s
p
E
C
I
F
I
E
K
Automobilist loopt
verhoogd risico
in het buitenland
Zwitserse vinding maakt tandarts een stuk goedkoper
DE STEM
EN
Lggaat
omhoog
VIMi
m\
ONGEZOUTEN KRITIEK VAN CONSUMENT BLIJKT TE HELPEN
NIEUWS
Watergeuzen
Jtijn. Ter Kuile is bekend!
Irden als vredeswacht»!
loensdrecht en hij is ruiml
Tialf jaar weggeweest oml
bn met anderen te bidden!
je vasten tegen de kem f
ifven, die nog steeds in
Uitgevoerd worden, en q6
^bewapening. Met fa
rij getuigen van zijn vre-1
verblijf in de Nevada-1
btijn. De dienst begint c
uur.
1-0,45,70/80 0,80. Jonagold ua
(kl. 2 65770 0,85-0,97, 70/80'l i?l
Aardbeien natuur kg, 160'k,i
J2 2,10-2,40. Aardbeien nalun,
la 200 gr., 40 ds.: kl. 1 A 0,48 j
I. Elvira natuur kg, 240 Wu|
130-2,60, A 2,50. Elvira natuii
i 500 gr., 50 ds.kl. 1 A 1,30. KoJ
|a natuur kg, 480 kgkl. 2 2 31
j, A 2,60. Rode bes doos x2U
490 ds.: kl. 1 2,00-2,80. Franjl
ïen doos x 200 gr., 10 ds.: y f
b. Glen Glova doos x 200 grar
jds.: kl. 1 2,00-2,90. Frambozi,
Is doos x 150 gr., 210 ds.: ld 'L
^-1,80. Rode bes doos x 150
i ds.: kl. 1 1,30. Totaal aanta"
[li: 1700.
fcr 1986 meevallen. „Daardot
ki er een meer geleidelijk!
li ging tot het maximale tans]
n 83 gulden worden g
amd", aldus het dagelijk
stuur in de stukken.
De verhoging van de zuivefcj
'igsheffing heeft te makel
Jt de bouw van de nieuiiï
olwaterzuiveringsinstallatij
/zi) bij Terneuzen. Met d
uw daarvan wordt nog dra
ner begonnen. De uitbeste
|ig aan de onderneming J. d
1 uit Aalst (Belgie), vooree
rag van ruim 10 miljoe
llden (inclusief btw) is on-
Ogs gebeurd. Begin dea
aand is het offciele stadse!
or de bouw gegeven.
I Het algemeen bestuur vaJ
>t waterschap komt donderj
ig 30 juni bijeen in het Chu:
kill Hotel in Terneuzen. D
krgadering begint om 140|
ar.
In uitvloeisel daarvan was
It in 1562 op de strekdam
in de haven een galg werd
Igericht en in 1563 bij de
Tiizen een stadhuisje inge-
pht werd.
|Gent zorgde er ook voor,
penals Brugge dat voordien
et Sluis had gedaan, dat het
bs zich niet verder kon ont-
(ooien. Het was streng ver
den om rond het Sas en
Ings de vaart handel te drij-
pn of koopwaar op te slaan.
1 1564 bleek een deel van de
oute Speye te zijn ingestort
werd toen besloten achter
waarts een nieuwe buiten
luis te bouwen omdat het sas
groot bleek te zijn. Op 29
jli 1567 kon de nieuwe Zoute
peye plechtig worden ge
pend.
n de avond van 21 mei 15'2
:reeg Sas van Gent bezoek
an de watergeuzen, die er
elijk huishielden. Huizen en
muggen werden in brand ge-
itoken en de sluizen waar be-
;chadigd. Toen de balais
verd opgemaakt bleken van
le 46 huizen er 25 afgebrand
e zijn, terwijl 19 panden die
iet verst van de sluizen
varne gelegen, het hadden
iverleefd.
In 1576 schonk de stad Gent
Sas van Gent aan prins Wil
lem van Oranje, die veel van i
zijn bezittingen had opg«°>*
ferd om de veldtochten voor
de bevrijding van de Neder-
landen van de Spaanse over-
heersing te bekostigen, b't!
geschiedde tijdens de Tacn-1
tigjarige Oorlog (1568-164°
toen muitende Spaanse troe
pen moordend en plunderen"
door Vlaanderen trokken
Gent had een beroep op Wik
len van Oranje gedaan bi]
belegering van de citadel me
zijn Spaanse garnizoen.
Willem van Oranje had e
steeds op aangedrongen ij
nieuwe landvoogd Don Jua
niet te erkennen, wanne" j
geen gevolg werd gegeye
aan de afbraak van de cita
dels in de verschillende ste* I
den van waaruit de Spaart
garnizoenen opereerden, V 1
bevolking ondervond daa
veel last van.
Door Jack Arentsen
Bijna vijf miljoen Nederlanders zullen
hun zomervakantie dit jaar in het bui
tenland doorbrengen. De meeste
toeristen (ruim tweederde verwacht
de ANWB) zullen met hun eigen auto
naar de vakantiebestemming rijden.
Vooral op de wegen naar West Duits
land, Frankrijk, Spanje, Portugal,
Oostenrijk, Zwitserland, Joegoslavië
en Griekenland zullen de meeste Ne
derlanders te vinden zijn.
De 'uittocht' naar het buitenland
brengt ieder jaar een verhoogd risico
op schade met zich mee: drukte op
de wegen, lange reistijden, afwij
kende verkeersregels en onbekend
heid met de verkeerssituatie staan
aan de basis van de gevaren die men
onderweg kan tegenkomen.
Ook de gedragsregels in de va
kantielanden kunnen er oorzaak van
zijn dat men plotseling voor vreem
de, heel onbegrijpelijke en verras
sende situaties komt te staan. Meer
dan ooit vereist een buitenlandse va
kantiereis een goede voorbereiding
op hetgeen men onderweg te wach
ten kan staan.
DUITSLAND
Als mem via de Duitse autobahnen
op reis gaat, dan moet er rekening
mee worden gehouden dat de politie
scherp gaat controleren op de bela
ding van auto's en caravans. Daar
naast heeft de Westduitse politie
aangekondigd dat op plaatsen waar
een maximum snelheid van kracht is,
extra gecontroleerd zal worden.
Forse geldboetes, die onmiddellijk
afgerekend moeten worden, staan
de overtreders te wachten. Voor het
eerst dit jaar gaat de Westduitse poli
tie ook jacht maken op bestuurders
die te dicht op hun voorgangers rij
den.
CAMERA'S
Op een groot aantal viaducten heeft
de Westduitse politie foto-, film- of vi
deo-camera's opgesteld, waarmee
vooral de bewegingen van de auto
mobilisten op de linker rijstrook in de
gaten worden gehouden. Daarnaast
heeft de Westduitse verkeerspolitie
de afgelopen maanden de beschik
king gekregen over een aantal niet
opvallende politiewagens, waarin
een video-camera is gemonteerd.
Wanneer men te dicht op een voor
ganger rijdt of men gaat rechts inha
len, wordt dit onmiddellijk door de
camera geregistreerd.
Op de eerstvolgende parkeer
plaats krijgt de chauffeur de ver
keersovertreding te zien en krijgt hij
minstens een stevige geldboete.
Wanneer de overtreding heel ernstig
is, kan zelfs het rijbewijs tijdelijk wor
den ingetrokken. Door de hogere
snelheden waarmee in de Bondsre
publiek op de autobahnen wordt ge
reden, hoort tegenwoordig het te
dicht op een voorganger rijden in de
Duitse verkeerswetgeving tot een
zware overtreding.
Niet minder gevaarlijk handelt
naar de mening van de Duitse rech
ter een inhalende autorijder, die na
de inhaalmanoeuvre vlak voor de ge
passeerde auto naar rechts gaat.
1 Zelfs wanneer beide voertuigen el-
i kaar niet raken, omdat de inhalende
auto sneller is, is er volgens de
Duitse wetgeving sprake van een ge-
vaarscheppende manoeuvre, omdat
uit deze situatie een ernstig ongeval
kan ontstaan.
AANRIJDING
Wanneer men in het buitenland be
trokken raakt bij een aanrijding en
de schade blijft beperkt tot de auto,
dan kan men net als in Nederland in
de regel geen beroep doen op de
politie voor het opmaken van een
procesverbaal. Om de schuldvraag
te kunnen beantwoorden, zal men
daarom zelf voor het bewijsmateriaal
moeten zorgen. In het buitenland wil
het nog wel eens voorkomen dat de
tegenpartij niet bereid is om mede
werking te verlenen aan de uitwisse
ling van gegevens; zeker wanneer
het er alle schijn van heeft dat de
schuld van het ongeval bij de tegen
partij ligt. Aan de hand van het ken
teken kan men dan uiteindelijk nog
achter de identiteit van de eige
naar/bestuurder komen.
Net als in Nederland kan men ook in
het buitenland (o.a. Duitsland, België
en Groot Brittanië) op de autosnel
wegen rekenen op hulp van de we
genwacht. Op de Franse wegen is
een lid van de ANWB en Reis- en
Kredietbriefhouder echter niet verze
kerd van kosteloze hulp.
„Onze leden", zegt men op het
hoofdkantoor van de ANWB in Den
Haag, „kunnen geen (gratis) gebruik
maken van de Franse organisatie. De
Automobile Club Secours (ACS)
maakt namelijk geen gebruik van pa
trouillerende wegenwachtauto's,
maar van een gratis telefoonnum
mer. En om van dat laatste te kunnen
profiteren moet men zelfs speciaal
lid van de ACS worden. Is men geen
lid, dan wordt ook geen hulp langs
de weg - ook niet tegen betaling -
gegeven. Bovendien werkt de ACS
met contractgarages die bijna nooit
langs de weg 'sleutelen'. In de regel
wordt de wagen naar de garage ge
sleept. Op de Franse tolwegen heeft
de Societe d'Autoroutes het weg-
sleepmonopolie in handen".
VERZEKERING
De ANWB heeft nog een belangrijke
tip voor degenen die dit jaar naar -
het vakantieland op komst - Turkije
reizen. Als men die reis onderneemt
met een auto of motorfiets, is het ze
ker aan te raden om een extra vakan
tie-casco verzekering voor de ato of
motor af te sluiten. Deze verzekering
biedt de mogelijkheid om voor de
duur van de vakantie de dekking te
gen wettelijke aansprakelijkheid aan
te vullen met een casco-verzekering
(WA plus casco komt overeen met
het vroegere begrip „all risks"). In de
praktijk betekent deze vorm van ver
zekeren dat schade te verhalen is op
de Nederlandse verzekeraar, on
geacht de schuld.
Speeltuinen snel veiliger
Door Fred Rondeel
De speeltuinen en attractieparken
hebben zich de ongezouten kritiek
van de Stichting Consument en Vei
ligheid en van de ANWB zeer aange
trokken. Allerwegen wordt speeltuig
aan strenge veiligheidseisen onder
worpen.
In 1985 publiceerde Consument en
Veiligheid een rapport waaruit bleek
dat het slecht gesteld was met de
veiligheid in speeltuinen. Er liepen
jaarlijks 45.000 kinderen verwondin
gen op in speeltuinen, attractiepar
ken en op speelplaatsen. Boosdoe
ners waren vooral de speeltoestel
len, aldus het rapport.
De ondernemers erkenden dat de
gesignaleerde toestellen onnodig
gevaarlijk en ten minste voor verbe
tering vatbaar waren. In veel geval
len zijn deze ook daadwerkelijk ver
beterd, zo meent P. Grijpstra, direc
teur van de Linnaeushof, de grootste
'echte' speeltuin van Europa.
Inmiddels heeft een werkgroep
WIS (Werkgroep Inrichtingsnormen
voor Speeltuinen) een handboek met
aanbevelingen het licht doen zien. In
die werkgroep zitten de recreatie-on
dernemers (Recron), Consument en
Veiligheid en het ministerie van
WVC. De werkgroep wordt onder
steund door TNO. Op dit moment
werkt de WIS op uitnodiging van het
Nederlands Normalisatie-instituut
aan een landelijke normalisatie voor
deze speeltoestellen. Want je kunt
pas van een afwijking spreken als er
een norm bestaat.
MINISTERIE
Daarnaast werkt het ministerie van
WVC aan een beheerssysteem voor
de veiligheid van attracties op speel-
gelegenheden, kermissen en attrac
tieparken, aldus ir. J.K.J. van der
Er bestaat binnen Europa een Internationale belangstelling voor
veiligheidsnormen In speeltuinen en attractieparken.
FOTO'S DE STEM JOHAN VAN GURP EN ANP
Vorm van WVC. Hij werkt daar op de
hoofdafdeling produktbeveiliging.
Volgens hem kan het systeem begin
jaren negentig volledig werken. Be
langrijkste elementen daarin zijn de
verplichting dat toestellen aan
strenge veiligheidseisen en deugde
lijke installeringseisen voldoen, het
verplichte onderhoud, het vastleg
gen van taken van controlerende in
stanties en een overgangsregeling
voor reeds bestaande installaties, al
dus Van der Vorm.
Ook hij wijst erop dat de speeltui
nen en attractieparken snel hebben
gereageerd op het rapport van Con
sument en Veiligheid en de ANWB.
Of het nu echt veiliger toeven is voor
de kleintjes in de Nederlandse speel
tuinen kon Consument en Veiligheid
niet zeggen. Er is geen vervolgon
derzoek meer gedaan. De indruk be
staat dat er veel is verbeterd, zegt
Loes Phoelich van deze stichting.
Veel ondernemers houden zich op
vrijwillige basis aan de normen van
de WIS-werkgroep. De ondernemers
zijn inderdaad met enthousiasme
van start gegaan met het formuleren
van veiligheidsnormen, zo zegt J.A.
v.d. Berg, voorzitter van de bedrijfs
groep dagrecreatie van de Recron.
INTERNATIONAAL
Ook de gemeenten reageerden snel.
Zo snel dat sommige aanbevelingen
van de Werkgroep WIS regelrecht in
de Algemene Politieverordening van
diverse gemeenten terecht kwamen.
Of er hier te lande ooit een wettelijke
norm voor speeltoestellen wordt ont
wikkeld is overigens nog de vraag.
Er bestaat binnen Europa een inter
nationale belangstelling voor veilig
heidsnormen.
Vooral de Bondsrepubliek Duits
land (de organisatie VDFU) propa
geert de grote noodzaak van uni
forme voorschriften binnen de EG en
heeft dit reeds bij de Europese Com
missie aangekaart. Maar hoewel
vooral de Duitse normen veelal vrij
willig door de recreatie-ondernemers
in Nederland worden overgenomen,
moet het niet zo zijn dat we klakke
loos de Duitse normen gaan overne
men, aldus Van de Berg van de Re
cron.
STANDPUNT
Ook Nederland moet snel zijn eigen
normenstelsel formuleren. Dat bete
kent, aldus Van der Vorm van WVC,
dat ook op Europees niveau Neder
land om een visie en een standpunt
zal worden gevraagd. Maar een hon
derd procent veilige speeltuin is een
utopie, zegt de directie van Lin
naeushof. Overigens heeft deze at
tractie in de 25 jaar van zijn bestaan
niet één schadeclaim binnen gekre
gen. De ondernemer moet ook goed
opletten of er niet verkeerd gebruik
wordt gemaakt van de toestellen. Dat
is ook zijn verantwoordelijkheid.
Een Zwitserse vinding kan in de toe
komst de tandartsrekening aanzien
lijk verlagen en daardoor tevens het
gebit van velen voor wie dat in het
verleden nog niet binnen het finan
ciële bereik lag, verfraaien.
Met het UDA-systeem (Universal
Dental Anchorage), zoals de nieuwe
techniek heet, kunnen op veel een
voudiger wijze dan voorheen vaste
bruggen worden geplaatst. Het prin
cipe is eigenlijk zó eenvoudig, dat
menig tandarts, die ermee in aanra
king komt, het onbegrijpelijk vindt,
dat het nog niet eerder was bedacht.
Wanneer tanden of kiezen verlo
ren zijn gegaan, heeft de tandarts
grofweg drie mogelijkheden om deze
te vervangen. Ten eerste is er de
'partiële prothese', beter bekend als
het 'plaatje', waarbij de kunsttanden
hetzij worden vastgezet aan een te
gen het gehemelte gekleefd kunst
stof plaatje, hetzij met haken (meta
len constructie) om de nog be
staande tanden op hun plaats wor
den gehouden.
De tweede mogelijkheid is een
vaste brug met kronen, die over de
stompen van de belendende nog ge
zonde tanden of kiezen (de zogehe
ten pijlerelementen) worden geplakt
(gecementeerd). Dit is een dure me
thode (o.m. door het maken van de
kronen) en bovendien is het zonde
van de nog gezonde tanden, die
voortijdig afgeslepen worden.
De derde mogelijkheid is de kleef-
of etsbrug, waarbij de kunsttand met
metalen vleugeltjes aan de achter
kant van de nog bestaande tanden
en kiezen worden geplakt. Nadelen
van deze relatief goedkope methode
zijn, dat toch nog vrij veel weefsel
moet worden weggenomen, dat de
brug snel los kan gaan en onge
schikt is voor het vervangen van
meer dan twee naast elkaar gelegen
tanden of kiezen.
ANKERTJES
Bij het UDA-systeem nu wordt de
brug vastgezet met twee minuscuul
kleine ankertjes, vervaardigd van
hoogwaardig titanium. Die ankertjes
worden met pennetjes aan de pijler
elementen bevestigd. Daarvoor wor
den twee gaatjes (lengte: 2,1 mm,
doorsnee 0,9 mm) geboord. De an
kertjes zijn niet zichtbaar, omdat de
brug er overheen past. Deze me
thode heeft veel voordelen:
loslaten van de kunsttanden be
hoort tot het verleden;
minimale beschadiging van de
tanden en kiezen;
de ankertjes kunnen geplaatst
worden in gezond tandweefsel, in
composiet (witte) vullingen en ook in
goud, zodat bestaand kroon- en
brugwerk uitgebreid kan worden
zonder het oude eerst te hoeven af
breken;
de UDA brug is gemakkelijker en
sneller aan te brengen en goedkoper
in materiaal.
GETEST
Het UDA systeem is ontstaan vanuit
de filosofie van de geestelijke vader,
prof. S. Sandhaus uit Lausanne, dat
bij alle ingrepen de schade voor de
patiënt zo beperkt mogelijk moet
worden gehouden. Hij vindt dat men
het paard achter de wagen spant,
wanneer bijvoorbeeld twee gezonde
tanden moeten worden afgeslepen
om er één te vervangen. De uitvinder
past al sinds 1973 deze vorm van
Bij het nieuwe UDA-systeem (foto links) wordt de brug met twee minuscule
ankertjes vastgezet In de aangrenzende gezonde tanden of kiezen, de
pijlerelementen. De gaat/es die hiervoor geboord moeten worden, zijn
slechts 2,1 mm lang en hebben een doorsnee van 0,9 mm. De ankertjes zijn
onzichtbaar omdat de brug er overheen geschoven wordt en vastgezet.
Rechtsboven de drie verschillende type ankertjes die worden gebmlkt,
vervaardigd uit hoogwaardig titanium.
verankering toe en sindsdien is het
systeem gepatenteerd en over de ge
hele wereld door tandartsen getest.
In februari is ook een Nederlands on
derzoek uitgevoerd door de Univer
siteit van Amsterdam en internatio
naal gepubliceerd in het weten
schappelijk tandheelkundig tijd
schrift Quintessence International.
Behalve de technische voordelen
voor tandarts en patiënt heeft toe
passing van het UDA-systeem ook
een belangrijk sociaal aspect. Van
wege de hoge kosten kiezen veel pa
tiënten voor het bekende 'plaatje' in
plaats van voor een vaste brugcon-
structie. Zo'n plaatje is weliswaar
goedkoper, maar het brengt grote
schade aan het tandvlees toe en veel
mensen voelen zich onzeker en
schamen zich als het plaatje ér bij
het lachen of eten uitvalt.
Door de kostenbesparing (30 tot
50%) met het UDA-systeem komt
zo'n vaste brug nu ook binnen het
bereik van diegenen, die zich dat
nog niet eerder konden permitteren.
CONSUMENTENBIJLAGE VAN DE STEM - EINDREDACTIE HEIN SLUIJTER, VORMGEVING PAULA POLS
