekeurig in zee te
dumpen.
Een ommeslag in de gedachtengang die
ietwat te laat kwam voor duizenden zee
vogels, zeehonden, vissen en schelpdieren
in het Noordzee-gebied, die door de lozing
van PCB's beavttende stoffen het loodje
legden.
Opvallend is het gegeven dat de Parijse
Commissie een verregaand onderzoek
naar de effecten van PCB's op in zee le
vende organismen niet wenst in te stellen,
omdat de lozingen van PCB's de laatste ja
ren redelijk aan banden zijn gelegd. In
Lissabon poogden leden van de milieu-or
ganisaties de commissieleden zover te
krijgen dat zij een, dergelijk grootscheeps
onderzoek tbch in óveryfggirig ?ouden ne
men.
Een klein succesje boekten de milieu-acti
visten uiteindelijk toch nog in Portugal.
Overigens niet bij de Parijse commissie,
maar bij de zogenaamde Oslo-commissie,
die zich ondermeer boog over de verbran
ding van chemisch afval op zee.
De commissieleden kwamen met een re
gelgeving voor de reductie van zeever-
brandingen. Dit naar aanleiding van de
milieu-ministersconventie in Londen vo
rig jaar november. Voor het eind van 1991
zal het verbranding van chemisch afval op
zee, dat door het bedrijf Ocean Combus
ting Services (OCS) met het verbrandings
schip Vulcanus II verzorgd wordt 100 mijl
ten noordwesten van Den Helder, met 65
procent gereduceerd moeten zijn. Tegen
1995 moet het met de verbrandingen op zee
definitief gedaan zijn.
Kersten toonde zich vorige week inge
nomen met het besluit van de leden van de
Oslo-commissie. „Gaan we uit van de
voorgestelde reductie, dan blijft er tegen
1992 slechts 35.000 ton chemisch afval over
dat in aanmerking komt voor verbranding
op zee. Dat is volgens ons een te geringe
hoeveelheid om de zeeverbranding nog
winstgevend te maken. We verwachten
dan ook nog voor 1995 van deze vervui
lende activiteit verlost te zijn," aldus de
Greenpeace-woordvoerder.
Volgens Greenpeace-woordvoerder Ker
sten vormt het dagelijks lozen van ette
lijke miljoenen liters radio-actief afval
water een enorme belasting voor het eco
systeem van de Ierse en Noordzee. „Een
verhoogde radioactiviteit, enkele malen
hoger dan de normale achtergrondstra
ling, is al waargenomen in het estuarium
van de Westerschelde. Vooralsnog gaan
Greenpeace in actie: leden van de
milieubeweging enteren het Britse
schip Hounslow om te voorkomen dat
het op de Noordzee zijn lading zal
dumpen. fotoap
Protest in Den Haag bij de Britse am-
bassase tegen de lozingen van nucleair
afval door het kernenergiepark van
Sellafield.
1
