liger m/v
J
SUCCES VAN DE
'VERZIEKT'
ROND
CD
WESSANEN I
au
Dienst
1LACH CO N.V.j
iREN DECLARANTEN
ILING-DECLARANTENI
3LACH CO B.V.j
nderhouds-
monteur
en
e grammofoon, die neuzige voor
loper van moderne CD-spelers, is 100 jaar oud. In
Londen wordt dit eeuwfeest gevierd met een kleine
tentoonstelling van antieke grammofoons, ouderwetse
'pick-ups', moderne cassette-recorders en een heuse
Philips CD van 1984. De fonograaf van Thomas Edi
son, precies tien jaar ouder dan de grammofoon, is
ook vertegenwoordigd. Deze boeiende expositie heet
'Revolutions in Sound' (Omwentelingen op het terrein
van geluid). Ze kan tot de lente van volgend jaar wor
den bezocht in Groot-Brittanniës Nationale Geluidsar
chief, een weinig bekende afdeling van de wereldbe
roemde British Library, op de Exhibition Road (nu
mero 29) in de Londense binnenstad.
Liegen
ZATERDAG I
4 JUN119881
Zelf draaien
Hondje
>v Etten-Leur
i
Belangstelling? Schrijf een
brief met gegevens over uw
opleiding en ervaring aan
Wessanen Meel B.V.,
Postbus 11,
1520 AA Wormerveer,
t.a.v. de heer R.C. Mousset
Hoofd Personeelzaken,
Telefoon 075 - 294 220.
De oudste grammofoon In de verzameling van het Nationale Geluldsarchlef In
Londen: gemaakt In Duitsland circa 1894. HIJ werd In Engeland geïmporteerd door
een speelgoedfabrikant en was de eerste grammofoon op de Britse markt.
een gordijntje van naar voren
gekamd haar verborgen. Ter
bevordering van de waarheids
zin zal het lied van Hieronymus
zijn nut wel hebben gehad.
In Amerika wordt, tot stich
ting van de jeugd, een wat ge
spierder verhaal verteld van
George Washington, die als
kind met zijn bijltje een kersen
boom had omgehakt en daar
voor moedig de verantwoorde
lijkheid op zich nam, omdat hij
geen leugen over de lippen kon
krijgen. Waarheidslievende kin
deren staan nog steeds hoog
aangeschreven en het is daarom
maar goed, dat ze het vakblad
van de Amerikaanse psychia
ters niet kunnen lezen. Daarin
wordt namelijk gezegd, dat leu
gens een positieve rol kunnen
spelen in de emotionele ont
wikkeling van het kind en dat
de eerste geslaagde leugen ge
zien mag worden als een posi
tieve mijlpaal in de geestelijke
ontwikkeling van het kind. Lie
gen kan dus gezond zijn.
Maar pas op. Gezond of
niet, liegen is tamelijk ingewik
keld. De psychiaters in het eer
der genoemde vakblad vinden
leugens waardoor mensen
schade oplopen trouwens onge
zond. Ze erkennen het nut van
de sociale leugen, die als smeer
olie van het maatschappelijk le
ven fungeert en ze hebben vast
gesteld, dat de volwassen Ame
rikaan gemiddeld 13 keer per
week üegt. Ik weet niet of in
dat gemiddelde de prestaties
zijn doorberekend van lijders
aan de onaangename aandoe
ning pseudologia fantastica, die
brede stromen van fictieve ver
halen draperen rond minieme
kemen van waarheid, dit alles
tot meerdere eer en glorie van
henzelf. De lijder aan pseudo
logia fantastica amuseert zijn
omgeving met mededelingen,
dat hij bijvoorbeeld op de aan
vallige leeftijd van 3 maanden
zijn eerste complete zin heeft
uitgesproken, op zijn derde een
indrukwekkende prediking
heeft gehouden voor een grote
menigte en dat hij op zijn acht
ste al een baan had bij een
Amerikaans weekblad tegen
een jaarsalaris van acht miljoen
dollar. Melodramatische en
grandioze leugenaars, begaafd
in de kunst van de overdrijving,
behoren eveneens tot de tame
lijk onschuldige soort, maar we
moeten waakzaam zijn voor de
manipulatieven, die cynisch en
zelfzuchtig netten van bedrog
uitzetten, bijvoorbeeld om
weerloze, oude vrouwtjes in te
verstrikken en van haar spaar
penningen te ontdoen. De leu
gen strekt zich dus uit van
amusement tot banditisme.
De begaafde leugenaar moet
over een ijzersterk geheugen
beschikken. De natuur komt
hem te hulp met een geheugen
systeem in de hersenen, dat is
opgetrokken uit een onuitspre
kelijk aantal neuronen: het is
getaxeerd op een cijfer met 28
tot 30 nullen. Hoe het mogeüjk
is, dat ondanks al die geheugen
steunende neuronen het geheu
gen van veel mensen een zeef is,
een verdorde uier, is een raad
sel. Zij kunnen zich het beste
ophouden met de waarheid.
Postbus 11
1520 AA Wormerveer
D
Centrum 31Autoweg E19
ilEER/België
12.3-315.86.60
zoekt voor spoedige indiensttre-J
ding:
Gelieve schriftelijke sollicitaties lil
richten aan:
Postbus 6,
4880 AA Zundert
t.a.v. de heer J. van Nederkassel.
Een wrange toekomstbeeld van een kunstenaar. Straks luistert er geen hond meer naar de grammofoon.
Pick-up is jarig, hoewel
was het de nationale hymne
van generaties voorbeeldige
knaapjes, die inmiddels het
aardse tranendal in vroomheid
en vreze des Heren hebben ver
laten of met de pet in de hand
op de valreep staan.
Kort samengevat komt de in
houd van het lied hierop neer:
Jantje, die hep te wandelen, of
zich voortbewoog op zijn Vlie
gende Holllander, zag eens
pruimen hangen (oh, als eieren
zo groot) en hij kwam in de ver
leiding er enige van te plukken,
schoon zijn vader 't hem ver
bood. In de roes van de beko
ring overwoog Jan, niet geheel
en al ten onrechte, dat men aan
een boom zo volgeladen een
twee pruimen niet zou missen.
Pikken en niet over lullen, zou
een behoorlijk hedendaags kind
hebben geoordeeld, maar in het
epos van Hieronymus wordt
het een pittig drama, waarin
Jan, die niet bereid was de
fruitdiefstal in leugen te verhul
len, voor zijn deugdzaamheid
met een pet vol pruimen werd
beloond. Jan koos eieren voor
zijn geld, want in die tijd kon
den ouders op het voorhoofd
van hun kinderen zien, of ze lo
gen, zelfs al hadden ze de
zwarte leugenlettertjes achter
ïdsmonteurs binnen de Technische
alle voorkomende werkzaamheden
ie van apparatuur en installaties,
ouden zij zich bezig met het op- en
inproduktielpen.
m VERWACHTEN
5 jaar. U hebt een opleiding op MTS
uw niveau met üefst enige ervaring in
lijke functie. U bent initiatiefrijk en
kgericht en zelfstandig denken en
id om, indien nodig, ook in twee ploegen
Honden1 Jaar grammofoon. Vooraan In 't midden een kopie van de kleinste
grammofoonplaat ter wereld. Deze werd gemakt In de Jaren twintig; er stond één
couplet van het 'God Save the King' op. Links achteraan een Columbia 111GP-kof-
'ergrammofoon. In het midden op de achterste rij een Philips CD104 van 1984, met
daarboven een Pathéphone Modèle F van 1906.
Door Roger Simons
Niet iedereen kent het verschil tussen
een fonograaf en een grammofoon. De
Amerikaan Thomas Edison ontdekte in
1877 een techniek voor het vastleggen
van geluid. Het apparaat dat geluidsop
namen maakte en reproduceerde,
noemde hij 'fonograaf. Het was uitge
rust met een draaiende metalen trommel.
Hierna hield Edison zich tien jaar lang
bezig met de uitvinding en ontwikkeling
van electrisch licht. In 1888 kwam hij
echter voor de dag met een 'geperfectio
neerde' fonograaf. De draaiende trom
mel van het oorspronkelijke apparaat
had plaats gemaakt voor een cylinder
van was. Op dergelijke cylinders stond
het geluid dat door de fonograaf kon
worden gespeeld.
Edison probeerde met zijn toestel te
concurreren tegen een ander apparaat
voor de reproductie van geluid dat toen
net op de markt was gebracht. Het
maakte eveneens gebruik van wassen cy
linders en droeg de benaming 'grafo-
foon'. Massaproduktie van de cylinders
was evenwel bijzonder moeilijk, wat tot
gevolg had dat de grafofoon geen succes
nummer werd. Hij verdween omstreeks
1913 van de markt.
Hoewel de fonograaf van Edison nog
tot in de jaren twintig bleef bestaan,
werd uiteindelijk ook hij verdrongen
door de grammofoon van de Emile Berli
ner. Deze Duitser was uitgeweken naar
de Verenigde Staten. Vandaag de dag
woont daar nog een kleinzoon van hem.
Berliner was een 'self-made man' die
zich opwerkte door middel van zelfstu
die. Hij had de microfoon uitgevonden,
die door Alexander Graham Bell werd
gebruikt bij de uitvinding van de tele
foon. Op 16 mei 1888 kwam Emile Berli
ner voor de dag met het eerste apparaat
voor de reproductie van geluid dat was
vastgelegd op een plaat.
In het Amerikaanse Philadelphia gaf hij
die dag een demonstratie met zijn gram
mofoon. Het was een primitief ding. De
draaitafel werd met de hand in beweging
gebracht. Wie het geluid wilde horen,
moest in een bepaald tempo met een
slingertje blijven draaien.
Op de draaitafel lag een plaatje van
zink. Er konden duizenden kopieën van
gemaakt worden. De afspeelnaald van
Berliners grammofoon was via een cen
traal diafragma en een rubber buis ver
bonden met een metalen geluidsverster-
kende hoorn. De Amerikanen vonden
deze Duitse uitvinding wel een vernuftig
ding, maar zij toonden zich niet bereid er
geld in te steken.
Berliner zag zich dan ook genoodzaakt
terug te keren naar zijn geboorteland. In
1899 besloten de Duitse speelgoedfabri
kanten Kammerer und Reinhardt, van
Walterhausen in Thuringen, zijn eenvou
dig apparaat in produktie te nemen. Zij
maakten ook de eerste grammofoonpla
ten van 12,5 cm doorsnee te maken.
De Britse speelgoedfirma Parkins and
Gotto, die een grote zaak had op Lon-
dens Oxford Street, importeerde in 1891
de eerste grammofoons in Engeland.
Hun verkoopprijs bedroeg toen 2 gui
neas (2 pond en 2 shillings). De firma die
ook muziekdozen verkocht, vond het ge
luid dat door de grammofoon werd
voortgebracht „gewoon lachwekkend".
Het kon de vergelijking met de klank
van hun goede, dure muziekdozen niet
doorstaan.
Dit kwam omdat de schijf op het
draaitafeltje van de primitieve grammo
foon met de hand in beweging moest
worden gehouden. De vereiste snelheid
bedroeg 80 tot 120 toeren per minuut.
Dat was zeker geen gemakkelijke opga
ve.
De grammofoon had dus een betere
aandrijving nodig. Al in 1893 werd in
Amerika geprobeerd het gewenste resul
taat te bereiken met een niet bepaald
voor dit doel geschikte primitieve elektri
sche motor. Het veermechanisme, uitge
vonden door de New Yorkse mecanicien
Eldridge Johnson, bleek echter de beste
oplossing.
In 1897 werd door Emile Berliners
broer Joseph in het Duitse Hannover de
eerste fabriek van grammofoonplaten
opgericht. Een jaar later kwam in Lon
den de Gramophone and Typewriter
Company tot stand. Deze fabriceerde
eerst ook schrijfmachines, maar had daar
zo weinig succes mee dat zij zich geheel
ging toeleggen op grammofoons.
De 'Monarch Senior', die op de Lon
dense tentoonstelling te zien is, was een
van haar fraaiste producten. Vandaag de
dag is diezelfde Gramophone Company
een dochtermaatschappij van de platen-
gigant EMI. In Engeland lanceerde zij
destijds de nieuwe Amerikaanse gram
mofoon met veermechanisme.
In januari 1907 drukte de Gramophone
Company in haar catalogus voor het
eerst de door Francis Barraud (1856-
1924) geschilderde prent af van een bas
taardhondje (het dier heette Nipper en
was eigendom van Francis' broer Mark)
dat zat te luisteren naar het geluid uit de
hoorn van een grammofoon. Op het oor
spronkelijke schilderij luisterde Nipper
naar een fonograaf, maar de fabrikant
van dit appartaat, de firma Edison-Bell
(Alexander Graham Bell had samen met
Thomas Alva Edison gewerkt aan de
verbetering van de fonograaf en zijn
wassen cyünders), vond het een prent
van niks.
The Gramophone Company daarente
gen zag wel brood in het schilderij. Zij
besloot het te kopen, op voorwaarde dat
Barraud de fonograaf van Edison-Bell
overschilderde met een grammofoon. De
kunstenaar deed dit met plezier. Hij
kreeg honderd pond: 50 voor het doek
en 50 voor de auteursrechten.
Nadat in 1910 de justitiële beslissing
was gevallen dat de Gramophone Com
pany geen exclusieve rechten had op het
woord 'gramophone', werden alle platen
en apparaten van dit bedrijf voorzien
van labels met de nieuwe benaming 'His
Master's Voice', De Stem van zijn Mees
ter, die de hele wereld door bekend is.
De oude grammofoon onderging pas
na de tweede wereldoorlog revolutio
naire technoligische verbeteringen. Deze
hadden onder meer tot gevolg dat in die
periode ook de platenindustrie tot grote
bloei kwam. Maar de CD-speler, die in
het begin van de jaren tachtig op de
markt werd gebracht, nadat de Japan
ners het digitaal vastleggen van geluid
hadden uitgevonden, staat kennelijk op
het punt alle moderne nazaten van de
gevierde eeuweling gewoon van de kaart
te vegen.
Het klapstuk van de Londense ten
toonstelling; een fraaie 'Senior Mo-
narch'-grammofoon uit 1904 op een
meubel waarin de platen werden ge
borgen. De grammofoon en het kastje
kostten In 1904 samen 25 pond.
TILLING?
w sollicitatie aan Spyer, Van der Vijver
urg B.V., t.a.v. de heer T.H. Stapelvoort,
4870 AA Etten-Leur. Voor nadere
kunt u bellen met de heer C. den Boer,
608-27321.
an het zoet-hypo-
criete en deemoedig-
<T moralistische vers
antje zag eens pruimen han
gen van de brave Hieronymus
,an Alphen herinner ik me
«echts een paar vlagen. Toch
ingename uren te werken.
