'Ik bedrieg de mensen en verkoop ze fantasie' GOOCHELAAR RICHARD ROSS: Sting, INXS en Adams uitschieters festival Geen ex peuterzj Vmbaulit Iilieuliel Een zestal sub-en perverzen ■DE STEM EXTRA OP MAANDAG 4 JUL11988 Wat moet een gooche laar in deze tijd van chips en computers? Hoort het vak niet thuis in de antieke beroepen gids van Jan en Kasper Luyken? Shows Expositie over goochelkunst en wetenschap Diefstal Paranormaal ZIGGY MARLEY LAAT HET AFWETEN OP ROCK TORHOUT MEDISCHE RUBRIEK Hartinfarct door stress? duurdere' en 'goec ;en sterk teruglie /erschil tussen Got erneuzen (de goe leid ruim 83 procei laat bedri ft/its?* pro1 LUtomobilis ia aanrijdin loorgeredei T48 Door Mick Salet Tegenwoordig kan ieder een wondertjes verrichten. Koks met twee linkerhan den toveren een pan soep uit een zakje. En met één druk op de knop kijk je straks rechtstreeks naar de finale op Wimbledon. Wie kijkt er nou nog op van een magiër die een konijntje uit zijn hoge hoed tovert als het een echte medicijnman al ge lukt is om een baby uit een rea geerbuis te halen? Richard Ross schudt het hoofd. „Goochelen is niet uit de tijd. Het komt juist weer in de mode. Aan de ene kant is het wel zo dat mensen minder op kijken van nieuwe staaltjes van techniek. Dat is logisch. Vroeger kon je mensen met al les verbazen. Maar sinds er mensen op de maan zijn ge weest, is het allemaal een stuk moeilijker geworden. Aan de andere kant maakt al die technische vooruitgang de mensen juist weer rijp voor de goochelkunst. Ze dénken dat ze alles weten. Maar als ik een si garet in mijn neus laat ver dwijnen en even later uit mijn oor haal, dan vraagt iedereen zich af hoe dat nou kan? Hoe is dat technisch mogelijk? Als mensen zich dat afvragen, heb ik ze dus toch kunnen verbazen en ben ik als goochelaar ge slaagd. Weet je, hoe ontwikkelder mensen zijn, des te makkelijker ze te beduvelen zijn. Goochelen voor kinderen is veel moeilij ker. Die zijn zo nuchter. Als ik een sigaret laat verdwijnen, willen kinderen gelijk ik mijn mouw of mijn broekzak kijken. Want die sigaret moet toch èr- gens zijn- Bij kinderen zie je ook dui delijk dat de tijd van de goo chelaar niet voorbij is. Kinde ren zijn gewend aan de televi sie. Hebben autootjes die op af standsbediening rijden. Maar als ik een lege trommel laat zien en die dan opeens, sim-sa- la-bim, vol koekjes tover, dan kijken ze toch wel raar op. Dat ze live naar een popcon cert in Londen kunnen kijken, dat vinden ze heel normaal. Over computers en kleine re kenmachientjes hoef je ze niets te vertellen. Maar dat iemand vlak voor hun neus een lege koektrommel vol kan gooche len, dat hebben ze nog nooit ge zien. Dan zien ze iets gebeuren dat ze niet kunnen verklaren. Ook al weten mensen alles van de techniek, al zijn ze hoogleraar in de computerkun- de, dan nog laten ze zich door een goochelaar bedriegen. Juist omdat ze zo scherp opletten, heb je de mogelijkheid ze af te leiden. Want dat is goochelen. Een vindingrijke manier om men sen zand in de ogen te strooien. Om ze te bedonderen waar ze bij zitten. Goochelen is het creëren van illusies." Het is ook amusement. Is het mogelijk om in Nederland een belegde boterham met het goo chelen te verdienen? Van tv-- optredens zal een goochelaar Sinds vorige week is er in het Haagse Museon een tentoonstelling te zien over goochelkunst en wetenschap. Een expositie met flesjes die nooit leeg lijken te ra ken, vrouwen die zich door midden laten zagen en weer aan elkaar laten plakken en kaarten die anders zijn dan ze ogen. Om het bezoek aan het museum niet al te stoffig te maken, is er een goo chelaar aanwezig die de trucendoos helemaal open zet. En ook bereid is om vragen, van jong en oud, te beantwoorden. De expositie is tot stand gekomen met hulp van de handige handen van de Nederlandse Magische Unie. Die club organiseert later deze maand, van 18 tot en met 23 juli, een in ternationaal goochelcon- gres. Dan zullen er ruim tweeduizend goochelaars, uit meer dan veertig lan den in de wereld, naar Den Haag komen om over hun vak te praten. Om shows te geven. En om een nieuwe wereldkampioen te kiezen. Vandaag een gesprek met Richard Ross. De Neder lander was twee keer we reldkampioen. En is nu artistiek directeur van het internationale goochel- congres. „Weet je, hoe ontwikkelder mensen zijn, des te makkelijker ze te beduvelen zijn. Gooche len voor kinderen is veel moeilijker. Die zijn zo nuchter. Als ik een sigaret laat verdwijnen, willen kinderen gelijk ik mijn mouw of mijn broekzak kijken. Want die sigaret moet toch érgenszijn. niet rijk worden. Bij de radio valt natuurlijk helemaal geen droog brood te verdienen. En er zijn maar weinig bonte avond jes waar de goochelaar, samen met de moppentapper en de zangeres van de meezingers, aan de bak kan. Richard Ross: „Die ouder wetse avondjes, met de Ria Valken en de Ben Cramers èn een goochelaar op het toneel, lijken misschien voorbij, maar mijn agenda staat nog altijd vol personeelsavonden en zo. Logisch. Want wat heb je op zo'n avond? Een buffet met hapklare brokken. Een glaasje om te drinken. Een muziekje om te dansen. Maar er moet ook nog wel wat te beléven zijn. Dus halen bedrijven Lee To wers of Richard Ross in huis. Ik word ook regelmatig ge vraagd voor zakendiners. Dan kom ik aan tafel om wat truc jes te doen. Met kaarten, met munten en andere foefjes. Ta- ble-magic. Dat werkt ontspan nend. Dat geeft de mensen iets om over te praten. Het brengt wat gezelligheid en wat ge spreksstof aan tafel. Maar Nederland blijft na tuurlijk een klein landje. Het is moeilijk om het hier écht groots, met glamour en glitter, aan te pakken. In Las Vegas, daar heb je schitterende goo- chelshows. Maar waar moet je hier naar toe voor een beefie spektakel? Er zijn wel nacht clubs, maar het Malt het toch niet bij de Moulin Rouge of het Lido in Parijs. Eigenlijk vind ik het alle maal een beefje fantasieloos wat je hier in Nederland voor geschoteld krijgt. De mensen zitten volgens mij te springen om écht entertainment. Ik vraag me wel eens af of we in Nederland de fantasie niet te veel uitschakelen. Ieder een hangt maar een beetje voor de buis. En kijk eens naar al dat automatische speelgoed dat kinderen krijgen. Ik wil het niet verbieden, maar voor de fantasie zou het toch beter zijn als je kinderen met een blok kendoos laat spelen." Vroeger waren goochelaars pioniers in de wereld van de wetenschap. Om nieuwe foefjes te vinden zochten ze in het spoor van Edison, Bell en alle andere uitvinders van naam en faam. Mechanica. Optica. Che mie. Electriciteit. Psychologie. De goochelaar gidste op al die gebieden. Jaren voordat Edison de gloeilamp uitvond, moet de Franse goochelaar Jean Eugène Robert-Houdin zijn huis al verlicht hebben met voorlopers van de peertjes die ze nu in Eindhoven bakken. Ja ren voordat Steven Spielberg de bioscoopbezoeker manipu leerde, waren het ouderwetse goochelaars uit het theater die de filmtrucs verzonnen. Richard Ross: „Vroeger kon een goochelaar makkelijker bij blijven in de wetenschap. En had het meer effect. De eerste goochelaar die een magneet ge bruikte, was voor het publiek een echte tovenaar. Die kon voorwerpen laten bewegen zonder te aan te raken. Nu weet iedereen hoe een magneet werkt. Het is nu voor een gewone goochelaar onmogelijk om de wetenschappers bij te benen. Ik probeer nieuwe ontdekkingen en technieken wel toe te pas sen. Voor een truc die ik vroe ger met een draadje deed, kan ik nu ook een zendertje en af standbediening gebruiken. Dat maakt de goochelkunst er overigens niet minder op. Voor ons werk is het niet be langrijk hoe iets werkt of welke technieken je gebruikt. Het is van belang hoe je het aan het publiek weet te verko pen. Je mag de modernste mid delen gebruiken of de oudste trucjes, als het je maar lukt om het publiek te verbazen." Hoe zit het met de ethiek van de goochelaars? De geschiede nis kent gewetenloze gooche merds die na een avondje eten en drinken in een dure tent op eens de grote verdwijntruc de den. Er zijn anderen, met even lenige als lange vingers, die de kunst van Houdini Co ge bruiken om zakken te rollen. Zou Richard Ross zijn vinger vlugheid misbruiken om bij voorbeeld een nietsvermoe dende bankbediende te bedot ten met een wisseltruc? Richard Ross: „Nee. Ik maak er geen misbruik van. Ik wil mijn geld op een fatsoenlijke manier verdienen. Al droom ik er wel eens van, hoor, dat ik met een gouden goocheltruc in één keer binnen ben." In Den Haag wordt straks een congres voor de wereldtop van de goochelarij gehouden. Daar gunnen de artiesten elk aar een kijkje in de keuken. Zijn goochelaars niet bang voor diefstal van ideeën? Richard Ross: „Met het pik ken van trucs valt het nog wel mee. Het is een klein wereldje, hè, je weet van elkaar wat je doet en je probeert elkaar te beschermen. Ik wil collega's ook best vertellen hoe en wat ik doe. Ik leer ook van vakbroe ders. We delen eikaars gehei men. En we maken nieuwe va riaties op eikaars trucs en tech nieken. Er is ook een levendige han del in goocheltrucs. Van een voudige- trucjes tot de meest geavanceerde nieuwe technie ken. Ik vind het ook geen schande om een kant en klare goocheltruc te kopen. Je hebt nu eenmaal onderdelen nodig. Ik kan niet toveren. Zonder trucs en techniekjes ben ik ner gens. Maar het moet wel binnens kamers blijven. Ik ga mijn goo- chelgeheimen niet aan de grote klok hangen. Als je een gooche laar vraagt hoe hij de vrouw irr die kist door midden zaagt, dan kan hij maar één antwoord ge ven: met een scherpe zaag. Ik ga het publiek niets ver klappen. Dan is het mysterie verdwenen. Dan ben ik snel werkloos." De scheidslijn tussen goochel kunst en paranormale zaken is niet altijd duidelijk zichtbaar. Maakt Richard Ross gebruik van parapsychologie? Gelooft hij erin? Richard Ross: „Zelf ben ik er te nuchter voor. Ik geloof niet dat ik een asbak kan laten be wegen door me op die asbak te concentreren. Maar ik sluit niet uit dat sommige mensen die paranormale gaven wel heb ben. Ik geloof zeker dat de mens over onzichtbare krach ten beschikt. Maar je moet wel met beide benen op de grond blijven staan. Als ik nu op tafel sla en zeg dat er door die klap overal in Nederland kopjes van tafel zullen vallen, dan heb je best kans dat er ergens een kopje van tafel valt. Maar dat is dan puur toeval. Dan moet niemand zeggen dat ik magi sche krachten bezit. Dat deed Uri Keiler wel. Het kan best dat hij een paranor maal talent heeft, maar de bui tengewone dingen die hij deed, waren gewoon goocheltrucs. Toch vind ik Uri Keiler geen charlatan. Als het publiek hem wil geloven, dan ligt dat aan het publiek, niet aan Uri Kei ler. Een goochelaar doet niets magisch, maar geeft het pu bliek het idee dat er iets myste rieus gebeurt. Dat is nou pre cies de kern van de goochel kunst. Je moet het publiek la ten dénken dat ze iets zien ge beuren dat niet kan gebeuren. Of je het nu vakmanschap of een gave noemt, het is vooral een kwestie van fantasie. En creativiteit. Een goochelaar moet de aandacht van het pu bliek zó weten af te leiden dat -.hij onopgemerkt geheime han delingen kan verrichten. Een goochelaar misleidt de mensen. Bedriegt. Verkoopt illusies. Ik kan een sigaret niet echt in mijn neus laten verdwijnen. Ik kan dingen niet in het niets laten verdwijnen. Als ik echt kon toveren, dan zat ik nu op een tropisch eiland en plukte ik eens in de week een paar gou den munten uit de lucht om alle rekeningen te betalen." TORHOUT - Rock Torhout/ Werchter '88 met 10.000 Ma niacs, Ziggy Marley The Melody Makers, Carmel, Los Lobos, John Hiatt, INXS, Bryan Adams en Sting. Ge hoord 2 juli. Door Fred Kramer Gelet op het enthousiasme van de 60.000 toeschouwers op Rock Torhout, kregen vooral Sting en in iets min dere mate INXS en Bryan Adams de meeste belang stelling. Uitschieter was Ziggy Marley met zijn Me lody Makers, die nog geen twee handen op elkaar kre gen. Hij presteerde het om te laat uit Brussel te vertrek ken en liet zo verstek gaan. Dat was dan ook meteen de enige wanklank aan Rock Tor hout. Verder ademde he Belgi sche dubbelfestival een bijna algemene vriendelijkheid uit, mede gestalte gegèven door de belachelijke lage dranghekken pal voor het podium. Of door het licht omhooglopende ter rein. De lichtzinnigheid werd nog eens onderstreept in de vrolijke programmaboekjes of de met ludieke teksten bedrukte plas tic bekertjes. Organisator/pre sentator Schuremans deed eveneens een duit in het zakje om, wachtend op Ziggy Marley, het publiek te vermaken met quizjes en aardige anekdotes. Vanzelfsprekend op die unieke droogkloterige Belgische wijze. Zelfs toen hij voor het voldon gen feit stond het publiek te confronteren met Ziggy Mar- ley's afzegging, grapte hij. De zoon van Bob zou zich welis waar backstage bevinden, zij het 80 kilometer verderop. Inmiddels had het gros van de festivalgangers al een ver-, frissend optreden van 10.000 Maniacs achter de kiezen. Het vijftal, met kostschoolmeisje annex hippie Natalie Merchant voorop, zweefde tussen pop en folk. Zeker met gitaarakkoor den die sterk aan Jo Lemaire deden denken. De noodgedwon gen lange pauze daarna was aanvankelijk in het voordeel van Carmel. Zij startte voor spoedig met aangedikte songs als 'Everybody's got a little soulMaar met de motorriek van een bouwvakker, het strui kelen over de taalstrijd ('Merci Beaucoup') en het te lang door draven met gospels, gleed ze langzaam af. Het geschuifel voor het po dium nam nu echt aanzienlijke vormen aan. Want als Los Lo bos op het program staat kan er gehost worden. De muziek van Los Lobos is voor feesthallen en bloemencorso's en dus voor Rock Torhout gemaakt. Polka- rock, die zanger David Hidalgo (zonder sik) zichtbaar veel moeite kostte. De klanken wer den uit de dubbele kin geperst en wanneer hij niet zong, was hij erg afwezig. Dat zouden er door toedoen van de frontman van INXS wel meer worden. Michael Hut- chence, vrouwenverleider pur sang, zorgde voor de eerste flauwvalgevallen. Tevens was hij de enige die gebruik maakte van het 'voorpodium' om het publiek extra op te hitsen. De band barstte van de energie wat de muziek enigszins impli ceerde. Hutchence was ontdaan door de massaliteit van het ge beuren, '60.000 people, it's mad ness'. Maar het stimuleerde wel. Zeker toen bleek dat alle num mers werden meegezongen. INXS hoort tot de gevestigde orde. Voor John Hiatt is dat lange tijd het geval geweest bij een select groepje platenkopers. Nu is ook zijn talent massaal on derkend en speelt hij op festi vals de sterren van de hemel. Op Rock Torhout maakte hij een zeer gemotiveerde indruk. Liet geen mogelijkheid onbenut de Torhouters te vermaken en te bedanken. 'Have a little faith in me' was de kroon op Hiatt's optreden. Nog een festivalact bij uitstek is Bryan Adams. Hij haalde de mensen uit de biertenten om een beroep te doen op hun klap- vermogen. De 'gewone' Cana dese schreeuwlelijk gaf zelf met het linkerbeen de maat aan. Al dat vrolijke gestamp had wel tot gevolg dat de hemelsluizen openschoven. Geen reden voor de 60.000 om Sting de rug toe te keren. Inte gendeel, de sfeer was ondanks de regen op een hoogtepunt aangekomen. De duisternis was zowat ingevallen, waardoor twee immense televisiescher men plus lichtshow Sting's con cert zouden ondersteunen. En dat is een enorm voordeel, want iedere uithoek van het festival-' terrein werd nu bereikt. Sting zong vooral nummers van zijn laatste elpee 'Nothing like the sun', gecombineerd met enkele oudjes uit zijn Police- tijd. Hij wist zich geëscorteerd door een keur aan rasartiesten zodat het optreden veranderde in een goed geoliede show. Dit deed niks af aan het soms emo tionele karakter. 'Fragile', maar bovenal 'They dance alo ne' deed een zee van aanstekers ontbranden, waar zelfs de re gen geen vat op had. Lukas 12:33 „Sire, er zijn geen Belgen" is al lang een gevleugeld woord. „Dominee, er zijn geen Christnen" Hebt u dat al eerder gehoord? Of kent u misschien een Christen die naar Gods woord is gaan leven: „Verkoop geheel uw aards bezit, dan kimt gij aalmoezen geven". Hop! Dressy! Hop! Op een herenmodezaak in Breda's binnenstad, zich noemende Dresshop I do not know nor can I guess what kind of hop comes here to dress. Tamboerlyn de Grote en schuintamboer in Zwammerdam boerde schuin met zo'n tarn tarn dat hij goud won in't Drum Concours als De Zwammerdammer Tamtamboer. Mijn gedichten Wat ik aan de vergetelheid heb ontrukt en voor 't Heil des Volks heb onderdrukt staat om die reden hier niet te lezen; Een pagina O'Mill moet blanco wezen Parnassus Blues Zoals een chimpanzee zich op een roltrap voelt, als u begrijp wat ik bedoelt, zo voel ik mij, memmen stomme harsus, op de Muzenberg Parnassus. Taalgevoel Het Hebreeuwse woord voor Hebreeuws is Ivriet, maar 't Hollands woord voor Nederlands is dat niet. Als u begrijpt wat ik hiermee bedoel overtreft u mij in taalgevoel. Paradi Autole Leasin 4903 f Door Jan Paalman „Laat ik je eerlijk zeggen Groen, dat een internist die een medaille krijgt van een psychiatrisch genootschap zich daar voor eerder moet scha men." Dit gesprekje vónd plaats in 1955. Groen, (prof. dr.), was toen eigenlijk de enige 'ge wone' dokter in Nederland die geloofde in de psychoso matiek: de leer dat lichaam en geest één zijn, en als één geheel dienen te worden be handeld. De tijden zijn ver anderd en wij met hen. Zo woedt er in streng ortho doxe medische vakbladen sinds een jaar of tien een verwoede opinieslag over de vraag of mensen met een bepaald karakter eerder een hartinfarct krijgen. Dat idee ligt voor de hand. Iedereen weet dat bij woede en angst het hart in de keel klopt en bij verliefd heid een slagje over kan slaan. Emoties sturen het hart. Dokters zeggen het wat ingewikkelder maar bedoelen hetzelfde: bij vrees, vluchten en vechten (ezelsbruggetje: vw) krijgt de bijnier vanuit de herse nen een seinlje om het pa niekhormoon adrenaline in de aderen te storten. Dit hormoon zorgt ervoor dat we hijgend, trillend op de benen en met bonzend hart paraat staan. Dit is een nor male, zelfs levensnoodzake lijke reactie. Maar stel nou voor dat je altijd in de start blokken staat, alsmaar mentaal de vuisten balt, wat dan? In de jaren '50 kwamen de Amerikaanse cardiologen Meyer Friedman en Ray Rosenman tot de conclusie mensen die voortdurend in de startblokken staan hun hart overbelasten en eerder aan een hartinfarct zullen overlijden. Ze noemden dit soort persoonlijkheden type A mensen: agressief, altijd in tijdnood, rusteloos, ner veus, ongeduldig, „altijd in een niet aflatende strijd ge wikkeld met zichzelf, met anderen, met de omstandig heden, met de tijd, mis schien wel met het leven zelf". Wie geen van die ken merken bezit kan zich type B noemen. In 1976 verscheen in het befaamde medisch vakblad 'The New England Journal of Medicine' een roemrucht artikel over het lot van 3154 gezonde mensen die acht en een half jaar waren gevolgd. Wat bleek? Type A mensen hebben een veel grotere kans op dichts libbende kransslagaderen en dus hartinfarct, en ook op een tweede infarct, dan type B mensen. Voor het eerst was volgens alle rege len van de wetenschappe lijke kunst aangetoond dat de geest het lichaam ziek kan maken. Ander onder zoek bevestigde dit zo over tuigend dat Amerikaanse deskundigen in 1981 het type A gedrag als risico factor voor het krijgen van ziekten aan de kransslagaderen er kenden. De wetenschappelijke wereld reageerde zeer ver deeld. Medisch psychologen stonden te juichen, want wat zij altijd al hadden ge dacht was nu spijkerhard bewezen. De cardiologen reageerden wereldwijd en in meerderheid sceptisch. Tandenknarsend moesten ze toegeven dat ze de resul taten van al dat onderzoek niet zomaar konden weg wuiven, maar overtuigd waren ze allerminst. Niet helemaal ten onrechte, want na 1981 viel de hele type A theorie als een kaartenhuis ineen. Men herhaalde aan beide kanten van de oceaan een aantal keren het be- roemde onderzoek uit 1976 en aan de resultaten was nauwelijks een touw te kno pen: niet zelden bleek er geen enkel verband te be staan tussen hartinfarct en type A gedrag. Als klap op de vuurpijl verscheen op 14 januari j.l een artikel in de 'New England Journal' die een heel schril licht laat schijnen op de type A dis cussie. Twee onderzoekers, Rag- land en Brand, waren nage gaan hoe het met de overle venden van dat beroemde onderzoek uit 1976 was af gelopen. Groot was hun ver bazing toen bleek dat in de - verslaggever groep van type A mensen au 66 bijna de helft minder doden 'ERNEUZEN - De waren gevallen dan in de 7^ groep met type b gedrag! Verschillende Zee „Het is duidelijk", aldus het lopen Sterk Uiteen, blad in een commentaar, lnnen i aren de ver! „dat het simpele model, dat een verband legt tussen type A gedrag en ziekten van de kransslagaderen, niet lan ger houdbaar is." Einde van de type A theorie? Niet he lemaal. Tegenwoordig is de 'hostility score' zeer en vo gue als risicofactor. Iemand scoort daarin hoog als hij „weinig vertrouwen in zijn medemens heeft en in hem vooral een oneerlijk, ge meen iemand ziet, die door bestraffing op het rechte pad gebracht moet worden." Kortom de discussie is nog lang niet gesloten. Dat bleek weer eens op het sym posium Hart en Stress van de Nederlandse Hartstich ting afgelopen maart. De cardioloog prof. Dunning, geen uitgesproken partij ganger: „Al meer dan 30 jaar heeft de psychosomati sche geneeskunde gepro beerd om een verband te leggen tussen een bepaalde persoonlijkheid en een be paalde ziekte. Ik sluit niet uit dat een dergelijk ver band er is, maar naar mijn gevoel is het bewijs nooit overtuigend geleverd. Dat geldt voor astma, darmziek ten, maagzweren en naar mijn gevoel ook voor hart infarct." Voor de psycholo gen die dit symposium bij woonden staat dit verband vast. Prof. Appels, medisch psycholoog, liet nu ook we ten dat een hartinfarct nooit als een donderslag bij hel dere hemel komt. Die zou zich vaak aankondigen door 'vitale uitputting': ver moeidheid, gebrek aan energie, het gevoel versla gen te zijn en toegenomen prikkelbaarheid. Kan zijn, )it blijkt uit het one neentelijke belasting ■aad van het CNV in n de inventarisatie van }oes zich met name in eer dure gemeente. In entrumgemeente Ternei ;emeentelijke belastingh ^an onze verslaggever )OSTBURG - Het ger ebestuur van Oostbu liet van plan om meei lit te trekken voor de ing Peuterspeelzalen «stuur van deze stic lad bij de gemeente a: :lopt voor in totaal ;ulden extra subsidies leze gelden zouden olgend jaar urenuil lingen gerealiseerd ku vorden. Iet college vindt het echt erantwoord om in deze an bezuinigingen extra ies toe te kennén aan bep is tellingen. Het gemeei tuur meent bovendien di «drijfsleven maar eens. een jennerig artikeltje van collega Piet Vroon, met even grote stelligheid dat type A gedrag net zo gevaarlijk is als een te hoog gehalte aan cholesterol. Tot overmaat van ramp beweerde prof. Bastiaans precies in die tijd dat het tegendeel van type A gedrag (brave borst: oppas send, goed aangepast, niet agressief) kanker veroor zaakt. Het volk huiverde bij het aanhoren van deze me dische rampen en zat als een rat in de val. „Hier ligt va der, hij stierf aan zijn ka rakter", schreef Blokker toen honend. Als het waar is dat een bepaald soort karakter een hartinfarct kan veroorza ken, dan is dat een slecht bericht. Dan is de bestrij ding van hartinfarct echt hopeloos. Want hoe maak je mensen wat meer stressbe stendig? Door verbetering van de levensstijl van de be trokken mannen, zegt Groen. Door adem- en ont spanningstherapie, zegt Dixhoorn. Door verbetering van de werksituatie, zegt Wolff. Door verandering van het gedrag, eventueel door yoga en meditatie, zegt Maes, en dat een leven lang, want „gedragsverandering is geen gebeurtenis, maar een proces." Of dat allemaal zal helpen weet niemand, maar je hoort de kassa's van de psychologen al oorverdo vend rinkelen. De stichting is daaren fan onze correspondent RNEUZEN - De ge fietser C.K. uit Te: n werd vrij daga vonc eeks 19 uur op de A> .n in zijn woonp ngereden door een p inauto. bestuurder hiervan r zich al te veel me lachtoffer te bemoeien reden. K. kwam bij het il ten val en liep een ond aan een hand en i eusde knie op. De automobilist, waarv politie alleen bekend in een blauwe persone led, kwam vanuit de A raat en wilde linksi chuttershofweg inr aarbij verleende hij oorrang aan K., die i chting centrum kwam. 1 iele getuigen woren vei ch in verbinding te iet de gemeentepolitie erneuzen, 01150-94151. rechter linker gem. hoofdslagader rechter sleutelbeenslagader. naamloze slagader, bovenste holle ader aorta ascendens' rechter boezem onderste holle ader linker slcutelbeenslagader .linker kransslagader Dichtslibben van kransslagaderen kan een hartin farct veroorzaken. Gebeurt dat eerder aü je voortdu rend onder stress staat? an onze verslaggever ERNEUZEN - Met de irs van de industrie te -t waterschap De Dr evriezing' van de ve ir eenheid. i verwachte resultaten Fnstribbelende hoofdinge pvriezing van het tarief. erg conservatief beleic 1 Zoals bekend is onlangs e in de Kanaalzone vai gen 1994 er bij De Drie orden van 83 gulden pe Jam naartoe gegroeid w Itgesteld worden, f Volgens griffier Romei Fake omdat het Rijk eer ter meer berekent, iets waterschapsheffing, meende hij.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1988 | | pagina 4