/Jsleasenj
tb Lease
SCHEIDEN
w
Klokkenberg van sanatorium tot categoraal streekziekenhuis
HYGIËNE IN MEDISCH CENTRUM KLOKKENBERG NU OOK UITERST VERFIJND
DE STEM MAANDAG 27 JUN11988
Dodelijke ernst
Werkgroep
Kijkvenster
Koudlampen
Vernieuwing
NCHEN - Euro '88
anje. PSV veroverde
:1de in de finale van
Kortom, 1988 was hei
leverkusen
leeft Michels
eek vakantie
T47
IN juli 1943 was tbc nog
volksvijand no. 1. Tot 1953
werden honderden patiën
ten - voorlopig gehuisvest
bij Tilburg - in sanato
rium De Klokkenberg be
handeld. In december 1953
verhuisde men naar de
Galderseweg in Breda.
Voor ruim ƒ10 miljoen
werd daar een nieuw ge
bouw betrokken.
In 1953 werd ook de zorg voor
long- en astmapatiënten erbij
genomen. Later worden nog
de cara-patiënten toege
voegd. Dit zijn mensen, die
chronische aandoeningen van
de luchtwegen zoals bronchi
tis hebben. Dit werd het long
en astmacentrum Schoon-
donck.
In 1960, toen er steeds min
der tbc-patiënten kwamen,
werd de Dr. Hans Bergerkli
niek voor epilepsiepatiënten
gestart. Na de opheffing van
het tbc-sanatorium in 1968
begon men met het centrum
voor kinder- en jeugdpsy
chiatrie De Mark. In 1975
werd nog een centrum voor
allergologie en immunologie
geopend.
13 december 1979 vond de
eerste open-hartoperatie
plaats in het toen nieuwe
hart- en longcirurgiecen-
trum. Hiermee was een cate
goraal streekziekenhuis vol
tooid met vijf zelfstandige
centra voor gezondheidszorg.
'Uniek, daarom zijn we trots'
DEZE week werden de
operatiekamers en de ver
nieuwde intensive-care af
deling van medisch cen
trum De Klokkenberg in
Breda in gebruik genomen.
Vanaf nu kunnen de chi
rurgen niet alleen met de
modernste apparatuur,
maar ook onder de meest
verfijnde hygiënische om
standigheden en met grote
doelmatigheid werken.
Aan de patiënten uit Bre
da, Oost- en West-Bra
bant, Zeeland, Zuid-Hol
land maar ook de vijftien
procent die uit het overig
deel van Nederland komen,
wordt zo de beste kans ge
boden om snel beter te
worden.
Door Theo Höngens
ROND 9.00 uur 's ochtends bij
de receptie van de hoofdingang
van medisch centrum De Klok
kenberg: een groep nieuwe pa
tiënten wordt ontvangen door
een lid van een apart bij
standsteam.
Benieuwd nog om wat hen te
wachten staat, angstig mis
schien over de afloop. Maar de
begeleidster, mevr. Van
Swaaij, weet hen gerust te stel
len. Zij en haar twee helpers
staan 24 uur per dag klaar om
bij de opname, de operatie en
het ziekenhuisverblijf de fami
lie op te vangen. Ze leren hun
de weg in het ziekenhuis. Tij
dens de hartoperatie geven zij
hen informatie over het ver
loop, terwijl ook na de operatie
de chirurg nog uitvoerig con
tact met de familie opneemt.
Een uniek systeem voor bege
leiding, in Nederland alleen
nog nagevolgd door de hartchi-
rurgiekliniek in Zwolle, die af
gelopen jaar opgestart is naar
voorbeeld en met trainingshulp
van De Klokkenberg.
De patiënten gaan na een af
scheid naar hun afdeling om
hopelijk over acht a negen da
gen na de operatie weer trap
pen klimmend naar huis terug
te kunnen gaan. Een wonder
van goed management, ver
fijnde techniek en groot vak
manschap zal dit mogelijk
moeten maken.
Deze indruk kreeg ik ook bij
het betreden van de operatie-
ruimte, gehuld in een wijde
witte overall, met voetbescher
ming, hoofdbedekking en
mondkap. Geen angst, maar
wel schroom om het voor velen
zo mysterieuze 'heilige der hei
lige' van de gezondheidszorg te
betreden. Er heerste rust. Ieder
wist wat hem te doen stond. In
de sterilisatiekamer, op de
gang, in de operatiekamer zelf.
Een ongedwongen sfeer van
'weten waar we mee bezig zijn',
een prettige werksfeer, niet
met dodelijke ernst, maar met
gemoedelijkheid onder elkaar.
Dat kan alleen als men zeker
en vakbekwaam is.
Rust ook ging uit van de
groengetinte muren, de geluid-
loosheid- op het zoemen van de
gebruikte apparaten na -, de
vanzelf geruisloos openende
deuren. Het gaf me een gevoel
van veiligheid, nu al, terwijl ik
zelf niet - zoals de mensen zeg
gen - 'onder het mes' moet.
Voor de patiënt moet deze om
geving zeker wel geruststellend
zijn.
Vakmanschap en manage
ment was er al jaren bij de chi
rurgische afdeling van De
Klokkenberg aanwezig. En
thousiasme en inzet ook. Want
na de eerste open-hartoperatie
op 13 december 1979, na wat in
terne strubbelingen in 1980,
werd een team van chirurgen,
anaesthesisten en cardiologen
geformeerd, dat in nauwe sa
menwerking in twee operatie
kamers toch nog 1.300 hart- en
100 longoperaties en enkele
honderden kleine ingrepen per
jaar voor elkaar kon krijgen.
De beide operatiekamers uit '79
waren bedoeld voor hoogstens
700 operaties. Maar met veel
overwerk, 's avonds en in de
weekends, met een voortdu
rend bezet zijn van de ok-ka-
mers, wist men de laatste jaren
toch het aantal behandelingen
te verdubbelen.
„We wisten wel wanneer we
Overzicht van een operatie
begonnen," aldus hoofd-anaes-
thesie-medewerker B. Ver
steeg, „maar het eindtijdstip
was onbekend." En drs. C.
Theunissen, anaesthesioloog,
vult aan: „Afgezien nog van de
spoedoperaties waren we 's
avonds tussen 19.00 en 22.00 uur
pas klaar. Het werd een on
houdbare situatie. Je kunt geen
mensen verplichten om steeds
weer niet of laat thuis te ko
men."
Eind 1981 begon men reeds
over nieuwe operatiekamers te
denken. De toestemming kwam
in juli 1987. Daartussen ligt een
tijd van plannen maken en in
dienen. „Plannen maken", zegt
cardio-pulmonaal chirurg dr.
G. Kootstra, „ditmaal niet zo
maar door een architect. Alle
ok-medewerkers hebben het
bouwinrichtingsplan in onder
linge samenwerking tot stand
gebracht. Dat is uniek. Daarom
zijn we er zo trots op."
In een vroeg stadium reeds
werd er een werkgroep uit alle
geledingen gevormd die alle
wensen op papier zette. Hieruit
kwam een kleine bouw-pro-
jectgroep voort, waarin ook zit
ting had het hoofd van civiele
dienst ing. A. van Gils, een ex
terne deskundige, de directie
van De Klokkenberg en de af
deling financiën.
Als aan alle wensen voldaan
moest worden, zouden de her-
bouw- en inrichtingskosten
voor operatiekamer en intensi-
ve-care afdeling ƒ12 miljoen
bedragen hebben. Uiteindelijk
stelde het rijk ƒ6 miljoen be
schikbaar voor de bouw en in
richting van drie operatieka
mers met nevenruimten.
Het goedgekeurde plan liet
wel ruimte open om zonder
veel moeite een vierde opera
tiekamer toe te kunnen voegen.
Enkele weken geleden is de
bouw opgeleverd en door te
woekeren met het beschikbare
geld is men tot een uitermate
functionele operatieafdeling
gekomen. „Het is een voordeel,
dat je zelf zeer bekwame vak
mensen in dienst hebt," aldus
de heer A. van Gils. „Zij heb
ben een enorme bijdrage gele
verd bij de bouw en inrich
ting."
Bovendien gaf het rijk on
langs groen licht en extra fi
nanciering om twee oude ope
ratiekamers te herinrichten en
te moderniseren. Een ervan
gaat gebruikt worden als 'dot
terkamer', 450 patiënten kun
nen vanaf november in De
Klokkenberg terecht om ver
nauwde kransslagaders zonder
bypass-operatie te laten oprek
ken, indien dit voor hen moge
lijk is.
Slechts één aanpassing bij de
verbouw van de operatiekamer
Ginnekenweg 21, Breda. Te
Automatische verwerking tijdens operatie van operatiegt.»
gevens
FOTO'S DE STEM/JOHAN VAN GURP
Overleg op 'schone' gang van Bert Versteeg, hoofdverpleegkundige anaesthesie, hoofd-verpleegkundige ok Tonnie Pierot
en cardio-chirurg dr. G. Kootstra.
is buiten het rijksbudget aan
gebracht. Een groot spectato-
rium (kijkvenster) toegevoegd
aan de laatste operatiekamer
biedt artsen of medisch geïnte
resseerden de mogelijkheid om
een hartoperatie bij te wonen
zonder in de operatieruimte
zelf aanwezig te zijn. Buiten de
steriele ruimten kunnen ze de
operatie niet alleen recht
streeks volgen, maar via een
monitor buiten en een in de
operatieruimte aangebrachte
miniscuul kleine camera met
microfoon zien zij de kleinste
operatiedetails.
Dit is begrijpelijk want wat
opvalt bij de nieuwe operatie
kamers is de grote mate van
aandacht voor steriel werken.
Dit begint al bij de enorme lift,
die de patiënten geruisloos
naar de ok voert. Radar-ogen
zorgen voor het openen van de
groene deuren, waardoor men
in de 'schone' gang komt. In een
volkomen steriele ruimte
wordt de patiënt daarna ver-
bed op een rijdbare operatieta
fel. Dit gebeurt in alle rust,
want ook tijdens dit verbedden
en vervoer naar de ok is er
geen enkele storing. Elders in
andere werkkamers wordt de
chirurgische en anaesthesie-
apparatuur klaargemaakt.
In de operatiekamer zelf
wordt de in alle richtingen en
hoogten verstelbare operatie
tafel op een vaste kolom ge
plaatst. Op de werkvloer van
de ok is dit het enige vaste
punt. Alle overige instrumen
taria nodig voor anaesthesie, de
hart-longmachine, de chirurgi
sche instrumententafel worden
vanaf het plafond aangesloten.
Hierdoor lopen er geen snoeren
over de grond, die kans op
struikelen geven. En na de ope
ratie kan men de kamer ge
makkelijk schoonmaken.
De operatiepatiënt ligt onder
de nieuwste soort lampen:
'koudlampen', die de tempera
tuur niet verhogen, omdat het
hart koel moet blijven. Lampen
ook die door hun vormgeving
de steriele luchtstroom van bo
venaf over de patiënt waarbor
gen. Door een ingenieus bui
zenstelsel van luchtafzuigka-
nalen wordt gezorgd voor 99.7
procent gezuiverde steriele
lucht rond de te opereren pa
tiënt. Per uur wordt er 3.000
kubieke meter steriele lucht in
de operatiekamers geblazen.
Door een luchtsysteem van
onder- en overdruk te creëren,
is men erin geslaagd om geen
onzuivere lucht uit minder
schone ruimten over te laten
stromen. Bovendien kan door
een voetdrukknopsysteem
slechts één tussendeur naar de
bijna volledig steriele ruimte
geopend worden. Eerst als deze
dicht is, kan de volgende deur
open. Een grote waarborg voor
het zo belangrijk steriel wer
ken bij een operatie.
Men kan de volledig steriele
operatieruimte slechts berei
ken via een 'schone' - dit is
bijna steriele - gang, waaraan
de diverse bij ruimten liggen.
Via een dubbele glassluis kan
men bloedmonsters laten on
derzoeken tijdens de operatie.
Communicatie met de 'buiten
wacht' is voor het ongeveer
acht personen tellende opera
tieteam slechts mogelijk via in
tercom.
Door de nieuwbouw is men
in de gelegenheid gesteld om
naast het luchtsysteem de kost
bare lampenarmaturen ook de
meest moderne apparatuur aan
te schaffen, zoals bijv. echo-ap-
paratuur met sonden, die het
mogelijk maken van buitenaf
op de borstkast of op het slok
darmkanaal de hartbewegin-
gen te controleren. Er is ook
een samenwerkingsovereen
komst ondertekend met een
Amerikaanse firma voor de
ontwikkeling van een anaes-
thesie-data-management-sys-
tem. Hiermee kan aan het eind
van een operatie in een totaal-
verslag de toestand van de pa
tiënt tijdens de narcose afgele
zen worden. Het is tevens een
bewakingssysteem tijdens de
operatie zelf voor de druk en de
beademing. Het systeem is
vergelijken met de zwarte do®
van een vliegtuig. Men kan
onafhankelijk mee nagaan v/ai
er tijdens een operatie gebet
is. Mogelijk is nu ook om
langere termijn in een wel
schappelijk onderzoek de gegf
vens van patiëntengroepen
vergelijken.
„We streven naar een opnai
wachttijd van liefst zes
ken," aldus dokter Kool
„Het is nu nog drie maani
Met de drie nieuwe operatii
mers is een totaal van 1.700
handelingen per jaar vi
hart- en longoperaties m
kleine ingrepen mogelijk.
wachttijd voor spoedopi
vanuit andere ziekenhuizen
zo een zestal per week - is i®.
tuurlijk nihil. Daar staan
dag en nacht voor klaar. I
komen de wachtende patiënt
die in andere ziekenhuizen ver.
blijven, aan de de beurt. Dj
zijn er vijf tot vijftien pe
week. En dan eerst wordt
normale wachtlijst afgewerkt'
Er zijn natuurlijk nog wi
sen. De afdeling anaesthi
verwoordt ze bij monde i
anaesthesioloog dokter
nissen en hoofdmedewerl
Versteeg. „Door de 6 milji
rijksbijdrage hebben we i
voldoende reserve-apparal
kunnen kopen. Tijdens de opt
ratie kunnen we veilig wer]
ook als een apparaat uitvt
Maar daarna kan het op
stelde dagprogramma gei
zigd moeten worden, oi
men de storing eerst volli
moet verhelpen om veilig
volgende operatie uit te v:
ren."
Voor optimale bedrijfsv<
ring vinden zij nodig dat er»
een hart-longmachine bijki
naast de vier die er aanwi
zijn. Kosten 180.000 excl.
Dit geldt ook voor een extra I*
ademingsapparaat van 803
excl. btw. Dit waren de eni;
kritische geluiden, want ied
die bij de bouw en het gebi
van de nieuwe operatiekai
betrokken is, voelt zich trotst
werkt er graag.
Deze trots is echter niet ei
te vinden bij de ok-mei
Maar ook bij het gehele
700 man tellende personeel
medisch centrum De Klokkf
berg. Men kon het o.a. merl
toen zij vorige week de niet
bouw konden bezichtigen,
is 'hun' Klokkenberg, of ze
op de chirurgieafdeling of
long- en astmacenl
Schoondonck, bij het cent
van allergie-immunologie,
epilepsiecentrum de Dr.
Bergerkliniek of het cenl
voor jeugd- en kinderpsyt
trie De Mark werken. Zij
ben van sanatorium De Kil
kenberg een goedlopend
vriendelijk categoraal si
ziekenhuis voor vijf vei
lende patiëntengroepen
gemaakt, te samen met
stille medewerkers bij ai"
stratie, huishoudelijke, ei'
en paramedische diensten.
De directeur van medisch
trum De Klokkenberg, drs.]
Kegelaer, verwoordt de
bruikname aldus: „Voor
Klokkenberg betekent de
van de operatiekamers en
vernieuwing van de intensitj
care een consolidatie van
hartchirurgie. Er is nu uit
delijk na zes jaar de accoi
datie, die nodig is om het
aantal hartoperaties te ki
blijven uitvoeren. Deze inv
tering betekent voor het tot
van De Klokkenberg, dat
als ziekenhuis de vernieu\
op de voet kan volgen. Kr
teit gaat verloren door inai
qua te apparatuur. De kwalil
is nu echter voor de kome
jaren veilig gesteld"
er
ziet een tevreden man tej
"jaar afscheid neemt, kan
Auf Wiedersehen te zeg
d".
hetzelfde Olympia-stadion
V hij veertien jaar geleden
de diepste dalen van voet-
1 trok, beleefde bonds-
Rinus Michels in zijn
Anaesthesist aan het werk met monitor
Aparte ruimte voor het steriliseren van de instrumenten
Door een drukknop op voethoogte kan slechts één
naar de operatiekamer tegelijk geopend worden.
[tenonze
ciale verslaggevers
'NCHEN/LEVER-
rSEN - Bayer Lever
en, de nieuwe
erkgever van Rinus
'chels, heeft de Am-
Tdammer een week
igeven om bij te ko-
en van de festivitei-
na het behalen van
>'et Europees kam-
'oenschap met het No
rlands elftal.
"?^er .Leverkusen hervat
training vandaag, on
teer op het moment dat
t ontwaakt.
t^verkusen achtte de
inwezigheid van de suc-
'Volle Nederlandse
'dscoach bij aanvang
h de training niet nood-
e"jk. Michels meldt
■r? zondag 3 juli in Le-
,Fkusen. In tegenstelling
de trainer heeft de
laar van de UEFA-
1 wn vakantie van
«eneenhalve week
'ter de rug,
