DESTEM
VICARIS-GENERAAL
A. THEEUWES
LEGT NA 23
JAAR FUNCTIE NEER
DESTE
HET
rw
ZATERDAG \f\
18 JUN11988
et bisdom Breda raakt in korte tijd
drie topfunctionarissen kwijt. Na 20 jaar maakt perso
neelschef N. Nooren in september de definitieve over
stap naar de parttime-functie van deken van het deke
naat Noordrand. Na 22 jaar secretarisschap van het
bisdom verruilt dr. F. Leygraaf op 1 augustus de Bre
dase Veemarktstraat voor de basiliek van Hulst. En na
23 jaar rechterhand geweest te zijn van de bisschop
pen G. de Vet en H. Ernst legt vicaris-generaal A.
Theeuwes morgen zijn functie neer, de dag dat hij
precies 45 jaar priester is. Een gesprek met deze dio
cesane topfunctionaris, die tijdens zijn ambtsperiode
zijn kerk volledig van gedaante heeft zien veranderen.
Collegiaal
BBK
Terugslag
Verwijdering
Signalen
Werving
Voor later
Vasthouden
week voor de zoveelst
diefinanciering. Aanlei<
nister Deetman om ri
nog een aanvullende
deze aanvullende finar
wijzen. De opwinding
ber vorig jaar brak voc
heibel rond de studiefi
zich toen in het park
krakkemikkige, met foi
Wet Studiefinanciering
tot het aftreden van de
sitie daar wel uitdruk(
Groningse vestiging v^
trale Dienst Studiefinal
der curatele gesteld.
diende orde op zaken
ken, op 1 juli, loopt hel
ningen moet het dan w]
Aangesloten
H
Door Jan Bouwmans
De sluiting van het groot seminarie in
Hoeven en de verkoop van het gebouw.
Die beslissing zegt mgr. A. Theeuwes
nog als de dag van gisteren bij te staan.
De veronderstelling dat het voor hem
niet alleen maar de sluiting van een ge
bouw zal zijn geweest, wordt met zachte
stem bevestigd. Net als vele andere
priesters had hij er zijn wortels liggen.
Maar een groot seminarie was ook zoiets
als een diocesane kraamkamer: zicht
baarheid van een vitale toekomst. Slui
ting ervan zal gevoeld hebben als een
stukje dood.
Beslissingen nemen, aangename of on
aangename, als vicaris-generaal van het
bisdom Breda is het 23 jaar lang zijn
dagtaak geweest. In 1968 - hij was toen
ruim driejaar vicaris - zei hij er bij gele
genheid van zijn 25-jarig priesterjubi
leum dit van: „Een vicaris moet leven
met de situatie dat hij wel altijd ontevre
denen om zich heen zal vinden en voor
bestemd is om het nooit goed te doen.
Wie dit jarenlang op zich neemt, moet
niet terugdeinzen voor verantwoordelijk
heid en hij moet deze verantwoordelijk
heid manmoedig en vastberaden door
zetten."
Twintig jaar later voegt hij eraan toe:
„Ik heb het gelukkig nooit alleen hoeven
doen. Het is altijd een collegiaal bestuur
geweest, met de bisschop, met de deken-
kapittelvergadering. Al kon je wel eens
wakker üggen van iets. Er is veel ge
beurd. Groot seminarie gesloten, klein
seminarie gesloten en verkocht, kerken
gesloten en dat is een heel moeilijke
zaak. Maar ik ben gelukkig geweest in
deze functie. Besturen en management
liggen me wel. Ik heb wel eens meelij met
pastoors die ondanks hard werken en
sjouwen hun parochie achteruit zien
gaan, zonder dat ze er iets tegen kunnen
doen. Wij beleven dat toch meer op af
stand".
Hij werd geboren in Rijen als zoon
van een leerfabrikant. In 1943 werd hij
priester gewijd. Hij heeft als kapelaan
gewerkt in Wernhout en Breda en als be-
drijfsaalmoezenier en godsdienstleraar in
Oosterhout. Op 1 januari 1965 be
noemde bisschop G. de Vet hem tot zijn
vicaris-generaal, samen met H. Ernst.
Die benoemde hem ook tot zijn rechter
hand na De Vet in 1967 te zijn opge
volgd. Hij kreeg de pastorale organisatie
(bouwen en sluiten van kerken, stichten
en opheffen van parochies), onderwijs,
liturgie, de religieuzen en financiën te
behartigen.
Met ingang van 19 juni, de dag waarop
hij 45 jaar priester is, heeft mgr. Theeu-
Een beeld uit de lange loopbaan van vicaris-generaal Theeuwes. In 1971
ontving hij uit handen van de toenmalige Bredase burgemeester W. Merkx
een koninklijke onderscheiding. - foto de stem/johan van guhp
Vicaris-generaal A.- Theeuwes: „Rome heeft ervoor gekozen om de ontwikkelingen zoveel mogelijk terug te draalen. Dat Is vooral tot uiting gekomen In
bisschopsbenoemingen. Over die bisschopsbenoemingen heb Ik me erg kwaad gemaakt".
'Breda is prettig bisdom'
wes bisschop Ernst ontslag gevraagd en
gekregen. In december wordt hij 70 jaar.
Zijn vertrek, zegt hij, heeft niets met zijn
gezondheid te maken, hoewel hij nog
maar net terug is uit het ziekenhuis.
Gaan de jaren dan drukken „Fysiek
niet. Maar als je 70 wordt, onderneem je
niets nieuws meer. Je houdt de zaak lo
pend, maar je komt niet meer tot nieuwe
initiatieven. Het besturen op zichzelf is
me niet zwaarder geworden. Ik zou bijna
zeggen: integendeel. We hebben een heel
prettig bisdom met goede verhoudingen,
een goede relatie met de bisschop. Het
werk was plezierig. Waar ik meer moeite
mee kreeg, waren mijn landelijke taken
in de Bisschoppelijke Beleidsadvies
Kommissie (BBK). Want het haalde toch
weinig uit, de adviezen van de BBK."
Vicaris-generaal Theeuwes heeft van
nabij de kerk van gedaante zien verande
ren. Als hij nu de balans opmaakt, hoe
ziet zijn winst- en verliesrekening er dan
uit Hij stamt uit het Rijke Roomsche
Leven. Toen hij als diocesaan topambte
naar aantrad, was het Tweede Vati
caanse Concilie in volle gang. „Het was
de tijd van enthousiasme en opbloei. De
tijd van Johannes XXIII. We zouden het
eens gaan maken. Nederland begon met
het Pastorale Concilie in Noordwijker-
hout. We zouden Vaticanum II in ons
land gaan toepassen."
„Toen is in de jaren zeventig de terug
slag gekomen. Toen begon ook de pola
risatie. Met alle nadelige gevolgen van
dien. Rome heeft ervoor gekozen om de
ontwikkelingen zoveel mogelijk terug te
draaien. Om het concilie te minimalise
ren. Dat is vooral tot uiting gekomen in
bisschopsbenoemingen. Over die bis
schopsbenoemingen heb ik me erg
kwaad gemaakt. Dat geen inspraak meer
geduld werd van bisdommen en voor
drachten van kapittels werden gene
geerd. Dat begon met Simonis in Rotter
dam en dat is doorgegaan tot nu toe.
Daardoor lijd je aan de kerk. Dat is een
stuk verliesrekening."
Mgr. Theeuwes ziet in de kerk van
vandaag twee grote bewegingen. Dat is
enerzijds de positieve beweging van de
gezamenlijke verantwoordelijkheid. Ac
tieve betrokkenheid in de parochies.
„Aan de andere kant zien we de grote te
ruggang van het aantal betrokkenen, de
teruggang van het kerkbezoek, de jonge
ren die niet meer voor de kerk trouwen
en hun kinderen niet meer laten dopen.
Wij hebben geen kans gezien om die be
weging te keren. Dat verwijt ik me niet.
Het is overmacht geweest. Als ik verwij
ten zou maken, dan aan het kerkinsti-
tuut."
Het restauratiegedrag van Rome heeft
mensen van de kerk verwijderd. De kerk
is een kleine groep geworden, zij het een
bewuste groep. „De kerk in West-
Europa zal met kleine aantallen moeten
leren leven. De terugval is veel groter
dan we op dit ogenblik beseffen. Velen
die als katholiek geregistreerd staan, zijn
in naam katholiek. Die nemen niet zelf
het initiatief om zich uit te laten schrij
ven. Maar dat gebeurt uiteindelijk ge
ruisloos toch. Dat zal gemerkt worden
als jonge mensen hun kinderen niet meer
laten dopen. Dat zie ik in toenemende
mate gebeuren. Ik constateer ook dat
van de kleine groep overtuigde en be
wuste gelovigen steeds meer uitstraling
uitgaat naar de hele samenleving, dat het
christendom toch betekenis kan hebben
voor het welzijn van mensen."
De kerk, meent Theeuwes, heeft in
onze dagen de jongeren verloren. Hun
terugkeer ziet hij niet in het verschiet lig
gen. Het proces van teruggang is ook
nog niet uitgekristalliseerd. Maakt dat
besturen niet moeilijk „Je hebt je hele
leven geïnvesteerd in de kerk. Hoe hard
je ook sjouwt, het gaat achteruit. Dat er
vaar je als pijnlijk. Het is veel leuker
nieuwe kerken te bouwen en parochies te
openen dan sluiten en opdoeken. In de
steden van ons bisdom is, denk ik, nog
een overvloed aan kerkgebouwen. Aan
capaciteit: te grote gebouwen bij een te
ruglopend aantal bezoekers. Er wordt
wel gevraagd of op het bisdom een draai
boek ligt welke kerken nog gesloten wor
den. Maar dat is er niet. Sluiting hangt
van zoveel omstandigheden af. Niet al
leen van het aantal katholieken."
In de afgelopen twintig jaar zijn er per
saldo meer kerken bijgekomen dan er
zijn afgebroken. Het bisdom telt nu 173
kerken en dat waren er twintig jaar gele
den 171. Hoe groot de huidige overcapa
citeit is, kan de heer Theeuwes moeilijk
schatten. „We hebben in elk geval zoveel
stoelen dat ze in het weekend nog niet
een maal bezet zijn. Maar in elk dorp zal
zeker een kerk blijven. Wel is in vele ker
ken het aantal zitplaatsen al drastisch te
ruggebracht. Maar met sluiten van ker
ken wachten we op signalen uit een pa
rochie; dat men zelf ziet dat een kerk
niet meer in stand te houden is.
Er zullen zeker nog kerken gesloten
worden, zegt Theeuwes. „We zitten met
te veel grote gebouwen. Ik hoop wel dat
er kleine gebouwen voor terugkomen.
Neem De Goede Herder in Breda-
Noord. Die is enkele jaren terug geslo
ten. Het gebouw was te duur geworden.
Maar de gemeenschap is zo actief dat ze
nu met hulp van het bisdom weer een
klein kerkje gaan realiseren. Ik hoop dat
ons kerkenbestand op deze wijze kan
worden aangepast. Ik denk niet in de
richting van grote mammoetparochies.
Ik zie liever kleine gemeenschappen die
regionaal samenwerken."
Van pastorale organisatie is de stap
naar pastorale bezetting niet groot. Het
priestertekort. De aanwas zal in de toe
komst beperkt blijven. De celibaatsver
plichting is volgens vicaris Theeuwes een
rem om priester te worden. De opleiding
zowel in Hoeven als in Tilburg zijn in
zijn ogen beide nodig.
Het bisdom Breda gaat meer investeren
in werving van priesterkandidaten. Er
zal iemand speciaal voor worden aange
steld. Zorgen heeft het bisdom ook over
het convict in Tilburg. „We vragen ons
af of het wel goed is dat het buiten ons
bisdom ligt. Dat lijkt ons een nadeel.
Aan verplaatsing wordt nog niet ge
dacht. Maar de vraag wordt al wel eens
gesteld. Voor mij is het overigens niet
duidelijk of het convict meer succes zou
J enga. Kraak. Bats.
j Dat zijn krachtige,
explosieve voetbalna
men die nog lang in het geheu
gen gegrift zullen staan. Ik kijk
naar alle onderdelen van het
voetbalfestival Euro 88 en treed
daarbij af en toe uit mijn dak.
Wat is daarvan, om met Rinus
Michels te spreken (Jimmy Hill
van de BBC noemt hem Rai-
nus) het rendement? Het is leuk
voor later, om in 2004 aan een
thans nog ongeboren generatie
te kunnen vertellen hoe het
vroeger ging.
De feiten vergeet ik snel; niet
alleen was ik alreeds vergeten
dat Platini vier jaar geleden een
voorname strafschop miste, ik
weet zelfs de naam van de
Deense keeper niet meer die er
dit jaar een uit zijn doel wist te
houden. Maar dat is niet erg. In
2004 gaat het nog slechts om
sterke verhalen van epische
schoonheid, die alleen door een
gulle mate van geheugenverlies
aan kwaliteit kunnen winnen.
Met andere woorden: in 2004
geldt als waardevolle bijdrage
aan de conversatie dat in '88
ene Bastos vijf doelpunten in
een wedstrijd tegen Engeland
scoorde, driemaal tegen de lat
schoot en tweemaal tegen de
binnenkant van de paal. Johan
Bastos was dat. Een droomspe-
ler die toverballen van zijn
schoen het waaien. Je bedoelt
van Basten, zegt u nu, maar ik
heb het over 2004.
Voor mijn kleurrijke uiteen
zettingen in het komende mil
lennium zal ik veel verschul
digd zijn aan Rinus Michels,
wiens plechtige, in stadhuistaal
uitgesproken analyses niet
meer uit de evolutie van het
moderne voetbal zijn weg te
denken. Van het straatvoetbal
van honderd jaar geleden is het
spel gestadig uitgebouwd tot
een fenomeen van strategie en
wetenschap.
Na de tweede wereldoorlog
zagen we de triomfen van het
stopperspilsysteem, waardoor
slingerback- en grendelformu
les uit de tijd geraakten. Ver
volgens hebben we ons van be-
tonvoetbal naar totaalvoetbal
ontwikkeld, dat ons in '74 en
'78 vice-kampioenen del
mondo maakte. Toen was, naar
het woord van Rinus, voetbal
nog oorlog. In Euro '88 zien we
een flexibel concept met glas
nost- en perestroika elementen.
We spelen nu meer met de
grijze massa dan met de bal.
Waarschijnlijk hebben wij
dat te danken aan betere voe
ding. We maken de bal, indien
gewenst, neutraal. Het gevecht
moet worden gevoerd in de zes
tien, waar we door de Russen
aardig buiten gehouden werden
terwijl zij bovendien meer vat
hadden op de uitvallende bal
len. Ach ja, het gaat om het
rendement en dat is niet alleen
een kwestie van rennen.
Maar belangrijker nog voor
de verteller in 2004 is de he
roïek van de dan goede oude
tijd. Het soulvoetbal der Ieren.
De watersnoodwedstrijd van
'52 in het Parijse Prinsenpark
tegen de Fransen. We wonnen.
Frans de Munck, de Zwarte
Panter trapt uit, Brandes zet er
zijn hoofd onder en Theo Tim
mermans zegt pang! Hoppa!
Gol gol gol gol gol! In '74, in de
finale tegen Duitsland in het
wereldkampioenschap leggen
ze Knuiff neer. Strafschop! In
Heidelberg wierp toen een
Duitser in staat van uitslaande
woede een bierpul door zijn tv-
scherm. Gevolg: brand. Maar
de brandweer zat ook in trance
aan de buis, dus die verscheen
niet.
Het huis van die uit de bol
getreden supporter brandde tot
de grond af. En niet verzekerd.
De hele straat brandde af, maar
de bewoners gingen om de
hoek voor de etalage van een
meubelzaak staan om de wed
strijd tot het bittere einde te
volgen. Zo spannend was I
Toen was voetbal fenomena
theater. In '88 viel de nac|
over Engeland, de moeder v
het magische spel met de 1
werd Ierland een wereldn
en beefde de Sowjet Unie.
was maar voor even. We b
ven historische dagen en dail
leuk voor later.
D
FOTO MAflCEL BEKKUl
iiuffttidotf) nsbnaxtu
hebben als het in Breda zou zijn. Het!
Centrum voor Pastorale Bedieningen iif
Tilburg is goed gelukt als centrum watil
kandidaten bijeen komen en een intro-I
ductie in het bisdom krijgen. Maar i'
convict, woongelegenheid voor priesteil
kandidaten, is het niet gelukt. Waar
aan ligt, is ons niet duidelijk. Elders lui
het wel. Het zal ons ook moeten lukkeil
Want een convict is toch noodzakelijk
als broedplaats waar mensen samen»!
nen en elkaar sterken in hun ide:
Want anders is de kans groot dat 1
priesterideaal verloren gaat."
De verdeeldheid in de kerk. In het bu|
dom Breda is de polarisatie volgens via
ris-generaal Theeuwes zeer beperkt
bleven. Hij vindt dat vooral een verdiei
ste van bisschop Ernst. Die heeft kat
gezien om iedereen in zijn recht te latrj
en te waarderen. En die zal zelf nooit p
lariseren. Landelijk ligt de zaak ietsje a
ders. De Acht-Mei-Beweging is wel
waar in gesprek met de bischoppen g
komen, maar ingelichte kringen hebbt
het sterke vermoeden dat het derde g
sprek op 16 juni tevens het laatste t
zijn.
Vicaris-generaal Theeuwes: „Ik zeg: bij
in gesprek. In Acht-Mei zitten zovel
goedwillende en goede katholieken.
vind wel dat de organisatie onduidleil
is. Wie draagt verantwoordelijkheid.!
vind het ook niet verstandig dat i
Utrecht weer een niet goedgekeuij
eucharistisch gebed is gebruikt.
Acht-Mei moet naar goede verhoudil
gen toe werken. Deze beweging moet af
bischoppen erkennen als leiders. En a|
bisschoppen moeten het goede erkenra
dat in Acht-Mei zit. Ik hoop dat beiï
partijen zo verstandig zijn dat ze elkal
vast blijven houden."
Helemaal op rust gaan ziet de ...j
Theeuwes zichzelf niet doen. Hij blijl
rector van de zusters van de Meerlf
Verhofstraat in Breda. Dat is hij al evJ
lang als vicaris-generaal. Het is voor ha
altijd een geestelijk tegenwicht geweej
Priester is hij immers geworden om m
sen nabij te zijn.
Door Ad Burger
Wie voor het eerst de burelen va.,
Centrale Dienst Studiefinanciering
Groningen betreedt, valt de weihaas'
rene rust op die er heerst. Het handj
medewerkers dat telefonische vrf
over studiefinanciering moet beantw
den, hoeft slechts een enkele keer in s
te komen.
Opmerkelijk, want de verhalen
vele duizenden studenten die proble
met en vragen over het studüefinai
ringsstelsel hebben, doen nog sti
volop de ronde. En die vragen zijn e
laatste maand zeker niet minder op,
worden, nu zo'n 160.000 studenten
vriendelijke, doch dringende ver,
hebben gekregen om het te veel ont
gen studiegeld over het afgelopen ja
rug te storten.
Een dik jaar geleden zou een de
lijke stroom van vragen en verzoeke
Groningen nog geleid hebben tot
enorme telefoon- en brievenchaos.
die tijd dateren de berichten van stuc
ten die dagenlang zonder resultaat pc
den de Dienst Studiefinanciering tel
nisch te bereiken. Van studenten dif
arren moede de trein van Breda i
Groningen namen, in de, vaak ij
hoop dat ze daar hun vragen persooi
zouden kunnen deponeren.
Dat dat nu niet meer gebeurt, is
van de gevolgen van de reeks reorgar
ties die zich in Groningen onder at
ciën van het crisisteam heeft voltrok'
De eind vorig jaar inderhaast opgeri
regionale steunpunten studiefinancie
kregen een permanent karakter en be
apparatuur. Jongeren die nu met vra
over studiefinanciering zitten, kur
bij hun regionale steunpunt, te bere
via een 06-nummer, daarop antwd
krijgen. r 1
De steunpunten zijn sinds enige tijd
gesloten op de centrale databank in
fnngen en kunnen dus ook op t-
ledere persoonlijke vraag antwoord
ven. Alleen in die gevallen dat ook
regionale steunpunt het antwoord sc)
ig moet blijven, volgt een telefoc
naar Groningen. Het aantal dergel
telefoontjes is, vooral als gevolg va
koppelen van de steunpunten a
centrale computer, de laatste mao.,
zo snel afgenomen, dat de bezetting
6|i 'e'efoondienst in Groningen
chttien naar vier mensen is teru;
racht. Daartegenover staat dat de 21
jfonale steunpunten nu de beschik
nebben over een kleine negentig fui
e-medewerkers. Een enorm vers
vergeleken met de slechts 38 telefoon
Baliemedewerkers waarmee Gronir
w september 1986 dacht de vraj
room over studiefinanciering te
nen verwerken.
l-„?,rv??nks die enorme verbetering,
Kent Wouter de Haan dat ook de ber!
arheid van de regionale steunpui
hst f Z0U kunnen. Wouter de Haan i
?n cnsisteam onder meer belast me
rg over de regionale steunpun
dt>n°, 'n de grote steden moeten
om k*1 Vaak meer dan één keer be
ben ,?teunpunt te bereiken. We i
n nu 21 steunpunten met 89 full-i
toen erkers, maar in piektijden kar
<*en duren voordat iemand
E Per 1 Juli treedt
nrge verbetering op, als het
