'Ouderwets bevallen weer mode'
Speurtocht naar
de Ark van Noah
Planetarium in
de dierentuin
Verkrachting in kunst en cultuur
'VERRETE
Vijfti
VOORZITTER NEDERLANDSE VERLOSKUNDIGEN, ALIDA LEMS:
'Atlas van 1
EXPOSITIE 'ROBOTS IN DE RUIMTE' IN ARTIS AMSTERDAM
MIEKE BAL SCHREEF BOEIEND, DISCUTABEL BOEK
DE STEM EXTRA VRIJDAG 20 ME11988
Mevrouw Lems. Ze noemt zich liever vroed
vrouw dan verloskundige. „Ik ben er nog zo een
van de oude stempel, hè. Uit de tijd dat een
vroedvrouw nog een vroedvrouw was. De verlos
kundigen zijn trouwens nog steeds vooral vrou
wen. Van de 625 zelfstandige verloskundigen in
ons land is maar twee procent man. Ik vind het
persoonlijk ook een echt vrouwenberoep."
Huisarts
Ziekenhuis
Echo
Heimwee
NIEUW BOEK CHARLES BERLITZ
Twijfels
ClIAKi.l S Bl R1.II7.I
dl Ark van
N().ach
Evolutie
Puikje
Inbeelding
Taal
Hysterica
Klassiek
Bijbel
Verknoping
pffSTEM EXTRA
Zo richtte de priester Hen
april 1938 in zijn wekelijks
dio-luisteraars.
T48
Door Mick Salet
Alida Lems is een vrouw die al
no nonsense was toen Ruud
Lubbers nog in de wieg lag.
Een kloeke vroedvrouw die he
lemaal thuis hoort in Rotter
dam, de stad waar ze de over
hemden met opgestroopte mou
wen verkopen. Ze is ook voor
zitter van de Nederlandse Or
ganisatie van Verloskundigen.
Waarom werd ze eigenlijk
verloskundige?
„Ach, wat zal ik zeggen? Het
was oorlog en om te studeren
moest je zo'n papiertje van de
Moffen tekenen. Daar had ik
geen zin in. En na de oorlog had
ik geen zin meer om in de
schoolbankjes te gaan zitten.
Eerst ben ik apothekers-as
sistente geworden. Maar om al
leen maar receptjes klaar te
maken die een ander voorge
schreven heeft, zonder dat ik
wist waar het voor was, dat
vond ik zo dom. Toen ben ik
maar vroedvrouw geworden.
Dan doe je tenminste iets. En
ben je zelfstandig.
Het is natuurlijk ook een
heel blij vak, hè. Je helpt vrou
wen om nieuw leven op de we
reld te brengen. Dat lijkt me
toch leuker dan het werk van
een begrafenisondernemer."
Hoeveel kinderen heeft ze op
de wereld helpen komen?
„In de 37 jaar dat ik vroud-
vrouw ben? Ongeveer 8500."
Dat is een gemiddelde van
zo'n 225 per jaar. Van dat
enorm aantal wil mevrouw
Lens geen norm van maken.
Maar ze vindt wel dat er een
minimum-eis moet komen.
„Om je vaardigheid te hou
den vinden wij, de organisatie
van verloskundigen dus, dat je
veertig bevallingen per jaar
zou moeten doen."
Veertig? Dat zou betekenen dat
bijna geen enkele huisarts nog
langer bevallingen zou kunnen
doen? Want in geen enkele
praktijk, laat staan de norm
praktijk, worden zoveel kinde
ren geboren.
„Ja, dat is zo. Maar ik stel het
niet voor om de huisartsen te
pesten, hoor. Het is nodig voor
de kwaliteit van de verloskun
de. De eis moet trouwens niet
alleen voor huisartsen gelden.
Ook voor ons. Er zijn veel jonge
verloskundigen die op een ge
geven moment trouwen en
daarna graag wat minder wil
len werken. Ik vind dat ook zij
minimaal veertig bevallingen
per jaar moeten doen.
Die praktische ervaring is
gewoon noodzakelijk. Je moet
het regelmatig doen om het in
de vingers te houden. Het kind
eruit halen lukt de meeste
mensen wel. Maar om met je
handen te kunnen voelen hoe
een kind ligt, om van te vóren
te kunnen zeggen of iemand
thuis kan bevallen óf dat het zo
moeilijk wordt dat het in een
ziekenhuis moet gebeuren,
dóór heb je een opleiding en
vooral veel ervaring voor no
dig.
Ik denk dat een eis van min
stens veertig bevallingen per
jaar redelijk is. Dat getal is niet
heilig. Het kunnen er ook 38 of
39 zijn, maar wel iets in die
buurt.
Ik kan me voorstellen dat er
huisartsen zijn die hier tegen
zijn en die de verloskunde, ook
bij een paar bevallingen per
jaar, in hun pakket willen blij
ven houden. Omdat ze het leuk
vinden. Of omdat ze de beval
lingen financieel niet kunnen
missen.
Maar er zijn ook huisartsen
bij die er best van af willen.
Die voor die 668 gulden die je
van het ziekenfonds vergoed
krijgt, niet bereid zijn een paar
weken lang dag en nacht be
reikbaar te zijn. Want het is
heel intensief werk, hoor. Je
kunt ieder moment opgeroepen
worden voor een bevalling. Je
moet altijd bereikbaar zijn. Lig
je net in bed, gaat de telefoon
en ben je weer drie uur in de
weer. Als het tenminste geen
loos alarm is van een zenuw
achtige vader..."
Het bevallen thuis bevalt de
Nederlandse vrouwen nog
steeds goed. Bij een probleem
loze zwangerschap kan geko
zen worden. Thuis beval je in je
eigen vertrouwde omgeving.
Maar in het ziekenhuis is, bij
complicaties, alle medische ap-
Alida Lems: „Ik haal wel eens kinderen, waarvan ik me afvraag of die nou zo gelukkig
mogen zijn dat ze op de wereld komen."
- FOTO ARCHIEF DE STEM
paratuur aanwezig. Is de keuze
voor het goed uitgeruste zie
kenhuis niet veiliger?
„Ik krijg hier wel buiten
landse bezoekers die verbaasd
zijn dat in Nederland zo veel
vrouwen thuis bevallen. Maar
is dat zo bijzonder? Ik wijs ze
op onze uitstekende wegen en
op het feit dat bijna overal zie
kenhuizen zijn. In Canada of in
een dorpje ergens hoog in de
bergen, duurt de reis naar het
ziekenhuis misschien heel erg
lang en is de weg erg hobbelig,
maar als er hier iets mis dreigt
te gaan bij een bevalling thuis,
dan ben je in een mum van tijd,
en zonder veel schokken, in het
ziekenhuis.
Trouwens, als een vrouw in
het ziekenhuis ligt voor een be
valling en het kind komt 's
nachts, dan is er toch ook alleen
maar een basis-arts aanwezig.
Dan moeten in geval van nood
de specialisten toch ook uit bed
worden gebeld?
Nee, thuis bevallen kan uit
stekend in Nederland. Het is
volgens mij ook een soort sta-
tus-symbool. Het is weer in de
mode bij de jonge generatie."
En welke manier van beval
len is in de mode? Staat de
baarkruk nog steeds met stip
genoteerd in de top-3?
„Nee. Ook hier gaat het terug
naar vroeger. Terug naar de
natuur. Terug naar het lig
gende bevallen. In Amsterdam
propageren ze het geloof ik nog
zittend. Maar ik vind dat je dan
zo weinig overzicht hebt. En
dat de kans op scheuren groter
is. Inknippen? Ik knip mis
schien twee keer per jaar.
Jonge verloskundigen geven
sneller een knip. Maar ik ben
daar geen voorstander van. Het
gaat misschien wel wat sneller,
maar ik vind dat het eigenlijk
zonder inknippen hoort. Het is
een kwestie van techniek. En
de vrouw moet er een beetje
meer voor werken."
Dankzij de techniek is het mo
gelijk om te zien hoe een paar
maanden oude baby in de buik
er uit ziet. Is er, afgezien van de
noodzakelijk gevallen, veel
vraag naar die echo's?
„Misschien wel te veel. Er
zijn mensen die alleen om een
echo vragen omdat ze een fo
tootje willen. Dan kunnen ze
het aan iedereen laten zien. Of
het schadelijk is, dat vragen ze
zich niet af.
Toen we het röntgen-appa-
raat net hadden, moest ieder
een er ook onder. Nu weten we
beter. Zou dat met de echo
straks ook gebeuren? Er zijn
Amerikaanse onderzoeken die
vraagtekens zetten bij de vei
ligheid van de echoscopie.
Ik wéét niet of het kwaad
kan, maar toch...Ik vind een
echo eigenlijk alleen op medi
sche indicatie moet gebeuren.
Wat het ziekenfonds ook ver
goedt, ik vind niet dat je echo's
moet laten maken voor een foto
in het plakboek."
Ander discussiepunt. Wat
vindt ze van de ingeleide be
valling? Deze kunstmatig op
gang gebrachte bevalling,
waarbij de moeder aan een ctg-
apparaat ligt dat de harttonen
van de baby en de weeënkracht
in beeld brengt, is bedoeld voor
probleemgevallen. Maar het
gebeurt ook al uit doelmatig
heid: om op een afgesproken
dag, tijdens kantooruren, te be
vallen in het ziekenhuis.
„Ik hou niet van die inge
leide bevalling. Ik vind dat het
alleen op medische indicatie
zou moeten gebeuren. Ik kies
voor de natuurlijke manier.
Een vrouw moet gewoon af
wachten tot de baby komt en
dan moet ze er klaar voor zij n.
Die ingeleide bevalling op
afspraak vind ik echt iets voor
vrouwen met geld te veel. Die
willen volgende week op va
kantie, dus moet de dokter er
maar voor zorgen dat ze dan en
dan tussen zus en zo laat kun
nen bevallen...want dan hebben
ze nog een gaatje in hun agen
da.
Néé, je moet bevallen als het
moment er rijp voor is. We pro
beren het wel eens met wonde
rolie of zo iets. Maar als het
niet helpt...dan ben je nog niet
uitgerekend, zeg ik dan."
Alida Lems houdt het op de
ouderwetse, natuurlijke beval
ling. Ze zegt ook eerlijk een
beetje heimwee te hebben naar
die goeie ouwe tijd. Maar wer
den er in het tijdperk vóór de
pil dan niet veel kinderen ge
boren die eigenlijk niet zo ge
wenst waren?
„Och, is er dan nu zo veel
liefde voor de kinderen? Ik
haal wel eens kinderen, waar
van ik me afvraag of die nou zo
gelukkig mogen zijn dat ze op
de wereld komen.
Is het liefde voor een kind als
alle twee de ouders werken en
het kind naar een crèche moet?
Mijn moeder was altijd thuis.
Ik werd niet naar de patatboer
gestuurd om te eten. Ik kreeg
niet van dat luxe speelgoed.
Maar was je daarom minder
gelukkig? Hebben de kinderen
van nu, als enig kind of met één
broertje of zusje, het nou echt
beter als de kinderen uit die
grote gezinnen van toen? Ik ge
loof het niet."
Van de 8500 kinderen die de
Alid Lems op de wereld heeft
gezet was er geen een zelfge
maakt. Is dat een gemis voor
een verloskundige? Krijgt ze,
als ze advies geeft tijdens de
bevalling, vaak te horen dat ze
wel anders zou piepen als ze
zelf ervaring had?
„Ja, maar dan zeg ik dat je
het niet gedaan hoeft te hebben
om te weten hoe het moet. Een
pastoor praat toch ook over
dingen die hij zelf nooit heeft
gedaan?"
Door Eugene Verstraeten
HET MEEST legendarische transportmiddel in de
schiedenis is de Ark van Noah. Een enorm vaarfoL'l
waarmee volgens bijbelse overlevering een handvolI
mensen en een complete dierentuin aan een wereldom.
vattende overstromingsramp wisten te ontkomen.
Het verhaal spreekt vooral
tot de verbeelding omdat het
schip na de zondvloed zou zijn
gestrand in 'het gebergte van
Ararat'. Dat gebergte bestaat.
De Ararat torent met zijn
5156 meter hoog uit boven het
grensgebied van Turkije,
Rusland en Iran. En het zou
dus best kunnen dat over
blijfselen van de Ark de tand
des tijds hebben overleefd.
Daarover gaat het nieuwste
boek van de Amerikaanse on
derzoeker van mysteries
Charles Berlitz.
Er zijn minstens vijftig
verschillende bergen bekend
waarop 'arken' zijn vastgelo
pen en het aantal personen en
stamhoofden dat in verschil
lende windstreken aan de
ramp wist te ontsnappen be
loopt meer dan honderd.
In de loop der tijden zijn er
heel wat aanwijzingen ge
weest dat er op de Ararat in
derdaad wat aan de hand is.
Onderzoeker Charles Berlitz
heeft de meeste daarvan in
zijn boek verzameld. Al in 275
v. Chr. verwees de Babyloni
sche geschiedschrijver Beros-
sus naar een schip dat in Ar
menië aan de grond liep. En
in 1916 signaleerde de Russi
sche piloot Roskovitsky met
eigen ogen de Ark tijdens een
rondvlucht rond de Ararat.
De tsaar stuurde meteen twee
compagnieën de berg op.
Naar verluidt werd de Ark
inderdaad gevonden en wer
den rapporten, tekeningen en
zelfs foto's richting keizerlijk
paleis gezonden. Vermoede
lijk wegens het uitbreken van
de revolutie zijn ze nooit
gearriveerd en sindsdien
spoorloos verdwenen.
van de Turkse luchtmacht]
onthulden 30 kilometer
zuiden van de Ararat
ovale heuvel in bootvorm Del
afmetingen bleken zelfs ruw
weg overeen te komen met J
bijbelse maten. In 1985 werdl
deze versteende 'Ark' onder,
zocht met een moleculaire'
frequentiescanner. De con-
clusie was dat zich in de hen.
vel een groot gevaarte bevond
met aanduidingen van ijzJ
langs duidelijke lijnen.
Is dat de plaats van
Ark? Of zijn er misschel
meerdere Arken geweest!
Feit is in ieder geval dat in j
1978 twee enorme stenen 'ad
kers' op de Ararat werden ge.
vonden. Zowat drie meter'
hoog, anderhalve meter breed
en aan de onderkant
centimeter dik. Hoe, als
verhaal van de Ark een fa.
beitje is, komen die daar dan
terecht? Een grootscheepse
expeditie zou misschiet
klaarheid kunnen brengen in:
het oeroude mysterie.
Een grote menigte volk o;|
de Ararat zouden de Russen
echter weer niet leuk vinden
Misschien nog niet zozeer i
vanwege het spionage-argd
ment. Een land dat de gods-
dienst heeft uitgebannen zal
veel banger zijn dat er inder
daad een Ark wordt gevonl
den. Maar ook voor de op bijl
belse leest geschoeide gods
diensten zou de ontdekking
wel eens dramatisch kunna
uitpakken. Want wat, als 1
gevonden schip van de
merische held Utnapisjti
zou blijken te zijn?
Charles Berlitz: 'Speurtocht n
de Ark van Noah'. Uig. Van HolJ
kema Warendorfprijs 29,90 I
De berichten over de Ark ma
ken steeds melding van een
schip dat in het gletsjerijs zou
zijn vastgevroren en zo
doende duizenden jaren de
tand des tijds heeft kunnen
doorstaan. Sceptici hebben er
sterke twijfels over dat de
Ark op zo'n 4.000 meter hoogte
op de Ararat zou liggen. Im
mers, er is niet meer water in
de dampkring en aan de polen
om over de hele aarde een
diepte te halen van zo'n 300
meter.
Een meer aannemelijker
plaats werd in 1959 ontdekt op
zo'n 1.500 meter hoogte. Foto's
Ml 1 Kiuc lil \\\R
Door Laur Crouzen
AMSTERDAM - Naast 6000 dieren zijn nu ook de meer dan
7000 zichtbare sterren en planeten in Artis te zien. En met
de verjaardags-investering van acht miljoen in een nieuw
planetarium heeft Europa's oudste dierentuin een nieuwe
stap gezet op weg naar een volledig science-centrum voor
een groot publiek. Het Geologisch Museum van de Amster
damse universiteit wordt opgenomen en er komt een uit
breiding van de tuin door afbraak van een aanpalende hui
zenrij, waardoor er een aanlegsteiger voor rondvaartboten
gemaakt kan worden.
Meer mensen wil economisch
directeur drs. R. P. van de Pol
ook binnenhalen. Artis zou met
voldoende bezoekers op eigen
benen kunnen staan en niet af
hankelijk zijn van de 5,5 mil
joen gemeentelijke subsidie,
waar politieke bezuinigers met
argus-ogen naar kijken.
Maangrond binnen de hek
ken Artis, te bekijken door een
loupe? Een schaalmodel van de
harde kern van de komeet van
Halley vlakbij de Amster
damse papegaaien? En een
keur van ruimte-tuigen van
Russische, Amerikaanse en
Europese makelij op een kippe-
sprongetje van het kamelen-
veldje aan de Plantage Kerk-
laan? Om nog maar de zwijgen
van Nederlands nieuwste ster
renkoepel van 25 meter door
snee van het Artis Planeta
rium.
Na 150 jaar maakt de Am
sterdamse dierentuin ook voor
het eerst in haar bestaan de
sprong van levend dieren-
weefsel naar dode materie, die
met name in de onmetelijke
ruimte rond onze aardbol te
vinden is.
De tentoonstelling voorna
melijk bestaande uit Russische
modellen, waarvan sommige
op ware grootte, is tijdelijk,
loopt tot 31 oktober. Maar het
planetarium is natuurlijk vast
en samen met de inrichting van
het dierkundig museum en het
overnemen van van het geolo
gisch museum van de Univer
siteit van Amsterdam groeit
Artis uit tot een veelzijdig en
op het grote publiek gericht
wetenschapscentrum. De door
bezuinigingen bedreigde bota
nische tuin ligt ook maar één
straat verder.
Artis-directeur dr. B. Lensink
maakte bij de presentatie van
planetarium en expositie aan
de pers meteen duidelijk, dat
het niet om een jubileum-gril
g^at, noch dat het de dierkun
digen in de bol geslagen is. Ar
tis heeft aan het woordje 'Na-
tura' in de uitgebreide versie
van zijn naam de breedste be
tekenis toegekend en het on
derwerp 'evolutie' omhelsd. En
stevig ook, want het gaat niet
alleen om de ontwikkeling en
groei van het leven op aarde,
maar ook om het ontstaan van
het heelal, het leven van ster
ren, sterrenhopen, melkwegen
en zonnestelsel. En natuurlijk
om het ontstaan van leven uit
dode materie, een van de meest
raadselachtige en nog onbegre
pen verschijnselen uit en grijs
verleden.
Het eerste planetarium-pro
gramma in Artis met als titel
'Levend Heelal' maakt die
keuze meer dan duidelijk. De
Het planetarium, vanuit de dierentuin gezien.
sterrenhemel, diaprojecties van
planeten, aardse en onaardse
landschappen, de oerknal, de
sterrenbeelden, het geblaf van
honden en het gekraai van ha
nen. Geen van de meer gebrui
kelijke ingrediënten ontbreekt.
Als extra attractie heeft het
Artis-planetarium een open
neer beweegbare sterrenpro-
jector, die midden tijdens de
voorstelling als een reusachtig
insect uit zijn zeven meter
diepe, betonnen kuil oprijst.
Het gevaarte zinkt ook weer
weg tot het geheel onzichtbaar
is. En dat geeft de bijna hon
derd dia-projectoren de kans
om het hele koepelscherm met
beelden vol te zetten zonder
hinderlijke schaduw. De pano
rama-projectie rondom, het
snelle wisselen en rondlopen
van de lichtbeelden, de lichtef
fecten en het forse geluid heeft
op sommige momenten van de
38 minuten show het (onple
zierige effect van een disco.
De tentoonstelling 'Robots in de
ruimte' is een fraaie verzame
ling onbemande modellen. Het
zou de eer van Artis-planeta-
rium-directeur en bekend spe
cialist in de Russische ruimte-
- FOTO ARCHIEF DE STEM
vaart Piet Smolders te na zijn
geweest, als hij niet met behulp
van de Academie van Weten
schappen van de USSR het
sovjet-puikje naar Nederland
had weten te halen. Voor een
deel dan wel voor de tweede
keer, omdat er ook al iets in de
ruimte-expo van enige jaren
geleden in de Efteling te zien is
geweest.
De Russische Venus-verken-
ners zijn te bewonderen, het
tuig, dat men in juli naar de
Phobos-maan van Mars wil
sturen ter ontleding van bo
demmonsters met laserstraal
en massa-spectrometer, de
Voyager-2, de Giotto, de Loe-
nochod, waarmee de eerste
maanmonsters verzameld wer
den en een ontwerp-raket voor
bemande vluchten uit het begin
van deze eeuw. Voor een deel
op de helft van de ware grootte
en voor een deel eem op een, zo
als de de Spoetnik.
„Wij zijn niet op zoek naar
kermis-attracties", zegt drs
van de Pol en zijn algemeen di
recteur vult aan: „Het grote
publiek is via radio, televisie,
computer en video al zo uitge
breid op de hoogte van de
nieuwste ontwikkelingen op
velerlei gebied. Daarom willen
we in Artis vooral evenemen
ten op niveau brengen."
Door Henk Egbers
Mogelijk lijkt het wat
merkwaardig om de pro
cessen die zich afspelen bij
verkrachting (van vrou
wen) te beoordelen aan de
hand van beeldende kunst
en literatuur. Mieke Bal
heeft dat onlangs gedaan
bij haar inaugurale rede
op de leerstoel 'Letterkun
dige semiotiek, in het bij
zonder in het kader van
vrouwenstudies' aan de
Utrechtse universiteit. In
het boek 'Verkrachting
verbeeld - seksueel ge
weld in cultuur gebracht'
- heeft zij de inhoud daar
van uitgewerkt. Een
boeiend, discutabel boek.
Kunst is meestal minder pro
gressief dan wel eens wordt
verondersteld; kunst beves
tigt doorgaans bestaande cul
turen. Zo kan uit schilderijen
en uit boeken afgelezen wor
den hoe mensen denken i.c.
over verkrachting (van vrou
wen). Binnen het feministi
sche perspectief van ge
noemde leerstoel zijn deze
'mensen' mannen, die de cul
tuur en met name het univer
sitaire wetenschappelijke
wereldje domineren.
Welke gevolgen dit voor het
thema heeft gehad wordt al
in de inleiding tot uitdruk
king gebracht door deze lapi
daire uitspraak: „De manier
waarop de cultuur verkrach
ting verwerkt is tekenend:
inbeelding wordt centraal ge
steld, en de ervaring ver
kracht te worden is in de uit
beelding marginaal". Het
mannelijke denken bevordert
deze tendens.
In een noot zegt Bal dat het
om de Nederlandse cultuur
gaat, en dat het aardig zou
zijn om eventuele verschillen
in andere culturen ook te be
kijken. Uit moderne Indone
sische romans zou dat ver
schil niet blijken. Indonesië
heette dan ook Nederlands-
Indië! Hoe zouden de proces
sen verlopen bij bepaalde
vormen van het matriar
chaat? Voorlopig zie ik Bals'
opvattingen als relatief (ge
relateerd aan de Nederlandse
en desnoods 'westerse' cul
tuur); wij zijn 'de' wereld
niet.
Zij constateert dat de taal
van onze (mannen)cultuur op
de hand der verkrachters is.
Dat wordt geïllustreerd met
voorbeelden uit de literatuur
van onder meer Livius, Ovi-
dius, Shakespeare, Freud en
Wolkers, met als vrouwelijke
tegenhangers French, Eme-
cheta en Isabel Allende en
Grimm als tussenvorm. Maar
ook 'de taal van de goedme
nende journalist valt (in zijn
berichtgeving over verkrach
tingen HE) samen met die
van de verkrachters en hun
medeplichtigen'. Zelfs in de
rechtspraak zijn de door de
mannencultuur geïnfecteerde
spraakmakende rechters
(meestal mannen) onbewust
bezig de schuld op de vrouw
af te wentelen.
deze Freudiaanse oerscène
als vertrekpunt gaat Mieke
Bal op zoek naar de kiemen
van de spanning die er is tus
sen het visuele beeld en het
geïmpliceerde verhaal, waar
bij het belang van de hysteri-
cale leeswijze aan de orde
komt. Nee, Mieke Bal maakt
er zich niet gemakkelijk af,
zodat de gehanteerde vaktaal
dit boek voor meer lezers on
toegankelijk maakt dan wen
selijk lijkt.
Het klassieke verhaal van
Lucretia, die zichzelf doodde
na verkracht te zijn (uitge
beeld op twee doeken van
Rembrandt en bij Shakes
peare) brengt de auteur tot
een aantal plausibele psycho
logische (niet kunsthistori
sche) verklaringen. Maar het
'hineininterpretieren' lijkt
me er ook niet vreemd aan;
Rembrandt zou zich achter
zijn oren krabben want
Freud was nog niet geboren.
Het verband tussen zelfdo
ding en verkrachting acht zij
van groot belang voor een
adequaat begrip van de erva
ring van het slachtoffer. „Zij
doodt zichzelf vanuit de iden
tificatie met, onderwerping
aan de wil van, de dader; als
wanhopige poging om aan de
absolute objectivering te ont
komen". In een bijlage maakt
zij dit verschijnsel actueel
door een recent verhaal van
een Brabantse vrouw die op
vakantie in Spanje verkracht
Bij Freud was die samen
spanning tussen mannen als
het om verkrachting gaat al
duidelijk aan het ziekbed van
Emma Eckstein. Zij verwij
zen het gebeuren naar het
rijk der verbeelding en als
'hysterica' benoemd blijft zij
de onderliggende figuur. Met
Dat verkrachting te maken
heeft met een competitie tus
sen mannen wordt uitvoerig
toegelicht vanuit de bijbel
met het vrij onbekende ver
haal uit Rechters 19. Het
eigendomsidee werkt daarbij
door tot op de dag van van
daag. De verbinding tussen
verkrachting en eigendoms
recht lijkt duidelijk. „Het ab
solute eigendomsrecht van de
vader in de patrilocale maat
schappij is model gebleven
voor relaties tussen mannen
en 'hun' vrouwen". Ver
krachting als vorm van so
ciale strijd wordt toegelicht
met een verhaal uit Wolters'
Kort Amerikaans.
Verkrachting heeft niet te
maken met sexuele lust,
maar is een daad van haat
Die toont overeenkomst met
moord, geprojekteerd op het
slachtoffer, dat zichzelf let
terlijk of figuurlijk doodt. De
manier waarop mannen den
ken, schrijven, schilderen,
oordelen over verkrachte
vrouwen in onze cultuur i
derhalve zeer verdacht.
Nadat Bal enkele boeken van
French, Emecheta en Allende
bekeken heeft concludeert ze:
„Hoewel de 'hysterica' die ik
nodig had om in de mannen-
teksten de verdrongen erva
ringen van de vrouw te horen
ook deze vrouwenteksten
verdiept, staat in de vrou-
wenteksten deze hechte ver
knoping van vormen beeld
spraak met de culturele wer
kelijkheid centraal". De cul
turele werkelijkheid in Ne
derland is nog lang niet, 1"
algemene zin, gebaseerd »P
gelijkwaardigheid tussen
man en vrouw; ook niet wan
neer het gaat over het beoor
delen van verkrachting. Het
boek van Mieke Bal geeft te j
denken. Waar kunst ook
goed voor is!
Mieke Bal: -Verkrachting ver
beeld'. Uitg. Hes, prijs 19,75.
Door Jan Bouwmans
Over de illustratie van de
het christendom' hoeven
verder niet te hebben, 01
doodeenvoudig schitterem
vele foto's, kaarten en afbt
maken deze atlas een lust
oog. Maar ze zijn veel meer
Ze maken de geschiedenis
christendom zeer aanschc
zijn dus zeer functioneel.
Om die geschiedenis gaat h
Het is een waagstuk om twint
christendom in een boek van
225 bladzijden (weliswaar A4
maar inclusief de 42 kaarten
to's en afbeeldingen) te willen
ven. Dan moet men zich uitera
zeer grote lijnen beperken. O
vaar af, dat het geheel te opp
blijft en het eindresultaat daai
weinig bevredigt. Aan dit g
heeft de 'Atlas van het christer
ten te ontsnappen. Geen ger
dienste.
Ter plaatsbepaling: deze a
thuis in de serie cultuuriiisto:
lassen, die uitgever Agon uit
dam op de markt brengt. Be
schenen al de Atlas van de B
las van de Joodse Wereld, de
het Oude Egypte, de Atlas van
„Luisteraars, U zult wellicht verbaasd
een bond op te richten met mij".
Zijn oproep om samen met hen
tenliefde op touw te zetten, 1
Naam, die onlangs in Voersc
staan vierde. De Bond heeft zi;
te danken aan de spreuk *Ver
[jezelf', die zo tot het Nederlarx
ren, dat zij een plaats heeft gel
gave van Van Dale.
Elke maand ontvangen de di
1000 contribuanten van de ks
ond een 'hefboomspreuk', die br
folgens De Greeve als hefboom
ïoest fungeren om „de wereld ke
it het moeras te lichten". De
ireeve baseerde zich daarbij in
>P een uitspraak van de de
Jriekse filosoof Aristeteles: bc
«Geef me een steunpunt en ik D
'icht met een hefboom de we- eF
;ld uit haar voegen". De eerste
'reuk was in september 1938 te
luim al je ruzies op'. Daarna bt
lebben spreuken als 'Vanda- be
inwerk is toch geen werk', SP
'olariseren, daar word je koud te
ran', 'Elkaar zwart maken is ta
ieuvervuiling' en 'Alles be- vc
ir weten onwijs dom' bij ine-
ig rooms-katholiek huishou-
len de wand gesierd. De spreuk de
roor juni, de 553e, vermaant:
leestal zijn de mensen beter
in de nieuwsberichten'.
De Greeve wilde geen ver-
liging met een fraaie naam en
ien omvangrijk bestuur, maar w
ien grote groep mensen die zelf m
pets gingen ondernemen om de gi
llende in de wereld, volgens Ve
Greeve vooral een gevolg be
jran het „alle kringen beheer- Vi
taid egoïsme", de wereld uit te he
pelpen. Een uur na de uitzen- te
»r Walter Goddijn
Op 16 oktober van dit jaar is
pet tien jaar geleden, dat de
partsbisschop van Krakau,
Karol Wojtyla, tot paus
werd gekozen. Na het dra
matisch overlijden van zijn
Voorganger, die slechts 33
Pagen paus was, kreeg hij,
pa het wat te liberaal
geachte beleid van paus
i^aulus VI, de zware taak
"a de kerk te leidea
e
iI?euwe lijn was gericht op
pt herstel van het gezin, het
fPtueuw stimuleren van pries-
irf.cepingen en een betere om-
Siüw? van de orthodoxie. In
ktie van dit beleid volgde
niet alleen in ons land,
batu °°k daarbuiten, een be-
aide politiek van bisschops-
haoemingen. Hij maakte veel
htTTu Van alleenrecht ge-
fcw legde adviezen van
|lf+a, Ijke organen, zoals ka-
lesa naasl- zich neer. Even
k,f al ais het benoemen van
®emeesters door een kabi-
Idvf11 °°r de kroon, ondanks
roezen van vertrouwenscom-
l les. De huidige paus kreeg
lo ,h Je van een uiterst be-
liidriÜ e ftfiuur. De vraag is of
hen 6611 kentering is geko-
be
Poor Paus. staat dit vooqaar
riet v, moeHijke beslissingen.
Pe «t i? van zDn keuze af of
lett-JÜ- centralisering van
Pan kilu'rï en bet ondersteunen
lelfjvoudende krachten, ook
tinnen de katholieke kerk
kn arnentalisme genoemd, in
korrfo 6UW decennium zullen
en voortgezet. Een heel
N
d<
b<
b<
k,
st
bi
01
pi
de
st
de
n<
ke
w
A
vi
er
m
si
de
