Ballen en fotonen
Op zoek naar een plaats in de kosmos
L
LASER BUNDELT LICHT, WARMTE, ENERGIE EN INFORMATIE
WETENSCHAP SE STEM_GJDS_2
NEDERLANDSE VERTALING VERZAMELD WERK JUNG COMPLEET
UIT BOEKEN BLADEN
9
DE STEM EXTRA DONDERDAG 2 JUN11988
De computerrevolutie is nog niet uitgewoed, of
we zitten al weer midden in de volgende: de la
serrevolutie.
Verbluffend
Niet in zicht
Fusiebolletjes
Totaliteit
Individueel
NIEUWSFEITEN
Keuze plaats wetenschapscentrum
Eicel-bank in Singapore
Zonnedood voor insecten
JEDERLAND 1
JEDERLAND 2
NEDERLAND 3
DUITSLAND 1
[23.00]
Eerste vlucht Sovjet-shuttle wordt beman^aTnbone -
Waar gaat het geld voor lasers heen?
Vraagtekens
T49
De werking van een laser is een beetje te vergelijken met
een ideale biljarttafel vol ballen. Je stoot één bal met effect
tegen een stel andere, en alles blijft rollen, klossen en kaat
sen tegen de banden.
Natuurkundig onderlegde lezers krommen nu de tenen,
want zoals elke vergelijking gaat ook deze mank. Daarom
een klein stukje natuurkunde, voor de liefhebber.
De laser -de afkorting van Light Amplification by Stimulated
Emission of Radiation - berust op het beschieten van elektronen
rond atoomkernen met de precies daarbij passende lichtdeeltjes
(fotonen). Er moeten genoeg atomen zijn in aangeslagen toestand.
Dat wil zeggen: hun elektronen vliegen heel even in een wijdere
baan rond de kern. De 'opgewonden' elektronen laten de fotonen
passeren, zakken naar hun vroegere baan, en doen er bij hun te
rugval elk zelf nog een foton bovenop, volgens het kruidenier
sprincipe: twee halen, één betalen.
Het resultaat is waterval van fotonen, die - eenmaal met spie
gels of tralies in de juiste banen geleid - een lichtbundel vormen
van één nauwkeurig afgemeten golflengte. Pieken en dalen van
de golflengten van de fotonen lopen bovendien kilometers lang
gelijk op. Ter vergelijking: het licht uit een gewone lamp bestaat
uit een ratjetoe van golflengten, en straalt gewoonlijk alle kanten
op. Laserbundels daarentegen zijn toonbeelden van discipline en
vereende kracht.
Allerlei stoffen blijken te 'laseren': gassen, vloeistoffen, halfge
leiders, vaste stoffen.De eerste laser was van robijnkristal. Een
paar miljoensten van een seconde kwam er een rood straaltje uit,
zo dicht bij het einde van het spectrum dat het nauwelijks te zien
was. De laser was geboren, op 7 juli 1960. De grote Einstein - wie
anders - had het effect al voorspeld, in 1916.
Een nieuwe revolutie
Door Kees Buijs
De wereldmarkt voor lasers was vorig jaar goed voor een
omzet van zes miljard gulden. Dat lijkt een schijntje,
vergeleken met de driehonderd miljard gulden van de
wereldcomputermarkt. Maar de groeisnelheid van de la-
sermarkt komt overeen met die van de computermarkt.
Per vier jaar verdubbelt de omzet.
Nu nog verdienen zestigdui
zend mensen een boterham in
de laserindustrie; in het jaar
2000 zullen het er volgens ver
wachting een kwart miljoen
zijn.
In 1986 werden er wereld
wijd drie miljoen lasers ver
kocht. Een jaar later waren het
er 16,4 miljoen. Die reusachtige
toename kwam vooral door de
laserljes in de compact disk
speler. Daarvan werden er vo
rig jaar vijftien miljoen ver
kocht, waarvan tweehonderd
duizend in ons land.
Zit het geheim van de com
puter in de steeds snellere en
kleinere elektrische schakelin
gen, het geheim van de lasers
zit in gebundelde pakketten en
pakketjes energie. Of licht Of
warmte. Net wat u wilt Lasers
zijn zo precies af te stemmen,
dat je ermee kunt lezen en
schrijven. Maar ook meten,
opereren, snij branden, commu
niceren, holografische afbeel
dingen en lichtshows maken,
bolletjes samenpersen en gasa-
tomen vangen.
We hoeven de prestaties van
lasers niet uitsluitend af te me
ten aan de krachtpatsers onder
hen, zoals de industriële staal
plaatsnijders of de ruimtewa
pens die president Reagan op
z'n SDI-tekentafel heeft. Hoe
verbluffend veel juist de klein
ste lasers kunnen, meldde dr.
Verbeek van Philips Natuur
kundig Laboratorium onlangs
op een symposium aan de
Technische Universiteit Eind
hoven.
Halfgeleiderlasers die de
compact disk 'lezen' - sommige
kosten nog maar vijf gulden,
met een gegarandeerde levens
duur van 25 j aar - zij n niet gro
ter dan een speldeknop. Het
overgrote deel van die speldek
nop bestaat uit opsluitlagen.
Daartussen zit de actieve 'lase-
rende' laag.
Die actieve laag is akelig
dun. Men gaat naar 'dikten'
van tien angstrom; dat is gelijk
aan drie atoomlagen. „Dikker
hoeft niet", aldus Verbeek la-
koniek, „want alle elektronen
in de laag doen mee." En dat
zijn er altijd nog miljarden
maal miljarden.
De stroom die nodig is om
het lasertje aan de gang te krij
gen, was aanvankelijk honderd
milliampère; nu is 25 milliam-
père genoeg. Het vermogen ligt
rond de tweehonderd milli
watt. Wil men meer vermogen,
dan voegt men een stel la
serljes samen. Er zijn nu half
geleiderlasers die zijn samen
gesteld uit vierhonderd afzon
derlijke laserljes (emitters),
met een gezamenlijk vermogen
van twee watt. Een enorm ver
mogen, als je let op de afmetin
gen.
De nieuwste ontwikkeling is
de halfgeleiderlaser die z'n
golflengte kan veranderen. Het
is een soort minuscule drie
trapsraket, waarvan het ene
uiteinde het vermogen levert
en het andere de golflengte re
gelt. De eerste resultaten wij
zen op een variatie tot honderd
angstrom; niet veel, maar alle
begin is moeilijk.
Het einde van de ontwikkeling
is nog lang niet in zicht. Ver
beek noemt de produktie van
halfgeleiderlasers ondanks de
stormachtige successen van de
afgelopen tien jaar nog niet
volwassen. En de compact disc
kan nog stukken voller.
Een heel andere toepassing
die in Eindhoven ter sprake
kwam, is de laser in de genees
kunde. In veel gevallen hoeft
de chirurg niet meer te snijdea
Een 'actieve draad' doet het
vuile werk.
Drs. ir. E. Stassen, natuur
kundige èn medicus in het
Delftse Reinier de Graaf Gast
huis, meldde dat daar inmid
dels 25 patiënten met een laser
zijn behandeld aan verstopte
bloedvaten in het bovenbeen.
De slaagkans ligt boven de ne
gentig procent.
Een laserfiber met saffiertje
sluipt door de ader en zodra hij
een bloedprop of plaque tegen
komt, brandt hij die weg. Eten
soort appelboor vangt het
Men werkt nu aan dunnere
lasersystemen, zodat ook de
bloedvaten in het onderbeen en
Door Ronald Peters
Aan de Nederlandse uni
versiteiten wordt het werk
van Carl Gustav Jung, een
enkele uitzondering daar
gelaten, nauwelijks gedo
ceerd. Wat dat betreft trof
hij het, als 'verloren zoon'
van Sigmund Freud, maar
slecht.
Niet dat Freud zich' in een da
verende reputatie mag verheu
gen, maar veel studenten wor
den toch uitgebreid op diens
ideeën getracteerd
Toch neemt de belangstelling
voor het werk en de ideeën van
de Zwitserse psychiater Jung
de laatste jaren toe. Niet in de
laatste plaats door de inspan
ningen van uitgeverij Lemnis-
caat, waar inmiddels bijna een
derde van Jungs oeuvre in ver
taling verscheen.
Nu is er dan ook het Verza
meld Werk. Weer een forse zet
in de richting van meer be
kendheid Tien pillen Jung. Een
representatieve keuze uit zij
oeuvre. De afgelopen drie jaar
druppelgewijs op de markt
verschenen, en met deel tien
-aantekeningen en registers -
afgerond.
Drieduizend pagina's tekst.
Vierhonderd illustraties. Voor
een klein deel al verschenen als
zelfstandige titels en integraal
uit het Duits vertaald door de
Rotterdamse Jung-kenner en
publiciste Pety de Vries-Ek.
Het verzameld werk mag
dan compleet zijn, volledig is
het zeker niet Het blijft repre
sentatief. Omvangrijker zijn
bijvoorbeeld de Gesammelte
Werke van Jung die te lezen
zijn in het Duits en het Engels.
Hier gaat het om een kostbare
verzameling waarvan de boe
ken 150 gulden per stuk kosten.
Als tussenweg werd in Zwit
serland onder redactie van dr.
H. Barz en dr. H. Dieckman de
wat bescheidener serie uitge
bracht die nu vertaald is.
De eerste complete versie
werd tijdens een bijeenkomst
in Utrecht door de voorzitter
van de Landelijke Vereniging
voor Analytische Psychologie
R. ten Kate overhandigd aan
schrijver Harry Mulisch.
„Mijn leven is de geschiedenis
van een zelfverwerkelijking
van het onbewuste. Alles wat
in het onbewuste ligt wil ver
wezenlijkt worden, en ook de
persoonlijkheid wil zich ont
plooien vanuit haar onbewuste
toestand en zichzelf als totali
teit beleven."
Deze woorden van Jung zijn
terug te vinden ir< de proloog
van zijn autobiografie Herin
neringen Dromen Gedachten.
Ze werden deels ook gebruikt
bij de presentatie van het Ver
zameld Werk.
Jung omschrijft er de kern
van zijn arbeid mee: zijn stre
ven naar individuatie. Ofwel:
de volledige persoonlijke ont
wikkeling van het individu.
Dat moet daarvoor wel een
zware weg vol problemen en
gevaren afleggen. Maar aan
het eind ervan vindt hij zijn
persoonlijk heldendom.
Om zichzelf, en zijn patiën
ten, die weg te wijzen poogde
Jung het onbewuste zo diep
mogelijk te doorgronden. Hij
zocht woorden van de inner
lijke stem vooral in dromen,
religie, de alchemie en de oer
beelden (de achetypen).
Bij zijn speurtocht stootte hij
op enkele van zijn wellicht be
langrijkste wapenfeiten: zijn
ontdekking van een collectief
onbewuste, de archetypen en
de synchroniciteit.
Met dat laatste wees hij op al
te toevallige samenlopen van
omstandigheden. De mate van
toevalligheid is daarbij, vol
gens Jung, zo groot dat er een
bedoeling in moet zitten. Een
boodschap die richting aan het
handelen van mensen kan ge
ven.
Het collectief onbewuste
openbaart zich onder andere in
de archetypen. De oerbeelden
die bij iedere individu over de
hele wereld sinds zijn ontstaan
gemeenschappelijke kenmer
ken hebben. Jung herkent ze in
dromen (eenvoudige voorbeel
den zijn vuur, water en zon) en
in de mythen die hij uitgebreid
bestudeerde.
Pety de Vries over het indivi
duele aspect van Jungs werk,
dat therapeutisch uitmondde in
de analytische psychologie: „Ik
denk dat juist daarom het werk
van Jung tot nog toe vooral een
voedingsbodem in Amerika
heeft gevonden. Daar ga je al
snel in een persoonlijke analy
se. Niet alleen omdat je proble
men hebt, maar als onderdeel
van een persoonlijke ontwik
keling. Verder is de belangstel
ling voor hem in Engeland ook
heel levendig."
Over Jung en Nederland:
„Hier hebben lange tijd op uni
versiteiten de Freudianen ge
regeerd. Af en toe kom je een
Jungiaan tegen, maar veel zijn
dat er tot nog toe niet."
Het uitkomen van het Verza
meld werk zou daar volgens de
vertaalster verandering in
kunnen brengen. Verder dra
gen daartoe bij de activiteiten
van de Nederlandse Vereniging
voor Analytische Psychologie,
die zij mede oprichtte. Een club
van zo'n 150 academici die po
gingen doen het werk van Jung
verder te verdiepen door het
bijvoorbeeld te integreren in de
moderne wetenschap. Daarbij
horen onderzoek, het uitbren
gen van artikelen en het geven
van gastcolleges.
Aan het begin van deze eeuw
had Jung enkele j aren intensief
contact met Freud, die in hem
zijn opvolger zag. Jung waar
deerde Freud zeer vanwege
zijn wijze van werken met
neurotische patiënten, van wie
hij zich, door zich zoveel moge
lijk in hun situatie te verplaat
sen, een diep begrip verschafte.
Hij verwierp echter zijn
theorie die alle menselijke ge
dragingen en drijfveren terug
brengt tot de seksualiteit. De
twee gingen met ruzie uit elk
aar.
Hoewel het Verzameld Werk
uitdrukkelijk niet alleen be
doeld is voor de professionele
lezer, is het voor de liefhebber
taaie kost. Jung schrijft ro
mantisch en gedreven, maar
zijn gedachten zijn hoewel in
trigerend soms nauwelijks te
volgen.
„Toen ik hem twintig jaar
geleden voor het eerst las, be-
Carl Gustav Jung.
foto archief de stem
greep ik misschien een derde
van wat hij beweerde. Wel
voelde ik me direct aangetrok
ken tot wat hem dreef. Jung
geeft je een plaats in de kos
mos, en het gevoel dat die iets
groots en geheimzinnigs is."
Een goede tip van Pety de
Vries-Ek is dan ook om, alvo
rens aan het Verzameld Werk
te beginnen, eerst Herinnerin
gen, Dromen Gedachten te le
zen. Dat biedt niet alleen een
toegang tot zijn werk, maar
vertelt ook veel over het leven
van een van de grootste den
kers van deze eeuw.
Het Verzameld werk, uitgegeven
bij Lemniscaat Rotterdam, omvat
de delen: Psychologie en praktijk,
Archetype en onbewuste, Persoon
lijkheid en overdracht, Mensbeeld
en Godsbeeld, Droom en Indivi
duatie, Verlossing In de alchemie,
Libidoin transformatie. De held en
het moederarchetype, Mens en cul
tuur en Aantekeningen en regis
ters. Prijs per deel 6930.
Het kabinet acht het wijs zich afzijdig te houden bij de
van een geschikte lokatie voor een nationaal centrum voorn
tenschap en technologie. Een uitspraak daarover is te meer ij
verstandig, daar het rijk geen financiële middelen voort
dergelijk centrum wil vrijmaken. De ministers Deetman
derwijs en Wetenschappen) en De Korte (Economische Zal#
hebben dit de Tweede Kamer meegedeeld.
Herhaalde pogingen van de regering om de activiteiten
initiatiefgroepen die zich sterk maken voor een nationaal
tenschapscentrum te bundelen, zijn op niets uitgelopen, vj
gens het kabinet is er in ons land slechts plaats voor één wetn
schapscentrum.
Rotterdam, Utrecht en Kaatsheuvel werken elk aan ei(
plannen om zo'n centrum van de grond te krijgen. Daar
doet Twente een proef met het centrum Technovia. Een advi
commissie onder leiding van oud-minster Van Aardenne j
vorig jaar de voorkeur aan Rotterdam.
In Singapore bestaan plannen voor een 'bank' voor menselijl
eicellen. Als die er komt, is het de eerste in de wereld. Het g$
om een soort vrieskist, waarin eicellen kunnen worden ij
waard bij een temperatuur van 180 graden Celsius onder nuljj
Volgens de initiatiefnemer, dr. Christopher Chen, is het dij
vriezen van eicellen nuttig bij geboortenregeling. „Vroum
produceren op jongere leeftijd betere eicellen, terwijl ste
meer vrouwen pas omtrent hun vijfendertigste gezinsuitbnj
ding wensen. Hun eicellen kunnen zolang worden bewaaiij
aldus Chen.
Vakgenoten van Chen twijfelen aan het plan voor een eitJ
bank. Zij vinden dat er eerst meer bekend moet zijn over degj
volgen van het invriezen van menselijke eicellen.
Een onderzoeksgroep aan de universiteit van Illinois in de Vel
enigde Staten heeft een bestrijdingsmiddel gemaakt dat insta
ten doodt binnen enkele seconden nadat licht op hen valt J
Nachts brengt men het middel op bladeren, waarop insekl
zitten te eten.
Zodra de zon op komt, veroorzaakt dit in de volgegeten beestjl
een fotochemische reactie, die de celwanden vernietigt. Vi|
gens de onderzoekers is het een milieuvriendelijk bestrijdinj
middel, dat snel afbreekt.
De mens heeft in de voorbije 2500 jaar steeds vernuftiger]
nieren bedacht om de tijd te meten. De eersten die dat na«
keurig konden, waren de Grieken met hun zonnewijzers. Lak
kwamen onder meer de mechanische en elektrische uunwj
ken. Sinds kort hebben kwartsuurwerken de wereld verovaij
terwijl de grootste precisie zit in de atoomklok.
Hoe werken ze eigenlijk? Daarover schrijft Bruno Ernslj
25 eeuwen tijdmeting. In zijn historisch overzicht streeft 1
niet naar volledigheid; waterklokken en zandlopers bijvo
beeld ontbreken. Maar wat hij behandelt doet hij teel
haarfijn uit de doeken. Zo kun je ook eens je eigen klok
wen. Uitgegeven door Aramith in Amsterdam 32,50)
Heel wat psychologisch onderzoek komt in het dagelijks
ven van pas. Pieter Vroon, psychologiehoogleraar in Utr<
lijkt de voorbeelden uit zijn mouw te schudden, en schrijft
korte, bondige stukjes over in De Volkskrant. Over de onl
trouwbaarheid van ooggetuigen bijvoorbeeld, waarom
maan laag aan de horizon zo groot lijkt, wat licht te mal
heeft met onze gevoelens, waarom wij kleuren zien die er
zijn, hoe eenvoudige leerprocessen onze lichamelijke a:
kunnen aantasten, of waarom wij dromen. Een aantal vanzij
stukjes is bewerkt, verdeeld in vijf rubrieken -waarnei
gevoelens, denken, het lichaam en ziekte - en gebundeld in
boekje Allemaal psychisch. Leerzaam, soms ook vermakel
en een genoegen om te lezen. Uitgegeven bij Ambo in
25).
Taal en sociale werkelijkheid heet de bundel sociologis
beschouwingen van de Amsterdamse hoogleraar J. Gotij
sblom. De stukken, die hij de laatste 25 jaar schreef, gaan ovj
o.m. het algemeen beschaafd Nederlands, de (taal)positie v
Nederlandse inmtelleetuelen, maatschappelijke hiërarchie]
geluk, levensbeschouwing en ideologie.
Al zijn beschouwingen hebben gemeen dat ze wijzen opl
sterke invloed van maatschappelijke machts- en afhankeiij|
heidsverhoudingen op allerlei aspecten van het menselijk b
staan. De taal weerspiegelt deze verhoudingen en bekrachsi
ze, schrijft Goudsblom. Ook in dit boek benadert hij oude ij
nieuwe vraagstukken via de denkwijze en de begrippen v
Norbert Elias. Uitgegeven bij Meulenhoff in Amsterdi
(ƒ34,50).
In het laatstverschenen nummer van Natuur en Tech
aandacht voor een onderwerp, dat lange tijd tot de verbeeldip
van biologen heeft gesproken: de metamorfose of gedaantevij
wisseling bij insekten. Met prachtige foto's en tekeningen.
Planten zijn niet alleen in staat om insekten en andere 'oj
vreters' af te schrikken met vies smakende sappen. Zij ku
ook heel gerichte vergiften in hun weefsels produceren, 4
beestjes verminken. Zo hebben -blijkens een artikel in Nat]
van 12 mei - onderzoekers van de Maleisische universiteit vi
Penang en een onderzoeksinstituut in Palo Alto, Califoni
ontdekt dat een Cypergrassoort hormonen produceert, was]
mee de plant de ontwikkeling van jonge sprinkhanen aan
kelijk kan vertragen en de dieren op latere leeftijd onvrudi
baar maakt.
iavond start de VARA
de herhaling van Tteilly,
«terspion'. Meesterspion
»ey Reilly heeft echt he
in. Hij werd in 1874 onder
naam Sigmund Rosen-
d in Rusland geboren,
leven is één groot avon-
ur geweest van vrouwen
fspionage-opdrachten voor
Engelse geheime dienst
serie begint in 1901, als
dly reeds enkele opdrach-
i heeft vervuld.
Survival of
the fittest
aiiit Sankt Moritz brengt
AVRO een nieuwe ronde
'Survival of the fittest'.
Ier de deelnemers be vin -
zich de Nederlandse ver-
icnwoordiger Bert van der
Fan, officier bij de land-
cht en drie oud-winnaars,
zijn de Engelsman Bernie
shbee, de Welshman Da-
Robberts en de Ameri-
David Bingham. Zij
«ten diverse uitputtende
lerdelen afwerken, waar-
Ier wildwaterzwemmen
-varen, een downhill-race,
ial ropes en een survival
William
and Mary
-tweede documentaire in
erie 'William and Mary -
.erfect match' gaat in op
gevolgen van het koning-
ap van stadhouder Wil-
i III. Door Willems bestij-
.g van de Engelse troon
>ben de Nederlanders niet
en een belangrijke in-
uitgeoefend op de En-
kunst en wetenschap,
ar ook andersom is dat het
I geweest.
Uit de
kunst
ende I
vekelijkse aflevering van
de kunst' verzorgt een
ortage over de opera
putertje Pieterse' van
rad Boehmer naar het
boek van Multatuli.
is er een reportage
de oprichting van de
jiting Kunstenaars Ne-
i-Nicaragua. De ru-
brengt verder in ter-
met Harold Pinter,
ograaf William Forsy-
q componist Tom Wil-
De laatste twee zijn
den verbonden aan het
llett Frankfurt.
Dormlre
eur Niklaus Schilling
hulde in 1978 met de film
eingold' zijn passie voor
aen. Ook de tv-film 'Dor-
e' op het eerste Duitse net
ilt in een trein. Twee
ge vrouwen delen onder
van Hamburg naar
nchen een slaapcoupé. De
s vrouw, een vroegere pia-
is op de vlucht. Ze
bij een moord betrok-
iske en Wiske:
ntistmh!
'een'
Het nieuwe nummer van Pythagoras, wiskundetijdscl
voor jongeren, zingt de lof van de passer, het tweebenige Ij
keninstrument, dat voor veel brugklassers de eerste wete
schappelijke investering is. Wat de oude Grieken Archimed
en Nicomedes allemaal met de passer uitspookten en nog v
meer meetkunde.
Het blad Mens en Wetenschap presenteert de nieuf
deeltjesversneller, waarmee men in Genève de materie r
verder uiteen wil rafelen in deeltjes van deeltjes. Volgei
moeten met het apparaat - opgesteld in een ondergronc
kelvormige tunnel in een ring, waarvan de straal meer 4
twintig kilometer bedraagt - de eerste proeven gedaan word«
<ctns een
iaen neus
In de NewScientist van 5 mei tracht de hersenspecialisteS
san Blackmore van de Universiteit van Bristol te duiden wall
aan de hand is met de verhalen van mensen, die klinisch dof
zijn geweest of op het randje van de dood hebben gezweefd^
weer zijn 'teruggekomen'. Verhalen van tunnels met licht ai
het eind en mensen, die uit hun lichaam treden en zichzelf t
boven bekijken. Volgens de schrijfster hangt veel af van]
ideeën die de mensen van tevoren al hadden, en van de a
van hersenactiviteit.
MOSKOU (AP) - De eerste vlucht van een Russisch ruimtevf^'^ /5
zal vermoedelijk worden bemand door twee kosmonauten. //y HE-1~
heeft de Russische ruimtevaartdeskundige Vladimir Sjatalov \L,/, A,
kendgemaakt. Hij zei erbij dat de lancering pas zal plaatsvind|j'"/VD./£'
als alle systemen grondig zijn gecontroleerd en beproefd.
Eerder was bekendgemaakt dat de eerste vlucht van het Ru
sche ruimteveer onbemand zou zijn. Sjatalov heeft verslaggeV1
op bezoek in het ruimtevaartcentrum in Baikonoer de planr
voor de lancering ontvouwd. Volgens Radio Moskou lijkt het B
sische ruimteveer op het Amerikaanse, maar zijn er meer bijz^sü
derheden in het ontwerp.
de kransslagaderen toeganke
lijk worden voor deze behan
delmethode.
Veel toepassingen bleven in de
lichtstad onbesproken. Zoals de
militaire, waarnaar wereld
wijd meer dan de helft van al
het geld voor laseronderzoek
gaat. En ook de mogelijkheden
van laserfusie: laserbundels
die bolletjes zwaar water - niet
groter dan een zandkorrel - zo
in elkaar persen dat een fusie
reactie optreedt. Een water
stofbom in piepzakformaat
dus, maar veelbelovend voor de
energievoorziening van de vol
gende eeuw.
Verrijking van uranium met
behulp van lasers is een andere
energietoepassing die in het
verschiet ligt. Gaat dat lukken,
dan lijkt de centrifugemethode
van UCN in Amelo rijp voor
het museum.
Toepassingen van lasers in
de telecommunicatie verlopen
Een arts verricht een operatie met een grote kooldioxyde-
laser. Aangezien de lichtbundel van zo'n laser niet te zien is,
gebruikt hij een helium-neonlaser met een rode bundel om
de laser precies te richten.
Grafisch 1.9
Medisch 3.7%
Onderzoek 4%
Materiaal-^
bewerking 5.2%
L_
Verrijking
10.5%
Militair 52.4%
Een metalen imitatie van een fusiebolletje op een speldek
nop. De middellijn van het bolletje is even klein als die van
een mensenhaar. - foto Lawrence uvermore national laboratory
tot dusver teleurstellend. Het
heeft lang geduurd voordat de
industrie glasfibers kon maken
die helder genoeg zijn om de
lichtbundels over lange afstand
probleemloos te transporteren.
Maar nu die er zijn, verwach
ten deskundigen dat tachtig
procent van de koperen kabels
van PTT over twaalf jaar ver
vangen zal zijn door glasfiber.
Televisie en beeldtelefoon gaan
dan eveneens per laser en fiber.
Vormen de lasers uitsluitend
een succesverhaal, zoals in een
spannend j ongensboek?
Ir. W. de Ruiter, docent we
tenschap en samenleving aan
de Technische Universiteit
Eindhoven, zet daar vraagte
kens bij. Vooral bij de enorme
sommen die aan het onderzoek
naar laserwapens op gaan. Al
leen de VS heeft daar al vier
Links een gewone telefoonkabel met koperdraden; rechts
een glasvezelkabel. Deze kabel is veel dunner, maar kan vijf
tigduizend telefoongesprekken tegelijk verwerken. Dat is
meer dan drie keer zoveel als de kabel van koperdraad.
miljard dollar in gestoken. En
het gaat nog zeker tien jaar du
ren voordat de lasers die nu
nog in de SDI-race zijn, toe te
passen zijn als wapens.
Maar ook op de gebieden la
serfusie en -verrijking zijn de
meningen verdeeld. Deze toe
passingen kunnen leiden tot
het goedkoper worden van
kernenergie en tot een grotere
verspreiding van kernwapens.
Produkten van de laserin
dustrie laten zich verder erg
goed automatiseren, waar
schuwt De Ruiter. „We moeten
dus geen al te grote verwach
tingen voor de werkgelegen
heid hebben. Nog afgezien van
de ultra-consumptiemaat
schappij die we bezig zijn te
scheppen."
Zelfs op het gebied van de
gezondheidszorg is het volgens
hem niet alles goud wat er
blinkt. „Kunnen we die dure
spullen wel betalen, en worden
we niet totaal afhankelijk van
het medisch apparaat? Zouden
we niet beter onze leefwijze
kunnen aanpassen?"
Tenslotte noemt hij nog één
toepassing van lasers, waar
over de meningen zeer ver
deeld zullen zijn. In het jaar
2000 hebben we een omvang
rijke holografische porno-
markt in tijdschriften.
Wie meer wil weten over principe
en toepassingen van lasers, vindt
veel hierover in 'Laser. Dodelijk
wapen, genezende straal' van Jeff
Hecht en Dick Teresl (uitg. Else
vier 1985).
