Michael Jackson: eerst show dan concert
Sterrenstelsels
vroeger
veel klonterigeil
STAATSBOSBEHEER POMPTE HALF MILJOEN IN BESTRIJDING
Naff of non-naff
SSEN B]
LEAS
CENT
Bressiaand
krijgt onde
DE STEM EXTRA OP MAANDAG 6 JUN11988
KLOOSTERHAAR - Een uniek natuurreservaat,
een van de laatste overgebleven stukjes origineel
hoogveen in ons land. Een prachtig brok verstilde
natuur, maar in Kloosterhaar worden ze er gek
van.
Excursie
Maatregelen
Steekproeven
LOSSE
FLODDERS
[STEKENE - Voordat hi
[ondertekenen van een oi
[jumelage tussen Honten
ïelgische Stekene zaterd
laakte, pleitte burgeme
sen van Hontenisse voor
tafel' van Zeeuws-Vlaair
xische gemeentebesturen.
NEDERLANDSE ONTDEKKING:
Primeur in
Apeldoorn
bij afval
inzameling
iromfïetser gewond
eer Perkpolder
ïestremd voor
rachtverkeer
Kloosterhaar is muggen zat
Door Rinze Brandsma
Voor het derde opeenvolgende jaar dreigt de bevolking
van dat nietige dorp in Noord-oost Overijssel, in het
grensgebied boven Vriezenveen, geterroriseerd te wor
den door hevige muggenplagen. Dankzij dat mooie na
tuurreservaat.
Afgelopen maand mei leek het
weer raak te zija Door het
warme weer zoemden de steek
muggen weer massaal Kloos
terhaar en het naburige Sib-
culo in. De getergde bewoners
stelden Staatsbosbeheer, dat
het natuurreservaat beheert,
verhit een ultimatum. Mocht
ook deze zomer, in de maanden
juni en juli, de muggenplaag
zich herhalen, dan volgen dras
tische maatregelen. Dan moet
het maar afgelopen zijn met
dat prachtige, unieke brok na
tuur. De brand erin, dammen
doorsteken, via een kort geding
de wijze van beheer aanvech
ten of zelfs de bestemming van
natuurmonument ongedaan
maken. De mug weg, desnoods
de natuur weg. Of zoals de
naam van de actiegroep roept:
'Wij zijn het zat, de muggen
plat!'
Na een onderzoek van het
Rijksinstituut voor Natuurbe
houd heeft Staatsbosbeheer
sinds vorig jaar een groot aan
tal maatregelen in het natuur
reservaat getroffen, om de
muggenoverlast in te dammen.
Want de Kloosterhaarders
hadden gelijk: door de moeras
sige toestand in een deel van
het veengebied was een ideale
situatie ontstaan voor de mug,
de Culicidae, vooral de grauwe
veensteekmug. Bij zomerse
temperaturen kunnen zich, uit
de miljoenen afgezette eitjes,
razendsnel gigantische hoe
veelheden steekmuggen ont
wikkelen. Zóveel, dat die het
natuurgebied uitzoemen en
zich op de omwonende Tukkers
en hun kinderen storten.
Staatsbosbeheer („We waren
net lekker bezig, toen kwamen
de muggen") moest het veen
even het veen laten en maatre
gelen nemen om allereerst het
uitkomen van de al gelegde
eitjes en het leggen van nieuwe
te voorkomen. Die maatregelen
zijn nu vrijwel voltooid, ze
hebben enkele tonnen gekost,
'zo tegen het half miljoen'. En
komen toch nog massaal mug-
gelarven uit de eitjes, dan
wordt desnoods gespoten met
een biologisch bestrijdingsmid
del. De mug gaat plat. De hoog
opgelopen spanningen tussen
Staatsbosbeheer en de bewo
ners lieten geen andere keus
over.
Vorige week hield Staatsbosbe
heer, op zijn beurt aangeslagen
door de nieuwe protesten en
het ultimatum en door de vele
informerende media, een pers
conferentie en excursie ter
plekke. Daarbij werd vooral
een indruk gegeven van de
hoge landschappelijke en na
tuurwetenschappelijke waarde
van de zogenaamde Engberts-
dijksvenen, een bijna 1000 ha
groot naturreservaat in die
stille Nederlandse uithoek.
Hoogveen, waar we tot in
deze eeuw nog grote gebieden
van hadden, is in ons land zeld
zaam geworden. Er zijn nog
vier hoogveenreservaten. De
Engbertsdijksvenen werden in
september 1982 aangewezen als
staats-natuurmonument, 850
ha groot; later kwam daar nog
100 ha aansluitend particulier
gebied bij. Internationaal ge
zien hoort het bij de 'wetlands':
een vogelgebied met wel 200
soorten (zoals de wulp, het
paapje, roodborst-tapuiten,
veel eenden, op trek zelfs de
kraanvogel en de Siberische
taiga-rietgans), de EG geeft
subsidie.
Staatsbosbeheer, vallend on
der het ministerie van land
bouw, beheert het grote stilte-
gebied, waar het publiek via
enkele wandelpaden vrij in
mag. Een gebied met een onge
schonden horizon, zover het
oog reikt: geen hoogspannings
leidingen of opdringerige ste
den, maar rondom het licht
glooiend veengebied berkebos
jes aan de randen. Echte onge
repte natuur is het nergens.
Luchtfoto's laten bijna overal
de sporen van menselijke acti
viteit zien. Van de veenarbei
ders, de turfstekers, de arme
keuterboertjes die tot in het be
gin van deze eeuw armzalig
boekweit lieten groeien op het
veen, na het jaarlijks massaal
afbranden.
Zelfs de hoogveenkern van
17 ha in het midden, het meest
waardevolle en zeldzame deel
van de venen, was in 1983 al
aangevreten door sloten voor
Kloosterhaar vorig jaar. De inwoners vrezen dat het spandoek ook dit jaar opgehangen moet worden.
FOTO ARCHIEF DE STEM
ontwatering en afvoer van turf
en teelaarde voor potgrond.
Dat laatste brokje hoogveen
werd net nog op tijd gered; wa
terplassen er omheen fungeren
nu als buffer en houden nood
lottige verdere ontwatering te
gen.
Maar voor het grootste deel
was, ondanks de massale af
graving van hoog- en laagveen,
de ondoorlatende laag intact
gebleven. Bij een goed beheer
komt het proces van hoogveen
vorming weer op gang. Zicht
baar, want bijvoorbeeld de
veenmossen floreren, net als de
zeldzame zonnedauw (twee
soorten) en de lavendelheide.
In de noordelijke delen van de
venen zijn ingrijpende maatre
gelen getroffen tegen de mug
genplagen. De muggenpopula-
ties konden zich namelijk zo
sterk uitbreiden, omdat juist
aan de randen een sterk wisse
lend waterpeil voorkomt. Juist
de veensteekmug vaart daar
wel bij. Die legt eieren in droge
gebieden; als daar later het
waterpeil omhoog komt, komen
de larven uit en groeien uit tot
wolken steekgrage muggen, die
na tien jaar koesterend na
tuurbeheer zó talrijk werden
dat ze het buiten het eigen ge
bied gingen zoeken. Van hun
bloeddorst kregen de inwoners
van Kloosterhaar en Sibculo
vorig j aar onduldbare last.
De deskundigen van Staats
bosbeheer monkelden wel over
de import-bewoners, die dood
vielen op een mugje meer
('vanouds zijn de autochtonen
in de veengebieden gewend aan
muggezwermen en muggebe
ten. In de Weerribben, een an
der natuurreservaat, houden ze
er veel meer rekening mee en
kunnen ermee leven'), maar
konden niet om de protesten
heen: „Wij willen ons als goede
buur opstellen. Voorop staat
voor ons wel bescherming van
het natuurgebied, maar over
last moet, binnen zekere mar
ges, beperkt worden."
Om de wisselingen in de wa
terstanden te verkleinen wer
den op grote schaal veendam-
metjes aangelegd, oude wijken
en sloten gedicht, een moerasje
ontbaggerd van voedselrijk
slib, sommige plekken droog
gelegd, andere met hulp van
pompen en verdere waterbe
heersing herschapen in perma
nente plassen. Het is nu óf nat,
óf droog, onaantrekkelijk voor
die boeiende, maar bloeddor
stige grauwe veensteekmug.
Wekelijks wordt met (échte)
steekproeven gespeurd naar
het voorkomen van grote aan
tallen larven. Totnutoe valt dat
mee en lijken de maatregelen
effectief. Maar, zegt het hoofd
terreinbeheer ir.A.de Gelder,
muggenvrij lukt nooit. „Mag
ook niet, want ook een deel van
de muggen is zeldzaam en be
schermd."
Er zal door uitkomende
eiljes, vrucht van tien jaar
steeds weliger tierende mug-
genvolken, nog wel een paar
jaar een na-ij 1-effeet optreden.
„Maar het moet gek lopen, wil
len hier nog veel muggen van
daan komen. Wij hebben de
muggen met onze nu perma
nent droge of natte plekken
voor de gek gehouden."
Mochten nieuwe explosies
van muggelarves toch weer het
ergst doen vrezen voor de zo
mers van Kloosterhaar, dan
staat binnenkort BTI in de
kast: alleen als de getroffen be
heersmaatregelen falen. BTI is
een biologisch bestrijdingsmid
del, dat via bacteriewerking
opgenomen wordt in het darm
stelsel van de larven, zich daar
snel ontwikkelt en de darmen
vernietigt. BTI, in Nederland
nog nooit ergens toegepast,
moet selectief werken op steek
muggen. Volgens het ministe
rie levert het bacteriologisch
middel geen gevaar op voor de
volksgezondheid en is het
evenmin schadelijk voor het
ecosysteem. Kloosterhaar moet
er wel bij varen.
De bevolking is al geïnfor
meerd. Maar de argwaan is nog
lang niet weggenomen. Het ul
timatum blijft op tafel. Het
dorp let scherp op muggezwer
men en zal van elke mug een
olifant maken. Staatsbosbeheer
mag geen steekje meer laten
vallen. Anders is het wèg uniek
hoogveenreservaat. De grauwe
veensteekmug moet en zal plat.
Door Wim van Leest
WIE VANAVOND of mor
genavond naar Michael
Jackson in Rotterdam gaat
kijken, ziet op de eerste
plaats een fantastische
show. Op de tweede plaats
komt een heel goed con
cert. Meer dan wie ook is
Michael Jackson een ar
tiest die het van het visuele
aspect moet hebben.
Als geen ander van de huidige
generatie megasterren weet
Michael Jackson het publiek
te bespelen. De spontaniteit in
zijn optreden is perfect gere
gisseerd. De naast het podium
aanwezige immense beeld
schermen brengen precies die
emoties en bewegingen in
beeld die je van Michael zou
verwachten.
Zodoende is het vaak alsof
hij zijn video-clips op het to
neel tot leven brengt. Dankzij
een grote groep dansers wordt
ook de choreografie van die
video-clips vaak letterlijk ge
volgd, dus dat is genoeg.
Nadeel bij dat alles is het
fenomeen zomertijd. De show
van Michael Jackson moet het
van flitsende scènewisselin
gen hebben en dat effect be
nadruk je het beste met een
goede lichtshow. Maar daar
voor was het niet donker ge
noeg.
Pas na tienen, toen de duis
ternis begon in te vallen, werd
het Feyenoordstadion her
schapen in de immense, maar
niettemin intieme discotheek
die zich het best voor dit soort
muziek leent.
Niet dat Michael Jackson
moeite had om het publiek in
zijn ban te krijgen. Michael is
opgegroeid op podia en onder
schijnwerpers, dus hij weet
hoe hij de aandacht vast moet
houden.
Uitbundige fans tijdens het optreden
FOTO ANP
Bovendien trof Michael gis
teren in Rotterdam een uit
stekend publiek aan dat zijn
repertoire van buiten kende,
zowel qua tekst als qua bewe
gingen. Dat leverde vooral
veel meedansen en ook veel
meezingen op. Een enkele
keer, zoals in 'I just cann't
stop loving you' wist het pu
bliek Michael daar zelfs mee
te overrompelen.
Het publiek gedroeg zich
sowieso voorbeeldig. Er wa
ren weliswaar zo'n 150 'ge
wonden' maar dat waren de
flauwvallers die de algehele
emotie niet konden doorstaan.
Iets minder leuk was de
aanwezigheid van de Duitse
veiligheidsdienst SSS. Zowel
in naam als in verschijning
deden die juist denken aan
een slecht Duits verleden.
Het wekte dan ook verba
zing dat ze juist ingehuurd
waren door een negerartiest.
De SSS legde her en der be
slag op illegale Michael Jack-
son-handel. De zakenlieden
achter Michael hadden be
dongen dat er alleen officiële
spullen verkocht mochten,
worden op straffe van ingrij-i
pen door de politie.
In het Feyenoordstadion
mocht gisteren ook maar één
soort cola verkocht worden:
Pepsi. Die colafabrikant is
hoofdsponsor van de toernooi
en wilde geen concurrentie,
zelfs niets op reclameborden.
Het is voor de colafabrikant te
hopen dat het vanavond en
morgen wat warmer is in De
Kuip. Gisteren was het abso
luut geen weer voor koele,
tintelfrisse Pepsi.
Er is een komplete handlei
ding in drukverschenen - The
Complete Naff Guide - voor
Engelsen die zich wel eens af
vragen, en wie van ons doet
dat niet, „Heb ik wel de juiste
school doorlopen? Oefen ik
wel het juiste beroep uit?
Vertel ik wel de juiste mopjes
op het juiste moment aan de
juiste mensen? Heb ik wel de
juiste aksesswares in mijn
tuin, auto, badkamer of toi
let?
Of erger nog: Ben ik alles bij
elkaar genomen niet onmis
kenbaar Naff? Om deze ge-
moedsgesprengden te behoe
den voor Naff optreden in het
openbaar, voor het blijk ge
ven van Naff gedrag, taalge
bruik (assewares!) en om
gangsmanieren is The Com
plete Naff Guide geschreven.
De geestesbenarden kunnen
nu opzoeken wat ze moeten
doen of nalaten om niet voor
Naff door te gaan. Zo is het
Naff een blauwe blazer te
dragen met gouden knopen,
een anorak met bontgevoerde
capuchon, doorkijkbloesjes,
open-teen-sandalen, mono
cles of degenstokken. Tot
Naff meubilair behoren de
poef, de zitzak, soevenier as
bakken, elektrische hout-
vuurblokken en anti-macas-
sars. In uw slaapkamer is een
waterbed even Naff als een
rond bed, zwarte lakens, een
klokradio, vibrators en een
voeteneind TV. Naff in de
badkamer is een handdoek
meegegapt uit uw vakantie
hotel, een niervormige bad
kuip en een bad met het
woord badmat er op of in.
In de tuin is de bankschom-
mel even Naff als tuinkabou
ters en rotstuinljes rond
goudvisvijvertjes van zwart
plastic. Naff huisdieren zijn
vlees-etende planten, apen,
pythons en hamsters en
aquaria met karperzalmpjes
(piranhas). De papagaai is
geen Naff huisdier, maar wat
u hem aanleert te zeggen kan
Naff zijn. Als voorbeeld van
Naff papagaaienvocabula
rium geeft de gids: Fuck the
Pope! In uw auto is een twee-
tonige klaxon Naff alsook
achterruit stickers met tek
sten als: Ik rem ook voor
asielzoekers of Mijn andere
auto is een Porsche (behalve
op Rolls Royces en Jaguars).
Naff ook zijn alle stickers met
zogeheten 'doen het' stickers,
inzonderlijk: Verpleegsters
doen het met geduld.
Onder Naff phobiëen voor
haar vallen: angst voor ne
gers in de lift en dat haar
Parade Partner In
Autoleasing
Leasing Centrum B
4903 RE Oosterhou
kont misschien te dik is om
blue jeans omheen te dragi
Voor hem dat zijn kont evf
dik wordt als zijn pens
verwoording der fobiëen
gebruikt is niet Naff).
Naff manier van overlijden
sterven aan een hartaani
onder het joggen, Russi
roulette of botulisme.
Naff sex attributen behoi
condooms met pepermunt
maak, uitgevoerd in de natie
nale driekleur. Naff vacanl
oorden zijn Center Pares,
nedorm, Ibiza en een huis v;
een kollega in Brussel gei
tegen het uwe.
Tot Naff gedrag aan
strand mag u rekenen;
luid spreken van een vreei
taal, six-packs bier drii
in een zandkuil om daai
navelhoog in zee te waden
daar stilstaande te urinei
Gentlemen zwemmen tijdi
het urineren vier meter
en weer. Een Naff drankje J
een blauwkleurig likeur
het is Naff om op luide tooni
een restaurant hapjes te
stellen, als Alikrieken
carne, Beierse bier sj
en Pietworstjes in oorwoi
saus.
De gids telt 256 bladziji
en ik kan ze hier niet
maal tot hun recht laten
men door voorbeelden.
trouwens Naff gedrag d
instinktief vermijdt, ook
der de gids, zoals: op midi
bare leeftijd vóór de stiei
uitrennen in de straten
Pamplona of deelnemen
een hondensleetocht door
Gobi woestijn. Wordt u
danks deze boekbesprel
an de gids toch nog geplai
door onzekerheid in zake
gedrag in het openbaar
u dan de gids aan waarvani
Nederlandse vertaling
niet uit is en die der]
slechts bestelbaar is in
Engels bij Arrow Books
17-21 Conwaystreet, Lom
WIP. De juiste titel luidt:
Complete Naff Guide by
Kit Bryson, Selma Fil
bert and Jean, Luc Legris.
(Tan onze verslaggever
lij vroeg zijn Stekense colle
burgemeesters in het Waasla
of er belangstelling voor zo'i
£1o6.H 0\
PASADENA/DEN HAAG (ANP) - Twee Nederlandse ste:
renkundigen, die thans in de Verenigde Staten verblijve|
hebben ontdekt dat sterrenstelsels in het vroege heel'
vlak na hun geboorte veel klonteriger waren dan nu.l
stelsels zijn enkele miljarden lichtjaren van de aarde ve
wijderd.
Dit deelde Peter Barthel, thans
werkzaam aan het Californisch
Instituut voor Technologie in
Pasadena, mee. Bij het onder
zoek werkte hij samen met
George Miley, afkomstig van
de sterrenwacht in Leiden, die
nu is gestationeerd aan het
Wetenschappelijk Instituut
voor Ruimtetelescopie in Balti
more. Beide astronomen keren
na de zomer terug naar respec
tievelijk het Kapteyn Instituut
van de Rijksuniversiteit in
Groningen en de Leidse ster
renwacht.
Met behulp van de zeer grote
radiotelescoop VLA (Very
Large Array) in New Mexico,
tien keer zo groot als de Neder
landse radiotelescoop in Wes-
terbork, bestudeerden de twee
sterrenkundigen de radiostra
ling van honderd ver verwij
derde quasars. Dit zijn op ster
ren gelijkende radiobronnen
(quasi-stellar radiosources),
waarvan wordt aangenomen
dat het kernen van sterrenstel
sels zijn waarin zich hevige ex
plosies afspelen. Met uitzonde
ring van de extreem heldere
kernen zijn de sterrenstels door
hun grote afstanden te zwak
om in het optische licht waar
genomen te kunnen worden.
Daarom gingen de astronomen
af op de radio-emissie van de
quasars.
Barthel en Miley vermoeden
dat de energie-uitbarstingen in
quasars worden veroorzaakt
door een roterend zwart gat in
het centrum van de sterren
stelsels. De radiostraling komt
tevoorschijn via twee 'straal-
pijpen' langs de rotatie-as van
het zwarte gat. De sterrenkun
digen denken dat de vervormde
radiostructuur van de verre
quasars te wijten is aan botsin
gen tussen de radiostraalpijpen
en wolken (klonten) gas in het
sterrenstelsel eromheen.
Het licht en de radiostralij
van de verre quasars heeft tï
sen de 5 en 10 miljard jaaritj
dig om de ratiotelescopen
aarde te bereiken, „Wij nemj
de objecten waar in een tijdt
het heelal nog maar twinj
procent van zijn huidige 1
tijd had. Dat is de tijd gel
rende welke de meeste sten
stelsels zijn gevormd",
Marthel.
APELDOORN (ANP)
eerste gemeente in Neds;
land gaat Apeldoorn bij 4
huishoudens en bedrijl
het afval gescheiden w
melen.
Vanaf 1 januari van het t
mend jaar wordt bij bil
54.000 huishoudens en
ven het groente-, fruit-
tuinafval apart opgehaald.
Volgens de gemeente Ai
doorn zijn er in Nederland!
geen gemeenten die op zo M
schaal het afval gescheiden);
zamelen.
De huishoudens en bedrijj
krijgen de beschikking "jj.
een extra container voor hef
composteren afval. De
meente verwacht pér i
20.000 ton aan groente-, I
en tuinafval op te halen, m
doorn wil met de geschei|
inzameling de hoeveelheid!
storten afval verminderen
de gescheiden inzameling
betalen, moeten de reinig
rechten wel omhoog.
(fan onze correspondent
[EL - De bromfietser
J. R. uit Hulst raakte zater-
iagmiddag bij een ver
keersongeval in Axel ge
rond.
lij is per ambulance overge
bracht naar het Elisabeth zie
kenhuis te Sluiskil. R. ver
ende op de kruising Kanaal-
sde-Oranjestraat-Kinderdijk
keen voorrang aan een van
pver de Zuidsingel naderende
ersonenauto, bestuurd door
j. V. uit Sluiskil. Bij de botsing
rerden beide voertuigen licht
eschadigd.
Van onze verslaggever
'ERKPOLDER - In ver-
)and met dringende her
stelwerkzaamheden aan de
lanlegsteiger van de veer-
iaven Perkpolder, is de
ïrverbinding met Krui-
lingen van vrijdag 17 juni
jm 23.30 uur tot maandag 20
juni om 04.00 uur gestremd
foor vrachtwagens en per-
>nenwagens met caravans
if andere aanhangwagens.
Èet vervoer van personenau-
p's zal gewoon doorgaan. De
utomobilisten moeten wel met
hogelijke vertraging rekening
ouden. Rijkswaterstaat zal
et wegverkeer met borden op
hoogte stellen van deze
remming.
William vanden Heuvel
commissaris der koningin
MIDDELBURG - De 'Ar
William J. vanden Heu\!
franklin en Eleanor Roose1
benoemd tot Commandeur
Nassau.
Pe onderscheiding werd
hem in het Abdij complex
uitgereikt door commissa
ris der koningin dr. C.
Boertien. Dat gebeurde na
de jaarlijkse uitreiking van
de Four Freedoms Awards,
waarvoor Middelburg dit
was W8er Sastgemeente
„Jan den Heuvel, in 1930
geboren als zoon van
reeuwse ouders die in 1923
U" Breskens naar Amerika
emigreerden, kreeg de on-
PrnSï g omdat hij een
SfanHuaildeel had in de tot"
sevpft e?1^ van het Ro°-
Mirii ik Centrum in
Middelburg. Dat centrum is
