'Onze arbeiders waren gisteren nog Westafrikaanse boeren
L
VOORAL I]
examens
evenJ
UITBLAZEN
Vaarwel
Afghanistan
plaximumsnelhe
iiiiimimi
deStem binnenlanc
Vrouw in top Ind
qestemcomiv
DE STEM achtergrond dinsdag 17 me11988
WIM KOCK
-DESTEM-
Miskend
'Lekje'
Haags
hoogstandje
Pas I
Pas II
B0
JCHEVENINGEN (ANP) -
tleine en middelgrote bedrijv
ite twaalf maanden 70.000 niei
dienst genomen.
Variatie bij
kunstvakken
Vwo
Havo
Lbo/mavo
VEEL Russische tele
visie gezien de laatste
dagen. De begrafenis
van Harold 'Kim' Philby.
Russische soldaten die uit
Afghanistan vertrokken
terwijl hen bloemen en
faecaliën werden toege
worpen. Een Russische
moeder, die bij het graf van
haar zoon bekende dat ze ook
schuldig was aan diens dood
omdat ze hem in haar brieven
telkens had opgewekt zijn
plicht voor het vaderland te
doen. Schokkend. Ik dacht dat
zulke moeders niet meer be
stonden sinds de moeders en
meisjes van augustus 1914 had
den ervaren hoe het was afgelo
pen met de soldaten die ze, bij
hun vertrek naar het front, had
den toegejuicht en onder bloe
men bedolven.
Glasnost. Twee gewone sol
daten mogen hun zegje doen.
Ze zeggen wat alle soldaten uit
alle oorlogen al voor hen heb
ben gezegd. Als het maar niet
voor niets is geweest. Dat ze de
traumatische herinnering aan
een voor hun ogen sneuvelende
kameraad nooit kwijtraken.
Dat ze hunkeren naar erken
ning als ze straks weer thuisko
men.
Daar hoeven ze niet op te
rekenen, zo bleek uit een ander
stukje Russische televisie,
waarin een gedemobiliseerde en
invalide oud-strijder zich juist
beklaagde over de onverschil
ligheid waarmee de terugge
keerden door hun medeburgers
worden bejegend. Geen
streepje voorrang bij de bu
reaucraten. Gewoon in de rij.
Een verhaal dat ook al zo be
kend klinkt. De gedemobili-
seerden van de tweede wereld
oorlog klaagden er al over.
'Onze jongens' die terug uit In-
dië en Korea kwamen ook. En
de Amerikanen die in Vietnam
hebben gediend. De mensheid
leert niets. Je kunt er boeken
over schrijven, waar films van
gemaakt worden die volle bio
scopen trekken, maar de vol
gende generatie wier lot het is
ver van huis vuile zaakjes te
moeten opknappen 'voor het
vaderland', treft weer de onver
schilligheid.
Nu hebben de Amerikaanse
Vietnam-veteranen ten minste
nog die muur in Washington,
waarin de namen gebeiteld
staan van allen die sneuvelden.
Wie dat per se wil, kan de
slachtoffers tellen. De Russen
hebben nooit hun dodencijfer
bekend willen maken. Op de
soldatengraven, verspreid over
duizenden begraafplaatsen in
de hele Sovjet Unie, staat niet
eens vermeld wéér de betrok
kene gesneuveld is. Pas sinds
glasnost mag op de grafsteen
staan dat hij gevallen is 'bij de
uitoefening van zijn vader
landse plicht'. De naam Afgha
nistan mag er nog steeds niet
op. Zelfs het vaderland zelf
onthoudt zo de gesneuvelden
en via hen de gewonden en ver
minkten en ook hen die althans
lichamelijk gezond terugkeer
den zijn erkenning.
De ene generaal had het
over de met sukses uitgevoerde
opdracht. Waaruit dat sukses
bestond vermeldde hij niet. Een
andere generaal zat in kennelijk
zeer houterig vertaalde en on
dertitelde volzinnen uit te leg
gen wat Afghanistan de jon
gens had opgeleverd. Het
kwam erop neer, zo begreep ik,
dat de dienst in Afghanistan
goed was geweest voor hun al
gemene ontwikkeling. Ze had
den wat geleerd over geschiede
nis en - godbetert - democra
tie.
Een vrouw vertelde verdrie
tig hoe de vrouwen en moeders
van de gesneuvelden elkaar
treffen op de begraafplaatsen.
Daar proberen ze elkaar te
troosten en hun smart te delen.
Ze had zo al verschillende van
die jongens leren kennen, ver
telde ze. Via hun vrouwen en
moeders uiteraard, want de
jongens zijn dood. Die hadden
de moeders ook niet meer mo
gen zien na hun 'thuiskomst'.
Dat was misschien maar goed
ook, want een soldaat legde uit
dat niet de dood van de kame
raad op zichzelf het gruwelijkst
was aan de herinnering, maar
de verminking die ermee ge
paard ging. Tegen de grafste
nen zitten de geëmailleerde
portretten van de gesneuvel
den. Allemaal jongens van rond
de twintig.
Glasnost-tv. Niet het soort
televisie dat wij gewend zijn.
Geen moeilijke vragen. Geen
journalist die de generaal on
derbreekt met de vraag wat hij
nou zit te raaskallen over alge
mene ontwikkeling. Of je daar
soms uitgerekend voor in Af
ghanistan moet zijn. Op een
ander net üep een documen
taire over de oorlogsverslagge-
verij. Daarin zag ik weer de
beelden van het panische ver
trek van Amerikanen uit Sai
gon. Heel wat minder waardig
dan de parade waarmee de Sov
jet-strijdkrachten afscheid na
men van Afghanistan, maar wel
het soort televisie dat wij ge
wend zijn.
Er valt daar in de Sovjet
Unie nog wel wat te glasnosti-
seren. Onlangs filmde de
VPRO-televisie er het verslag
van de speurtocht ivan de fami
lie Schermerhorn naar hun
Russische familieleden, kindé
ren van een geëmigreerde en in
de periode van Stalinistische
zuiveringen verdwenen' oom.-
Een zoon mochten ze van de
autoriteiten niet thuis opzoe
ken. De dochter van de verdwe
nen oom moest haar Neder
landse familieleden tegemoet
reizen omdat ze in een stad
woonde die in een gebied lag
dat verboden terrein is voor
buitenlanders.
Kim Philby vertelde een
jaar voor zijn dood de Britse
journalist Phillip Knightly dat
hij nergens spijt van had en dat
hij de Sovjet Unie al sinds de
jaren dertig als zijn echte va
derland had beschouwd. Ik
noem dat eieren kiezen voor je
geld. Hij mocht en kon er niet
meer uit. Ondanks zijn rang
van generaal bij de KGB.
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans - hoofdredacteur.
A. Theunissen en H. Vermeulen-adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176 Telefax 076-236405.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236452.
Sportredactie 076-236236.
Telefax redactie 076-236309.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850.
Postadres: Postbus 65, 4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41236326.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550.
Postadres: Postbus 363, 4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Postadres: Postbus 13, 4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751
Postadres: Postbus 62, 4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14, 01620-54957.
Postadres: Postbus 4023,4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150.
Postadres: Postbus 35, 4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Postadres: Postbus 145, 4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910.
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementsprijzen bij vooruitbetaling te voldoen:
24,90 per maand; 71,85 per kwartaal of j 279,15 per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van resp. 1,- per maand,
1,90 per kwartaal, J 7,60 per jaar. Prijzen: inclusief 6% B.T.W.
Voor posttoezending geldt een toeslag. Losse nummers: ma. t/m zat. f 1,25.
Service-afdeling abonnementen: 076-236472, ma. t/m vrijd. 8.30-17.00 uur.
Heeft u de krant niet ontvangen2 Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Centrale reclame-afdeling 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur en
zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
Ronlrrolstiac'
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738.
Door Ineke Holtwijk
EEN GOED idee, doorzettings
vermogen en gevulde orderpor
tefeuille maken van een Afri
kaans bedrijf nog geen succes.
De Senegalese advocaat Jean-
Paul Dias uit Dakar liet zijn di
plomatieke carrière jaren gele
den voor wat het was en werd
ondernemer.
Hij nam een meubelmakerij over en
ontdekte al doende het gat in de Se
negalese markt.
Niemand in het Westafrikaanse
land fabriceerde kantoor- en zie-
kenhuismeubilair. De concurrentie
slag met de invoer uit Frankrijk en
de Verenigde Staten kon Dias aan
dank zij de hoge transportkosten
voor die meubelen. Zijn eenvoudige,
vrolijk blauw geschilderde invali-
denstoelen, karretjes en stevige fi-
neerbureau's bleken precies te zijn
wat de Senegalezen wilden.
Toch moest de ondernemer zijn
dertig man personeel vorig jaar een
maand naar huis sturen. Hij kon
geen bank vinden die hem geld
leende voor materiaal. Het blijft een
terugkerend probleem. In januari
kreeg hij een opdracht van de
Franse ambassade om rekken te
maken. De klus levert hem (bijna 2
miljoen CFA) op, maar opnieuw liep
de energieke veertiger vast op de
500.000 CFA die hij nodig had voor
materiaal. Ondanks de schriftelijke
orderbevestiging van de diploma
tiek missie wilde geen Senegalese
bank het risico nemen.
Zijn collega Mamadi Diakite in
het buurland Guinee kampt met een
ander geldprobleem. Hij heeft voor
de fabricage van zijn bureau's for
mica en scharnieren nodig. Die
koopt hij in het buurland Sierra
Leone. Door de wekelijkse valuta
veilingen worden de dollars die hij
daarvoor nodig heeft, steeds duur
der en daardoor Diakite's bureau's
ook. Bovendien kan hij per keer niet
meer dan een bescheiden, vast be
drag wisselen bij de Centrale Bank,
die op deze wijze probeert een 'de-
viezenvlucht' te voorkomen.
Steeds meer beleidsmakers in en
buiten Afrika geloven dat de ont
wikkeling van het continent vooral
afhangt van ondernemers als Dias
en Diakite. Goed draaiende fabrie
ken en werkplaatsen helpen het
land aan nieuwe arbeidsplaatsen,
maken invoer van bepaalde produk-
IN absolute cijfers lijkt de Afri
kaanse schuld een peuleschil
vergeleken met die van Latijns-
Amerika. Maar door hun ge
ringe inkomsten zijn veel landen
op het zwarte continent in grote
problemen geraakt. Onder lei
ding van het Internationaal Mo
netair Fonds en de Wereldbank
voeren een twintigtal Afrikaanse
staten in hoog tempo ingrij
pende en zwaar bekritiseerde
economische hervormingen uit.
In vier artikelen een kijkje ter
plekke. Werkt het? Wat beteke
nen bezuinigingen in een land
waar het gemiddelde inkomen
minder dan 800 gulden per jaar
bedraagt? Redt een Afrikaanse
ondernemer het in de concur
rentieslag met het buitenland?
Is privatiseren een wondermid
del?
ten overbodig en leveren soms ook
nog inkomsten door export op.
Bij de economische hervormingen
die veel Afrikaanse landen onder
leiding van het Internationaal Mo
netair Fonds (IMF) en de Wereld
bank doorvoeren, hebben bedrijven
daarom een streepje voor. Senegal
schiep zijn 'nouvelle politique indus-
trielle' waarin industriële produktie
en particulier ondernemerschap
worden gekoesterd. In buurland
Guinee is PME (Kleine en Middel
grote Ondernemingen) als een
toverformule die alle bezuinigings
kwaad bezweert. Ieder uit de kluiten
gewassen dorp heeft zelfs zijn com
missaris PME.
De praktijk lijkt anders. Bedrij
ven hebben het moeilijk. De hervor
mingen die de regering vaak in hoog
tempo doorvoert, hebben onmiddel
lijk hun weerslag op de omzet. De
valuatie betekent dat de grondstof
fen en vaak ook de energie van de
ene dag op de andere duurder wor
den. De vrije invoer luidt een harde
concurrentie met het buitenland in.
De kapitaalschaarste tenslotte is één
van de grootste problemen waarmee
de Afrikaanse ondernemers kam
pen.
De handelskredieten en commer
ciële leningen aan Afrika bezuiden
de Sahara zijn sinds 1980 meer dan
gehalveerd. De directe investeringen
van het buitenlands bedrijfsleven
liepen met meer dan tweederde te
rug. De geldstroom, voorzover het
geen hulpgelden betreft, dreigt op te
drogen. Mede daarom besloot de
Afrikaanse Ontwikkelingsbank vo
rig jaar haar kapitaal te verdrievou
digen. De bank verlegde geheel vol
gens de nieuwe inzichten haar aan
dacht van staatsondernemingen
naar de particuliere bedrijven.
De commerciële banken blijven
achter. Want na het schuldenavon-
tuur van de afgelopen jaren voelen
zij er weinig meer voor hun geld in
Afrikaanse bedrijven te steken.
Hoge rentepercentages (35 procent is
geen uitzondering) en kosten, een
korte looptijd en veel voorwaarden
reflecteren het geringe animo.
Kleine en middelgrote ondernemin
gen zoals Dias' SOPIA of Diakite's
EGUICOR kunnen omdat ze geen
bankgaranties krijgen eigenlijk al
leen maar terecht bij ontwikkelings
banken.
De Senegalese papierfabriek Sips,
tien km buiten Dakar gelegen, koos
voor een andere oplossing. Zij sloot
een lening bij de Nederlandse Fi
nancieringsmaatschappij voor Ont
wikkelingslanden (FMO), die ook
een aandeel van twintig procent in
de onderneming verwierf. Sips
bouwde zes nieuwe fabriekshallen
en breidde de produktie uit.
Sips, producent van schoolboeken,
ordners, schriften en tissues, lijkt a].
les in zich te hebben van een moder.
ne, succesvolle onderneming. De an!
paratuur is eigentijds, het person»!
geschoold; boekhouding en voorraad
worden bijgehouden per computer
Het bedrijf, waar 200 mensen wen
ken, wist zijn omzet de afgelope»
vijfjaar te verdrievoudigen.
Maar de Boston Consultin.
Group, die op verzoek van regertó
en Wereldbank de Senegalese indu-
strie doorlichtte, ziet alleen not
overlevingskansen voor een start
afgeslankt Sips. De liberaliserin?
die de regering doorvoert, beteken'
dat Senegal papier en ordners go»,
koper kan invoeren. De enige pro.
dukten die Sips na opheffing vanta-
riefmuren en andere invoerbeper.
kingen nog tegen een concurrende
prijs kwijt kan, zijn toiletpapier er,
schriften, voorspelt het Amen-
kaanse bureau.
Begin dit jaar was het zover en
werd de invoer van papier en pa-
pierwaar vrijgegeven. Het uitstel
dat de papierindustrie had ge.
vraagd, was afgewezen. Faycal Sha-
rara, Senegalees van Libanese af
komst en adjunct-directeur van
Sips, rekent voor dit jaar op een
fikse inkomstenderving. Zeker 15 j
20 procent. Om niet te veel Senega-
lese klanten te verliezen, gooide hij
enkele dagen voordat de invoer
werd vrijgegeven zijn eigen prijzen
naar beneden. Sips staat nu voor de
De liberalisering betekent dat de schappen in de supermarkt gevuld
worden met boeken en ordners uit het buitenland. De Senegalese pa
pierfabriek kan alleen nog concurreren met schriften en toiletpapier.
- FOTO IPS
„Het is niet zo dat we tegen con
currentie zijn", legt Sharara uit
„Maar het gaat te snel. We zijn Azië
niet. Produktiviteit en rendement
zijn geen Afrikaanse begrippen. De
mentaliteit verandert weliswaar,
maar het is een langzaam poces. We
moeten ons realiseren dat onze ar
beiders de boeren van gisteren zijn"
De discussie met zijn werknemers
over hogere produktiviteit levert
hem bijna altijd hetzelfde onbegrip
op. „Als we meer moeten produce
ren, nemen we toch meer mensen
aan."
Hij voorziet problemen, maai
deelt de sombere verwachtingen van
de Amerikaanse adviseurs niet hele
maal. Het prijs- en kwaliteitsver
schil met de import is gering. Sips
heeft daarbij als voordeel echter dat
het klein en flexibel is, snel op de
veranderende vraag kan inspelen
binnen enkele dagen leveren, gelooft
hij.(IPS)
HIJ vroeg het wat zuur, al
probeerde hij zijn zuinige
glimlach over zijn gezicht te
toveren: of de uitgevers hem,
Ruding, minister van finan
ciën, een populaire versie
aanboden van een rapport
over Europa na 1992 omdat ze
niet zo'n hoge pet op hebben
van de politicus als econoom?
Onno Ruding wilde even
laten weten dat hij natuurlijk
op de eerste plaats econoom
en op de tweede plaats politi
cus is. Hij had dan ook eigen
lijk liever de wetenschappe
lijke versie van het rapport
van de Italiaan Paolo Cec-
chini gehad. De overhandi
ging van het eerste (populair
geschreven) boek 'Alles op al
les voor Europa' deed hem
niettemin plezier.
Maar toch. Als knapste
jongetje van de klas wil je
geen gemakkelijke titels voor
een opstel, niet de gemakke
lijkste sommen en al hele
maal niet de gemakkelijkste
opdracht voor economie.
Want dat geeft pas echt glans
aan je capaciteiten.
„Maar misschien heeft de
uitgever het niet zo begrepen
op het niveau van politici in
het algemeen", probeerde hij
nog even. En bij 'het alge
meen' hoort Ruding niet, weet
inmiddels heel Nederland. En
Europa?
WAT iedereen al verwachtte,
gebeurde uiteraard. Ook de
Rijksrecherche kon niet ont
dekken wie eind februari het
bedrijfsleven had ingeseind
over het toen op handen
zijnde einde van de WIR.
Vooral groté bedrijven bleken
in het laatste weekend van
februari als gekken investe
ringen te hebben laten vast
leggen, zodat ze investerings
subsidie kunnen krijgen.
De snel investerende be
drijven moesten voorkennis
gehad hebben, zo gonsde het
van de geruchten in Den
Haag en daarbuiten. En dus
besloot de Tweede Kamer dat
er een onderzoek moest ko
men naar de 'lekken'.
Minister De Korte (Econo
mische Zaken) lag nog even
tjes op de van hem bekende
potsierlijke wijze dwars - hij
beweerde de enige te zijn ge
weest op zijn ministerie die
van de plannen met de WIR
afwist - maar ook hij moest
toestaan dat de politie kwam
snuffelen.
Verleden week kwam het
rapport van de Rijksrecher
che naar buiten. Niemand
had bekend te hebben gelekt,
zo bleek, de dader lag op het
kerkhof. Nauwgezette lezing
van de bevindingen van de
Rijksrecherche leert evenwel
dat er wel voorzichtig be
schuldigende vingers kunnen
worden geheven.
Het verdachtste komt een
CDA-kamerlid uit de verho
ren. Hij kende de plannen,
want hij had een dikke 'non
paper' (vrij vertaald 'niet-
brief') van premier Lubbers
over dit onderwerp in handen
gehad. En dit kamerlid was
de dag vóór de zachte dood
van de WIR door een be
vriende ondernemer gebeld.
Op diens vraag of de WIR
snel zou worden afgeschaft
antwoordde dit kamerlid:
'daar kan niets over worden
gezegd, maar sommige minis
ters hebben daar verstrek
kende ideeën over'.
Als dat geen 'hint' is, dan
weten we het niet meer. De
geplaagde minister van Eco
nomische Zaken lijkt er ove
rigens het beste uit te komen.
Hij had de voorzitters van
twee werkgeversorganisaties
gebeld over het einde van de
WIR, nadat het kabinet daar
toe had besloten, maar enkele
uren voordat dat besluit in de
Staatscourant stond. Dat kun
je nauwelijks 'lekken' noe
men.
„In het verleden hebben mi
nisters wel eens erger dingen
gezegd dan Deetman nu", i
(Premier Lubbers vergoei-
lijkt uitspraken van minister
Deetman.)
LOEK Hermans (WD),
Frans Jozef van der Heijden
(CDA), Aad Kosto (PvdA) en
Maarten Engwirda (D66) mo
gen zich de komende maan
den buigen over de proble
men rond de invoering van
het nieuwe fraudebestendige
paspoort.
Zij vormen gevieren de
parlementaire onderzoeks
commissie die van de Tweede
Kamer opdracht heeft gekre
gen te onderzoeken waar, hoe,
wanneer en, als het even kan,
ook door wiens schuld het al
lemaal fout gelopen is. Op
vallend is dat de commissie
niet bestaat uit kamerleden
die zich normaal met de pas
poort-zaak bezig houden. Op
vallend, omdat een jaar gele
den bij het parlementair on
derzoek naar de visfraude,
onder leiding van CDA'er
Eversdijk, juist wél de visse
rij-woordvoerders van de
fracties zitting hadden.
De officiële verklaring
hiervoor is dat het beter is om
buitenstaanders met het on
derzoek te belasten, omdat
die frank en vrij en zonder
enige vorm van vooringeno
menheid de affaire kunnen
doorlichten. Bovendien zal de
commissie zonder enige twij
fel ook over dé" 'rol van de
Tweede Kamer te spreken
komen; en gebleken is dat het
voor direct betrokkenen niet
altijd even eenvoudig is een
oordeel over het eigen hande
len te vellen.
Dat is dus de officiële en
zonder enige twijfel plausi
bele verklaring. In de wan
delgangen verluidt het echter
dat nog een andere overwe
ging heeft meegespeeld. Als
de commissie uit de fracties
pecialisten zou bestaan, dan
zou het onderzoek ook in han
den moeten worden gegeven
van parlementariërs als Hans
Gaulthérie van Weezei (CDA)
en Piet de Visser (PvdA). Bei
den hebben zonder enige
twijfel zeer veel kennis van
zaken, dat is in de jongste
paspoort-debatten wel duide
lijk geworden. Maar gevreesd
werd dat Van Weezei en De
Visser door hun eigenzinnige
manier van optreden het on
derzoek wel eens meer kwaad
dan goed zouden kunnen
doen.
De rechttoe-rechtaan be
toogtrant van de sociaal-de
mocraat De Visser bijvoor
beeld doet het uitstekend in
kamerdebatten en is een ver
ademing vergeleken bij het
gewauwel van sommige van
zijn collega's, maar het is zeer
de vraag of het in dit soort
parlementaire onderzoeken
zo effectief is.
HET is overigens niet zo dal
elk lid van de parlementaire
onderzoekscommissie een
blanco 'pas-verleden' heeft
De christen-democraat Frans
Jozef van der Heijden
bijna twee jaar geleden nog
wat cachet aan de presentatit
van een model-paspoort van
het ministerie van Binnen
landse Zaken. Van der Heij
den gaf acte de présence opdt
persconferentie waar hel
ding officieel voor het eerst
aan den volke werd vertoond
Bovendien was de pas uitge
schreven op de naam van Val
der Heijden en was het iden
titeitsbewijs getoond met eei
foto van de CDA'er. Het ge
volg: de pas van Van dei
Heijden zou nog vele malei
opduiken in het NOS-Joui-
naai ter illustratie van de zo
veelste episode in het pas
poort-drama.
Deze vorm van betrokken
heid bij de pas-affaire zal
overigens van weinig invloed
zijn op Van der Heijdens op
stelling in het onderzoek
Want, zoals bekend, raakte ns
de persoonlijke bemoeienis
van de toenmalige staatsse
cretaris Van Eekelen het pas
poort van Binnenlandse Za
ken - en dus dat van Van derj
Heijden - letterlijk buiten
beeld.
EINDREDACTIE PIETER
GEN
van onze verslaggever
UTRECHT BREDA - De
dienstplichtige moslim A.
Haselhoef, die vorig jaar
mei gedurende de vasten
maand Ramadan in Londen
'onderdook', is in hoger be
roep door het Hoog Militair
Gerechtshof veroordeeld tot
eln boete van 500 gulden en
een voorwaardelijke gevan
genisstraf van drie weken.
no Krijgsraad in Arnhem had
Haselhoef eerder veroordeeld
tot drie weken cel, waarvan
Zn week voorwaardelijk. Hij
heeft twee dagen in voorarrest
gezeten. Haselhoef is inmiddels
uit dienst.
HE
litaii
aan
met
Artii
regel
mad
dat
later
diere
dook
Op
meri:
jaar
In de komende twaalf maanden v<
oens 85.000 nieuwe arbeidsplaatse
taak de produktiviteit verder op "te jantrekken. Dit blijkt uit de ma
voeren omdat de marges steeds ver- resultaten van een NIPO-enquêt
der afnemen. Nederlands Ondernemersverboni
aat houden.
Onder kleine en middelgrote
jedrijven verstaat het KNOV
mdernemingen tot honderd
werknemers. Daar horen ook
winkels bij.
Uit de enquête valt af te lei
den dat 50.000 ondernemers
willen uitbreiden met gemid
deld twee werknemers, terwijl
7.400 ondernemers verwachten
dat zij in de komende twaalf
maanden één tot twee arbeids
plaatsen zullen moeten schrap
pen.
Plaatsvervangend algemeen
secretaris Vonk van het KNOV
wees er maandag op dat het
Economisch Instituut voor het
Midden- en Kleinbedrijf voor
1 een werkgelegenheids
groei met 'slechts' 18.000
nieuwe banen voorziet.
Het KNOV wil met het oog
op de nieuwe wet Arbeid Ge-
ïandicapte Werknemers, die
volgend jaar van kracht wordt,
actie ondernemen richting
overheid omdat gebleken is dat
veertig procent van de onder
nemers nog npoit heeft gehoord
van het uitgangspunt, dat elk
jedrijf straks vijf procent ge-
ïandicapten in dienst moet
lebben. De enquête wijst uit
dat er in het midden- en klein-
oedrijf plaats is voor 70.000 ge-
landicapten.
De algemene tevredenheid
iver de gang van zaken in het
bedrijf is onder de onderne
mers iets gedaald ten opzichte
van
beoo
omzt
eiger
zeer
nog l
tevre
genr
'H
gind
gere
woor
Kam
scha:
op in
genv
ecore
volgt
ietsg
To
groot
en
Weli!
drijfs
dan i
wart
Van
proce
1988.
proct
De
subsi
KNO
tieve
in d«
Juist
den
als g
Indre
mers
ren.
Door Frits Stommels
Leerkrachten beeldende
vakken hebben zich giste
ren nog eens uitgesproken
tegen de slogan 'Kies
exact'. Zij vinden het kort
zichtig om daar exclusief
de nadruk op te leggen.
Overigens waren zij zeer
tevreden over kunstbe
schouwing/ kunstgeschie
denis, zoals dat voor mavo
op het programma stond.
Ook die andere kunst
vorm, de muziek, speelde
gisteren een belangrijke
partij in het mavo-eindex
amen.
Bij 'beeldend' was er een
leuke variatie. De kandidaten
kwamen veel meer dan voor
heen aan hun trekken. Alle
kunstvormen - architectuur,
schilderkunst, denker van
Rodin- kwamen aan bod. Ook
de kwaliteit van de bij de vra
gen gevoegde afbeeldingen
zagen er prima uit.
Bij het onderwerp textiele
werkvormen waren er voor
het eerst echte detailfoto's te
bewonderen en dat zinde de
kandidaten wel. De volwasse
nen (van het dag- avondon
derwijs) onder hen hebben
echter wel moeite met de vele
meerkeuzevragen. Ze zijn
meer 'in' voor open - berede
neer- vragen, terwijl jongeren
het best weg weten met mul
tiple-choice.
Met het mavo-examen mu
ziek hadden de kandidaten -
een gemengd gezelschap van
jongeren en volwassenen - het
niet echt moeilijk. Er was een
solostuk van Saint-Saëns aan
de orde en de 'kinderbalade'
van Boudewijn de Groot. Een
probleem vormde wel het ge
staag doordraaien van de
band. Even terugdraaien - om
nog eens te luisteren - was er
niet bij.
De samenvatting Nederlands
voor vwo was een tekst uit het
maandblad 'Psychologie' (de
cember 1986) van de sociaal
psycholoog dr. J. Beijk van de
universiteit van Amsterdam.
De titel was: 'Het geloof in de
rechtvaardige wereld'.
De tekst is vrij eenvoudig,
helder qua opbouw en woord
keuze, maar bevat vrij veel
details. Het vergt dus nauw
keurig lezen en een voortdu
rend afwegen van wat over
bodig is en niet. Het nieuwe,
verplichte, analytische beoor
delingsschema hecht veel
waarde aan al die details,
maar het kost de kandidaten
veel punten als ze alleen de
globale lijn van de tekst
weergeven.
In de middaguren had vwo
Latijn. Het was een tekst van
Cornelius Nepos, een Romeins
historicus, over uitstekende
legerleiders; in dit geval de
Thebaanse generaal Epami-
nondas.
Het niveau was grammati
caal gezien niet al te moeilijk.
De vragen ondersteunden het
begrip van de tekst en de kan
didaten konden daarmee aar
dig uit de voeten. Inhoudelijk
was de tekst wel wat opper
vlakkig en de beschrijving
zonder echte diepgang.
Havo begon het centraal
schriftelijk met handelswe
tenschappen en recht. In de
eerste opgave dienden de kan
didaten aan de hand van een
balans en resultatenrekening
de bekende financieringsra-
tio's te berekenen. Het in de
opgave verwerkte krantebe-
richt was een leuke vondst,
maar veel te lang en overbo
dig. Opgave 2 was ook een fi-
nancieringsopgave over an
nuïteiten, lineaire leningen,
persoonlijke leningen. Alle
maal in één opgave.
Volgens de docent was het
een overzichtelijk examen dat
zeker niet te moeilijk was.
Wel lag er teveel nadruk op
financiering en waren er wei
nig theorievragen.
's Middags had havo tekst
verklaring Nederlands. Het
was een tekst van Herman
Franke uit het weekblad
'Haagse Post' van eind maart
1986 met als titel 'Het beheer
ste Nederland'.
De docent beoordeelde het
als zeer negatief dat de tekst
elk jaar langer wordt. Dit jaar
sloeg alles: 215 regels pluses]
batterij van 21 vragen. TeWI
en vragen samen besloeg®|
bijna zes pagina's A-4
maat. Teveel voor een
mentijd van twee uur.
Lbo en mavo begonnen dee]
amenrace met tekstverk]
ring Nederlands, die heleme]
in het teken stond van de n»|
de. Er waren veel vragen:!]
totaal 42, waarvan slechts r]
ven open vragen. Alle ande]
waren meerkeuzevragen.
Zowel op het C- als het Hl
niveau ging het om niet al
moeilijke teksten: over
ontwikkeling van de mode]
de maatschappij; over m*
nen en mode; over vrouw']
en kleding. Volgens de
waren ze eenvoudig en goed]
begrijpen.
Maar de vragen vonden
kandidaten niet zo simp
Vooral ook omdat er over
teksten heen werd gevraas
in die zin dat de ene tekst X*
de andere werd vergelek]
En dat is nogal pittig.
IUNSPEET (ANP) - Voor het eerst
'ig bestaan van de Industriebond F
>ondsbestuur gekozen.
De bondsraad heeft maandag de 34-jai
xmdssecretaris gekozen. Van Hoek is
wouwen vakschool in Utrecht.
De andere kandidaat 'van buiten' die
rozen, is het districtshoofd Gelderland
ran algemeen secretaris krijgt. De kar
kuur, Kommer de Knegt, behaalde te we
De verkiezing van de overige bestuur
ingen opgeleverd. Overeenkomstig de
ende bondsbestuur is Be van der Weg
>ls opvolger van voorzitter Dick Visser,
van dit jaar terug te treden vanwege eei
ran de bondsraad en 'laster' in de pers
van medewerkers door de Binnenlandse
r'NISTER SMIT-KROES - door een be
na!9® man in het kabinet' genoemd - 1
IPegenheid om haar reputatie als keiha
fco H®CtlJ een a' maandenlang durend
Bende binnenschippers die een recht
rw uPpen- A's een Hollandse uitgave
L aarzelt Smit-Kroes niet om de
IsiT. h band van een peloton ME-ers tot
int i de dochter van een Rotterdan
Lu no9 aan de stok gekregen met
lrnio Leurs- ^'i z'in bet niet eens met de
Lh dle vanaf 1 mei ook op vrachtaui
iaa otürs vir|den dat de maximumsn
liiifrH kilometer per uur moet worden
be /I9? maximunri van 80 kilometer per i
Fiptn en chauffeurs sturen aan o
len r<w. Verkeer door morgen op de I
ictio Jkilometer per uur te gaan rijden
Emu I- een 9 rote verkeerschaos zal leic
len m?es heeft kordaat op het protest
Bat rv! ®en mhaalverbod voor trucks.
lohpiH0r u ac,ie van de vrachtwagencl
Kh®lin bet geding komt.
Lm ''jken de actievoerders wei
liei plannen. Lang niet alle chai
Ll0rCK°rsIe' 'e volgen. Ook werkgever
We miel-i i~NV hebben zich in negaties
Ichtnlu nemers te denken moeten g<
liet riil beste zijn om de onverantwo
leeratf CPnstatering zijn de probleme
«riantilu on9enoegen onder de vrachi
lurk? cvan bet beroep - de vrije jont
Inder ^Uropa doorkruisen - is allang
Keek ema s en onmatige werktijc
let iq^a^en bet leven van een trucker e
Iraaen komen legitiem dat de vrachtwi
Ian tie r bun situatie. Het is echter
ErianruTlaxirnurrisnelheid op te hangen
I er 9eldt die ook voor de mensen
