even..L
UITBLAZEN
CDA studeert op 'echte' overheidstaken
Affaire Barschel grotendeels vergeten
Zevende pausbezoek heeft een nieuwe sociale boodschap!
HOOGLERi
d
Meneer
Berkhout
TWAALFDAAGSE RONDREIS PAUS DOOR VIER LATIJNSAMERIKAANSE LANDEN
DE STEM COM
'Minimale overh
DE STEM ACHTERGROND ZATERDAG 7 ME11988
DE STEM BINNENLAN
-DESTEM-
DISCUSSIENOTA STELT VERVIERVOUDIGING KINDERBIJSLAG VOOR
SPANNING TERUG IN VERKIEZINGSSTRIJD SCHLESWIG- HOLSTEIN
den HAAG (ANP) - De ui
tingwetgeving kan aanzie
voudigd door gebruik te
werkte opgaven, waarbij
vens automatisch, via com
den aangeleverd.
China: directe
lijnvlucht
naar Nederland
1
WIM KOCK
BIJ DE bank wist men
veel van eikaars pri-
vé-omstandigheden.
Zo werd bijvoorbeeld me
neer Vertind, chef van de
wisselafdeling, getrouwd
en vader van twee al
schoolgaande kinderen,
door iedereen uitbundig
gefeüciteerd toen hij, na een
blij gesprek met meneer Berk
hout, de magische salarisdrem
pel van drieduizend gulden per
jaar bleek te hebben overschre
den. Meneer Verlind kon het
goed gebruiken wist men en
misschien, zo opperde meneer
Snouck vriendelijk, zou zijn vu
rige, al jaren gekoesterde wens
sneller in vervulling kunnen
gaan: een grotere sterrekijker
onder het dakraam thuis.
De meest besproken privé-
zaak was de al eerder aange
haalde strijd die meneer Sanger
had gevoerd met de 'roomse
kerk' en die in de verhalen er
over van meneer Snouck soms
heroïsche proporties aannam.
Meneer Sanger had zelf zijn
collega's de brieven getoond,
die hij naar allerlei instanties
had geschreven, in het Frans of
Latijn, al naar verlangd werd.
Het was meneer Sanger overko
men dat zijn jonge bruid hem
had verlaten, de eerste nacht de
beste na het huwelijk. Meneer
Sanger had op het standpunt
gestaan dat hij zijn huwelijk
niet had geconsumeerd en dat
het derhalve ook door de kerk
ontbonden diende te worden.
Ik kan me niet meer herinneren
hoeveel jaren meneer Sanger
heeft moeten procederen. De
affaire was voor de oorlog be
gonnen en de ontknoping had
plaatsgehad, niet lang voor ik
m 1956 bij de bank kwam.
Meneer Snouck legde me
gewillig en vertrouwelijk fluis
terend uit dat de kerk natuur
lijk niet voetstoots had aange
nomen dat er van consumptie
van het huwelijk geen sprake
was geweest. Pastoor, bisschop
en kardinaal, om nog maar te
zwijgen van de paus zelf, had
den waarschijnlijk ook de mo
gelijkheid overwogen dat de
bruid pas was weggelopen toen
meneer Sanger was begonnen
met de consumptie of zelfs er
na. Meneer Snouck keek me
veelbetekenend aan. Het was
duidelijk dat, ware hij bisschop
geweest, hij met deze mogelijk
heid degelijk rekening zou heb
ben gehouden. Maar, zei hij er
direct overheen op een toon
van diepe bewondering: me
neer Sanger had de hele reeks
processen persoonlijk gevoerd,
(ie Franse en Latijnse brieven
zelf geschreven, slechts geadvi
seerd door een gewijde kennis.
Ja, die roomse kerk ging
niet over één nacht ijs. Geluk
kig had meneer Sanger al die
jaren van strijd steun en toewij
ding genoten van een huis
houdster. Met haar was hij ge
huwd zodra het eerste kerkelijk
huwelijk eindelijk ontbonden
was. Als het aan meneer
Snouck lag zouden ze nog lang
en gelukkig leven. Ik moest me
bovendien niet vergissen in de
'huishoudster'. De nieuwe me-
vrouw Sanger was echt wel een
dame, in elk geval een vrouw
van meneer Sangers stand.
1
Het kantoortje van Laura,
de telefoniste, lag een halve
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIMIIIIIIIIIllllllllllilllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllIll
verdieping hoger. Je kwam er
langs als je naar de garderobe
en de toiletten ging. Laura was
een gulhartige Rotterdamse die
verkering had met een zeeman,
die ze zelden zag. Ze had echter
ook een oom met een Merce
des. Met oom bezocht ze elke
thuiswedstrijd van Feyenoord.
Bij Laura kon het er vrolijk toe
gaan. Als de rode nozem, de
correspondent - die al gauw
mijn mederedacteur van het
personeelsblad was geworden
en vervolgartikelen schreef over
de woestijn - en ikzelf er waren
en ook Irma nog kwam binnen
lopen, werd er soms zo hard ge
lachen dat het vooraan bene
den te horen was. Ik wist dat de
kans dan groot was dat meneer
Snouck even langs het verderop
staande bureau van meneer
Berkhout zou drentelen om
kwasie-terloops iets te zeggen
over de vrolijke geneugten van
het jong zijn. Ik had hem dat
dikwijls genoeg zien doen.
Meneer Berkhout was er
echter de man niet naar om bij
Laura binnen te stormen en de
bijeenkomst op te breken. Me
neer Berkhout ging gewoon
kalmpjes naar de wc. Als hij
dan langs Lauras kantoortje
kwam, wierp hij een neutrale
blik door de glazen deur naar
binnen. Desnoods passeerde hij
op die manier vier keer de deur,
maar het signaal werd uiteinde
lijk altijd begrepen.
Ik schreef al dat meneer
Berkhout een aardige man was.
Dat is te weinig gezegd. Hij was
voor ons jongeren een ware
mentor. Hij bleef ervan over-
uigd dat ik geen zitvlees had en
toen ik na een paar jaar avond
studie voor de keuze stond me
verder te specialiseren in bank
zaken of een meer algemene
economische studierichting in
te slaan, adviseerde hij me met
klem dat laatste te doen. Goed
twee jaar later zat ik bij de
krant.
Meneer Berkhout was meer
dan personeelschef. Hij was
chef de bureau, de plaatsbekle
der 'beneden' van de directeur,
die eenzaam in zijn mausoleum
op de eerste verdieping zat. Als
chef zou je hem misschien een
zacht ei kunnen noemen, maar
iedereen erkende als vanzelf
sprekend zijn gezag. Meneer
Snouck is de enige die ik in vier
jaar met stemverheffing tegen
meneer Berkhout heb horen
spreken. Meneer Van Est niet,
de correspondent niet en zelfs
de roodgekuifde nozem niet.
Alleen meneer Snouck en het
hoorde bij het karakter van me
neer Berkhout dat hij ten on
rechte het onderspit leek te del
ven, althans dat hij meneer
Snouck het laatste woord liet.
(Slot volgt).
Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v.
Directie: drs. J.H.M. Brader.
Hoofdredactie: H. Coumans-hoofdredacteur.
A. Theunissen en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren.
Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
076-236911 Telex 54176 Telefax 076-236405.
Centrale redactie Breda:
Nieuwsdienst 076-236452.
Sportredactie 076-236236.
Telefax redactie 076-236309.
Rayonkantoren:
Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850.
Postadres: Postbus 65, 4600 AB Bergen op Zoom.
Breda, Nw. Ginnekenstr. 41236326.
Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda.
Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550.
Postadres: Postbus 363, 4870 AJ Etten-Leur.
Goes, Klokstraat 101100-28030.
Postadres: Postbus 13,4460 AA Goes.
Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751
Postadres: Postbus 62, 4560 AB Hulst.
Oosterhout, Arendstraat 14, 01620-54957.
Postadres: Postbus 4023, 4900 CA Oosterhout.
Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150.
Postadres: Postbus 35, 4700 AA Roosendaal.
Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920.
Postadres: Postbus 145, 4530 AC Terneuzen
Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910.
Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen.
Openingstijden:
Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur;
overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur
Abonnementsprijzen bij vooruitbetaling te voldoen:
24,90 per maand; J 71,85 per kwartaal of 279,15 per jaar.
Bij automatische betaling geldt een korting van resp. 1,- per maand,
f 1.90 per kwartaal, 7,60 per jaar. Prijzen: inclusief 6% B.T.W.
Voor posttoezending geldt een toeslag. Losse nummers: ma. t/m zat. j 1,25.
Service-afdeling abonnementen: 076-236472, ma. t/m vrijd. 8.30-17.00 uur.
Heeft u de krant niet ontvangen Onze excuses.
Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor.
Lezersservice:
Centrale reclame-afdeling 076-236911
Fotoservice 076-236573.
Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur):
Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882.
Grote advertenties uitsluitend 076-236881
Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442.
(Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur en
zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911
Bankrelaties:
Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447.
NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738.
Door Jan Greyn
DE TOP van het Christen
Democratisch Appèl en
zijn achterban zijn het niet
eens over de toekomstige
taken van de overheid. De
leden in het land willen
drastisch te werk gaan bij
het verminderen van de
bemoeienis van het Rijk
met tal van kwesties. De
leiding van het CDA is een
stuk voorzichtiger.
Dat blijkt uit de tussentijdse
rapportage over de discussie
nota die moet uitmonden in
wat het CDA vindt van een
'verantwoordelijke samenle
ving'. De CDA-afdelingen in
den lande bogen zich het afge
lopen jaar over de standpun
ten van de CDA-top - en ze
kerfden enkele littekens in
het werkstuk.
In die discussienota (eerst
'Zorgsame Samenleving' ge
heten) over het Nederland
van na 1990 stond aanvanke
lijk dat er nagedacht zou
moeten worden over een af
nemende rol van Rijk en
overheid en een toenemende
taak voor de burger zelf. Dat
nadenken is wat de CDA-top
betreft iets te ver doorschoten
en nu moet het wetenschap
pelijk instituut van het CDA
dat dunnetjes overdoen. Dat
instituut moet uitsluitsel ge
ven op een punt waar leiding
en achterban elkaar niet echt
kunnen vinden.
De 'verantwoordelijke sa
menleving' van het CDA is
een poging de overheid te
schonen. Het dor ambtelijk-
administratief hout moet
worden gekapt en tegelijker
tijd moet de burger meer gaan
beseffen dat zij het is waar al
les om draait. Wat de burger
zelf kan (betalen), moet hij
vooral zelf doen. En dat
brengt uiteindelijke tevens de
kosten van de overheid - de
collectieve lasten - omlaag,
wat vervolgens weer lastige
bezuinigingsrondes in de toe
komst kan voorkomen.
De hogere CDA-bestuur-
ders hadden het zo mooi uit
gedacht. De overheid een
beetje terug, de burger wat
meer naar voren. Maar de le
den in het land willen verder:
de overheid zou op het vlak
van de sociale zekerheid al
leen moeten functioneren als
vangnet voor de minima, niet
voor iedereen die even niet in
staat is voor zichzelf te zor
gen. Aldus ongeveer de filoso-
fie-aan-de-basis.
In politieke termen is dat
een stapje naar rechts, rich
ting WD, al vindt partijvoor
zitter Van Velzen dat hele
maal niet. Van Velzen stapte
snel over de opmerking heen
dat een terugtredende over
heid in veel gevallen betekent
dat de burger zelf recht
streeks opdraait voor be
paalde verzekeringen; de
overheid geeft het geld dan
niet meer namens de burger
uit, de burger dokt zelf.
De partijvoorzitter bleef
halstarrig, hij constateert
zelfs nauwelijks een verschil
O. Ruding, minister van
Financiën en lid van het
CDA.
- FOTO DE STEM/ J0HAN VAN GURP
tussen de leiding en de gelei
den over de vraag hoeveel
overheid er moet blijven.
Maar de CDA-leden in negen
tien regio's en in vijfhonderd
afdelingen lijken zich meer
meester te hebben gemaakt
van de discussie dan de top
lief is.
Ondanks het gebrek aan
eensgezindheid over de mate
van aanpak - en dus afslan
king - van de overheid zijn
top en basis van het CDA het
wel roerend eens over één be-
langrijke taak van de over
heid: het verstrekken van
kinderbijslag en tegemoetko-
W. v. Velzen, partijvoor
zitter van het CDA.
- FOTO ANP.
mingen voor kinderopvang.
Dat hoeft vanuit de historie
van de christen-democraten
niet te verbazen, maar wel de
kracht waarmee het pleidooi
ditmaal wordt gevoerd.
CDA-voorzitter Van Velzen
moet zelf een beetje zijn ge
schrokken van de aandacht
die de pers direct na het pu
bliceren van de tussentijdse
raportage over de 'verant
woordelijke samenleving'
wijdde aan het onderwerp
kindvriendelijkheid. Onder
dat motto staan in de nota de
maatregelen ter bescherming
van het kind opgesomd. „De
kinderbijslag moet een sub
stantiële bijdrage vormen in
de kosten van levensonder
houd van kinderen," staat er.
Maar wat betekent dat pre
cies? Moet de kinderbijslag
kostendekkend zijn? „Ja, zo
ongeveer wel," mompelde
Van Velzen die het ook niet
exact wist. Dus tweemaal het
huidige bedrag aan kinderbij
slag, probeerde een journalist
voorzichtig te vragen. „Ja,"
zei Van Velzen ferm, als van
de man die ergens van af wil
zijn. Maar meer nauwkeurige
becijferingen wezen later uit
dat voor een volledig kosten
dekkende kinderbijslag het
huidige bedrag zelfs vijfmaal
verhoogd zou moeten worden;
de tegenwoordige bedragen
zijn goed voor eenvijfde deel
van de kosten van levenson
derhoud.
Van Velzen was er niet ge
lukkig mee. Zijn voorzichtige
bevestiging dat het tweemaal
zou kunnen zijn, leverde al
rekensommen op met miljar
denbedragen extra. Maar in
bedragen wil hij zich niet
storten. Begrijpelijk, want als
hij dat wel had gedaan en als
hjj echt had gezegd wat het
plan betekent - namelijk ver
drie- of verviervoudiging van
de kinderbijslag, zoals ook het
bevriende christelijke vak
verbond al eerder riep - zou
dat een regelrechte oorlogs
verklaring aan minister Ru,
ding (ook CDA, Financiën,
.zijn geweest.
Want waar moet die me.
neer Ruding al strevend naai
een miniem financieringste.
kort ƒ20 miljard (het jaar.
lijkse bedrag na verviervoij.
diging van de kinderbijslag
vandaan halen?
Het is nog geen tijd voorre-
kensommeljes, onderbrak
Van Velzen menig vragen,
steller over de kosten. Dat re
kenen gebeurt pas bij de vast-
stelling van het verkiezings-
programma. Gelijk heeft-it
Maar in de meeste gezinnen,
dat beeld moet het CDA aan-
spreken - is pas de aanschaf
van een duur apparaat aan
orde als er enig zicht is op «n
goede betalingsregeling of eet
plotseling opduikende spaan
pot?
„Maar er staat nog zoveel
meer in de rapportage over
verantwoordelijke samenle-
ving," probeerde de CDA-
voorzitter nog eens. Ook dat
klopt. Maar weinig onderwer-
pen zij n zo keurig omschreven
en spreken zo aan.
Er bestaat een grote kaas
dat tegen de tijd dat het we
tenschappelijk instituut van
het CDA heeft uitgevlooid
welke rijkstaken er nog mo
gen zijn, een enkel belangrijk
CDA-lid (Ruding?) duidelijk
zal hebben gemaakt dat ver
hoging van de kinderbijslag
wel zou kunnen, maar dar,
wel voorzichtigjes er
kalmpjes. Want een verant
woordelijke samenleving let
ook op of de kas klopt.
Door Rink Drost
DE INWONERS van
Duitslands noordelijkste
deelstaat Schleswig-Hol-
stein kan het zondagavond
weinig schelen wie presi
dent van Frankrijk wordt.
Voor hen is veel belangrij
ker wie hun eigen minis
ter-president wordt: de
christendemocraat Heiko
Hoffmann of de sociaalde
mocraat Björn Engholm.
Voor de tweede keer bin
nen acht maanden is zon
dag in deze deelstaat het
woord aan de kiezers.
Nog maar enkele maanden
geleden hadden de kiezers
nauwelijks lust opnieuw naar
de stembus te tijgen. Voor
veruit de meesten was poli
tiek een besmet woord. Ver
wonderlijk was dat aller
minst. Te zeer zat de zoge
naamde Kieler affaire, ook
wel het Barschel-schandaal,
hun in de botten.
Inmiddels zijn de gemoede
ren wat gekalmeerd. De tijd
heeft de herinnering aan het
politieke schandaal - het
grootste dat de Bondsrepu
bliek ooit heeft beleefd - een
beetje doen verbleken.
Met zijn activiteiten, zijn
leugens en zijn zelfmoord had
Barschel de populariteit van
zijn partij in Schleswig-Hol-
stein naar een absoluut diep
tepunt gejaagd. Menige CDU-
stemmer had spijt als haar op
zijn hoofd zijn stem aan die
partij te hebben gegeven.
Nieuwe verkiezingen tussen
oktober en januari zouden de
SPD onder Björn Engholm
een zeer riante absolute meer
derheid hebben opgeleverd.
En dat in een sterk agrarische
deelstaat, waarin de CDU
sinds de oprichting in 1949, al
dan niet samen met de libera-
len, aan de macht was ge
weest.
Twee machtsblokken hou
den elkaar in de landdag
exact in de wurggreep en ma
ken zowel de vorming van een
meerderheidsregering als de
verkiezing van een nieuwe
ministerpresident onmogelijk.
Aan de ene kant staan de
christendemocraten en de li
berale FDP, aan de andere
kant de sociaaldemocraten en
de Deense SSW. Beide blok
ken bezetten 37 zetels. Na
vrante bijzonderheid: wan
neer niet enkele jaren geleden
Barschels voorganger Stel
tenberg had doorgedreven dat
het aantal landdagzetels werd
teruggebracht van 75 tot 74
(om te voorkomen dat de een
mansfractie van de SSW in
pat-situaties de doorslag kon
geven) had het blok CDU-
FDP een meerderheid van één
zetel gehad-
Hoe maak je schoon schip,
nadat de halve wereld ge
schrokken in de richting van
Schleswig-Holstein heeft ge
keken? Het blijkt in Kiel niet
mee te vallen. Enkele leidende
ambtenaren uit de directe
omgeving van Barschel zijn
overgeplaatst of vervroegd
met pensioen gestuurd. In de
staatskanselarij is verder al
les bij het oude gebleven. Me
nige trouwe medewerker van
Barschel, die niets zei of mee
loog toen hun baas notoir
stond te liegen, zit nog op zijn
post. Zelfs Barschels CDU-re-
gering zit, als gevolg van de
patsituatie in de landdag, nog
in het zadel, zij het demissio
nair en zij het onder leiding
van de vroegere minister van
Binnenlandse Zaken, dr. Hen-
ning Schwarz.
En hoe zit het in de partij?
Partijvoorzitter Steltenberg,
politiek verantwoordelijk
voor wat Barschel en leidende
partij figuren in hun cam
pagne hebben uitgevoerd,
heeft het volle vertrouwen
van het partijcongres gekre
gen en is nog steeds voorzit
ter. Toen de voorman van de
CDU-afvaardiging in de on
derzoekscommissie uit de
landdag, Trutz Graf Kerssen-'
broek, begon de wandaden
van zowel Barschel als zijn
partijgenoten bekend te ma
ken, liet de partij hem vallen.
Zo veel openheid was nu ook
weer niet gewenst. Hij werd
gewipt als voorman in de
commissie. Hij werd gewipt
als lijstkandidaat voor de
nieuwe landdag.
De gewiekste Henning
Schwarz, die pas na de dood
van Uwe Barschel uit diens
schaduw kon treden, was vol
gens het partijcongres onge
schikt om de kar van de CDU
voor de komende verkiezing
uit de sloot te trekken. Hij
kwam te dicht uit de omge
ving van Barschel, vonden de
afgevaardigden. De tegenstel
ling tot Barschel moest groter
zijn. Heiko Hoffmann werd de
nieuwe hoop van de partij.
Goed, helemaal nieuw was dit
gezicht niet, want Hoffmann
was minister van Justitie in
het kabinet-Barschel, maar
voor de partij was het ver
schil met de vorige lijsttrek
ker groot genoeg.
Inderdaad, de CDU had
buiten Heiko Hoffmann stel
lig geen grotere tegenstelling
tot de ij dele, dynamische,
slagvaardige en welbe
spraakte Uwe Barschel kun
nen vinden. IJdelheid is Hoff
mann vreemd. Hij lijkt eerder
in zijn kostuum te wonen dan
het te dragen. En ook de an
dere kwaliteiten van Barschel
zoekt men bij hem vergeefs.
Redevoeringen houden kan
hij niet. Doet hij ook niet. Op
de talloze verkiezingsavonden
die hij bezoekt voert hij ge
sprekken met de aanwezigen.
Hij blijft tegen de klippen op
vriendelijk, spreekt zacht,
schijnt voortdurend naar de
juiste woorden te zoeken.
Hoffmann windt er geen
doekjes om dat hij liever geen
lijsttrekker was geworden.
„Ik ben niet de persoon voor
felle polemiek", zegt hij. „Het
partijcongres heeft mij geko
zen, wetend van mijn per
soonlijkheid. Ik heb me niet
opgedrongen, maar ik aan
vaard na de keus van het con
gres de volle verantwoorde
lijkheid."
De nieuwe lijsttrekker
schat de kansen voor zijn par
tij om - samen met de FDP,
dat wel - aan het bewind te
blijven optimistisch in. Hem
is niet ontgaan dat de tijd vele
wonden heelt en dat het bloed
nu eenmaal kruipt waar het
niet gaan kan. „Onze kansen
nemen sterk toe" meent hij.
„In december en januari zat
onze partij nog diep in de kel
der. Nu zien we een sterk
groeiende belangstelling om
naar de stembus te gaan. Een
hoge opkomst is gunstig voor
ons, want Schleswig-Holstein
is niet een traditioneel SPD-
land. Zo lang deze deelstaat
als politieke eenheid bestaat,
heeft de CDU alleen gere
geerd of als de grootste partij
mee geregeerd."
Zo optimistisch als Hoff
mann, ziet diens beoogde
FDP-coalitiegenoot Wolf-
Dieter Zumpfort de nabije
toekomst niet. In zijn ogen is
Hoffmann een volstrekt onge
schikte lijsttrekker voor de
CDU. Hij zegt dat natuurlijk
tactischer, door op te merken
dat het nu toch wel hoog tijd
wordt dat Hoffmann gaat
vechten voor de overwinning
in plaats van voor een
plaatsje op de oppositieban-
ken. Zumpfort beweert bij
hoog en laag dat zijn partij
oprecht opnieuw een coalitie
met de CDU nastreeft. Maar
hij houdt nu wel een achter
deurtje open: wanneer met de
CDU geen meerderheid valt
te behalen, dan behoudt de
FDP zich het recht voor, met
de SPD in zee te gaan.
Had de FDP dat vorig jaar
in september of oktobber niet
kunnen doen, zodat de ko
mende verkiezing helemaal
niet nodig was geweest?
Zumpfort: „Nee. Voor die ver
kiezing hadden we de kiezers
keihard beloofd, dat we in
geen geval een coalitie zouden
aangaan met de SPD. Het zou
kiezersbedrog zijn geweest
wanneer we het dan toch had
den gedaan. Nu houden we de
mogelijkheid van samenwer
king met de SPD bij voorbaat
open. De kiezers kunnen daar
in hun stemgedrag nu ri
ning mee houden."
Volgens Zumpfort moet een
nieuwe patsituatie na zondag
wel degelijk tot de mogelijk
heden worden gerekend. Zijn
voorspelling: „Of de SPD den
dert door en haalt de absolute
meerderheid, öf er ontstaat
opnieuw een patsituatie, ft
kans op een meerderheid van
CDU en FDP acht ik nog
steeds klein."
SPD-lijsttrekker Björn
Engholm is dat laatste roe
rend eens met Zumpfort. Hj|
ruikt de overwinning, en dal
doet het boven verwachting
talrijk toestromende publiek
op de verkiezingsbijeenkom
sten ook. Aan de FDP heeft de
SPD geen boodschap. „Het
mooiste resultaat voor de
FDP zou een stemmenpercen
tage van 4,999 zijn", roept
Engholm onder luid applaus
van zijn toehoorders. „Net on
der de kiesdrempel van 5 pro
cent, dat is de beste kans voor
deze partij om zich te ver
nieuwen zoals ze zegt te wil
len."
Volgens Engholm is de FDP
op dit moment de minst ge
liefde partij in de deelstaat
„Eigen schuld. Bij de vorige
verkiezing kwamen ze, naja
ren absentie in de landdag
maar juist boven de kies
drempel van 5 procent uit. Ei
prompt meenden ze de andere
partijen van advies te moeto
dienen en eisten ze in de land
dag met vier zetels even vijl
topposities op. Ze hebben wei
nig geleerd uit het gebruik
van macht."
Engholms uitspraak over
net geen 5 procent voor 4
FDP is niet alleen maar een
vrome wens. De opiniepeilin
gen geven geen uitsluitsel
over de kansen voor de FDP;
de aanhang ligt net onder cl
net op 5 procent.
Paus Johannes Paulus
eerdere Zuidamerika reis.
tijdens een
- FOTOAFP.
VANDAAG begint paus Johannes Pau
lus II een nieuwe rondreis in vier La-
tij nsamerikaanse landen. In 46 toespra
ken zal de rooms-katholieke leider in
twaalf dagen een nieuwe sociale bood
schap uitdragen die de diepe sociaal-
economische en politieke problemen in
de regio aanroert.
De paus begint zijn zevende bezoek aan het
continent in Uruguay en gaat via Bolivia
naar Peru om op de terugweg Paraguay aan
te doen. In het laatste land, de oudste dicta
tuur van Latijns-Amerika, zal hij, evenals in
de drie jonge democratieën, afgevaardigden
ontmoeten van uiteenlopende sociale groe
pen, waaronder kerkelijke leiders, de jeugd
en intellectuelen. In Peru ontmoet de paus
vertegenwoordigers uit het zakenleven, in
Paraguay indianen, in Bolivia vakbondslei
ders, mijnwerkers en journalisten en ten
slotte in Uruguay boeren.
In Bolivia en Paraguay komt de rooms-
katholieke leider voor de eerste keer, in Peru
was hij al eerder. Uruguay deed hij vorig
jaar 19 uur aan na zijn bezoek aan Argenti
nië en Chili. De resultaten van deze reis zijn
het Vaticaan tegengevallen. De Chileense
bisschop Carlos Gonzalez weet waarom: de
pauselijke boodschap „is niet voldoende
doorgedrongen in de structuren van de sa
menleving, noch heeft zij de gang van zaken
beïnvloed". Dat moet dit keer anders. Vol
gens kerkelijke leiders in de vier landen zal
de paus nu proberen de gelóvigen beter van
zijn boodschap te doen doordringen. De
geestelijkheid in de landen moet ervoor zorg
dragen dat deze ook langer blijft hangen.
Woordvoerders van de organisatiecom
missie in Uruguay voorspellen dat de paus
een eenvoudig thema zal hebben: „De men
senrechten, het leven - vooral abortus - de
vrede en de dialoog". In Paraguay is de
meeste beroering ontstaan rond het hoog be
zoek uit Rome. Vanaf de aankondiging heb
ben kerk en staat ruzie gemaakt over het
programma, waardoor bestaande spannin
gen tussen de twee hoog opliepen. „We geven
geen cent om de mening van de kerk", ver
klaarde minister Sabino Montero van Bin
nenlandse Zaken in maart. Dit was een ant
woord op de kritiek van de kerk die de ver
kiezingen van februari een 'farce' noemde.
„Als ze zich niets aan onze mening gelegen
laten liggen, dan is die van de paus evenmin
in tel", zei Ismael Rolon, aartsbisschop van
Asuncion. De regering dwong de organisa-
tiecomissie de stad Concepcion op te nemen
in het schema. En nu is er ruzie over de tele
visie-reportages van het bezoek. De kerk
verdenkt de regering ervan de uitzendingen
te willen manipuleren en steekt dit niet on
der stoelen of banken.
Volgens kerkelijke zegslieden in Asuncion
zal de paus verzoening prediken en herstel
van morele waarden bepleiten. Zij verwach
ten zware kritiek op de corruptie in open
bare ambten. Smokkel is de voornaamste
bron van inkomsten in Paraguay.
In Peru zal Johannes Paulus II het congres
van Boliviaanse religieuze ordes sluiten, dat
wordt bijgewoond door priesters en monni
ken uit Peru, Bolivia, Colombia, Ecuador,
Panama en Venezuela. Verwacht wordt dat
de paus van deze gelegenheid gebruikt
maakt om een van zijn belangrijkste toe
spraken te houden, maar de organisatoren in I
Lima, noch het Vaticaan wilden iets los laten
over de inhoud van zijn boodschap in dit An
des-land.
Peru wordt geteisterd door een guerrilla
oorlog van twee bewegingen: Lichtend Pad
en Tupac Amaru. Verwacht wordt dat de
kerkleider hier zijn boodschap van sociale
vrede zal onderstrepen. De sociaaldemocra
tisch getinte regering van Alan Garcia kan
kritiek verwachten omdat zij onlangs besloot
geboortenbeperking en vrijwillige sterilisa
tie te propageren onder de bevolking.
In Uruguay, het minst kerkelijke van1
vier landen, zijn de verwachtingen het laagst
gespannen, omdat na vorig jaar het nieuwe
eraf is. De paus zal vooral oude waarden i
tradities in dit kleine land naar voren will®
halen.
De Boliviaanse bevolking, die kampt niet
een enorme economische crisis kan een
boodschap over hoop verwachten. Meer dan
de helft van de Boliviaanse arbeiders ver
dient minder dan nodig is om te overleven
De paus zal de in meerderheid indiaanse be
volking vragen moed te houden.
Een ander onderwerp dat aan de orde I
komt, is de buitenlandse schuld van Latijns-
Amerika, die al de 400 miljard dollar over
schreed. Miljoenen verarmde gelovigen on
dervinden dagelijks de gevolgen van $1
drukkende last en de paus kan dit politiek
gevoelige thema niet negeren.
Als hij zijn bezoek op 19 mei besluit,
Johannes Paulus II alle landen in Noord-.
Midden- en Zuid-Amerika hebben bezoebt
met uitzondering van de meeste Caribische
landen en Suriname.(IPS)
roERMOND (ANP) - Twee
^Hen van het onderzoeks
team dat zich bezighoudt
met de IRA-aanslagen op
Britse militairen in Lim-
hure zijn gisteren naar het
Westduitse Bielefeld ver
trokken.
naar is kort na de aanslagen in
Roermond en Nieuw-Bergen
on een Britse legerplaats een
hom onder een auto van een of-
L^ier aangetroffen. Nagegaan
«ordt of er inderdaad overeen
komst bestaat tussen de auto
bom in Bielefeld en die in
N:
ge
he
zei
toi
w<
vr
on
pe
Vooi
De fiscus doet nu dubbel werk
tingplichtige zonder fouten de
heeft ingevuld.
Dat heeft prof. dr. J. Bartel, be- aai.
lastingadviseur en hoogleraar Ro
dei)
PEKING/DEN HAAG
(RTR/ANP) - China
wil een luchtvaartver
drag met Nederland
sluiten, dat de natio
nale luchtvaartmaat
schappijen van beide
landen in staat stelt
een directe verbinding
tussen Amsterdam en
Peking te onderhou
den.
Dit heeft de Nederlandse
staatssecretaris voor bui
tenlandse handel, Yvonne
van Rooy, gisteren in Pe
king gezegd.
Een woordvoerder van
het ministerie van econo
mische zaken in Den
Haag ,zei desgevraagd
hiervan nog niet op de
hoogte te zijn.
Volgens een zegsman
van de Nederlandse am
bassade in China moet
het verdrag in de plaats
komen van een akkoord
uit 1979. Dat akkoord
werd echter nooit be
krachtigd vanwege een
geschil over de Neder
landse levering van twee
duikboten aan China's
buurland Taiwan. Dat
had een bekoeling in de
Nederlands-Chinese re
laties tot gevolg.
In 1984 zijn de diplo
matieke betrekkingen op
het hoogste niveau her
steld, nadat Nederland
Taiwan geen duikboten
meer leverde.
vai
Bei
1
gei
hel
mr
eer
de
er
wo
rei
gei
aai
1
do<
coi
voi
va:
dei
zalf
po;
mc[
tis<
laif
gel
gei
aa
cea
bej
de
st:
nia
de
pli
me
pr
sn
wo
on
del
eel
nol
ge
ni»
nil
m\
nil
BEOOGD PREMIER Wilfried Marten
neid maandag de samenstelling var
Qische kabinet bekend maken.
Daarmee is dan een eind gekome
durende lijdensweg van mislukte for
vasthoudendheid van de christen-d
ie danken dat het nieuwe kabinet t<
Berde zich neer te leggen bij het pe
weer nieuwe verkiezingen omdat de
hwin slaa9den om de opdracht va
padden zictl duidelijk uitgespoken v
hng. Dankzij de taktische en volhar
die er uiteindelijk gekomen.
Dat wapenfeit mag als een besch,
democratie worden beschouwd. Ma
[en is er niet. Nu al wordt openlijk j
uuur van het nieuwe kabinet. De ka
pnkH-ir sneuvelt, is zeer reëel.
Wilfried Martens beseft dat ter
waarop hij gisteren sprak o\
geerdakkoord zijn ingebouwd. Moe
waarschijnlijk ook persoonlijke
ek functioneren van Martens.
I mil- °9enschijnlijke gemak waan i
I t/ruu coa|itiegenoten - heeft inger
I °n i nie' is hem ditmaal vergeven.
wl„ ofwaardig maken wanneer h
iin vaP 2'in achtste kabinet - zou ti
|ln zee te gaan. I
van de hoofdpunten uit het r
emming over het beleid rond de c
i„„® ln Vlaanderen gelegen, maar
■onaH?meente za' binnenkort zijn b
dero Zien verdwijnen. Het vertrek
e malen persoonlijk verantwoord!
was een absolute eis van Wilfr;
iarH„op re9eren beluste Parti Soc
hann VOorwaarde die door een gro
maai tnu a' wordt betiteld als 'het ve
Piel u onrech'e. Tijdens de laat!
pjappart als het levend symbfS
vprar,; Qc" lzien"Jke stem:
WOnrHW°0rdeliikheid OP-
benad|1maar wat de Parti Socialist
an7?uw afvoeren van Happart zij I
ïviidpri niel de wereld uit. H(
Vlartaln9 van dit lastige struikelblok I
ens in ieder geval een minimale I
'i