even.
UITBLAZEN
Franse socialisten hopen op kleine meerderheid
I
Nederland verstrikt in bijzondere relatie met Indonesië
Krim-Tataren mogen terug naar stamland
PASPOORT]
Vaart en
freet
lavo: onzekere b<
DESTEM ACHTERGROND ZATERDAG 11 JUN11988
WIMKOCK
DE STEM
MORGEN TWEEDE RONDE PARLEMENTSVERKIEZINGEN IN FRANKRIJK
IGGI-HULP AAN INDONESIË KOMT NIET ALTIJD TERECHT BIJ DE ARMEN
•vy-
MADRID/DEN HAAG - M
(Buitenlandse Zaken) is 1
waardigd dat de Tweede I
alsnog wil besluiten tot e
quête naar de paspoortaffa:
Tandarts niet
ïeer aan banden
REGERINGSCOMMISSIE GEEFT GEDEPORTEERD VOLK GROEN LICHT
r
VAN twee woorden
herinner ik me nu
nog dat ik er al op
heel jonge leeftijd vanaf
wilde. Wij spraken thuis
geen echt lokaal dialect,
maar een soort Algemeen
Plat Brabants waarin,
vooral onder invloed van
mijn vader natuurlijk ook nogal
wat Gilzer dialect gemengd zat,
maar ook wat Vlaams, dat mijn
moeder meegebracht van thuis,
waar dat ook al geen zuivere
koffie was geweest omdat er
Fries bijzat. Van de twee woor
den, die beide ook bij ons thuis
werden gebruikt en waarschijn
lijk meer regionaal dan lokaal
zijn, vond ik het ene lelijk en
het andere dom. Vaart (of:
vart, vaort) vond ik dom want
ik had er geen last van en mijn
jongere zus wel. Freet daarente
gen vond ik ronduit leüjk. Naar
mijn gevoel paste het qua klank
absoluut niet bij wat men er
juist mee bedoelde: fier, knap,
sjiek, trots.
Je kon freet zijn op je uiter
lijk of op je rapportcijfers. Je
kon er freet uitzien in je paas-
beste pak of jurk en in elk dorp
hepen er wel een paar frete
vrouwen rond om de sombere
eenvoud van de jaren '40 bij te
lichten. Mijn afkeer van het
woord moet instinctief zijn ge
weest. Ik heb het nooit meer
gebruikt en nog zelden ge
hoord. Het dook een paar we
ken geleden weer op, in het ka
der van deze serie. Degene die
het opvoerde - het was een te
lefoongesprek, bij de notitie
staat de naam Bonninga ge
krabbeld- dacht dat het was
afgeleid van wreed. Het niet zo
snel te ontdekken verband tus
sen wreed en freet zocht hij in
de mogelijkheid dat iemand,
die er freet uitzag de jaloezie
van anderen opwekte, hetgeen
dan een vorm van wreedheid
zou zijn. Mij lijkt dat nogal ver
gezocht. Zou het ook van
wreedheid getuigen als ik freet
was op mijn negen voor reke
nen omdat het jongetje naast
mij in de bank niet verder was
gekomen dan een vijf?
Wat doe je als je zoekt naar
de herkomst van zo'n woord. Je
pakt de woordenboeken. Zelfs
in het Franse heb ik zitten gras
duinen, maar ik heb geen enkel
aanknopingspunt kunnen vin
den. Waar komt dat woord
freet (of vreed?) vandaan? Wie
weet het antwoord als wreed
niet de herkomst is?
Vaart heb ik nooit gehad.
Mijn allereerste logeerpartij
was op een boerderij. Ik had
een tentje meegebracht, zelf ge
maakt van een lap dekzeil, af
komstig van een militaire
vrachtwagen. Ik sliep slecht,
maar dat kwam door de mug
gen en van de kou. Toen ik in
het bed was gekropen dat een
sceptische boerin voor alle ze
kerheid voor me had opge
maakt in een kamertje boven
de koeiestal, sliep ik als een
marmot. Ik heb echter wel ver
schillende keren met vaart te
maken gehad. Een neefje dat
een door mij zeer gewaardeerde
logeerpartij afbrak omdat hij
het met harden kon van de
vaart. Een kennis met wie ik
vier dagen in Engeland ver-
toefde en die drie nachten ach
tereen geen oog had dichtge
daan en zich belaagd had ge
voeld door duizend verschil
lende ziektes. Allemaal van de
vaart. Een nog veel erger geval
van vaart hadden we aan boord
van een marineschip. Het was
een lange reis en het slachtoffer
moest dag en nacht worden be
waakt. Hij zou zich iets hebben
aangedaan. Na aankomst in de
haven van bestemming werd hij
op het vlieguig naar huis gezet,
naar het marine-hospitaal om
er afgekeurd te worden.
Vaart betekent meestal
heimwee, ook meer algemeen
een gevoel van gemis. Het zal
oew' kontje vaore, herinner ik
mij m'n vader wel eens te heb
ben horen zeggen. Hij bedoelde
er zoiets mee als: je zult dit
goede leventje nog missen.
Vaart is een woord dat de Van
Dale ook vermeldt in de bete
kenis van heimwee. Het is Bra
bants. Vaart is dan volgens het
woordenboek een toestand
waarbij het iemand vaart. Die
uitleg dwingt tot het opzoeken
van het werkwoord varen. Het
zal u varen uw dochter kwijt te
zijn geeft het woordenboek als
voorbeeldzin. Maar: het vaart je
niet alleen, vaart kun je ook
hébben. Het verschil, begrijp
ik, is het volgende: vaart hebben
is Brabants, maar als je zegt dat
'het vertrek van je dochter je
vaart, dan bedien je je van
Zuidnederlands. Dat betreft
een groter taalgebied dan het
Brabants.
Vlak voor ik op vakantie
ging vroeg ik u om wat mooie,
misschien al uit het dagelijks
gebruik verdwenen, gezegden
uit uw geheugen op te diepen.
Verschillende lezers stuurden
uitdrukkingen. Er zitten hele
mooie bij die u nog te lezen
krijgt. Als voorproefje alvast
een uitdrukking, ingezonden
door een mevrouw die niet met
naam genoemd wil worden.
Een pastoor zou het eens heb
ben gezegd tegen een man die
bij hem kwam klagen dat de
kwaliteiten van zijn vrouw,
achteraf gezien, tegengevallen
waren. De pastoor zei toen: Als
ge een ezel hebt, moet ge geen
paard willen rijden.
Ik had beloofd niet meer op
de perreweps terug te zullen ko
men. Maar er is nog een dikke
wesp komen aanvliegen, hele
maal uit 's-Hertogenbosch, ver
gezeld van een nest vol doku-
mentatie. Ik moet er dus nog
even over nadenken of ik m'n
belofte wel kan houden.
(Dit is de eenentwintigste af
levering van een serie waarvan
de voorgaande afleveringen in de
krant stonden op 27 jan.; 4, 5,
10, 12, 13 en 26 febr.; op 2, 10,
15, 22, 25 en 30 mrt; op 8, 13,
16, 20, 26 en 30 apr. en op 11
mei)
Illllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllli7=
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans - hoofdredacteur.
A. Theunissen en H. Vermeulen-adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176 Telefax 076-236405.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236452.
Sportredactie 076-236236.
Telefax redactie 076-236309.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850.
Postadres: Postbus 65, 4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41236326.
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550.
Postadres: Postbus 363, 4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Postadres: Postbus 13, 4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751
Postadres: Postbus 62, 4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14, 01620-54957.
Postadres: Postbus 4023,4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150.
Postadres: Postbus 35, 4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Postadres: Postbus 145, 4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910.
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementsprijzen bij vooruitbetaling te voldoen:
24,90 per maand; 71,85 per kwartaal of 279,15 per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van resp. 1,- per maand,
1,90 per kwartaal, 7,60 per jaar. Prijzen: inclusief 6% B.T.W.
Voor posttoezending geldt een toeslag. Losse nummers: ma. l/m zat. f 1,25.
Service-afdeling abonnementen: 9 076-236472, ma. t/m vrijd. 8.30-17.00 uur.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice*
Centrale reclame-afdeling 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur en
zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
Bankrelaties:
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738.
Marchais is het 'uitgesloteJ
dat arbeiders een 'kapitalist!
ondersteunen. Tapie kreeg
zegen van het Elysée en we]
door president Mitterrand
ontvangen. Toch moet hij zijl
eigen boontjes doppen. I
Ongeacht de uitslag van
verkiezingen is het waai]
schijnlijk dat het politieel
landschap in Frankrijk dek]
mende maanden behoorlijk
wijzigingen zal ondergaa
Valéry Giscard d'Estai^
heeft geprofiteerd van de ven|
kiezingsaf gang van de rechts
presidentkandidaat Jacqui
Chirac en zich al aangemeld
als nieuwe prerriier wanne]
de URC morgen wint. Giscail
belooft dezelfde 'openingen]
als Mitterrand, maar
vanuit een andere hoek.
Steeds meer tekenen wijze]
er tegelijk op dat de liberal]
familie spoedig uiteen zal vall
len. Oud-premier Raymon]
Barre, een concurrent van z/,l
wel Giscard als Chirac, ze]
met een dertigtal medestar,]
ders een nieuwe 'pro-Europe]
se' centrumfractie willen vor l
men in de Assemblée. Da]
wil de regering van Mich]
Rocard op haar daden beoorl
delen en niet systematisch te]
genwerken in het kader vail
de links-rechtse vetes. Waar]
nemers denken dat de een]
belangrijke 'ouverture-mini]
ters' Barristen zullen zijn
Door Bob van Huët
GEVEN de Franse kiezers
president Mitterrand mor
gen de door het staats
hoofd gewenste 'duidelijke
(lees socialistische) meer
derheid' in het parlement
of herinneren ze zich een
andere, zeer recente uit
spraak van diezelfde Mit
terrand, namelijk dat het
'niet gezond is wanneer
één partij aan alle
touwtjes trekt'?
Aan de vooravond van de
tweede ronde van de parle
mentsverkiezingen lijkt het
met de Assemblée Nationale,
de Franse Tweede Kamer
plotseling weer alle kanten op
te kunnen. Een kleine socia
listische meerderheid, een mi
nimale overwinning van
rechts (met of zonder Le Pen)
of wellicht zelfs een nieuwe
coalitie van socialisten en
communisten; het behoort tot
de mogelijkheden.
Na de miskleun van de opi
niepeilers hebben de Franse
politieke commentatoren zich
met intens genot op de uit
werking van de verschillende
scenario's gestort. Eén ding
staat vast; de door de enque-
tebureau's voorspelde 'roze
golf' zal het land niet over
spoelen. Van aangekondigde
350 tot 400 socialistische zetels
op een totaal van 577 kan geen
sprake meer zijn.
De uitgebleven triomf in de
eerste verkiezingsronde - de
socialistische partij (PS)
haalde met 34 procent welis
waar de beste score uit haar
geschiedenis, maar bleef heel
ver achter de score van haar
presidentskandidaat Mitter
rand die vorige maand met
liefst 54 procent werd herko
zen - kwam als voor menig
socialist als een ijskoude
douche. In lichte paniek be
sloot de partijtop genereuze
'openingen' naar het centrum
tot nader order af te lasten.
De pas benoemde niet-so-
cialistische minister Bernard
Kouchner (oprichter van de
humanitaire organisatie 'Art
sen zonder grenzen') werd
simpel opgeofferd in het kies
district waar hij door de PS
kandidaat was gesteld. Als
vanouds speelden socialisten
en communisten liever elkaar
het balletje toe door in prin
cipe kansloze kandidaten te
rug te trekken om zo weder
zijdse zetelwinst te verge
makkelijken. Deze zogeheten
'republikeinse discipline' zal
de PC zo'n twintig zetels ople
veren.
De tweede verkiezings
ronde 'ontaardde' in een
ouderwetse oorlog tussen
links en rechts toen de in de
Ure-unie verenigde gaullisten
De Franse premier Ro
card. - FOTOUPI
en liberalen in Marseille in
zee gingen Le Pen. „Liever
iemand van het Nationale
Front dan een socialist", zo zei
Jean-Claude Gaudin, de ar
chitect van het omstreden 'lo
kale akkoord'.
Heeft de uitgekookte Fra-
ngois Mitterrand het allemaal
zo gewild en 'beschaafd
rechts' opgezadeld met de on
frisse Le Pen of is het staats
hoofd misschien te hard van
stapel gelopen met zijn vader
lijke ideeën om de Fransen te
verenigen? „De president kan
blij zijn, als we niet winnen
kan hij in een nieuwe 'cohabi
tation' samenwerken met
Chirac", zegt een verbitterde
voorman van de PS.
De 'sociaal-deomocratische
neigingen' van Mitterrand en
Rocard kan hij maar moeilijk
verwerken ook al betekent
dat in het geval van Mitter
rand bijna majesteitsschen
nis. „Het linkse volk is gede
mobiliseerd door die voorba
rige openingen naar het cen
trum. Veel socialisten hebben
daarom in de eerste ronde niet
gestemd. Rechts heeft daar
van geprofiteerd. Net als de
communisten, die links weer
ruimte hebben gevonden."
Volgens de PS-voorman is de
overwinning van Mitterrand
'niet voldoende uitgebuit'.
Premier Michel Rocard
moest er de afgelopen dagen
op uit om de militanten wak
ker te schudden. Hij zegde al
zijn afspraken af en holde als
een Chirac in zijn beste dagen
van hot naar her om 'bedreig
de' partijgenoten te onder
steunen met een wandeling
over de lokale markt. Rocard
heeft niettemin vertrouwen in
de dag van morgen. „De
meerderheid zal de meerder
heid hebben. De 'opening' kan
er nog steeds komen, vergeet
niet dat het om een culturele
revolutie gaat. Die regel je
niet in een paar nachten, daar
is tijd voor nodig." In kringen
rond de premier gokt men op
310 zetels voor de PS, een 'sta
biele en toch beschaafde
meerderheid'.
Speciale aandacht gaat
morgen uiteraard uit naar
Marseille, waar - om met de
gaullistische oud-minister
Michel Noir te spreken - de
URC zijn 'ziel verkocht voor
een paar zetels'. Noir vreest
dat de afspraken in Marseille
tot grotere verliezen elders in
Frankrijk zullen leiden. De
pastis van Gaudin wil er met
name bij liberalen moeilijk in,
al durfden alleen oud-pre
mier Raymond Barre en Si-
mone Veil dat publiekelijk te
zeggen. In tegenstelling tot
Gaudin geeft Simone Veil be
slist de voorkeur aan een so
cialist boven een kandidaat
van Le Pen.
De leider van het Front zelf
zal overigens grote moeite
hebben zijn positie te verdedi
gen tegenover de Marseil-
laanse socialist Marius Masse,
die door de bekendheid van
zijn tegenstander nu zelf ook
landelijke vedette bekend
heid. Spannend wordt het
voor de voetbalgekke zaken
man Bernard Tapie, voor wie
de communisten een uitzon
dering hebben gemaakt op de
'republikeinse discipline'.
Volgens communistenleider
ROTTERDAM (ANP) - Een
I in Benidorm wonende Ne
derlander is door de
I Spaanse politie aangehou
den Hij wordt er van ver
dacht de organisator te zijn
van een drugssmokkel tus-
Isen Nederland en Spanje,
waarbij gebruik werd ge-
I maakt van touringcars.
Dat bleek uit gesprekken met
de directeur van Christoffel
Reizen, R. Nuijen, en de direc-
Iteur van States Express Tou-
I ringcars BV, J. Hirschmana
di«
ge
kc
de]
V!
W<
a
VJ
Door Mathieu Kothuis
INDONESISCHE rechters
krijgen een vervolgoplei
ding in Nederland, onder
andere omdat het Indone
sische recht nog voor een
belangrijk deel is geba
seerd op rechtsartikelen
uit onze koloniale tijd.
Indonesische godsdienstlera
ren kunnen binnenkort aan
de Leidse universiteit begin
nen aan een studie over de Is
lam. De Leidse universiteit
geniet immers wereldfaam op
het terrein van de Islam.
Tijdens zijn. .jongste reis
naar Indonesië, ter voorberei
ding van de IGGI-conferentie
in Den Haag, tekende minis
ter Bukman van Ontwikke
lingssamenwerking voor deze
opleiding een 'memorandum
of understanding'.
De banden tussen Neder
land en Indonesië zijn hechter
dan op het eerste oog uit de
economische relaties tussen
beide landen kan worden op
gemaakt.
Een ander voorbeeld van
die hechte band is het voorzit
terschap van de IGGI dat be
rust bij de Nederlandse mi
nister van Ontwikkelingssa
menwerking. Toen in '66 op
advies van Nederland werd
aangedrongen op een grotere
coördinatie van de buiten
landse hulp aan Indonesië,
werd ons land op aandrang
van Indonesië voorzitter van
dit hulpconsortium. Beter een
klein land met weinig invloed
als voorzitter dan een lastige
partner zoals het IMF of de
Wereldbank, zo luidde de con
clusie in Jakarta.
Die bijzondere positie als
IGGI-voorzitter levert Neder
land ook de nodige kritiek op,
niet alleen uit Nederland
■2%
IGGI-hulp lost de problemen in de landbouw nog niet op.
maar in toenemende mate ook
uit Indonesië zelf. Vooral de
bij de INGI (de niet-Gouver-
nementele Organisaties in
zake Indonesië) aangesloten
particuliere organisaties ver
wachten meer van een onaf
hankelijke Nederlandse
IGGI-voorzitter.
Nederland, als relatief
kleine partner met een klein
aandeel in de IGGI-hulp, zou
volgens de INGI onafhanke
lijker en kritischer tegenspel
moeten bieden tegen de We
reldbank en de grotere IGGI-
donoren zoals bijvoorbeeld
Japan.
En dat meer tegenspel te
gen de Wereldbank noodzake
lij k is demonstreert INGI-se-
cretaris Peter van Tuijl aan
de hand van een visserijpro
ject dat op advies en met hulp
van de Wereldbank in Indo
nesië wordt uitgevoerd. Het
gaat daarbij om een drasti
sche verhoging van de garna-
lenvangst in de Indonesische
wateren.
Door gebruikma
king van moderne vangstme
thoden wordt de zeemilieu
ernstig belast terwijl de locale
vissers in grote getalen werk
loos raken. Juist dit effect van
de IGGI-hulp met grote ge
volgen voor de arme bevol
king brengt de INGI jaarlijks
met haar rapporten en aanbe-
- FOTO ARCHIEF DE STEM
velingen onder de aandacht
van het hulpconsortium.
Volgens Van Tuijl zal de
IGGI en de Indonesische
overheid meer gebruik moe
ten maken van de ervaring
van plaatselijke organisaties
en de bevolking en hen ook
meer inspraak moeten verle
nen bij de opzet en uitvoering
van de ontwikkelingspro
gramma's. Alleen dan komt
de hulp ten goede aan de be
volking.
Volgens Van Tuijl probeert
de INGI met haar activiteiten
de inzichten die bij de IGGI
ten aanzien van de ontwikke
lingshulp aan Indonesië le
ven, te complementeren. Een
handicap daarbij is de ontoe
gankelijkheid van de activi
teiten en rapporten van de
Wereldbank. Van Tuijl toont
zich nogal verbaasd over de
geslotenheid van die instel
ling en de ontoegankelijkheid
tot de rapporten die de We
reldbank uitbrengt.
Maar daarmee houdt de
kritiek op de IGGI en Neder
land als IGGI-voorzitter in
het bijzonder niet op. Met de
condities van de IGGI-steun
aan Indonesië krijgt de rege-
ring-Suharto volgens de In
donesische critici opnieuw een
vrijbrief om verder te.gaqn
met haar economisch beleid
dat alleen aan bepaalde groe
pen ten goede komt. De aller
armsten worden er weinig
wijzer vaa
Terwijl het IGGI-consor-
tium hulp blijft verlenen op
voorwaarde dat Indonesië
netjes op tijd rente en aflos
sing betaalt, betekent de Ne
derlandse deelname aan die
hulp een inconsequentie ten
aanzien van de eigen Neder
landse uitgangspunten bij de
ontwikkelingssamenwerking
namelijk een koppeling tus
sen het verlenen van hulp en
het respect voor de mensen
rechten in het hulpontvan-
gende land. Mede dankzij de
rijke IGGI-steun voert de re
gering in Jakarta een beleid
van repressie dat evenals de
curruptie en de verrijking
van een kleine bovenlaag, nog
steeds een van de belangrijk
ste factoren is in de Indone
sische samenleving.
Het Nederlandse voorzit
terschap van de IGGI ver
bloemd echter ook een ander
probleem. De discussie over
de onverwerkte gevolgen van
ons koloniale verleden wordt
er door belenjmerd. Ons Ne
derlanders past gezien
koloniale verleden geen kri-|
tiek op Indonesië, zo stond i
langs in een kranteai
naar aanleiding van de
van minister Bukman,
vraag is dan gewettigd ol
ook geldt ten aanzien van i
hulp aan Suriname, of datl
aanzien van dat land anc
morele maatstaven geld
Dat Nederland in feite nu
steeds niet bevrijd is van
koloniaal verleden werd on-|
langs nog eens gedemon
streerd door de kritiek die lo
barstte naar aanleiding va
de Indië-paragraaf in het le
venswerk van historipus
L. de Jong.
Zo blijkt een open disci
over de mensenrechten in
donesië (zoals die in Si
me) ook nu nog niet mogelijk
Het is ruim veertig jaar ge'
den dat vlak voor de Japa
inval het concentratiekamp i
Boven-Digoel op Nieuw-Guij
nea werd ontruimd. In
kamp werden de fanatiel
vervolgde Indonesische natie
nalisten opgesloten. Dat
Indonesische regering nu na
steeds hetzelfde doet met zijl
staatsgevaarlijke landgen]
ten blijft voor Bukman op i
in Indonesië volstrekt ont
spreekbaar.
Alleen al daarom zal Ne
derland zijn IGGI-voorzitten]
schap moeten opgeven
moeten gebruiken om
reeële discussie op gang
brengen over de menser
ten in Indonesië. Dat is
het minste wat mag wor
verwacht van de Nederlar
deelname aan de IGGI-hu
aan Indonesië.
1 Van onze verslaggevers
„Ik weet wat de consequenties
Imer grijpt hiermee ongetwijfi
middel. De enquête legt een exl
ment die niet gelegen komt.
Ik hoop dan ook dat het onder
zoek dat de Kamer nu blijk
baar wil, de positie van de staat
niet schaadt", aldus Van den ga
Iroek, die gisteren in Madrid on
Ide halfjaarlijkse Noordatlanti-
|sche raad van de NAVO bij-
voonde.
De onderzoekscommissie
I heeft naar het zware middel
|van de parlementaire enquête
gegrepen omdat een aantal be-
Itrokkenen weigerde mee te
JTRECHT (ANP) - Onder
handelaars van de organi
saties van ziekenfondsen en
andartsen, de VNZ en de
*JMT, hebben overeenstem-
ning bereikt over een reeks
naatregelen, waaronder
rije vestigingsmogelijkhe-
flen.
Dp het ogenblik zijn de zieken
fondsen niet verplicht om een
pvereenkomst met een tandarts
sluiten als er in hun regio al
neer tandartsen zijn dan één
bp de 3.200 inwoners. Voor vrij
komende vestigingsplaatsen
staat een systeem van
vacht- en claimlijsten dat erg
keel papieren rompslomp met
rich meebrengt, maar dat niet
goed functioneert. Het is de be
dwong dit systeem af te schaf-
jfen zodat de ziekenfondsen
kanaf 1 januari 1989 weer een
pvereenkomst zullen aangaan
met elke tandarts in hun ge-
pied.
Het akkoord houdt ook in dat
de tandartsen er op htm 65ste
mee ophouden.
cog
va
ref
an
mö
gef
en
ka
spl
vo
en
op
lefj
tet
tet
on
ge|
lui
opl
kul
Wl
hei
ont
m<
tei
spi
ere
ve(
me
Bi
de
VE
tie
ovj
COl
tu^
pal
bii
(Dit is het tweede artikel i
de IGGI-hulp aan Indone:
Het eerste artikel werd
plaatst op 10 juni).
Door Peter Vierenhalm
INWONERS van Moskou
spraken er in augustus vo
rig jaar schande van. Hoe
haalden die Krim-Tataren
het in hun hoofd naar het
Rode Plein te komen om te
betogen. „We willen weg
uit onze verbanningsoor
den in Siberië en Centraal-
Azië. We willen terug naar
ons stamland: de Krim",
schalde keer op keer over
het plein.
Voor de Moskovieten was dit
soort betogingen ongewoon.
De meesten spraken er zelfs
schande van. 'De betogers op
het Rode Plein waren verra
ders die doodgeschoten moes
ten worden', meenden velen.
En volgens Russische diplo
maten was de 'nationalisti
sche demonstratie' van het
honderdtal Tataarse-demon-
stranten opgestookt door 'in
dividuele Amerikaanse diplo
maten', die op deze manier de
Sovjet-samenleving wilden
ontregelen.
Maar de roep van het in
dertijd door Stalin gedepor
teerde volk werd door hervor
mer Gorbatsjov gehoord. Hij
stelde na de opmerkelijke de
monstraties een regerings
commissie onder leiding van
Andrej Gromyko in om de
Tataarse-kwestie te bekijken.
En ziedaar. Deze week
kreeg het getergde volk groen
licht van de regeringscom
missie. De Tataren mogen
zich weer op de Krim, het
schiereiland dat nu deel uit
maakt van de republiek
Oekraïne, vestigen. Volgens
de commissie-Gromyko zijn
alle beperkingen aan de rech
ten van de Krim-Tataren op
geheven. Ze worden volledig
gelijkgesteld met de andere
Sovjetburgers. De Tataren
mogen zelf bepalen waar ze
willen wonen, werken en stu
deren.
De Tataren hadden nog een
eis: een autonome Krimstaat.
Dat vond de commissie Gro
myko te ver gaan. Ondertus
sen wonen nu Oekraïners en
Russen op de Krim en het be
volkingsaantal op het schier
eiland aan de Zwarte Zee is
met 780.000 gedaald tot bijna
2,5 miljoen zielen. Op grond
van deze omstandigheden
vindt de commmissie-Gro-
myko het niet nodig om de
Tataren een eigen staat te ge
ven.
Met dit besluit wil de com
missie de huidige bevolking
van de Krim niet tegen het
hoofd stoten. Tegelijkertijd
honoreert zij de belangrijkste
eis van de Tataren: de terug
keer. Aan een 'bittere verban
ning' lijkt een einde gekomen.
18 Oktober 1921 is een dag
die de Krim-Tataren koeste
ren. Op die datum werd de
Krimse Autonome Sovjet So
cialistische Republiek opge
richt. De Tataren vormden op
dat moment nog maar een
kwart van de ruim 600.000 in
woners (voornamelijk
Oekraïners en Russen). Lenin
gaf de Tataren autonomie,
omdat hij vond dat concessies
aan nationale minderheden
noodzakelijk waren om het
oude Russische rijk intact te
houden. In zelfbestuur zag hij
geen gevaar en de Tartaren
hadden onder de tsaren al ge
noeg geleden.
Maar partijgenoten van
Lenin dachten er toen al an
ders over. Een gebied dat
strategisch erg belangrijk en
als toeristenoord van natio
naal belang was, kon geen
autonome republiek worden.
Toch werden de Tataren in
hun eerste jaren van autono
mie met rust gelaten. Een
gouden tijd brak aan. De
Rrim-Tataar Veli Ibragimov
werd eerste partijsecretaris
van de Krim en de Tataren
kregen meer belangrijke poli
tieke posten dan de Russen en
Oekraïners. Het Tataars werd
een officiële taal naast het
Russisch. Er kwamen Ta
taarse scholen en theaters. De
eigen literatuur en kunst
kreeg voorrang. Er was zelfs
sprake van een eigen univer
siteit.
Maar de wedergeboorte
van de Tataarse identiteit
duurde maar kort. Tijdens de
collectivisatie van de land
bouw rond 1930 werden bijna
40.000 Tataarse boeren gede
porteerd naar de Oeral en Si
berië. De anti-godsdienstige
campagne die in die tijd de
kop opstak, maakte onder de
voornamelijk islamitische
Tataren nog meer slachtof
fers. De terreur zou tot 1938
duren.
De Tweede Wereldoorlog
zorgde voor nieuw leed. De
Duitsers bezetten de Krim en
zagen de Tataarse bevolking
als untermenschen en behan
delden hen daar ook naar.
Volgens kenners vochten
ruim 50.000 Tataren in het
Rode Leger, 12.000 zaten bij de
J<azan'
U N\l
Krim- Tataren
IZwarte Zag
Volgograd^
^Kaspische
TURKIJE
partizanen en een klein deel
(rond de 2000) zou hand- en
spandiensten hebben verricht
voor de Duitsers.
Ook al had een klein deel
gecollaboreerd met de Duit
sers, voor Stalin was dit vol
doende om op 18 mei 1944 in te
grijpen. Op die dag moesten
bijna 200.000 Krim-Tataren
hun boel bijeen rapen en wer
den vervolgens gedeporteerd
naar gebieden in Centraal-
Azië. Tijdens deze barre en
onmenselijke tocht stierven
bijna 100.000 Tataren. Een
jaar na de deportatie werd de
Tataarse republiek opgehe
ven, een doodgewone Sovjet
provincie kwam daar voor in
de plaats.
De Tataren werden pas in
1967 gerehabiliteerd, maar ze
DE NAVO, sinds bijna veertig jaar di
ische alliantie tegen een expansie'.-
ilakkegangetje voort naar een onzek
In Madrid, waar de ministers van
lavo-landen twee dagen confereert
ijgebladderd en deprimerend institi»
iian en visie vaak gerepeteerde defi
len leverde. 1
De Navo Amerika, Canada én dt
uiten een ontroerende eensgezindl
'.®[r'n9 en vol twijfel. Zij is in de veri
M,?ende Gorbatsjov-offensief - et
iet Westen toe, verfrissende gisting i
Perestojka. Zij weet nog geen ar
iet Oosten, gist naar de werkelijke
Jassieke vijand en kiest daarom voo|
Het nietsdoen houdt ook ten n
ende presidentsverkiezingen in
i euwe man in het Witte Huis, dan
ver de sterkte van de Europese r
uropese bijdrage aan het bondgei
ae richting van de Europese lar
'sinse president als Bush zou gebei
De Europese factor' in de Navo zt
'®ln, november het Witte Huis be|
i eistof doen opwaaien. Een kwesl
-h is op z'c^ze" weliswaar gig;
-nmsche herstructureringsproblet™
»t^e lastenverdeling - Eurof'.
n v,00r zii e'9en defensie, vindtP
tra»?de aan een Politieke herstri
im,?9180!1® herstructurering dan u
ii ol6"' Amerika als supermacht hf
en li133' andere verantwoordelijk
ton 'de'ijke geografische eenh
■neon u 'n9skans heeft binnen k-
prenzen Pel''ke velli9heid niet kl
J?? 9rote vraag waar de Navo vooi
wdgenoot een 'toereikende defen
weg terug vrij. ®urn',?aase minister Shultz) voor 'I
Maar het is nog niet duidf Pa (de term is van de Sovjetlef
lijk of het besluit van de regf jeu°ord °P die vraag vereist alk
ringscommissie een massa'! we termen. Gelukkig voor ons
ronnfn6?? 2ekare gemeenschappi
nvthen Post" én West-Europa heb
laar L a?el,de overtuigingen en
'iomfen a eifde beproevingen,
uiuiviuucic ^mepeu "'."■innen ri .mer'ka 's een deelgenoi
Tataren' ervan de 'positie1' a de Navo, de contouren van
•■^zichtbaar maken.
net Ho ^ussies in de Navo, en in
nentooi S?steurpese staten. zÜn de
faaonf'c ül,komst van deze disi
Europa al dan niet in irreleve
'1
CENTRAAL-
Samarkand*
AZIË.
A»'
mochten niet naar de
terugkerea Pas onder Gorj
batsjov met zijn glasnost
perestrojka werden
smeekbeden van de Krim-T]
taren gehoord. Het protest at
gelopen jaar op het R°®
Plein en de daaropvolgi
demonstraties, maakten
terugtocht van de
500.000 Krim-Tataren tot
volg zal hebben. Het Sovjt
persbureau TASS beschuldif
'individuele groepen Kri®
oplossing van het probleem
dwarsbomen door te 'blijv^
hameren op een autonome®
publiek'.
