Zestien, en een roman 'Zeepbellen zoals nooit eerder werden bij eengeblazen' Nieuw dagboek Toon Hermans Historica: "Willeml Mengelberg wilde enkel dirigeren' W eerkundecur sui van Vroege Vogels als boek 'LE COEUR EN POCHE' VAN CHRISTINE AVENTIN BINNENKORT IN HET NEDERLANDS Culturen in Contact Monsieur le p) Jir DE STEM BOEKENGIDS ZATERDAG 7 ME11988 G2 BRUSSEL/ KEMEXHE - „Het spannende van schrijven vind ik dat je ermee kunt ontsnappen aan je eigen omgeving; dat je andere werelden kunt ontdekken, an dere mensen ontmoe ten." Structuur Zoektocht Fantasie Ideale familie 'YERZAMELDE GEDICHTEN' VAN PÉ HAWINKELS Uitleg Monologen Gevreesd Vertaler )ESTEM GIDS 3 Z Zorgen De Schooltas )uske en Wiske: „L fHambone- honden 5 how Door Frans Boogaard Een schaterlach: „Boven dien lieg ik graag, en een roman schrijven is de enige manier om dat te doen zon der dat iemand je dat kan verwijten." Christine Aventin - spijker broek, overhemdje, stropdas - zit ontspannen op haar bed. Met haar broer en ouders woont ze in Kemexhe, een ge huchtje tien kilometer boven Luik, waar de vlot-babbelende Waalse nu zeker de bekendste inwoner is. Een paar weken geleden maakte ze, op haar zestiende, haar debuut als romanschrijf ster. Inmiddels, zo meldde vo rige week Le Soir, is 'Le coeur en poche' (oplage: 63.000 exem plaren) in franstalig België het best-verkochte boek; in Frank rijk het op vijf na best-ver kochte. Er zijn schrijvers die een minder flitsende start maken. Christine: „Ik ben al op mijn twaalfde met schrijven begon nen. Met mijn roman op mijn veertiende. Daar heb ik dus twee jaar over gedaan. Eerst was hij driehonderd kantjes, die heb ik in één ruk zó uitge typt. Maar daarna vond ik toch dat ik er wat structuur in moest brengen. Ik heb toen een indeling gemaakt, en alles wat overbodig was, wat niet écht met het verhaal te maken had, heb ik weggehaald. Toen wa ren er nog 170 kantjes tekst over, en dat is het uiteindelijke manuscript geworden: in het boek een goeie 240 pagina's." Aan die 240 pagina's, 'in één ruk zó uitgetypt', hebben in middels literatuurcritici van gerenommeerde bladen als Le Monde en Le Figaro lovende beschouwingen gewijd. Haar Franse uitgever onder- Kort geleden mocht zij de twintigste boekenbeurs van Brussel openen. Radio en tv staan in de rij voor interviews, en de plakboeken waarin haar vader knipsels verzamelt, worden met de dag dikker. Haar eerste roman is een kassucces, maar Christine Aventin (16) blijft er gewoon onder: „Het is heel gek dat nu leraren mij om een handtekening komen vragen." handelt zich blauw over de vertalingen (die in het Neder lands komt binnenkort; over een Finse, Hongaarse, Japanse en Italiaanse versie wordt nog gepraat) en Christine zelf kan de fanmail niet meer aan: „Jong en oud, iedereen schrijft. Ik ben van plan op alle brieven te antwoorden, maar mijn huiswerk gaat voor." In haar roman heeft Christine, zelf een spontane lachebek die geen minuut haar mond kan houden, als hoofdpersoon Ale xandra genomen, een leeftijd genootje, dat mét haar moeder in de rosse buurt van Parijs woont. Véronique, Alexandra's moeder, wordt na een paar hoofdstukken vermoord, en Alexandra zelf, die door de kinderrechter aan een haar on bekende opa en tante wordt toegewezen, begint een ver twijfelde zoektocht naar haar vader, die ze nooit heeft gezien. Hem vindt ze uiteindelijk in een Parijse gevangenis, waar hij een straf wegens moord op een politie-agent uitzit. Het verhaaltje lijkt dun, maar taalgrapjes ('Waar zou ik vannacht eens van gaan dro men? Even in mijn droom-o- theek kijken') en de mix van een vaak nog kinderlijke bele vingswereld met verrassend volwassen dialogen, zorgen voor voldoende aankleding. Bovendien zit er van de eerste tot en met de laatste bladzijde een ongekende vaart in het boek, dankzij de buitengewoon directe stijl: korte zinnen, geen woord teveel, flitsende gedach- tensprongetjes. Op haar jonge-meisjes-slaap- kamer vol foto's en posters legt Christine, blij met alle plotse belangstelling, enthousiast uit hoe ze op Parijs en het Parijse hoerenmilieu is gekomen als decor voor haar debuutroman. Niet alleen het wereldje van de prostitutie was haar immers volslagen onbekend, ook in Pa rijs was ze - vóór haar boek werd gepubliceerd - nooit ge weest. Christine: „Wéér je een ver haal laat spelen, heeft volgens mij geen enkel belang. Het had ook Hongkong of willekeurig welke andere stad kunnen zijn. Maar Parijs leek me leuk om dat iedereen die stad kent. Be halve ik dan, tot voor kort. Maar ik had een kaart van de stad met een stratenplan, en de rest heb ik opgezocht in de en cyclopedie. Het hoerenmilieu heb ik heel bewust gekozen. Aan de ene kant omdat het me fascineert; aan de andere kant omdat er zo ongelooflijk veel in gebeurt, ook dingen die je normaal voor onmogelijk houdt. Ik kon daar door mijn fantasie de vrije loop laten, zonder dat het verhaal ongeloofwaardig werd." Inspiratiebronnen voor Christine waren de film 'Chris- tiane F.', over een Westduits héroïnehoerije, een paar boe ken en tv-programma's en een handvol brochures van Info- Jeune, een Waalse jongerenor ganisatie. Een schaterlach op de vraag of haar vader haar veel heeft verteld: Hij is daar vast nooit geweest - le pauvre!" En dan, serieuzer: „Sommige kranten hebben geschreven dat ik te jong was voor dit boek, dat ik had moeten wachten. Anderen vonden weer van niet. Daar kan ik dus niet zoveel mee. Belangrijk is dat ik weet dat het verhaal geloofwaardig is. Ik heb net een brief gekre gen van een jongen van een jaar of dertig. Hij schreef dat zijn zusje hetzelfde had meege maakt als Alexandra in mijn boek." Christine zegt in haar romanfi guur veel van zichzelf te her- Christine Aventin: „Het spannende van schrijven vind ik dat je ermee kunt ontsnappen aan je eigen omgeving; datje andere werelden kunt ontdekken, andere mensen ontmoeten." FOTODANN kennen, maar de ouders van Alexandra lijken in niets op die van haar: „Ik heb een ideale familie, maar Véronique is vooral een ideale moeder voor een roman. Alleen moest ze al heel vroeg dood, want anders was het een boek geworden over een dochter van een pros tituee, zoals er al zoveel zijn. Bovendien had ik door haar dood de kans allerlei andere fi guren in te voeren: de opa en tante van Alexandra, de vrouw en de mannen met wie ze mee lift als ze haar opa en tante laat zitten en terug naar Parijs gaat, en de vriendin van haar moeder, die haar uiteindelijk op het spoor van haar vader zet." De intense liefde voor die on bekende vader verklaart ze heel makkelijk: „Véronique had nooit tijd voor Alexandra. Iedere keer dat ze behoefte aan affectie had, dacht ze dus aan haar vader. En daardoor vloei den die twee ineen." Op school, vertelt Christine, is door haar verrassende ro mandebuut maar weinig ver anderd. Haar vrienden en vriendinnen zijn al gewend aan de roem die zij oogst. Vreemd is alleen nog dat leraren nu haar om een handtekening vragen. „Mijn lerares Frans was in de zevende hemel. En ook de di recteur was heel blij. Ik ben bij hem geweest, en nu aanstaande vrijdag krijg ik een dag vrij. Dan moet ik naar Parijs voor Door Mathieu Kothuis MET de boekenreeks 'Utrechtse bijdragen tot de mediëvistiek', (inmiddels een achttal deeltjes), heeft de Letterenfaculteit van de Rijksuniversiteit Utrecht getracht een graantje mee te pikken van de publieke belangstelling voor alles wat allang en ver achter ons ligt. De stroom publicaties over his torische onderwerpen, zeker ook op het terrein van de me diëvistiek (de Middeleeuwen), lijkt nog steeds niet te stuiten. De eerste deeltjes uit de reeks ('Hoofse cultuur' en 'andere structuren en heiligen') zullen misschien niet veel lezers trek ken; de deeltjes 'Middeleeu wers en vrouwen', 'gewone mensen in de Middeleeuwen' en 'Culturen in Contact' zullen dat wellicht wel. 'Culturen in Contact' behan delt de meest wezenlijke con flicten in de Middeleeuwen tussen het christendom met de andere godstdiensten en cultu ren in Europa. In Noord- Europa ging het vooral tussen het christendom en de heidense cultuur, in Spanje tussen het christendom en de islam. Ove rigens moet dan niet alleen ge dacht worden aan tegenstellin gen op religieus terrein, maar ook aan de consequenties voor de rechtspraak, de literatuur, muziek, architectuur en weten schap. Botsingen van culturen, op vele plaatsen in Europa, kwa men in verschillende hevigheid voor. In Spanje waar christe nen, joden en moslims al eeu wen samenleefden, werkte die botsing bijvoorbeeld heel an ders uit dan in Ierland waar een confrontatie ontstond tus sen het oude Keltische erfgoed en de nieuwe christelijke ideeën. Interessant is in ieder geval te zien hoe culturen soms vrij gemakkelijk integreren terwijl in andere gevallen hef tige botsingen ontstaan voor dat een voor beide culturen aanvaardbare middenweg kan worden gevonden. 'Culturen in Contact'. Citg. HES, prijs 37,50 Door Harry Janssen 'Overdadig' en 'overvloe dig'. 'Woordenstroom' en 'beeldenrijkdom'. Dat zijn termen die in de benade ring van de kritiek vrijwel algemeen voorkomen als het gaat om de poëzie van de jong gestorven Pé Ha- winkels (1942-1977). Die poëzie is nu, elf jaar na zijn dood, bijeengebracht in de 'Verzamelde gedichten', een kloek boek dat morgen officieel gepresenteerd zal worden tijdens een uitbun dige Hawinkels-manifestatie in 042 in Nijmegen. Hawinkels ontleende niet zijn grootste bekendheid of betekenis aan zijn poëzie. De samenstellers van de 'Verza melde gedichten' wijzen daar terecht op in hun inleiding: „Het lijdt geen twijfel dat Pé Hawinkels niet bij de grote denkers van deze eeuw ge schaard behoeft te worden. Daarvan getuigt eveneens zijn poëzie. Wie er ook zijn bewondering over uitspreekt, tot een overduidelijke vast stelling van het verwoorde gedachtengoed komt men nooit. 'Verbale virtuositeit' lijkt de meest gekozen om schrijving voor de inhoud van zijn gedichten. Hij had iets te vertellen als het over concrete situaties ging, zoals de Nij meegse universitaire ge meenschap die hij in zijn co lumns onherstelbaar verbe terd heeft. Daarbij vergele ken zijn de verzen van Ha winkels ongelooflijke zeep bellen, van een rijkdom aan kleurschakeringen en van een grootsheid zoals ze nooit tevoren bijeen werden gebla- Het feit dat elf jaar na zijn dood de 'Verzamelde gedich ten' van Pé Hawinkels wor den uitgegeven vraagt om uitleg, om een verantwoor ding. De samenstellers van het zorgvuldig uitgegeven boek - Cees van der Pluijm, Anneke van der Putte, Paul Sars en Rob van de Schoor - geven die verklaring. Aan de ene kant gaat het om poëzie, die voor een hele generatie Nijmeegse intellectuelen wel Pé Hawinkels. degelijk betekenis heeft ge had en die in de loop der j aren onbereikbaar was geworden. Aan de andere kant kan moeilijk ontkend worden dat Hawinkels' poëzie met zijn barokke woordenvloed een heel apart geluid vertegen woordigt in de vaderlandse letteren van zijn tijd. Niet zelden werd hij geïnspireerd door kunstwerken uit de schilderkunst ('Bosch Bruegel') of muziek ('Het uiterlijk van de Rolling Sto nes' met daarin 'De Haydnge- dichten'). Hawinkels verwerkte die in drukken in soms overdadig aandoende volzinnen, in een overvloed aan woorden, ver rassend. en van een onge dwongen welsprekendheid getuigend. De verzen komen vaak op de lezer af als lange, vindingrijke monologen met een exuberante rijkdom aan beelden. Was het niet Hawin kels zelf, die in een interview met Ben Bos liet weten: „Ik maak grote, brede verzen; dat mag kennelijk niet; wij leven nog altijd in de zuinigheid van domineesland; je moet als dichter veel zeggen in weinig woorden. Ik houd niet van die flauwe kul. Bij mij moet poëzie cadans en door stroom hebben; poëzie is net een zee met golven, dan kijk je niet op een woord of twee; weg met de zuinigheid van de taal!" Hawinkels publiceerde veel van zijn gedichten, prozatek sten en kritieken in het voor malige Nijmeegs Universi- teits Blad. In dat blad, waar van hij een tijdlang rédactie- secretaris was, ontpopte hij zich ook als een gevreesd co lumnist. In zijn 'Ulcusjes' (zweertjes) legde hij genade loos de vinger op zere plekken in stedelijke en universitaire samenleving van het Nijme gen in het begin van de jaren zestig. In hun inleiding noteren de samenstellers van de 'Verza melde gedichten' in dit ver band een uitspraak van car toontekenaar Kees Willemen: „De mensen die voorheen met grote passen en met veel ruimte om zich heen door de straten liepen en ons bena derden in de trant van 'kom jij eens hier want jij hebt geen das om!', die mensen werden door Pé kapot ge schreven, onthoofd. Zijn in vloed in Nijmegen was zo groot als de invloed van G.K. van het Reve, zij het op ander terrein." In de laatste jaren van zijn le ven verwierf de literaire dui zendpoot Hawinkels zich een naam als vertaler. Naar de mening van velen werd hem ten onrechte de Nijhoff-ver taalprijs onthouden voor zijn bewerking van Thomas Manns 'De Toverberg'. Op dat moment - begin 1976 - had hij al meer dan vijftig boeken van auteurs van wereldfaam vertaald. De samenstellers van de vanaf morgen verkrijgbare 'Verzamelde gedichten' ver dienen een pluim voor de zorgvuldige manier waarop zij hun werk hebben gedaan. Hun inleiding getuigt van een afstandelijke benadering, een relativering die in de reacties op de plotselinge dood van Hawinkels node gemist werd. De verschillende onderdelen van het boek kregen een hel dere wegwijzer mee. Buiten de door Hawinkels als zelf standige bundels gepubli ceerde poëzie werden in de 'Verzamelde gedichten' zijn elders verschenen verspreide gedichten, zijn kerkelijke poëzie, vertaalde gedichten en songteksten opgenomen. Met de uitgave van de 'Ver zamelde gedichten' van Pé Hawinkels is geen daad ge steld die als een mijlpaal in de geschiedenis van de Neder landse letterkunde kan wor den aangemerkt. Maar wél staat vast dat een groot aan tal mensen een groot plezier is gedaan met het weer be reikbaar maken van deze toch heel bijzondere poëzie. Pé Hawinkels -'Verzamelde ge dichten'. Uitgeverij De Stiel, prijs f 45. Door Jos Stijfs „ER IS geen tweede ap paraat op deze wereld dat zo de leegte en de verwording van de men selijke cultuur weerspie gelt, als de TV. Ik noem het al jaren Kaslje On benul." Hoewel hij er „slechts mondjesmaat" aan toegeeft, doet Toon Hermans in het deze week verschenen boekje „Een mooie dag - dagboek" soms een uit spraak die harder over komt dan zijn (woordgrap jes, moppen en type-spel letjes. Meteen voegt hij er aan toe: „Ik ben bang dat ik met zulke radicale uitlatin gen de mensen kwets die mooi werk doen op de beeldbuis." De dagboek-notities zijn een vervolg op „Tussen mei en september" uit 1976 dat elf drukken haalde. Voor het eerst noemt hij nu na men. De aantekeningen - schrijft Hermans - zijn niet „verzonnen, heel iets anders dan v e r r eg e - nen." Behalve Rietje, kin deren en kleinkinderen draven veel mensen op: zo als Tony Bennett, Pim Ja cobs, Bert Haanstra, Pierre Kartner, Leo Hom, een uit gever, een tennisster, een cardioloog, een geriater. De bezochte én genoemde res taurants zullen over Toon Hermans in hun nopjes zijn. Interviews met foto's waarop hij „de oudste man ter wereld" lijkt, maken Hermans niet vrolijk. Ook Toon Hermans: meer afstand van de grollig- heid. - foto anp slaapt hij niet meer zo best De zonen, Maurice en Gaby, hebben het nog altijd niet I gemaakt: „Schuilen onder het applaus van vader moeder verzwakt het ini-1 tiatief, en de zelfwaarde", verzucht de theaterman, I Hij neemt meer afstand van de grolligheid, over stelpt de lezer niet meer met grappen. Depressies heten „sombere influiste ringen". Toon Hermans neemt de tijd voor een Goede Vrijdag-ritueel waarover hij met grote vroomheid vertelt. Het dagboek is een ver-1 gaarbak van huiselijkhe-1 den, met veel ernst en onge mak. De pret en levenslust I zijn er nog wel. De malle molen van de oudere ko-1 miek draait steeds langza mer. Toon Hermans - Een mooie dag - dagboek, Ultg. De Fon tein, Baarn. 260 blz. prijs f 19,90. tv-opnamen." Het leven van Christine wordt een tikkeltje intenser ge volgd, maar daar heeft de spontane Waalse geen moeite mee. Sommige interviewers wel. Zondag, op de boeken beurs, antwoordde ze volmon dig 'ja' op de vraag of ze zelf al eens verliefd was geweest. De interviewer, zichtbaar ver baasd: „Maar een maand gele den hebt u op de Franse tv op dezelfde vraag nog 'nee' ge zegd..." Christine, stralend: „Jawel, maar dat is alweer vier weken geleden." 'Le coeur en poche' door Christine Aventin; uitgeverij Mercure de France, ISBN 2-7152-1522-3. Prijs: 69 FF. Door Henk Egbers DE CIJFERS wijzen uit dat iedere zondagmorgen een miljoen luisteraars, al of niet in bed, luisteren naar het radioprgramma 'Vroege Vogels'. De olijke en ern stige praatjes van Ivo de Wijs en Letty Kosterman over al wat leeft, groeit en bloeit zijn sedert kort uitge breid met een cursus in 52 weken over 'Weerkunde in de Praktijk'. Dat is ook de titel van het fraai uitgege ven cursusboek, dat nu in de boekhandel ligt. Het weer is momenteel een po pulair artikel in de media ge worden. Het aantal min of meer deskundigen op dat ge bied is de laatste jaren in de publiciteit schrikbarend ge groeid. Dit cursusboek meldt een twintigtal medewerkers, waaronder Henk van Dorp en Erwin Krol, die in zo'n boek in ieder geval niet met hun han den in de knoei komen. De re dactie zegt geruststellend dat het niet in de bedoeling ligt om nu ook de luisteraars tot ama teur-voorspellers op te leiden. Het is een heel aangenaam boek voor allen die niet alleen geïnteresseerd zijn in 'Koud hè', maar ook iets willen weten hoe het weer op de seizoenen inwerkt, mens en dier parten speelt. Ook als je geen zin hebt om op zondagmorgen 52 weken lang via de radio, na het ANP- nieuws van acht uur, al een cursus te volgen kun je het boek prima gebruiken. AMSTERDAM (ANP) - Willem Mengelberg, tien tallen jaren de vaste diri gent van het Concertge bouworkest, streefde tijdens de oorlogsjaren „geen ander persoonlijk voordeel na dan dat hem de gelegenheid werd gegeven te dirigeren. Hij gaf toe aan een levens behoefte, waarvoor alles moest wijken". „Van de situatie, waarin Ne derland tijdens de Tweede We reldoorlog verkeerde, begreep hij niets", al hadden velen in zijn omgeving al jaren getracht hem duidelijk te maken, wat zich in werkelijkheid afspeel de. Met zinsneden als deze e digt het onlangs versi deel 1 van het boek 'Historie] kroniek van het Conff bouw en het Concertgebouw kest'. Historica drs. Pa® Micheels beschrijft in het la ste hoofdstuk van deze jut® muitgave uitgebreid de pro men rond Mengelberg. Mengelberg, de uit Duits®] afkomstige dirigent van™ Concertgebouworkest 1895, werd beschuldigd van® zi-sympathiën. Hij kreeg "*1 oorlog een dirigeerverbod ]T gelegd van enkele jaren. stierf in 1951 in Zwitser® enkele maanden voordat1 verbod zou zijn opgeheven. Tekening van Michel den Hamer IN De Schooltas zaten deze week versjes en stukjes van basisschool De Elsenhof in Wagenberg. Annelies van 't Westeinde en Femke Rethans maakten deze ballade van NEELTJE HET MAKREELTJE Neeltje het makreeltje had een pijntje in zijn buik. Zijn moeder en zijn vader za ten beiden in een fuik. Neeltje ging naar doctor Aal en die hielp hem van zijn kwaal. Maar de volgende dag alweer, deed opnieuw zijn buikje zeer. Dus ging hij nog eens naar meneer Aal... Daar uxis nu ook een zieke garnaal- De doctor kreeg steeds meer klanten met pijn, wat zou er toch aan de hand zijn De doctor kon hen niet hel pen, de ziekte kwam zelfs voor bij schelpen Neeltje dacht: „Wat is dat nou Ik ga naar professor Kabel jauw." De professor ging het onder zoeken Het is ingedeeld in (maanden) maal vier hoe stukken, telkens voorafgej door een algemene wing over het maandtl Het is een seizoen geboni boek. Voor mei staan de i ken, juni de zon, augustus^ neeslag, december de snee februari de vorst etcetera. I vendien worden de onden pen vaak toegespeeld naartjj perende streken in Nederla» Zeeland wordt in februari ij dus ingeleid: „Het zeem kustgebied heeft met de W deneilanden gemeen dat heil een groot deel van het jif vaak heel redelijk weer i elders in het land niemand rj een droge draad aan het heeft". West-Brabant komt| het boek niet afzonderlijks de orde. Wel is dat uitere terug te vinden op de I die een overzicht geven vanM paalde weersgesteldheden üf boek staat ook vol met f kleurfoto's. Voor iedere maand een opdracht gegeven, dies wat naief lijken. Zo wordtj(| juli aan de was gezet; nare aan het meten van de dra van was in droogautomaatij tuur. Het boek is popul maar niet infantiel. Het is f te lezen en interessant ore] bekijken. Je zou bijna de» ker op acht uur zetten zonfl morgen. Koop eerst het i handboek en neem dan datlj sluit maar. Vara vroege vogels: Weerkuflk] de praktijk, ultg. Zomer h ning, prijs J 39.90. In Frankrijk wordt morgen ee dat doen ze daar in twee rond daar dedeti verschillende men: partij van Le Pen is net zo rech van Janmaat, waar je gelukkig Le Pen kreeg zóveel stemmen luk schrokken. Zijn partij wil werknemers het land uitgaan, d ciale uitkeringen stoppen. Toen hield stonden er rijen kindere enge partij. Vooral in de buurt r Pen gestemd. Daar wonen ve Noord-Afrika die vroeger bij F enorme werkloosheid. Vroeger werd in datzelfde g( gestemd; ze vallen daar dus van Dat betekent dat die mensen h ring. In de tweede ronde doen altij zijn deze keer Mitterand (links) rechts). De minister van binner zijn partij, dat is die van Chin van Le Pen. Daar zijn veel m willen niets met Le Pen te make Le Pen heeft gevraagd of nie men; maar of zijn aanhangers gen dus spannend in Frankrijk. Memxhlif [r storten weerhuiien inj ffktnije mti boeren I {'ws vossen, eerst sponden onder pum rondeon holen

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1988 | | pagina 34