Wandeling van een kwart miljoen jaar
A&ë.
wetenschap ideStem extra bi
muziekthera
Schone slaapster
kon ontwaken
niet verdragen
VS peilen ruimte op zoek naar ander leven
W bAAMi
Onverstaanbaar gepraat leidt tot meer fouten
Mossel
als
waakhond
TE VEEL WISKUNDE IS OOK NIET GOED
de stem extra dinsdag 7 jun11988
T48
WISKUNDE -het verwerken van
getallen en symbolen - is in de mo
derne wereld een verbond aange
gaan met techniek en geld. Verloe
dering of verlossing?
Diepe kloof
ARCHEOLOGIE IN NEDERLAND': EINDELIJK VERBAND TUSSEN OPGRAVINGEN
Opmerkingen
Lezen
Misbruik
NIEUWSFEITEN
Groningen zakt
Ruim 50 miljoen reageerbuisplanten
Rekensommetje
'Brandvertragers uiterst giftig'
Mestwet schiet tekort
Studievoorlichting
Een autistisch kind of een p
met wie je niet kunt praten
te benaderen.
KEMA BEPROEFT
WASHINGTON/DEN
HAAG (RTR/ANP) - De VS
zoeken in de komende jaren
met een nieuwe supercom
puter het heelal af naar mo
gelijk ander intelligent le
ven en een antwoord op de
eeuwenoude vraag over an
dere, buitenaardse bescha
vingen.
Alle radiosignalen uit de
ruimte worden opgepikt en in
fracties van secondes geanaly
seerd, maar men gaat ook zulke
signalen uitzenden naar elke
ster die te ontdekken valt. Dit
zijn er, binnen een bereik van
78 lichtjaren, al 800. De radio
signalen die van de aarde zul
len worden gezonden zijn van
lage frequentie zoals bij tv en
radar.
Voor de ontvangst en de
nieuwe, supersnelle analyse
van de signalen wil NASA zo
geheten zwarte dozen ter
grootte van een flinke archief
kast plaatsen bij alle grote ra-
dio-astronomieschotels in de
wereld.
De Radiosterrenwacht in
Dwingeloo is een van de groot
ste op dit gebied in Europa.
„Maar ik heb in deze nog niets
van NASA gehoord", zo ver
klaarde de directeur van de
sterrenwacht, Wim Brouw.
„Uiteraard, kennen wij ook dit
project SETI - Search voor Ex
traterrestrial Intelligence van
NASA. Eén probleem zou kun
nen zijn dat wij niet met een
enkelvoudige telescoop wer
ken, maar op zich zijn wij groot
genoeg",aldus Brouw.
De eerste zwarte doos komt
bij NASA's Deep Space Com
munications Complex in Gold-
stone, in California De doos is
ontwikkeld door het Ames Re
search Centre en de Universi
teit van Stanford in deze zelfde
staat en kost 12 miljoen dollar
ofwel rond 24 miljoen gulden,
elke volgende één miljoen dol
lar of krap twee miljoen gul
den. Het „brein" ervan is een
superchip ter grootte van een
vingernagel, die analyseert met
een snelheid van tien miljard
operaties per seconde, sneller
dan enige supercomputer.
Tegen 1992 komt een tweede
veelkanaals analysecomputer
in bedrijf bij het Arecibo Ob
servatorium in Puerto Rico.
Deze kan tegelijkertijd tien
miljoen radiofrequenties on
derzoeken op een patroon in
een signaal.
De ontwikkeling van het
hele SETI-project begon in
1982.
De hele apparatuur is zo ge
voelig dat men bij proeven met
gemak het signaal oppikte dat
de Pioneer uitzendt met een
vermogen van slechts één Watt
op zes miljard kilometer in de
ruimte.
„In vele opzichten, aldus een
NASA-functionaris, zenden
wij aardse wezens, sinds de
komst van tv en radar, al der
tig jaar signalen uit. En het is
bijna afschuwelijk om je voor
te stellen wat een buitenaards
wezen allemaal zou moeten
doen om erachter te komen
waar de ,Lucy-Show' over
gaat".
De doos zuivert ook alle sto
rende factoren uit, bepaalt wat
statisch is en wat wel en niet
komt van satellieten, vliegtui
gen of pulsars, objecten in de
Melkweg die op radio gelij
kende signalen af gevea
„De theorie is dat elk met in
tellect begaafd leven ook dit
betrekkelijk rustige einde van
de frequenties zal opmerken en
daarop zal afstemmen. En als
men merkt dat er doelbewust
een poging wordt ondernomen
contact met ons op te nemen
zijn wij door de nieuwe appa
ratuur ook in staat direct vast
af te stemmen op het signaal.
Dan nemen wij contact op met
andere observatoria, zoals in
Japan, de Bondsrepubliek,
Frankrijk of in Australië om te
controleren of zij het ook ont
vangen en om het zo te kunnen
bevestigen. Als dat gebeurt
doen wij de grootste ontdek
king die er ooit is gedaan".
Ik reken,
dus ik ben
Door Kees Buijs
Volgens sommigen is de combinatie van
wiskunde, techniek en geld het wange
drocht van deze eeuw. Anderen zien er
juist de weg der verlossing in. In het
Nieuwe Jeruzalem spreken de mensen
FORTRAN of BASIC. Een computerspel
kan een nieuw godsverschijnsel zijn. 'Ik
reken, dus ik ben' is de nieuwe bevesti
ging van het bestaan.
We kennen allemaal de voordelen van compu
ters: reisjes naar de maan, pacemakers, snelle
oplossingen van wiskundevraagstukken. Maar
de toepassing van wiskunde blijft al lang niet
meer beperkt tot de natuurwetenschappen. Ook
economie, menswetenschappen, politiek, taal,
rechten en geneeskunde maken er intensief ge
bruik van. Er is nauwelijks een grens aan het
aantal dingen dat in cijfers is uit te drukken. Be
rucht is bijvoorbeeld de poging van sociaal-psy
chologen om menselijk geluk in getalletjes te
vangen, zodat ze het konden optellen, aftrekken,
vermenigvuldigen en delen.
Computerberekeningen beheersen grote delen
van ons leven, het gevoelsleven inbegrepen. De
ideale partnerkeuze schijnt tegenwoordig per
computer te gaaa Testresultaten worden met
elkaar in verband gebracht, en beslissen over
uw en mjjn toekomst. Aanleg voor wiskunde
gaat werken als een sociale zeef. Blijkbaar ben
je met een wiskundeknobbel pas iemand. De ac
tie 'Kies exact' wijst een beetje in deze richting.
„De wereld wordt in toenemende mate verwis-
kundigd. Hou dat in de gaten, want te veel ervan
is misschien niet goed voor ons." Met deze zin
nen leiden de Amerikaanse wiskundehooglera-
ren Philip J. Davis en Reuben Hersh ons door
hun boek Descartes' droom, een wiskundige vi
sie op de wereld.
Het boek begint en eindigt met twee citatea
Volgens de Franse zeventiende eeuwse filosoof
en wiskundige René Descartes kunnen en moe
ten alle intellectuele zaken één worden gemaakt
door verwiskundiging. Drie kwart eeuw na Des
cartes betoogde de Italiaanse filosoof, jurist en
classicus Giovanni Battista Vico, dat de wis
kunde van de menselijke geest is vervreemd. De
Michael Maiers gravure uit 1618, 'Emblemata Nova de Secretiis Naturae Chymica'
menselijke geest vinden we in menselijke insti
tuties: de familie, de wet, de regering, de my
then, de godsdienst, de taal, de kunst, de poëzie
en de zang.
Tussen deze uitspraken gaapt een diepe kloof.
Totnutoe overheerst het cartesiaanse wereld
beeld. Wiskunde bestrijkt steeds meer terreinen,
terwijl de menselijke instituties juist worden,
uitgehold.
Maar Davis en Hersh zijn geen doemdenkers.
Uit een goede wisselwerking tussen mens en
wiskunde kan best nog iets moois komen, zo be
sluiten zij him boek. Het slot is minder overtui
gend dan het vrij angstaanjagende begin. Maar
ja, als zelfs wiskundigen geen hoop meer zouden
hebben.
Het boek bestaat uit een flink aantal artike
len, losjes gegroepeerd rond verschillende the
ma's. Sommige artikelen zijn zonder wiskundige
kennis te lezen, andere niet. Enkele artikelen
verschenen eerder, onder meer in de Scientific
Americaa
Philip J. Davis en Reuben Hersh: Descartes'
droom, een wiskundige visie op de wereld. Am
sterdam, Contact, 49,50.
Door Laur Crouzen
KLEURIGE kaarten van
Nederland met bodem
soorten en in stipjes de(
plekken waar archeologi
sche vondsten zijn gedaan
in 14 pre-historische en
historische periodes in Ne
derland van de Late Oude
Steentijd (Laat-Paleoüthi-
cum 12.000-9.000 v. Chr.)
tot en met de Late Middel
eeuwen (1000-1500 n. Chr.)
Dat is de kracht en de origi
naliteit van 'Archeologie in
Nederland, de rijkdom van
het bodemarchief, een ar
cheologisch overzichtsboek,
waar de Rijksdienst voor
Oudheidkundig Bodemon
derzoek (ROB) in Amersfoort
dit jaar zijn 40-jarig jubileum
viert. Samen met uitgever
Meulenhoff. Eigenlijk zou nog
een vijftiende kaart op zijn
plaats zijn geweest met een
dikke stip vlakbij Maastricht
om aan te geven dat daar Ne
derlands oudste vondsten uit
de middenperiode van de
Oude Steentijd (250.000 jaar
geleden) zijn gedaan in de
vorm van kampplaatsen van
jagers op de Maasoever bij
Caberg. Natuurlijk: een
vondst geeft geen overzicht
en een kaart is daarom over
bodig. Maar wat me niet zou
verbazen is als bij het vol
gende archeologische over
zichtswerk over zeg 10 of 35
jaar bij het boek een disc of
een floppy zit, waarmee een
computer-animatie van alle
bodemvondsten in een oog
opslag op een groot scherm
opflitst.
Aan de hand van de kaar-
ten kan de lezer in het boek
op zijn gemak door meer dan
een kwart miljoen jaar men
selijke activiteiten wandelen,
bekijken hoe de bodem van
Nederland er in bepaalde tij
den uitzag, hoe de kustlijn
verliep en op welke plekken
er 'iets te doen was'.
Wie dat doet zal zien, dat in
oude tijden eerst Limburg en
Drente het drukst waren tot
de lange Steentijd bijna voor
bij was in 3000 v.Chr. en dat
in het laatste stukje Steentijd
de Veluwe als een soort
'randstad' gaat functioneren
tot in de Brons- en Ijzertijd
(50 v.Chr.) toe. En dat toen
langzaam het rivierengebied
en de vruchtbare kuststrook
achter de duinen bevolkt
raakt. Ook het 'hoge' Noorden
komt dan op met de terp-be
woners.
Je vindt natuurlijk alleen iets
in de bodem, als je ernaar
zoekt. En daarom is de vraag
of dit overzicht van de 13.814
000 vondsten een goede af
spiegeling geeft van de echte
historie van Nederland. De
ROB vindt terecht van niet en
maakt bij elke kaart de op
merking, dat de vondsten van
aardewerk, botten enz. meer
de activiteiten van opgravers
weergeeft in Nederland dan
de activiteiten van histori
sche en prehistorische men
sen. En dat roept meteen de
vraag op hoe het opgraven in
Nederland georganiseerd is,
of elke vondst wel gemeld
wordt bij de ROB, zoals de
wet voorschrijft, wat de ver
houding is tussen gemeente
lijke bodemdiensten en
'Amersfoort' en of er ook
voorkeuren bestaan en in
vaste gebieden vaak de
meeste mensen en het meeste
geld terecht komt En hoeveel
materiaal er in laden en kas
ten bij oprechte amateurs te
vinden is.
Hoe dat ook zij„Archeolo
gie in Nederland" onder re
dactie van ROB-directeur
prof. dr. W.A. van Es, middel
eeuws archeoloog drs H. Sar-
fatij en drs. P. Woltering,
émk-h-j A
mi
j.jri I-.'-,
■.m
y - to yv'
L> ':>4ïy'\ VXJ' 'uiO
Een kaart van Nederland met in stipjes de plekken waar
archeologische vondsten zijn gedaan.
prov. archeoloog voor Noord-
Holland, mag er zijn als
waardige opvolger van 'Ver
leden Land', 'Opgraven in
Nederland' en het 'Archeolo
gisch Reisboek'. Ook al is de
Nederlandse opgraaf-inspan-
ning eigenlijk veel te versnip
perd, de politieke belangstel
ling gering.
Het tweede deel van het
boek presenteert 28 archeolo
gische projecten in heel Ne
derland. Veel meer dan de
vijf, die tot in oktober in de
tentoonstelling 'Nederland
Onderste Boven' in het Leidse
Rijksmuseum van Oudheden
te zien zijn. Het tweede pu-
blieksdeel van het ROB-jubi-
leum.
Met het nu verschenen
boek heeft Nederland een ar
cheologische ruggegraat ge
kregen, zijn er verbanden ge
legd tussen tijden, bodems en
mensen. Wat nog overblijft is
de relatie te leggen met het
publiek, te beginnen bij op
groeiende kinderen. Het plei
dooi om archeologie aan te
snijden in het middelbaar on
derwijs is een goed idee. En
tenslotte de opgravers zelf.
De ROB juicht met de huidige
politiek privatisering in de
archeologie toe: meer parti
culiere bedrijven moeten zich
gaan bemoeien met opgraven
en conserveren. Het risico
van dit heulen van onze rijks
dienst is dat over enkele tien
tallen jaren veel gemeen
schappelijks moois alleen nog
in privé-verzamelingen te
zien zijn: het lot van van
Goghs 'Zonnebloemen'. Daar
om: eerst een stevig bevoegde
Raad voor de Archeologie en
meer samenwerking tussen
ROB, gemeentes en goedwil
lende amateurs.
'Archeologie in Nederland, de
rijkdom van het bodemar
chief W.A. van Es, H. Sarfa-
tij, PJ. Woltering, Uitgeverij
Meulenhoff Informatief,
ƒ79,50.
Door Kees Buijs
WIE tijdens het lezen of
schrijven mensen hoort
praten, maakt meer fouten
dan wanneer hij of zij an
dere geluiden hoort. Zelfs
wanneer het gepraat onver
staanbaar is, of wanneer
gesproken tekst achterste
voren wordt afgedraaid, ko
men fouten meer voor.
Gepraat leidt af, of dat nu in
grote kantoorruimten gebeurt,
in controletorens op luchtha
vens of in de cockpit van een
vliegtuig. Als anderen tijdens
je werk praten, is dat veel sto-
render voor de concentratie
dan objectieve geluidsmetingen
tot dusver leken uit te wijzen.
Dank zij laboratoriumproeven
begrijpen wetenschappers nu
waarom mensen die werken in
grote kantoorruimten zoveel
klagen, en blijven klagen.
Psychologen van de univer
siteit van Wales onderzochten
in een reeks experimenten, hoe
het gesproken worrd het func
tioneren van onze hersenen be
ïnvloedt. Zij gingen na hoe
goed proefpersonen rijtjes
woorden onthouden als ze die
voor zich zien, terwijl ze tege
lijkertijd gepraat horen. Het
aantal woorden dat de proef
personen in de juiste volgorde
konden weergeven, bleek door
het gepraat met twintig pro
cent achteruit te gaan. Maar op
het kunnen weergeven van de
woorden in willekeurige volg
orde bleek het storende gepraat
geen invloed te hebben.
Woorden in een vreemde taal
bleken even storend als be
kende woorden. Hetzelfde gold
voor woorden die een bandre
corder achterstevoren ten ge
hore bracht. Schreeuwen of
fluisteren maakte evenmin
verschil. Maar geluiden zonder
woorden (zoals het geruis van
een televisie en woordloze mu
ziek) bleken het onthouden van
woorden niet te beïnvloeden.
Ons brein maakt dus onder
scheid tussen geluiden die op
spraak lijken, en andere gelui
den. Oihdat de ontleedruimte
voor woorden -of ze nu via
onze ogen of via onze oren bin
nenkomen- in onze hersenen
beperkt is, kan dit volgens de
onderzoekers het optreden van
verstoringen, en dus het maken
van fouten, verklaren.
Een tweede reeks experimen
ten, die betrekking had op le
zen, leverde andere resultaten
op dan de geheugentest. Bij het
lezen bleek de betekenis van
gepraat in de omgeving wél be
langrijk. Een vreemde taal of
een omgekeerde band stoorde
de lezer veel minder dan be
kende woorden. Of de woorden
werden geschreeuwd of ge
fluisterd bleek niet uit te ma
ken.
Een verklaring hebben de
onderzoekers hiervoor nog niet.
Wel wijzen ze op de rol (Se het
gehoor in de evolutie van de
mens heeft gespeeld. Het ge
hoor moet van oudsher een
vroeg waarschuwingssysteem
zijn geweest; het is de schild
wacht onder onze zintuigen.
Het ontvangt informatie in to
tale duisternis, het wekt je uit
je slaap en is in tegenstelling
tot de ogen niet erg richtingge-
voelig. Oren zijn passieve,
automatische ontvangers van
informatie. Via zenuwen zijn
ze vooral verbonden met
'waakzame' hersendelen.
Van dit scherp afgestelde
waarschuwingssysteem maken
gesproken woorden eigenlijk
misbruik. Ze profiteren van
een voorrangsbehandeling in
onze hersenen, ook al zijn de
woorden voor ons alleen maar
hinderlijk.
Op grond hiervan menen de
Britse onderzoekers, dat gecon
centreerd werken met tekst of
met afleesbare informatie, met
zo min mogelijk kans op fou
ten, eigenlijk alleen maar kan
in ruimten waarin niet con
stant wordt getelefoneerd,
overlegd of gebabbeld. Als dat
wel gebeurt, lijden de kwaliteit
en de doelmatigheid van het
werk er onherroepelijk onder.
Geluiddempende voorzienin
gen heffen dit euvel niet op, zo
meldt de Britse wetenschap-
suitgave Spectrum.
Door aardgaswinning, klink en andere plaatselijke oorzafc,
zakt de provincie Groningen gestaag. Sinds 1964 is de bodem
het centrum van het wingebied - halverwege de steden Gr
ningen Delfzijl - gemiddeld zestien centimeter gedaald,
meetkundige dienst van Rijkswaterstaat heeft dit uitgereker
Het vorig jaar kwamen in ons land meer dan vijftig miljoj
planten 'uit de reageerbuis'. Ze werden vegetatief vermeerde
op voedingsbodems in kweekbuizen, ofwel weefselkweek.
methode gaat snel en de vermenigvuldiging levert ziektevr
planten op.
Volgens prof. E. Pierik van de vakgroep tuinbouwplantentee
van de Wageningse Landbouwuniversiteit, en in ons Ij
grondlegger van deze vermeerderingstechniek, hebben in 1
zestig weefselkweekbedrij ven gezamenlijk 53,2 miljn
plantjes afgeleverd. Ten opzichte van 1986 nam de totale pi
duktie met een kwart toe. Toch vormen ze slechts één proce
van het totaal aan vegetatief vermeerderde planten.
Er zijn al 26 planten waarvan per jaar meer dan honderddi
zend stuks via weefselkweek vermeerderd worden. Het zijm
de aardappel na allemaal siergewassen. Weefselkweek is n
lang niet bij alle planten mogelijk. De grootste problemen fe
den op bij bomen en struiken.
Medewerkers van het Centrum voor Wiskunde en Informat
(CWI) te Amsterdam hebben op de nieuwe computer van s
Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium (NRL) in
Noordoostpolder een nieuw wereldrecord gevestigd: het
reldrecord ontbinden van moeilijke getallen. Eind vor,
maand ontbonden drie onderzoekers na 95 uur rekenen opi
Japanse NEC SX-2 een getal van 92 cijfers in twee priemfaa
ren. Dit zijn getallen die slechts deelbaar zijn door één endi
zichzelf.
Voor wie het wil narekenen, volgt hier het sommetje:
(61 s)-l(5.263.3931.6551)
25590419435661766569669195465155692745666184377627375121409Ï
912567458209805153386642764777=
1284827442574221936870974393373403 X
19917397922626842334449833677404096613537638684348856178059
Het vorige record was maar een paar weken oud. Een Ana
kaan ontbond na vijftienduizend uur rekenen op een parat
netwerk van 24 SUN-3 werkstations een soortgelijk getal1
negentig cijfers.
De recordjacht is niet alleen een test voor de rekenkracht
computers, maar ook voor het vinden van grote priemgetalk
Deze gebruikt men sinds enkele jaren bij het coderen en dec
deren van vertrouwelijke computerboodschappen door milit
ren en banken.
Minister Nijpels (Milieu) moet de zeer giftige brandverti
gende stoffen verbieden. De chemische verbindingen in
brandvertragers hopen zich op in voedselketens en zijn sc
delijk voor het milieu. Bovendien ontstaan bij verbranding
kunststoffen, waarin de brandvertragers voorkomen,
mens en milieu uiterst schadelijke verbindingen. Dat zegt:
Stichting Natuur en Milieu in een kritisch rapport.
Brandvertragers worden verwerkt in kunststoffen, texti
verf, hout en hydraulische vloeistoffen. De stoffen zijn a
verscheidene plaatsen in het milieu aangetroffen. Onder
dere in zeehonden, meeuwen, zeearenden, vissen, mosseli
waterbodems en slib. De stoffen breken nauwelijks af enho
zich op. Zij zijn matig tot zeer giftig voor het waterleven.
Over de gevolgen op de lange termijn is nog weinig bekend,
dus Natuur en Milieu. Wel staat vast dat vergelijkbare stoft
zoals pcb's, juist op langere termijn uiterst schadelijk zijn.
Tien jaar geleden werd de brandvertrager polybroombifenyl
in Amerika uit de handel genomen na een massale vergiftigt
waarbij kinderen stierven. Het middel, dat in Frankrijk wo:
geproduceerd, wordt in Nederland nog steeds toegelaten. Jaa
lij ks wordt 230 ton van dit spul gebruikt.
Bij het uitrijden van drijfmest vervliegt meer dan de helftv
de ammoniak binnen vierentwintig uur. Dit hebben het IMA
in Wageningen en Britse onderzoekers berekend. Deze it
komst zet de huidige mestwet op losse schroeven. De wet vf
plicht boeren namelijk om de mest uiterlijk de dag na het»
rijden ervan onder te ploegen. Maar dan is het ammonia
kwaad dus al grotendeels geschied. Ammoniak levert in
land een belangrijke bijdrage aan de verzuring van bossen,
tuur en milieu.
De universiteiten doen niet mee met een landelijk informs»
centrum voor studievoorlichting aan middelbare scholieii
De Vereniging van Samenwerkende Nederlandse Universit
ten vindt, dat zo'n landelijk centrum afbreuk doet aan de ei;
verantwoordelijkheid die de universiteiten bij hun voorlii
ting aan aanstaande studenten hebben.
De universiteiten werken wel mee aan een gezamenlijke al®
nak, die in september verschijnt. Verder hebben ze een;
dragscode opgesteld die eerlijke voorlichting moet garanden
Door Kees Buijs
DE Amerikaanse Rose R. (niet haar echte naam) was
toen ze plotseling werd getroffen door een hevige vormv)
slaapziekte. Zij was in 1926 een van de laatste slachtoffe.
voordat de grote epidemie van destijds uitdoofde. Sind.
dien stond haar leven stil; bijna letterlijk. Totdat Rose
1969 werd behandeld met het kort daarvoor ontdekte 'wor
dermiddel' L-dopa. Even werd zij de oude: een jofl
schoonheid. Maar zij kon haar ontwaken niet verdrag»
en zonk terug in de duisternis.
Door Kees Buijs
Lukt dat niet met een eenvoudig
dan zeggen sommige therapeutei
der, en zoek een muziekinstrum*
lijkt.
Er zij n platen die beginnen met drs
het onheilspellende gerommel Pa:
van de baarmoeder (Üve opge- eer
nomen), dat geleidelijk over
gaat in herkenbare geluiden, ner
Zo krijgt het kind of de patiënt
misschien weer contact met z'n
omgeving.
Maar op welk instrument
speel je een baarmoeder? Op
een doedelzak?
Muziekwetenschapper dr.
Henk Smeijsters glimlacht.
„Bij muziektherapie gaat het
niet om het spelen van een mu
ziekstuk. Het gaat om een vrije
omgang met klanken."
„Toch", zegt geneeskundige
Rose R. is een van de twintig
slachtoffers, wier lotgevallen
de neuroloog dr. Oliver Sacks
beschrijft in Awakenings, in
het Nederlands vertaald als
Ontwaken in verbijstering. Dit
laatste woord raakt de spijker
op z'n kop.
In een ziekenhuis bij New
York behandelde Sacks bijna
tweehonderd lijders aan de
kwaal, die een bijzondere vorm
is van de ziekte van Parkinson.
Slachtoffers die de grote epide
mie van omtrent 1920 overleef
den, veranderden in zombies.
De ontdekking van L-dopa leek
deze mensen uit hun volstrekte
apathie te kunnen verlossen.
Sommigen kwamen inderdaad
weer tot leven, na hun schijn
dood van veertig jaar. Voor an
deren was het ontwaken geen
zegen, maar het begin van een
nieuwe tragedie.
Sacks, die evenzeer met zijn
verstand als met zijn hart be
trokken was bij deze patiënt»
schreef er een uitzonderlj
verhalenboek over. Niet omë
slaatje te slaan uit ongepas
nieuwsgierigheid, maar
men „ons verhaal hoort", z®
een van de patiënten het zei.
De eerste versie van het to
verscheen vijftien jaar
en is ook verfilmd. De nu ve
schenen Nederlandse vertal:
is gebaseerd op de uitgebre
uitgave van 1987. Hierin
de befaamde neuroloog ter
op wat er van zijn patiënten1
zoveel jaar geworden is.
Sacks is een bewogen arts1
een boeiend schrijver. De
meegse universiteit doet ovf
gens haar best om hem bito
afzienbare tijd de eerste
een serie zogeheten
dij kiezingen te laten houden
Oliver Sacks: Ontwaken
verbijstering. Amsterd'
Meulenhoff, 45.
Buytf
Hooft
Muziektherapie kan veel meer m>
psychiatrische patiënten. Mensen
vorm van afasie - zij kunnen niet
als gevolg van een hersenbeschac
muziek weer woorden voort. Ook
kinderen in contact brengen met
muzikaal zijn of niet, doet er niet
Pas sinds kort krijgen muziek-, t
gedragswetenschappers en genee
betekenis van muziek voor het op
defecten en voor het verbeteren v
leven en het genezingsproces. De
belangstelling van neurologen en
hersenen en muziek blijkt uit een
Katholieke Universiteit Nijmegei
zaterdag houdt.
Wat 'doet' muziek in de hersenen;
gebaat? Twee inleiders op deze sj
geneeskundige drs. Lucia Gielinl
Henk Smeijsters, vertellen over
van grijze cellen, woorden en kla
ste
hei
nie
'da
hu
kui
ku
pri
zei
ov<
1
Als het woord Kema valt,
gaat er bij veel mensen
automatisch een lampje
branden. Logisch, want
bijna alle elektrische
apparatuur is tegenwoordig
voorzien van het bekende
Kema-Keur.
Minder bekend is dat de in
Arnhem gevestigde Kema
(NV tot keuring van
elektrotechnische
materialen) voor de
elektriciteitsbedrij ven
allerlei soorten onderzoek,
studies en andere diensten
verricht. Van de
dertienhonderd mensen die
bij de Kema werken, zijn er
maar negentig betrokken bij
het Kema-Keur.
De divisie onderzoek en
ontwikkeling een van de
zes Kema-di visies doet
vooral aan milieuonderzoek.
De afdeling beschikt over
eigen laboratoria, waar
vijftig mensen werken aan
problemen als verzuring en
luchtverontreiniging, die
samenhangen met de
grootschalige produktie van
electriciteit. Ook verricht
men onderzoek naar de
verantwoorde opslag van
Poedervliegas, een
afyalprodukt van kolen.
Vliegas bevat zware
metalen, die kunnen
uitspoelen in het
watermilieu. Gevolg:
aantasting van de
waterkwaliteit. De Kema
zoekt daarom een
- goedkoop-
waarschuwingssysteem
voor het bewaken van de
waterkwaliteit.
Zoetwatermosselen en
eendekroos zijn minder
luidruchtig als een
Waakhond, maar ze kunnen
wel signalen geven als ze in
aanraking komen met
ongewenste stoffen.
Mosselen en eendekroos als
toekomstige milieu
alarmcentrale?
Door David Neuteboom
ARNHEM - Van zoet- en
zoutwatermosselen is be-
dat ze chemische
stoffen uit het water op-
hemen en opslaan. Daar-
cy kunnen soms hoge
oncentraties in organen
reikt^ SelS wor(*en '3e"
^eien worden daarom re
gelmatig verzameld voor het
eten van chemische stoffen.
P deze wijze krijgen onder-
