Het mysterie van Oradour
INDRUKWEKKENDE EXPOSITIE IN LONDEN OYER ARMADA
Delta li
We sta Ir
BRITS BOEK OVER GOUDROOF VALT VERKEERD
'IK WERD K<
DE STEM EXTRA MAANDAG 9 ME11988
DE STEM EXTRA
LONDEN - De Britse
Monument
Raoul
kroonprins Charles
opende onlangs in het
Nationale Maritieme
Museum van Green
wich een grote tentoon
stelling gewijd aan de
mislukte Spaanse po
ging van 1588 om Enge
land te overrompelen.
El Draco
alphen/ amsterJ
Doden
Uitgeleend
Driejaar
De mislukte Spaanse invasie
Door onze correspondent
Roger Simons
YERSEKE - VOOR de k
nië, aan de westkust ve
Banc d'Arguin, een wad
erop en eraan. Dat wil
lende zandplaten, veel ze<
nen, 's zomers tienduiz*
vogels en 's winters 1 a 21
terende watervogels.
Daarbij gaat het vooral or
Europese waddengebieden
grote verschil met de Nedc
ls dat de Banc d'Arguin vo
is, dus geen vervuiling en ge
Het ongerepte gebied is z-
Nederlandse Deltagebied,
slechts bevaren door een
vissers. In de maand mei R
Nederlandse onderzoekers
tuut voor Hydrobiologisch
sekebij.
Het Delta Instituut gaat
eu medewerkers, vijf we'
assistenten van 6 mei tot 6 jl
naar Mauritanië om daai
pamma uit te voeren. Het
leiding van prof. dr. P.H. Ni
e werkzaamheden van
_ormen een onderdeel va1
c^Pyditie die duurt van ai
r doen wel 60 Nederland
ue expeditie mee, afkomstig
wn en universiteiten.
.^Peditie wordt geoi
Onderzoek der i
oor drie ministeries (ondei
Pen, landbouw en visserii
Door Sydney Rubin,
Associated Press
ORADOUR-SUR-GLANE -
In de warme namiddag van
de 10e juni 1944 kwamen
SS'ers het dorpje Oradour-
sur-Glane binnen. Alle in
woners van dit lieflijke
dorpje op het platteland
werden opgepakt en in
groepen onderverdeeld
waarna zij stelselmatig
werden gemarteld, neerge
schoten en gecremeerd.
Oradour-sur-Giane ligt er nu
nog steeds bij zoals de SS'ers
het hebben verlaten: leegplun-
derd, vernield. En niemand
weet wat de werkelijke reden
is geweest van de bloedige
slachtpartij die 642 kinderen,
vrouwen en mannen het leven
heeft gekost, tien dagen na de
geallieerde invasie in Norman
die.
Oradour-sur-Glane was
zelfs geen brandhaard van ver
zet.
De 49-jarige Britse zaken
man Robin Mackness heeft een
boek geschreven waarin hij be
weert het mysterie te hebben
opgelost. De Duitsers zouden
een verwoede poging hebben
zou een fortuin aan goud liggen
verborgen.
De overlevenden van het
bloedbad en de familieleden
moeten niets van dit boek,
'Oradour, Massacre and After
math', hebben. Mackness ver
draait de geschiedenis en het is
een belediging voor de nage
dachtenis aan de martelaren
van het dorp aldus de Fransen.
Robert Hebras is nu 62 jaar.
Hij wist de slachting te overle
ven door zich schuil te houden
onder de lijken van zijn buren.
De kogels van de nazi's hadden
hem gemist. Voor hem is het
duidelijk dat velen munt willen
slaan uit het mysterie en daar
moet een einde aan komen.
Oradour is een nationaal mo
nument. Jaarlijks bezoeken
zo'n half miljoen mensen de
plaats.
Op vele plaatsen in het dorp
herinneren plaquettes aan de
slachtoffers. Velen werden in
hun knieën geschoten en
daarna ondervraagd en vervol
gens doodgeschoten en gecre
meerd.
Een kruis staat voor de kerk
waar vele vrouwen en kinde
ren uren lang de schoten van
de Duitsers hoorden, voordat
zij zelf naar buiten werden ge
haald en geëxecuteerd. Op wat
ooit het altaar was staat nog
een verwrongen stuk metaal
waarin de vormen van een kin
derwagen zijn te herkennen. In
het dorpsplantsoen staat het
karkas te roesten van de auto
van de burgemeesterszoon.
Rene Montaigne is de woord
voerder van de vereniging die
de 13 overlevenden en de fami
lie van de slachtoffers hebben
opgericht. Zijn vrouw heeft al
haar familieleden verloren. Zij
bezoekt nog regelmatig de ruï
nes van Ouradour „omdat zij
zich daar thuis voelt". De do
den komen voor haar weer tot
leven in de herinnering.
Het nieuwe Oradour-sur-
Glane ligt naast de ruïnes. Het
heeft tientalen jaren geduurd
voordat men het bloedbad
enigszins verwerkt had. Dr.
Robert Lapuelle, burgemeester
van het stadje sinds 1959, ver
haalt over dit moeizame pro
ces: „Twintig jaar lang is hier
niemand getrouwd en pas een
paar jaar geleden hadden we
het eerste huwelijk in de
maand juni. Het heeft tot 1963
geduurd voordat we genoeg
kinderen hadden om een voet
balelftal samen te stellen. De
herinnering is hier dus wel zeer
levend en het is begrijpelijk dat
de mensen niets moeten hebben
van Mackness' boek".
Het boek van Mackness is
dan ook geen piëteitsvolle her
innering aan de slachtoffers,
maar een verhaal vol actie en
intriges. De geschiedenis van
Oradour wordt verweven met
zijn eigen verhaal over de ar
restatie door de Franse douane
na een smokkelpoging.
De goudimporteur en inves
teringsadviseur Mackness
stootte op het 'mysterie' nadat
een Zwitserse bankier hem ge
vraagd had een transport te re
gelen van Toulouse naar Evian
nabij de Zwitserse grens in
1982.
Het transport bestond uit gou
den baren. Dat ontdekte Mack
ness toen hij in Toulouse ene
Raoul ontmoette. Raoul is de
obscure hoofdpersoon in het
boek.
Raoul vertelde de Engelsman
dat de baren afkomstig waren
van een grote goudvoorraad
die hij en een paar vrienden uit
de Resistance buit hadden ge
maakt op een SS-konvooi in
1944.
De enige overlevenden van
de aanslag waren Raoul, die de
schat langs de weg had begra
ven, en een Duitser die de roof
aan zijn superieuren kon mel
den.
Het goud zou bestemd zijn
als een soort oudedagsvoorzie
ning voor een aantal officieren
van de Tweede SS Pantser Di
visie die het einde van de oor
log zagen naderen. Om dit
'fonds' te spekken roofden de
officieren op de valreep stad en
land leeg.
Een van die officieren, ma
joor Otto Dickman, ging pools
hoogte nemen op de plek waar
de overval had plaatsgevonden
maar vond geen enkel spoor.
Hij stond onder grote druk,
omdat de Duitse troepen op de
terugtocht waren na de geal
lieerde invasie. Dickmann ging
daarop het goud zoeken in het
dichtstbijzijnde dorpje: Ora
dour-sur-Glane.
Dickman zou volgens Mack
ness de SS'ers opdracht hebben
gegeven de dorpelingen te on
dervragen over 'verboden han
delswaar'. De majoor zou tegen
de moordenaars niet hebben
gezegd dat hij eigenlijk op zoek
was naar het goud.
Dickmann overleed in Nor-
mandië een paar weken na de
slachting. Raoul overleed in
1982 en Mackness weigert de
namen prijs te geven van zijn
bronnen waarop hij zijn ver
haal heeft gebaseerd. Velen
hebben te vrezen van hun oor
logsverleden, aldus de Britse
schrijver.
Mackness' versie is er een
tussen vele. Ooit heeft men de
theorie gebezigd dat de SS Ora-
dour-sur-Glane heeft verward
met Oradour-sur-Vayres, een
dorp waar vele verzetslieden
zich schuil hielden.
Maar alle pogingen om een
verklaring te vinden hebben
meer vragen opgeroepen en al
leen het verhaal van Mackness
geeft een antwoord. Hoewel de
bewijzen van Mackness indi
rect zijn en vatbaar voor weer
legging.
De Franse oorlogshistoricus
Jacques Delarue was dan ook
onverbiddelijk in zijn kritiek:
„Geen enkel historisch feit
staat mij toe maar ook de ge
ringste geloofwaardigheid te
schenken aan deze geschiede-
De Britse historicus M.RJ
Foot schreef in een boekte-
spreking in de Sunday Tiras
over 'Oradour': „Veel van
er in het boek staat is hoogst
onwaarschijnlijk en neigt sol®
naar het belachelijke maat
bijna niets is bewijsbaar fout"
Mackness houdt echter voel
bij stuk het ware verhaal ovet
Oradour te hebben geschreven
Hem wordt echter lijkenpikke*
rij verweten door fictie als fei
ten te presenteren en boven®
dat hij een deel van de schP
voor het bloedbad aan de Re
sistance geeft. Zij heeft te®
slotte aanleiding gegeven voot
de moorddadige vergelding.
Burgemeester Lapuelle
denkt er samen met de ande®
inwoners van Oradour het
zijne van. Volgens hem heeft de
overval op het goudtrans po®
nooit plaatsgevonden, altha®
niet in de buurt van het dorpje
Voor hen blijft dat de ruïnes
uit het verleden een waarschu
wing voor de toekomst zijn
dat verhalen over de oorzakf
zoals die van Mackness g#"
goed doen. Feit blijft ook da'
niemand kan ontkennen wate'
in Oradour is gebeurt „Het be
staat en is er nog steeds",
Lapuelle.
Armada heette de zwaar
bewapende invasievloot
die toen door Madrid naar
de Britse eilanden werd
gestuurd. Armada is ook de
naam van de expositie die
tot 4 september te zien is in
het Zuidoostlondense
Greenwich. Er wordt min
stens een half miljoen bin
nen- en buitenlandse be
zoekers verwacht.
1588 is een van de belangrijkste
data uit de Britse geschiedenis.
Engeland steunde in die tijd de
Nederlandse Verenigde Pro
vincies, die niet opnieuw onder
Spaanse heerschappij wilden
vallen. Deze hulp was uiter
aard niet naar de zin van ko
ning Philips II van Spanje. Hij
besloot Engeland te veroveren,
het weer rooms-katholiek te
maken en zo de weerstand van
de Nederlandse republiek te
breken.
Philips II werkte vele jaren
aan de voorbereiding van zijn
Engelse invasie. Hij verza
melde een 'onoverwinnelijke'
Armada van 150 oorlogssche
pen, bewapend met 2.400 ka
nonnen. Deze vloot lichtte op 29
mei 1588 het anker in Lissabon
dat toen Spaans bezit wës. De
Armada-schepen hadden 30.000
soldaten en matrozen aan
boord. Zij stonden onder bevel
van een uitgelezen schare
Spaanse edellieden.
Al van kort na haar vertrek
kreeg de Armada af te rekenen
met woeste stormen. Zij ont
moette Engelands Navy pas op
29 juli 1588 in het Kanaal. Alle
Britse schoolkinderen wordt
het mythologische verhaal
aangeleerd dat de Engelse vice-
admiraal Sir Francis Drake
(door de Spanjaarden 'El Dra-
co' genoemd) in Plymouth eerst
zijn partijtje „boules" uit
speelde alvorens zich aan boord
te begeven van de 'Revenge' om
vervolgens de numeriek ster
kere vijand glorierijk te gaan
verslaan.
Britse legenden schilderen
Sir Francis af als een kleine
David die de reus Goliath on
schadelijk maakte. In werke
lijkheid werd de Spaanse inva
sievloot te pletter geslagen
door vreselijke stormen. Deze
hadden onder meer tot gevolg
dat de Armada geen gezamen
lijke landingsoperatie kon be
ginnen met het invasieleger
van de hertog van Parma, be
staande uit 19.500 Walen, Duit
sers, Spanjaarden, Italianen en
Ieren. Een deel van Parma's
troepen moest inschepen in
Brugge; de rest hield zich ge
reed in Duinkerken.
De enige belangrijke zeeslag
die door de Engelsen en de
Spanjaarden werd geleverd,
speelde zich af ter hoogte van
Grevelingen, het huidige
Noordfranse Gravelines. De
Engelsen beschikten toen over
Door Rinze Brandsma
DAM-„Vijftien ja
lang ben ik met
auto naar en van mij
werk gereden. No<
gedwongen, omdat 1.
met het oncomfort
bele openbaar verve
nóg langer duurde.
Alphenaar Blom, manager
een firma in handelsinforr
tie, leunt behaaglijk achl
over in de gedistinge
grijze zetel van de chi
Shuttle-bus. Hij heeft
proefabonnement genor
op de lijn Alphen aan
Rijn-Amsterdam/Zuidooi
de allereerste volwaar!
route van een experimer
nieuwe vorm van opentj
vervoer.
Van onze verslaggever
Zeeslag tussen de Engelse
en de Spaanse vloot in 1588.
Olieverfschilderij, Engelse
school, 16de eeuw.
50 schepen meer dan de Span
jaarden. Zij verdreven hun vij
and, die op de vlucht sloeg en
noodgedwongen een poging on
dernam om via Schotland en
Ierland terug te keren naar zijn
eigen land. Ter hoogte van de
Ierse kust kregen de Spanjaar
den die septembermaand af te
rekenen met een vreselijke or
kaan. Verscheidene Spaanse
oorlogsschepen verdwenen in
de woeste golven.
De Engelsen maakten van de
hele Armada maar twee vaar
tuigen buit. Een ervan was het
slachtoffer geweest van een
dubbele botsing, terwijl het an
dere zware averij had opgelo
pen ten gevolge van een explo
sie. Eén Spaanse oorlogsbodem
werd door de Engelsen naar de
kelder gestuurd.
Geen enkel Engels schip ging
verloren, maar de Engelsen be
treurden wel het verlies van de
helft van hun 16.000 manschap
pen. De Spaanse verloren naar
schatting 13.000 man, van wie
de meesten omkwamen ten ge
volge van ziekten, afslachting
en gebrek aan verzorging van
hun kwetsuren.
Al deze 400 jaar oude oor
logsfeiten worden bijzonder
boeiend toegelicht op de Arma
da-tentoonstelling in Londen,
de grootste speciale expositie in
het 50-jarige bestaan van het
Maritieme Museum van
Greenwich. Bij de ingang van
de tentoonstellingszalen maken
de bezoekers kennis met een
prachtig Vlaams kanon van 5
ton dat in 1556 werd gegoten
door Remigy de Halut, kanon-
nenfabrikant van het Spaanse
hof.
De Spanjaarden waren van
plan dit indrukwekkende wa
pen te gebruiken bij hun even
tuele beleg van Londen. Het
kanon bevond zich aan boord
van het Armadaschip Trinidad
Valencera dat zonk ter hoogte
van de Ierse kust en daar door
duikers werd ontdekt. De
fraaie bronzen loop die rust op
een moderne nabootsing van
het oorspronkelijke affuit is nu
eigendom van het oudheidkun
dige museum in het Noordierse
Belfast.
Ook verschillende buitenlandse
musea hebben voorwerpen ge
leend. Het Haagse Mauritshuis
heeft een portret van Willem
van Oranje, vermoedelijk ge
schilderd door Adriaen Tho-
masz, naar Greenwich ge
stuurd. Het gemeentebestuur
van Arnemuiden leende een
portret van Maurits van Nas
sau, van de hand van Daniel
van den Queborne. Uit het ste
delijke museum De Lakenhal
van Leiden is op de Armada
tentoonstelling onder meer een
groot wijnglas te zien, daterend
uit 1626. Het is fraai versierd
met gravures waarop de zee
slag van Grevelingen wordt
gekoppeld aan een andere
grote protestantse overwin
ning: het ontzet van Leiden in
Philips II van Spanje (1527-1598).
Naar Rotterdam, ns
Den Haag en nu nsl
Amsterdam-Zuidoost,
files werden met het j£
erger. Nu is het vt
schrikkelijk, 's Ochter
in de file, 's avonds we
Dag in dag uit. Kots-
kotsmisselijk werd ik
van. Het stond me st
meer tegen."
De Shuttle-bus: een
xueuze snelle 'business
die je zonder stoppen re
streeks van huis naar wei
en 's middags retour - vcj
die de files gewiekst ont'
en die de verstokte autom|
list vanachter zijn stuur i
daan wil trekken. Niet
de stresserige ellende vafl
file, relaxed en op tijd
werk, krantje en koffie
het grijpen, eigen comfo
bele stoel en nog voor eer
delijke prijs ook. Boven
doen die Shuttle-bussen
les een stukje krimpen.
Voorlopig rijden
Shuttle-bussen alleen ncj
de Randstad. Het
van verkeer heeft toes!
ming en subsidie geg
voor een paar lijntjes op
sterdam-Zuidoost, een
werkgebied aan de stad
waar nu 18.000 arbeidsp
sen zitten en dat exp|
blijft groeien. De lijn
naar Alphen is de eerst
rieuze, omdat voor een
plande Shuttle-lijn vl
Almere nog onvoldoend^
langstelling was.
Het experiment krijgt
drie jaar de kans, met l
die om zo in de Randst
files te verkleinen. Maai
doet het systeem en klin
de klanten gretig in de cl
donkergrijze 'taxi-bus',
volgen in de toekomst oo
dere gebieden met dikke
men forenzenverkeer,
De catalogus van de Ar
mada-tentoonstelling wijst in
dit verband op het feit dat de
oorlog tussen de Nederlandse
Verenigde Provincies en
Spanje herbegon in 1621. Vloot
voogd Piet Hein, die ten tijde
van de Armada nog maar 10
jaar oud was, veroverde pas in
1628 de Spaanse Zilvervloot.
Engeland en Spanje beëindig
den hun vijandelijkheden die
bijna 20 jaar hadden geduurd,
in 1604.
Op de Armada-expositie in
Londen zijn ook vele gouden
juwelen en versiersels tentoon
gesteld, afkomstig uit een
Spaans wrak dat werd ontdekt
ter hoogte van de Ierse kust.
Het heeft bijna 1 miljoen
pond gekost om deze expositie
op touw te kunnen zetten. Ze
blijft tot 4 september 1988 ge
opend, alle weekdagen van 10
tot 6 uur en 's zondags van 2 tot
6 uur.
Voor de duur van deze
tentoonstelling rijdt vanuit de
Londense binnenstad (Regent
Street en Haymarket) geregeld
een speciale expressebus (lijn
400) rechtstreeks naar het Na
tionale Maritieme Museum in
Greenwich.
Op de Armada-tentoon
stelling staat een fraaie ma
quette van een Spaans schip.
Het vaartuig is weergegeven
op een kwart van zijn oor
spronkelijke grootte. Bijpas
sende geluiden verhogen de
overweldigende indruk.
Sir Francis Drake (circa 1540-1596), kaderkapitein en vice
admiraal tijdens de Armada. Olieverfschilderij van Marais
Gheeraerts de Jonge (Nationaal Museum, Greenwich).
1574.
