Joegoslavië staat aan de rand van de afgrond
Na akkoord koper is koop gesloten
ORSEKR
WIR-'lek' zorgt voor coalitie-ruzie
TITO'S ARBEIDERSPARADIJS GEDEGRADEERD TOT SCHULDENLAND
cda en vvd eisen excuses van elkaar
Onverantwoord beleid
aar werktijd^
irote schoon
-DESTEM-
DE STEM ACHTERGROND VRIJDAG 3 JUN11988
dESTEMBINNENLA
OVERROMPELING VAN VERKOPER GEMAKKELIJK TE VOORKOMEN
IE Stem go
Vorige week werd bekend,
dat CDA en WD met een
initiatief wetsvoorstel komen
met de bedoeling dat weduw
naars met kinderen tot 16
jaar een maandelijkse uitke
ring gaan ontvangen van
200,- per kind. Daarmee zal
een deel van de extra kosten
die ontstaan voor de verzor
ging en opvang van de kinde
ren moeten worden bestre
den.
Je kunt dat nauwelijks een
doekje voor het bloeden noe
men. Als er twee kinderen
jonger zijn dan zestien jaar
ontvangt de weduwnaar
400,- per maand. Als er
huishoudelijke hulp moet
worden aangetrokken, doe je
met die 400,- niet zoveel. Er
wordt bijgezegd dat het om
een tijdelijke regeling gaat
die vooruitloopt op een alge
hele herziening van de Alge
mene Weduwen en Wezen
wet (AWW) die tegen 1990
wordt verwacht.
Met de invoering van dit
voorstel is jaarlijks toch nog
een bedrag van circa ƒ24
miljoen gulden gemoeid. Dit
initiatief wetsvoorstel is het
uitermate magere resultaat
na vele jaren politieke strijd
over de toepassing van het
beginsel van gelijke behan
deling van mannen en vrou
wen in de sociale zekerheid.
Het klakkeloos van toepas
sing verklaren van de Alge
mene Weduwen en Wezen
wet op weduwnaars is niet
mogelijk. Het heeft bijvoor
beeld geen zin aan weduw
naars een uitkering toe te
kennen die doorloopt tot het
vijfenzestigste levensjaar.
Overigens staan er in de
AWW een aantal bepalingen
die je alleen maar als hoogst
overdreven kunt bestempe
len.
In de eerste plaats geldt
daarbij het probleem van de
pseudo-weduwen. Als een
man komt te overlijden en
hij is al twee keer getrouwd
geweest en gescheiden, heb
ben zowel zijn wettige vrouw
als de beide van hem ge
scheiden echtgenoten recht
op een weduwen-pensioen.
Als ze niet hertrouwd zijn en
aan de overige voorwaarden
voldoen. Het komt voor dat
een man drie of soms vier
(pseudo)-weduwen achter
laat.
In de tweede plaats vind ik
het een kwalijke situatie, dat
het weduwenpensioen onge-
kort tot het vijfenzestigste
jaar blijft doorlopen, ook al
heeft de betrokken weduwe
een arbeidsinkomen. Sociale
uitkeringen worden wel ge
kort. Deze zaken zijn al jaren
bekend en geen minister,
geen kamerlid heeft tot nu
toe het lef gehad deze mis
standen uit de weg te ruimen.
Niet dat het financieel veel
zal opbrengen, het gaat dus
in hoofdzaak om de princi
piële kant van de zaak. Daar
had al lang wat aangedaan
moeten worden.
Het hoofdprobleem is fei
telijk de maatschappelijke
ontwikkelingen. Bij de tot
standkoming van de AWW
speelde heel sterk mee dat de
kostwinner in de meeste ge
vallen een man was. Die si
tuatie is grondig gewijzigd.
We kunnen er nu vanuit
gaan dat vrouwen zelf een
inkomen verwerven. Als
beide partners individueel
een inkomen verwerven.
heeft het verlies van één van
de partners - financieel ge
sproken - minder grote ge
volgen dan vroeger toen de
kostwinner uitviel. De wet
gever is gedoemd wat dit be
treft achter de feitelijke ont
wikkelingen op maatschap
pelijk gebied aan te lopen.
Maar de afstand tussen
deze feitelijke ontwikkelin
gen en de wetgeving is nu
onverantwoord groot gewor
den. In dit verband vraag ik
me daarom af of de Neder
landse staat nog wel bij
machte is om collectieve re
gelingen te treffen die sterk
afhankelijk zijn van de zich
snel voltrekkende maat
schappelijke ontwikkelingen.
Is het niet beter dit over te
laten aan particuliere in
stanties (pensioenfond
sen,verzekeringsmaatschap
pijen) die veel adequater
kunnen reageren. Zij zijn bij
het nemen van beslissingen
niet afhankelijk van de traag
werkende politieke procedu
res. En het voordeel daarbij
is dat men een verzekering
op maat kan afsluiten, geheel
afgestemd op de eigen ge
zinssituatie.
De nieuwe AAW die in
1990 in werking zou kunnen
treden zou daarom een be
perkte werkingsduur van zes
tot tien jaar moeten hebben.
In die periode zou onderzocht
moeten worden of de parti
culiere organisaties de plaats
kunnen innemen van een col
lectieve sociale verzekering
voor weduwen en wezen.
Alles overziende vind ik,
dat de bewindslieden op het
Ministerie van Sociale Zaken
en Werkgelegenheid ten aan
zien van de volksverzekerin
gen AOW en AWW een bij
zonder slecht beleid hebben
gevoerd, want de invoering
van de inkomens-afhanke
lijke AOW heeft de zekerheid
die men vroeger dacht te
hebben bij het bereiken van
de 65-jarige leeftijd, ernstig
aangetast. Daar hebben de
pensioenfondsen en verzeke-
ringsmaatschapijen door
middel van aanvullende pen
sioenen een grotere finan
ciële zekerheid weten te
scheppen. Maar dat neemt
niet weg, dat de bodemvoor
ziening in ons pensioenstelsel
op onverantwoorde wijze is
aangetast.
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans- hoofdredacteur.
A. Theunissen en H. Vermeulen-adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176 Telefax 076-236405.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236452.
Sportredactie 076-236236.
Telefax redactie 076-236309.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850.
Postadres: Postbus 65, 4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41236326.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550.
Postadres: Postbus 363,4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Postadres: Postbus 13,4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751
Postadres: Postbus 62, 4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14, 01620-54957.
Postadres: Postbus 4023,4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150.
Postadres: Postbus 35, 4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Postadres: Postbus 145,4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910.
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementsprijzen bij vooruitbetaling te voldoen:
24,90 per maand; 71,85 per kwartaal of 279,15 per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van resp. j 1,- per maand,
1,90 per kwartaal, 7,60 per jaar. Prijzen: inclusief 6% B.T.W.
Voor posttoezending geldt een toeslag. Losse nummers: ma. t/m zat. 1,25.
Service-afdeling abonnementen: 076-236472, ma. t/m vrijd. 8.30-17.00 uur.
Heeft u de krant niet ontvangen? Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Centrale reclame-afdeling 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur en
zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
Bankrelaties:
Postgiro 1114111 -ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738.
Door Pieter-Jan Dekkers
JOEGOSLAVIË is totaal
ziek. Het vroegere paradijs
van socialistisch arbei
derszelfbestuur onder de
legendarische Joseph Broz
Tito staat voor een bank
roet.
Met een staatsschuld van
ruim 40 miljard gulden, een
hollende inflatie van 170 pro
cent, ruim 1,2 miljoen werklo
zen op 23 miljoen inwoners en
een machteloos centraal be
stuur is Joegoslavië afhanke
lijk geworden van buiten
landse leningen om de econo
mie draaiende te houden.
Maar zoals de internatio
nale kapitaalverschaffer bij
uitstek, het Internationaal
Monetaire Fonds (IMF), de
schuldenlanden in de Derde
Wereld de duimschroeven
aandraait als voorwaarde
voor financiële steun, zo heeft
het IMF ook het 'arbeiderspa-
radijs' Joegoslavië een fors
bezuinigingsprogramma op
gelegd.
De Joegoslavische munt is
vorige week derhalve met
bijna een kwart in waarde
verminderd. Verder heeft de
regering de prijzen van goe
deren en diensten fors ver
hoogd en de lonen bij verlies
gevende bedrijven met zo'n 30
procent verlaagd. Verder zul
len onrendabele bedrijven
worden gesloten.
Het gevolg is dat de levens
standaard, die sinds 1980 al
met eenderde is teruggelopen,
verder zal afnemen. En dat
heeft weer tot gevolg dat
steeds meer Joegoslaven het
niet meer pikken.
Een golf sociale onrust
overspoelt het land. Talloze
stakingen zetten de toch al
belabberde economie nog ver
der onder druk en in de steden
wordt gehamsterd, alsof mor
gen een oorlog uitbreekt.
In die crisissfeer probeert
de veelbekritiseerde leiding
van de Liga van Communis
ten - Joegoslavië is een fede
rale staat - het hoofd boven
water te houden. Partijleider
Boskou Krunic stelt alles in
het werk niet dezelfde smade
lijke afgang te maken als zijn
voorganger Renovica.
Vorige maand aanvaardde
het parlement een pakket eco
nomische hervormingen van
premier Branko Mikulic. Dat
gebeurde overigens pas nadat
de regering ternauwernood
een motie van wantrouwen
had overleefd.
De problemen waarmee de
centrale leiding in Beograd
worstelt zijn rechtstreeks te
rug te voeren tot de staatkun
dige inrichting van het land.
President Tito koos in 1948
in afwijking van het centra
listische systeem van Sovjet
leider Stalin voor een sterk
gedecentraliseerd systeem
van arbeiderszelfbestuur.
Daarnaast voerde hij een
grondwet in die voorzag in
een collectief leiderschap na
zijn dood en grote regionale
autonomie voor de zes deelre
publieken en de twee auto
nome provincies waaruit Joe
goslavië bestaat.
Dat arbeiderszelfbestuur -
in de jaren zestig door velen
in West-Europa de hemel in-
geprezen - zorgde wel voor
een torenhoge buitenlandse
schuld en maakte oncontro
leerbare financiële praktijken
mogelijk.
Zo kwam vorig jaar augus
tus een enorm financieel
Vroeger was Joegoslavië
onder leiding van de legen
darische leider Tito een 'ar
beiders paradijs'.
FOTO AP/ARCHIEF DE STEM
schandaal aan het licht,
waarbij tal van partijbonzen
waren betrokken. De toenma
lige vice-president Hamdija
Pozderac was de eerste die
dat de politieke kop kostte.
De afgelopen dagen deden
steeds meer geruchten de
ronde over nieuwe schanda
len. Zo eiste vakbondsleider
Zvonimir Hrabar een onder
zoek naar vermeende corrup
tiepraktijken van Krunics
voorganger Renovica. Hoge
ambtenaren en partijleiders
zouden met geld, dat bestemd
was voor de ontwikkeling van
achtergebleven gebieden,
dure villa's hebben gebouwd
aan de Adriatische Zee. In Sa
rajevo kwam onlangs een
vergelijkbaar schandaal aan
het licht.
Het oncontroleerbare sys
teem van arbeiderszelfbe
stuur maakt het de centrale
leiding in Beograd haast on
mogelijk greep te houden op
de economische ontwikkeling.
De afgelopen twee jaar heeft
de regering geprobeerd de
economische recessie met een
prijsstop te lijf te gaan. Maar
dat is niet gelukt omdat de af
zonderlijke deelrepublieken
en de meeste bedrijven zich
niet stoorden aan een tegelij
kertijd door Beograd afge
kondigde loonmatiging.
Talloze bedrijven gingen
voor eisen van stakers door de
knieën, waarbij soms loons
verhogingen van 20 tot 30 pro
cent werden geboden om de
sociale onrust de kop in te
drukken.
Als gevolg van het collec
tief leiderschap kon zich na
Tïto geen enkele nieuwe lei
der echt profileren. Boven
dien biedt de grondwet elk
van de deelrepublieken,
waartussen sterke verschillen
bestaan in economische ont
wikkeling, de mogelijkheid
om het federaal economisch
beleid dat tegen het eigen, re
gionale belang ingaat, tegen
te houden. En ook daar is
vooral de laatste jaren driftig
gebruik van gemaakt.
Daar komt bij dat de com
munistische partij ook intern
wordt verlamd door scherpe
tegenstellingen tussen de
meer liberaal ingestelde leden
en de conservatieven. Niette
min is op het in 1986 gehouden
partijcongres besloten tot po
litieke en economische her
vormingen.
Op de woensdag afgesloten
partij conferentie kreeg met
name Krunic het hevig te ver
duren. Hij en zijn voorganger
Renovica werden door tal van
afgevaardigden rechtstreeks
verantwoorlijk gesteld voor
het mislukken van die poli
tieke en economische hervor
mingen.
Krunic zit wat dat betreft
tussen twee vuren: enerzijds
is hij voorstander van het
handhaven van Tito's erfenis,
anderzijds ziet hij in een ge
heel vrije markt voor arbeid
en kapitaal de enige oplossing
om uit de economische pro
blemen te komen. Maar dat
laatste is slechts mogelijk met
buitenlandse financiële steun.
Westerse banken en het IMF
willen best wel geld in de eco
nomie pompen maar dan
moet wel de broekriem in
Joegoslavië nog verder wor
den aangehaald.
Krunic heeft overwogen om
de grondwet zo te veranderen
dat de centrale leiding in Beo
grad meer greep heeft op de
deelrepublieken en provin
cies. Hij beseft terdege dat een
federatie als Joegoslavië met
z'n scala aan verschillende
volkeren en belangen een
sterke leiding nodig heeft om
niet uiteen te vallen.
Dat de leiders van de deel
republieken daar als de dood
voor zijn bleek wel uit hun
poging, vorige maand, om de
regering ten val te brengen.
Dat gebeurde overigens na
sterke geruchten over een
mogelijk militair ingrijpen
van Beograd in de republiek
Slovenië.
fan onze Haagse redactie
jEN HAAG - Vakantie-
'angers die na 6 juni via de
uchthaven Schiphol terug-
ceren naar Nederland moe-
£n rekening houden met
vertragingen, die tot zeker
In deze deelrepubliek, een uur oplopen,
ook in Kroatië en Servië, 10.n»
zeer liberaal ingestelde co rana i moeten alle
munistische leiders aani luropese vluchten met bestem-
bewind, die zelfs een ning A™^dam zich van te-
partijen-systeem aanvaat oren meld®"
baar achten. Zo is in Slove 0Ten op p gezag-
vorige week de eerste i
hankelijke, niet-commuiiiJ
sche partij opgericht.
De nu afgesloten partij®
ferentie heeft Krunic nog,
half jaar de tijd gegeven
op zaken te stellen. Een q
ciaal partijcongres zal
eind dit jaar een definit
oordeel vellen over
waarin hij politieke en
mische hervormingen
gerealiseerd
Uit de slotverklaring wo,_
niet duidelijk welke toe?: Van onze Haagse redactie
stige rol voor de communis eidEN - De voorzitter
sche partij is weggelegd! J
vraag of er gecentraiiss lederlandse Gemeenten,
moet worden of dat de huil er Ha vermans, heeft gisi
STXKf; omes in Leiden forse k,
ook eind dit jaar beantwooi Uinigingen van het kabll^
Wel heeft het congres i jjn.
gesproken dat er een sch
pere scheiding moet kon 'ie bezuinigingen leiden in
tussen staat en partij. Dei aardbare situaties, waarvar
gering moet de ruimte krijg amenleving de dupe worden J
voor een eigen beleid. De p vNG-voorzitter wees daar-
tij moet hervormd worden op bezuinigingen op wel-
die zm dat partijfunktiesMJerk (f90 miijoen) en het
geheime verkiezingen wori i-luit om te korten op de extra
vervuld. Onderwijsvoorzieningen
mier Mikulic staan
mende maanden voor
haast onmogelijke opgave
niet alleen de economie
uit het slop te halen maar zij
ook de regionale (partij)]
ders van het lijf te houdea
dat zal met de rijzende
van Slobodan Milosevoc,
tijleider van Servië, niet
vallen.
voor
Inderwijsvoorrangsbeleid).
Door Pieter Eggen
DE SFEER in de coalitie
wordt er niet beter op.
Steeds vaker bestoken
CDA- en WD-kamerle-
den en politici buiten de
kamer elkaar met venij
nigheden.
Ministers en staatssecretaris
sen heten 'aangeschoten wild'
of worden anderszins politiek
ternauwernood overeind ge
houden (Deetman, Braks en
Van Eekelen). In de mallemo
len van verwijten wordt
steeds vaker getwijfeld aan
de trouw aan het regeerak
koord, terwijl datzelfde re
geerakkoord nauwelijks nog
door iemand serieus wordt
genomen.
Hoe verziekt de sfeer tussen
de coalitiegenoten is, bleek af
gelopen woensdagavond op
werkelijk verbluffende wijze,
toen de Tweede Kamer het
rapport van de rijksrecherche
besprak over het vermeende
'WIR-lek'.
Eind februari besloot het
kabinet de WIR-premie voor
bedrijfsinvesteringen te
beëindigen. De kosten liepen
al enkele jaren de spuigaten
uit (in 1987 ruim 7 miljard
gulden). In de week vooraf
gaand aan het besluit gonsde
het in ondernemersland van
de geruchten over de aan-
staande afschaffing van de
WIR.
Hoezeer de bedrijven reke
ning hielden met een spoedig
einde van de regeling bleek op
de zaterdag dat het doek voor
de WIR definitief viel. Bedrij
ven bleken massaal bij nota
rissen investeringsbeslissin
gen te hebben vastgelegd, zo
dat ze daarover nog WIR
kunnen vangen. De mate
waarin dit gebeurde was zo
groot dat in politiek Den Haag
het verhaal de ronde deed dat
mensen uit het kabinet of uit
de onmiddellijke omgeving
daarvan de bedrijven hadden
getipt. Het WIR-lek was ge
boren.
De Tweede Kamer dwong
het kabinet - ondanks wat
potsierlijk verzet van minis
ter De Korte (Economische
Zaken) - de rijksrecherche in
te schakelen om het lek boven
water te krijgen. Twee weken
geleden kwam de rijksrecher
che met zijn onderzoek naar
buiten en daaruit bleek dat
niemand doelbewust had 'ge
lekt'. Maar wat er ook stond,
was dat liefst twaalf CDA-
kamerleden in de laatste
week van februari een discus
siestuk (in het jargon non-pa-
Korte.
king
.verden-
per genoemd) van de premier
in handen hadden, waarin het
besluit over de opheffing van
de WIR stond.
Van die kamerleden beken
den vijf aan het begin van die
week ervan uit te zijn gegaan
dat de WIR een spoedig einde
wachtte. Eén kamerlid van
CDA-huize had zelfs telefo
nisch contact gehad met een
lid van een werkgeversorga
nisatie. Tegen hem had hij ge
zegd: „Daarover kan niets
worden gezegd, maar som
mige ministers hebben wel
Lubbers..kerkhof.
- FOTOOS DE STEM JOHAN VAN GURP
verstrekkende ideeën". De
rijksrecherche concludeerde
dat de geruchtenstroom door
dit soort opmerkingen sterk
gevoed werd.
Het was overigens saillant
dat CDA-woordvoerder Van
Iersel woensdagavond in het
debat zijn collega Van Amels-
voort opvoerde als degene van
wie het citaat afkomstig is. En
dat terwijl in de boezem van
het CDA met stelligheid
wordt beweerd dat het Van
Iersel zelf was die zijn vroe
gere werkgever, de NCW
(christelijke werkgevers) op
het spoor zette. Of het zijn tip
was of die van een ander; ge
concludeerd moet worden, dat
de loslippigheid de schatkist
vele honderden miljoenen
gulden kost.
Uit het rechercherapport
bleek bovendien dat de WD-
kamerleden aanmerkelijk
minder voorkennis bezaten.
De WD viel niets te verwij
ten, zelfs niet brokkenpiloot
De Korte, die eerder door
eigen onhandigheid de ver
denking op zich had geladen
dat hij bedrijven had getipt.
Het CDA had De Korte daar
over hard aangepakt. Toen de
rijksrecherche De Kortes bla
zoen schoon poetste, nam de
WD-fractie zich voor het
CDA in het debat stevig onder
druk te zetten.
WD'er Nijhuis blies flink
van zich af: in een rechttoe-
rechtaan-betoog eiste hij van
het CDA excuus voor de aan
val op De Korte. Dat alles
verpakt in een samenvatting
van de feiten, die sterk de
suggestie wekte dat éls er al
gelekt was, het CDA daarvoor
verantwoordelijk was, de pre
mier voorop. WD-fractie-
voorzitter Voorhoeve ver
sterkte het beeld door plechtig
te melden dat hij de enige
WD'er was die de voorne
mens van het kabinet (het
'non-paper' dus) kende:
ote steden (het zogenaamde
In
et kader van de financiële
oblemen van de overheid lij-
dergelijke bezuinigingen
geringe omvang, maar ze
bben 'een bijna vernietigend
'eet op zeer fundamentele
irzieningen, vaak vooral no-
ig voor mensen die zichzelf
et kunnen redden'.
Ha vermans wees er in zijn
le op dat de gemeente in
at moet blijven als basis-
erheid op zijn minst een aan-
il basisvoorzieningen aan de
Jurgers moet kunnen aanbie-
en. Dat nu wordt als gevolg
„maar omdat het zeer
trouwelijke informatie
heb ik er met niemand i
gesproken". Daar ging
CDA-collega De Vries. 1
had liefst twaalf copietjes ln (je bezuinigingen op rijks-
draaid van het vertrouwel| veau echter steeds moeilij-
stuk en ze ter hand gesti ;r.
aan de fractiespecialisten.
Van Iersel, een vanDe VNG-voorzitter noemde
reageerde als door een n voorbeeld van openbare
gestoken en eiste van Nijh aligheid. De burger mag van
sluitend bewijs voor de si
gestie dat het CDA hetj Jf* aaa "I
was. „Als er excuses mot OeVJvV l)tU16Il
worden aangeboden, dan't
U aan de beurt", aldus
Iersel. Waarop Nijhuis
bluft uitbracht: „Je moet
maar durven".
De stemming was bei
ieder denkbaar niveau
daald. En die verbeterde]
zelfs niet op toen prei
Lubbers probeerde de
uit de discussie te haler.]
een langdurig betoog w
hij de kamer doen geloven!
niemand uit het politieke
cuit gelekt kon hebben, oi
in het 'non-paper' geen dat
was vermeld over het
van de WIR. En dus had
mand - ook CDA-kamerif
niet - bevriende bedrijvi
organisaties kunnen-info:
ren. De kamer moest de
mier op zijn woord gek
want het 'non-paper' wildt]
niet openbaar maken,
blijft de dader inderdaai|
het kerkhof liggen.
Door Jan van de Ven
NA AKKOORD van de ko
per is de koop gesloten. Dat
geldt voor een brood, een
krop sla en evenzeer voor
een huis. Toch zijn er nog
hele volksstammen, die
denken pas na het tekenen
van het koopcontract aan
de verkoper te zijn gebon
den. Vooral bij koop van
een huis verkijkt de koper
zich nogal vaak. Hij denkt
na mondelinge overeen
komst nog vrij te zijn om
naar iets anders uit te kij
ken. Een misverstand
waar geen einde aan komt.
Elke nieuwe generatie neemt
het misverstand over. Het is
net zo hardnekkig als de regel
uit de volksmond, dat een ge
vonden voorwerp na een jaar
en zes weken eigendom wordt.
Ook al niet waar. Niet elke
volkswijsheid komt in aan
merking in het recht te wor
den opgenomen, maar R.
Zwitser, docent aan de Eras
mus Universiteit, pleit ervoor
een uitzondering te maken
voor het koopcontract: zet een
hardnekkig misverstand om
in recht. Zwitser vindt, dat de
consument meer bescherming
verdient.
Vooralsnog werkt de prak
tijk niet mee. Zwitser schrijft
in het herdenkingsboek '150
jaar burgerlijk wetboek':
'Voor mij ligt een schriftelijk
standaardcontract van de
Vereniging van Makelaars
betreffende koop en verkoop
van een huis. Het nog ongete
kende stuk begint met de me
dedeling dat de onderteke
naars al een koopovereen-
komst hebben gesloten. Mon
deling. De koper die tegenover
de makelaar het laatste bod
van verkoper accepteert en
daarbij denkt nog tijd te heb
ben om een bouwkundig on
derzoek te laten uitvoeren of
bestemmingsplannen te con
troleren, komt bedrogen uit'.
Gebrek aan rechtskennis
doet menigeen in een val lo
pen. Waarom dan de wet niet
aangepast. Op vele terreinen
neemt de wetgever het op
voor de zwakken in de samen
leving. Echter niet bij een
koop, waarvoor de praktijk
een koopcontract heeft ont
wikkeld. Aan de zwakke par
tij bij een koopovereenkomst
kan worden tegemoetgeko
men door het moment van
koop uit te stellen totdat par
tijen een handtekening heb
ben gezet. Tenzij zij hun koop
met de enkele overeenkomst
willen bekrachtigen.
Veel ellende kan aldus wor
den voorkomen. Verkopers
hebben immers in de meeste
gevallen een makelaar in de
arm genomen. Makelaars be
schikken over voldoende
wetskennis en hebben samen
of lerend van elkaar water
dichte standaardcontracten
geproduceerd. Zij staan veel
sterker dan de goedwillende
aspirant-koper, die alleen op
het aangeboden huis afkomt.
Zelfs een gewiekste koper
loopt de kans onder de over
macht van de verkopende
partij te worden bedolven.
'Men dient te beseffen', al
dus Zwitser, 'dat de consu
ment aan twee kanten wordt
gepakt. Hij ondervindt de na
delen van een schriftelijk stuk
met allerlei bezwarende stan-
daardvoorwaarden en hij zit
vast aan de mondelinge over
eenkomst. De verkoper geniet
dubbel. Hij heeft de consu
ment in de tang na de gegeven
mondelinge toestemming, ter
wijl hij hem ook nog een stuk
kan laten tekenen met niet
besproken voorwaarden.'
De kopende consument be
spaart zich echter veel erger
nis door de mondelinge over
eenkomst niet zonder meer
met een handtekening te be
krachtigen. Hij mag protest
aantekenen tegen voorwaar
den van de verkoper, welke
tijdens de verkoopbabbel niet
uit zijn mond rolden. Een
Op de scheidslijn van oud
en nieuw Burgerlijk Wet
boek bestaat de oude wet
150 jaar. Reden voor
Leidse juristen een ge
denkboek te schrijven:
Recht vooruit. Recht voor
uit op de oude voet, want
het nieuwe recht verschilt
weinig van het oude. Wat
socialer, maar de vernieu
wing veroorzaakt zeker
geen breuk in de rechtsze
kerheid
voorgedrukt contract kan vol
gens Zwitser omvatten: 'de
bepaling dat het onroerend
goed in eigendom zal worden
overgedragen in de staat
waarin het zich bij het tot
stand komen van de overeen
komst zich bevindt met alle
daaraan verbonden lasten en
lusten, zichtbare en onzicht
bare gebreken; verschil tus
sen opgegeven en werkelijke
grootte verleent aan geen der
partijen enig recht'.
De contracten blinken niet
uit in begrijpelijk Nederlands.
Gehanteerde juridische ter
men zijn eveneens onbegrij
pelijk. Kortom, de koper
wordt overspoeld met een ge
drukte woordenstroom, die
hem erin doet verdrinken. De
slimme koper neemt een con
tract ongetekend mee naar
huis en laat de betekenis er
van rustig tot zich doordrin
gen. Of hij raadpleegt een
kenner. Uiteindelijk mag hij
wat niet bij de koop-verkoop
onderhandelingen ter sprake
is gekomen weigeren, zonder
dat daarmee verkoper het
recht krijgt de mondelinge
overeenkomst te breken.
Kopers zijn over het alge
meen sterker dan zij vermoe
den. Bij elk contract (koop,
huur, arbeidsovereenkomst)
mag de balans niet zover
doorslaan, dat de aanbiedende
partij alle troeven in handen
heeft. Onlangs nog heeft de
Hoge Raad in geval van een
arbeidsovereenkomst be
paald: 'dat uit de bereidheid
van een werknemer om een
handtekening te zetten onder
de afrekening niet mag wor
den afgeleid, dat hij akkoord
gaat met beëindiging (van de
arbeidsovereenkomst)'.
Zwitser spreekt het ver
moeden uit, dat de rechter ook
bij andere contracten zal af
wijken van het juridische ge
bruik om de wil van partijen
af te lezen uit een handteke
ning. De zwakste partij heeft
bij het gebruik van de pen
mogelijk iets heel anders be
doeld dan er op papier staat.
Listig of zelfs arglistig mis
bruik maken van kennis,
macht of geld mag de onge
lijkheid tussen partijen niet
onevenredig groot maken.
Wanneer een werkgever
iemand op straat wil zetten,
mag hij niet onder het i
van afrekening een eindat
kening opstellen met
verkapt het opzeggen
arbeidsovereenkomst. 1
aan de hand is, moet well
beide partijen heel duidf
zijn. En als dat niet hetg
is, heeft het zetten van
handtekening geen enkele]
tekenis voor de rechter.
Om nu te voorkomen, j
zwakke partijen bij overs
komsten toch het slacht'
worden van een gehaaidil
genpartij wil Zwitser iff
nieuwe burgerlijke we#
een bepaling ter besche
hebben opgenomea Ondi
de aangehaalde feiten:
niet zonder meer tekenen
een koopcontract, de
ming die van de rechter]
macht uitgaat. Op die i
zijn er nog teveel
het kind van de rekening
'We hoeven slechts de|
zichten van de laatste i
eeuw met betrekking
mens en zijn maatschap
lijke omgeving in te bri
in het wilsbegrip', aldus Z j
ser. De harde zakelijke
maakt dan vanzelf p]
voor een meer sociale I
ring. Ongelukken met1
tracten zijn dan nog ni<]
wereld uit, slachtoffers i
er altijd blijven, maar:
aantal wordt wel ter
bracht tot een aanvaar
minimum.
Serie met afleveringen op 1. L
juni 0
Recht vooruit, 150 jaar BVtj
gegeven door Kluwer in
ter.
Van onze Haagse redactie
N HAAG - Tussen 1983
1987 zijn er in ons land
i.000 banen bijgekomen als
volg van arbeidstijdver-
irting (atv). Dat blijkt uit
n onderzoek dat door het
nisterie van Sociale Za-
:n en Werkgelegenheid is
aan.
.nister De Koning, die de re-
'taten daarvan gisteren naar
Tweede Kamer stuurde,
idt dat werkgevers en werk-
smers moeten doorgaan met
'atv.
„De positieve werkgelegen-
ïidseffecten, hoe sterk deze
per bedrijf of sector ver
dien, kunnen in het terug-
ngen van de werkloosheid
e worden gemist. De sociale
irtners hebben hierin een be-
igrijke verantwoordelij k-
id", aldus de minister.
WORDT langzamerhand
-quentie vliegen CDA en W
larop de volksvertegenwooi
veede Kamer ruziën wekt de
st verklaarde vijanden, in plaa
\an de indrukwekkende was
i weer twee felle botsingen
indde het debat over de bas
♦'r-'i-Re verwijten - inclusief I
I H10* het regeerakkoorc
per. in de late avonduren be
-ptepunt. Tijdens een debat
persoonlijke verdachtmakim
Je ongekend felle toon van
lelaten. Gisteren vroeg een
jeringspartijen zich zelfs en
'®r heeft kunnen komen. Zi
i0 halen - aan de actie 'ze
-h^lsnei een eind moet koi
-en begrijpelijke reactie. He
S Va u 9oede afspraken -
Lr^, n 'aatste redmiddr
erperiode wezenlijk zal verb
pnderlinge verhoudingen al
B kabinet is men
vust. Naar buiten toe heeft i
Jf™erp nauwelijks aangerc
ov®r gesproken. Zei
c, isis - het vervangen van
-rwogen Het risico dat een
Kabinetcrisis werd uiteinde
lat°ten om mel de huidt
nul standpunt onwrikba
inj.ke wijze ervaren. De ve.
Tdaao H9ft 9enoe9 van del
ten a ha" morgen uitstappj
CDA hebben hem echter v|
b?|noaKZali9 beSlUit Nieman
InLhl wanneer een zd
LPÜchLw?rdt om aan te blijvfl
etman
van het kabinet te rekl
opgepakt? Het hadl
State, noodzakelijke schoon,
