1AK
markt
and
Gissen over toekomst Vijfde Republiek
Vakbonden bundelen krachten
Ina in Nederland
en Ina
in Wonderland
ran n
dealer?
EOT 3Q
DE STEM
hoord goed.
ZONDAG TWEEDE RONDE FRANSE PRESIDENTSVERKIEZINGEN
EUROPEES VERBOND VAN VAKVERENIGINGEN CONGRESSEERT
EXTRA ACHTERGROND DONDERDAG 5 ME11988
jgeot 309 Score is ver-
neerprijs) in de metallic
)od geldt trouwens voor
e 309 die tussen 5 en
it en voor 31 mei 1988
'eugeot-dealers heten u
)rdeel te profiteren.
JRS VA. 22.800,-, 5-DEURS VA 23.725,-.
IOSTEN 475,-. WIJZIGINGEN VOORBE
DEN EEN AANTREKKELIJKE PRIJS. 309
BASIS VAN 48 MAANDEN EN 20.000 KM
)P 12,1 IN STADSVERKEER, ECE-NORM).
Francois Mitterrand wordt
Lkozen.zo roepen de opi-
hiepeilers in Frankrijk
Unaniem. Voor hen staat
t dat Mitterrand de
Eechtse kandidaat, premier
Bacaues Chirac, zondag bij
de tweede verkiezings
ronde voor het president
schap zal verslaan.
rwpker is echter wat na 8
'JL gebeurt. Vooral na het te
levisiedebat tussen Mitter-
and en Chirac vorige week is
er zware kritiek geuit op de
cohabitation, de situatie
waarbij de president moet sa
menleven met een meerder
heid van een andere politieke
üeur
De'cohabitation heeft er-
roor gezorgd dat links en
•echts naar het centrum zijn
lekropen. Daardoor is een si-
iatie van immobiliteit ont
man die niet kan werken,
,et de Leidse historicus prof.
II Wesseling. Volgens Wes-
■ling, die onder meer is ge-
necia'liseerd is in de geschie-
lenis van het Gaullisme, is de
jhabitation de afgelopen
wee jaar zonder grote schok
ten verlopen omdat zowel de
resident als de premier daar
net het oog op de presidents-
rerkiezingen belang bij had-
Iden.
De rechtse Chirac doet zich
iet meer zo brutaal en brul-
erig voor als hij van nature
'eneigd is. Daarmee heeft hij
'ie kandidaat van het centrum
,laymond Barre (UDF-libe-
taal) kunnen verslaan. Mit-
errand heeft zich van zijn
;ant kunnen ontdoen van zijn
negatieve imago van ideologi
sche president. „Mitterrand is
apulair geworden sinds de
ihabitation, toen hij de
lacht voor een groot deel was
„wijtgeraakt", merkt Wesse-
Üng op. „Zijn staatsmansau-
»1 heeft hij pas gekregen
jn hij de macht verloor".
Mitterrand maakte een hele
ïetamorfose door. Hij werd
j 1981 gekozen als het eerste
socialistische staatshoofd van
ie Vijfde Republiek (1958), die
snel de beloofde ingrijpende
iociale hervormingen door-
/oerde. Maar de dogmatische
socialisten moesten al snel de
iconomische realiteit onder
>gen zien: de dogma's maak-
;n plaats voor een streng be-
t J Uil ILU\
c rant.
zuinigingsbeleid. Dit leverde
Mitterrand in 1984 de reputa
tie op van impopulairste
staatshoofd van de afgelopen
dertig jaar; de socialisten ver
loren bij de parlementsver
kiezingen van 1986 de macht
en rechts heroverde de meer
derheid in het parlement.
Omdat Mitterrand nog
twee jaar als president te
gaan had en weigerde de sleu
tel onder de mat van het Ely-
sée te schuiven, moest hij een
rechtse premier aanwijzen.
Met de combinatie Mitter
rand-Chirac maakte Frank
rijk kennis met de cohabita
tion.
Nu komt Mitterrand bij alle
peilingen als de gedoodverfde
winnaar tut de bus. Zijn
imago van het vaderlijke, be
lezen en sluwe staatshoofd
dat boven de politieke par
tijen staat, spreekt de Fran
sen aan. Evenals zijn rechtse
voorgangers weet hij de gaul
listische traditie als vertegen
woordiger van de Franse
grandeur hoog te houden. De
vraag is of de kloof tussen po
pulariteit en werkelijke
macht geen gevolgen zal heb
ben voor het politieke stelsel
in Frankrijk, waar de presi
dent sinds De Gaulle de
Vijfde Republiek instelde
juist oppermachtig was, om
dat hij altijd kon rekenen op
de steun van het parlement.
„Na de tweede ronde zal
scherper worden gekeken
naar de mogelijkheden die de
grondwet biedt. Mogelijk zal
er een machtsstrijd ontstaan
tussen president en premier.
Misschien staan we aan de
vooravond van een Zesde Re
publiek", speculeert Wesse
ling. Bij de zogenaamde con
sensus die de afgelopen twee
jaar tussen premier en presi
dent op het gebied van bui
tenlandse politiek en defensie
heeft bestaan, zet Wesseling
in het geval van een voortge
zette cohabitation overigens
een vraagteken.
„De belangrijkste kwestie
zal zijn of het Franse atoom-
Mitterand
wapen anders kan worden ge
zien dan uitsluitend voor de
bescherming van het Franse
grondgebied". Volgens de
Gaullistische doctrine is het
atoomwapen een zuiver na
tionaal wapen, aldus de pro
fessor. Maar op het moment
dat de Amerikaanse defensie-
rol in Europa vermindert,
wordt steeds meer gesproken
over een Europese defensie.
„Welke rol zal daarbij zijn
weggelegd voor het Franse
atoomwapen". Zal de Franse
defensietaak zich in de toe
komst uitstrekken tot de
Bondsrepubliek? Zo ja, dan
zal dat volgens Wesseling een
aanpassing van de grondwet
van de Vijfde Republiek met
zich meebrengen.
De vraag hoe het verder
moet na 8 mei houdt de Fran
sen ai geruime tijd bezig. In
het geval Chirac onverwacht
toch zou winnen, zal hij waar
schijnlijk een premier kiezen
uit de rechtse parlementaire
meerderheid. Dit zou beteke
nen dat Frankrijk terugkeert
naar het traditionele systeem
van een sterke president, die
zowel wordt gesteund door de
Assemblee als door het kabi
net.
Over het scenario dat Mit
terrand zal kiezen in het geval
hij opnieuw president wordt,
tast men echter nog in het
duister. Het staat vast dat als
Chirac verliest, hij het ontslag
Door Mathieu Kothuis
DELEGATIES van Zuid-
ifrika, Angola, Cuba en de
Verenigde Staten zijn deze
week in Londen bespre
kingen begonnen over
eëindiging van de oorlog
i Angola.
Het is voor het eerst dat de
vier belangrijkste partijen in
het 13 jaar oude Angolese con
flict zich rond de onderhande-
ngstafel scharen. Waarne
mers beschouwen de bereid
heid van de betrokken par
ijen om met elkaar te gaan
jpraten als een hoopvolle ont-
keling in de tot dusver
ier moeizame pogingen
overeenstemming te bereiken
over de onafhankelijkheid
van Namibia.
Met name Angola heeft zich
de afgelopen negen maanden
ingespannen het vredesproces
weer op gang te krijgen. Het
Angolese leger, dat wordt ge-
steund door Sovjetrussische
en Cubaanse militairen, is in
het zuiden van het land in een
felle strijd gewikkeld met
Zuidafrikaanse troepen en de
door Pretoria gesteunde UNI-
TA-rebellen.
De Angolese regering heeft
het vertrek aangeboden van
de naar schatting 40.000 Cu
baanse militairen. Dezen ver-
I Door Thom Meens
.«HET EUROPEES Ver-
bond van Vakverenigin
gen (EW) moet af van het
I stempel 'papieren tijger'."
bat zei Wim Kok in 1979
'1 zÖn benoeming tot
I voorzitter van het EW.
Kok, inmiddels alweer en-
i iaren PvdA-fractie-
™er in de Tweede Ka
mer, was toen voorzitter
t i'anJ de federatie Neder-
R® _T Vakbeweging
(FNV). Nu, bijna tien jaar
drie EVV-congressen
I «ter, kan de nieuwe FNV-
voorzitter Stekelenburg de
woorden van Kok herha-
|len.
I wkel?nburS heeft goede
I e* bit keer niet bij
[2® Kjft Hij rekent
i' dat bet EVV-congres dat
I ric bomende maandag in
hnwWeedse hoofdstad Stock-
kor? w,°,rdt gehouden, spij
ers met koppen kan slaan.
«We moeten wel, zeker nu
I ]L U.ropese eenwording in
I ïwi..-^60^ dichterbij komt.
I S1]Ven' vverkgeversorga-
Ij es en regeringen zoeken
blijven in Angola ter onder
steuning van het marxistische
bewind. Washington en Pre
toria hebben steeds aange
drongen op terugtrekking van
de Cubanen.
In ruil voor de aftocht van
de Cubaanse troepen eist An
gola onafhankelijkheid voor
Namibia, dat tegen de wil in
van de Verenigde Naties
wordt bestuurd door Zuid-
afrika. Ook eisen de Angole-
zen de terugtrekking van de
Zuidafrikaanse troepen uit
het zuiden van hun land en
stopzetting van de Zuidafri
kaanse en Amerikaanse hulp
aan de UNITA, die het linkse
bewind gewapenderhand om
ver wil werpen.
Chirac
van zijn regering zal aanbie
den. Mitterrand zal dan een
nieuwe premier moeten aan
wijzen. Is deze echter niet
aanvaardbaar voor de parle
mentaire meerderheid, bij
voorbeeld omdat hij te links
is, dan is de kans groot dat de
president de Assemblée zal
ontbinden, waarna hij ver
vroegde parlementsverkie
zingen zal uitschrijven.
Ook dan rijst echter de
vraag of links in staat is een
meerderheid te behalen. Dat
de Fransen de persoon Mitter
rand als president willen
hoeft niet te betekenen dat zij
opnieuw een regering willen
met de partij die hij vertegen
woordigt, aldus Wesseling. In
tegenstelling tot veel Franse
commentatoren acht de histo
ricus het onwaarschijnlijk dat
Mitterrand tot ontbinding van
de Assemblée zal overgaan.
De mogelijkheid bestaat
verder dat Mitterrand een
centrum-linkse premier aan
wijst die wél aanvaardbaar is
voor het parlement. Deze zou
de opdracht kunnen krijgen
een regering te vormen van
moderne socialisten, a-poli
tieke technocraten en gema
tigd rechtse politici om de
goedkeuring van de huidige
Assemblee te krijgen, aldus
het Franse blad L'Express. De
duurzaamheid van een derge
lijke alliantie is echter twij
felachtig. Een andere hypo
these is dat Mitterrand op
nieuw een premier uit het -
gematigd- rechtse kamp kiest,
waarmee de cohabitation
wordt voortgezet.
De campagne viel tot voor
kort eerder op door de nadruk
op het imago van de kandida
ten dan door het inhoudelijke
verschil van hun program
ma's. Maar in de eindsprint
voor de tweede ronde wordt
de toon tussen Chirac en Mit
terrand steeds scherper, de
meningsverschillen duidelij
ker. Tijdens het laatste televi
siedebat van de campagne is
gebleken hoe broos de ver
standhouding tussen premier
en president is.
Vooral de situatie op
Nieuwcaledonië, het Franse
gebiedsdeel in de Stille Zuid
zee, die tijdens het verkie
zingsdebat aan de orde kwam,
heeft de tegenstellingen aan
het licht gebracht. Na rellen
waarbij de afgelopen twee
weken zeven mensen zijn om
gekomen en Franse politie
mannen door inheemse sepa
ratisten van het Kanaakse
Bevrijdingsfront (FLNKS)
werden ontvoerd, stuurde de
regering honderden politie
mannen en militairen naar de
eilandengroep. De president
keurde dit optreden af. „Hoe
wel het staatshoofd krachtens
de grondwet de opperbevel
hebber van het leger is, blijkt
dat de regering daar geen re
kening mee houdt en op eigen
houtje beslissingen neemt",
aldus een Franse commenta
tor.
De Vijfde Republiek, die in
1958 met een nieuwe grondwet
door generaal De Gaulle is ge
sticht, veronderstelt een
sterke president. In de prak
tijk was de president opper
machtig omdat hij de meer
derheid in het parlement had.
Met de cohabitation heeft de
president echter aan macht
moeten inboeten. Een presi
dent wiens besluiten in de
Kamer niet worden aanvaard
is vleuggellam, zegt professor
Wesseling.
De cohabitation heeft de
traditionele machtsblokken
naar elkaar toe gedreven. Na
1981 is het met de communis
ten, die even mochten meere-
geren in het socialistische ka
binet, bergafwaarts gegaan.
Dit jaar is gebleken dat de
stemmen die de vanouds
sterke communistische partij
heeft verloren, grotendeels
naar het socialistische kamp
zijn gegaan. „Het curieuze is
dat die linkse combinatie
sinds 1981 niets heeft gewon
nen", aldus Wesseling. Zij
blijft op rond de 40 procent
zitten.
Daartegenover staat dat
traditioneel rechts het wel
slechter doet. In 1981 scoorden
de kandidaten van de RPR
(gaullistisch) en UDF (cen
trum-liberaal) samen nog 46
procent. Bij de eerste verkie-
zingesronde, vorige week zon
dag, kregen zij slechts rond de
36 procent. Chirac is er welis
waar in geslaagd de leider
van rechts te worden door
Barre bij de eerste ronde te
verslaan. Maar met zijn ge
matigde campagne om de kie
zers van het centrum te vero
veren heeft hij de rechter
vleugel van zijn electoraat af
gestoten. Deze kan zich nu
klaarblijkelijk beter vinden
in het extreem-rechtse Natio
nale Front van Jean-Marie Le
Pen.
„De stemmen voor Le Pen
zijn proteststemmen tegen de
ideologische vervlakking",
meent Wesseling. Men is
daarnaast klaarblijkelijk ge
voelig voor de eenvoudige op
lossingen die het Front biedt.
Bovendien zijn vreemdelin
genhaat en de behoefte aan
eenvoudige zondebokken niet
nieuw. „Er is nog altijd het
fascisme van de taxi-chauf
feur en het simpele argument
dat 'ze' onze vrouwen ver
krachten en meer kinderen
maken dan wij", aldus de pro
fessor. De opkomst van Le
Pen mag men niet bagatelli
seren.
Voorlopig zit Chirac ermee.
Wil hij zondag een kans ma
ken, dan heeft hij Le Pens
kiezers nodig. Anderzijds zal
te veel lonken naar extreem
rechts weer ten koste gaan
van stemmen uit het centrum,
dat niets moet hebben van Le
Pens racistische en nationa
listische praat.
(ANP)
Vooral de laatste maanden
is zwaar gevochten rond de
Zuidangolese garnizoensstad
Cuito Cuanavale die door een
Zuiafrikaanse invasiemacht
en UNITA-troepen wordt be
legerd.
De laatste invasie van Pre
toria begon in oktober vorig
jaar na een offensief van het
Angolese leger tegen UNITA.
Toen het regeringsleger
(MPLA) de stad Mavinga
dreigde in te nemen, greep het
Zuidafrikaanse leger in. De
tegenaanval liep echter vast
bij Cuito Cuanavale en de
strijd verkeert sindsdien in
een patstelling.
Het drama Angola sleept
zich nu al dertien jaar voort.
Sinds Portugal zijn vroegere
kolonie in '75 onafhankelijk
heid verleende vochten drie
bevrijdingsbewegingen om de
macht. De MPLA (Volksbe
weging voor de Bevrijding
van Angola) beheerst, ge
steund door 40.000 Cubanen en
een vracht aan Sovjet-wapens
grofweg een derde van het
land waaronder de kuststrook
met de hoofdstad Luanda.
Met de UNITA (Nationale
Unie voor de Totale Onafhan
kelijkheid van Angola) voert
de MPLA een strijd op leven
en dood. En omdat vanuit
Zuid-Angola ook commando's
van de SWAPO (de bevrij
dingsbeweging van het door
Zuidafrika onrechtmatig be
zette Namibia) opereren,
steunt Zuidafrika UNITA met
voortdurende aanvallen en
invasies in Zuid-Angola.
Begin dit jaar, na een ont
moeting met Angolese en Cu
baanse onderhandelaars,
maakte de Amerikaanse on
derminister Crocker bekend
dat de Cubanen bereid zouden
zijn Angola te verlaten. De
Sovjetunie die Angola jaren
lang als een van zijn belang
rijkste invloedsgebieden in
Afrika beschouwde, zou wei
nig meer voelen voor de geld
verslindende militaire steun
operaties aan het marxisti
sche MPLA-regime in Luan
da. Waarnemers spreken in
dit verband van het zoge
naamde 'Gorbatsjov-effect',
het streven van de Sovjetlei
der om de betrekkingen met
het westen aan te halen. Ove
rigens hebben de Sovjets wei
nig te verliezen in Angola en
ze zijn hun zwakke bondge
noot liever kwijt dan rijk.
De Amerikanen op hun
beurt zijn sterk geïnteres
seerd in het vertrek van de
Cubanen omdat die als een
bedreiging worden gezien
voor de hele regio Zuidelijk
Afrika. Bovendien hebben de
VS grote belangen in de olie
reserves van Angola.
De Angolese regering wil
niets liever dan zich concen
treren op de economische ont
wikkeling van het land in-
plaats van de besteding van
een groot deel van de olie-ex
porten aan de 40.000 Cubaanse
militairen en een geldverslin
dende oorlog tegen Zuidafrika
en UNITA.
UNITA, voor militaire
steun sterk afhankelijk van
het apartheidsbewind in
Zuidafrika, heeft zijn vroe
gere aanspraken op de exclu
sieve machtsuitoefening in
het land laten vallen en wil
nu met het bewind in Luanda
praten over een coalitierege
ring.
Zuiafrika gaf na de ont
moeting van Crocker met Cu
baanse en Angolese onder
handelaars te kennen bereid
te zijn zich volledig uit Zuid-
Angola te willen terugtrek
ken. Begin maart voerde de
Zuidafrikaanse minister van
buitenlandse zaken Pik Botha
daarover in Genéve bespre
kingen met Crocker.
Zuidelijk Afrika-specialist
drs. J. W. van der Meulen ver
klaarde eerder in een gesprek
met deze krant grote vraagte
kens te zetten bij die bereid
heid van Zuidafrika. De kans
is groot dat juist Zuidafrika
de inspanningen voor een
vredesregeling over Angola
doorkruist omdat de aanwe
zigheid van Cubaanse troepen
in Angola een uitstekend ex
cuus vormt voor de Zuidafri
kaanse bezetting van het VN-
mandaatgebied Namibia.
Politieke waarnemers me
nen dat Zuidafrika zijn mili
taire aanwezigheid in Zuid-
Angola essentieel acht voor de
machtsuitoefening in Nami
bia. De Sovjetunie wil een re
geling voor Angola echter niet
los zien van het probleem Na
mibia en iedere overeenkomst
over Angola zou tevens een
toezegging van Zuidafrika
moeten inhouden om resolutie
435 van de Veiligheidsraad uit
'78 na te komen. Hierin wordt
de onafhankelijk van Nami
bia geregeld. Vrije verkiezin
gen in Namibia zouden vrij
wel zeker door SWAPO wor
den gewonnen en dat is wel
het laatste dat het bewind in
Pretoria kan gebruiken.
Kortom, het moet worden
betwijfeld of de huidige be
sprekingen een oplossing zul
len brengen in de oorlog in
Angola. Ook eerdere vredesi
nitiatieven in '76-'77, '80-'81 en
in '84 (niet toevallig ook vlak
voor presidentsverkiezingen
in de VS) liepen stuk op de op
stelling van Zuidafrika. De
oorlog, hongersnood en econo
mische ontwrichting van An
gola zullen daarom voorlopig
blijven voortduren, ondanks
de behoefte van de MPLA-re-
gering in Luanda om de eco
nomische banden met het
westen aan te halen.
elkaar steeds meer op, begin
nen beter samen te werken
met het oog op het afschaffen
van de EEG-binnengrenzen
in 1992. De vakbeweging blijft
daarbij nog achter. Willen we
straks de boot niet missen,
dan moeten we in Stockholm
goede afspraken maken."
'Stockholm' zal daarom in
het teken staan van interna
tionale samenwerking van
vakbonden. Afspraken over
arbeidstijdverkorting (in heel
Europa maximaal 35 uur per
week werken), medezeggen
schap, opleiding in bedrijven
en scholing van werklozen
staan hoog op de agenda.
Op het eerste gezicht zijn
dat geen onderwerpen waar
voor de grote massa in Europa
snel zal warmlopen, temeer
niet omdat het EW vakbon
den uit bijna heel West-
Europa bindt. Behalve in de
EEG-landen heeft het EW
ook leden in Zwitserland,
Oostenrijk, Turkije, IJsland,
Noorwegen, Finland, Zweden,
Malta en Cyprus. Die landen
hebben geen directe bood
schap aan de eenwording van
de EEG.
In totaal bundelt het EW
.35 vakverbonden (waaronder
FNV en CNV uit Nederland)
uit 21 landen. Samen tellen
die vakverbonden 44 miljoen
leden, veertig procent van de
totale beroepsbevolking in
heel Europa. Als die groep één
lijn trekt heeft het EW in
derdaad de kracht van een
tijger, maar tot nu toe is daar
door de grote onderlinge te
genstellingen (zoals het ver
schil tussen rijke en arme
landen, rechtse en linkse bon
den) niet veel van terecht ge
komen.
Toch verwacht de FNV dat
het dit keer beter zal gaan. De
vakcentrales uit de EEG-lan
den weten dat het hoog tijd
wordt voor samenwerking.
Nog te vaak komt het voor dat
multinationals werknemers
in het ene land uitspelen te
gen werknemers in het an
dere land. Nog te vaak zijn er
huizenhoge verschillen in be
loning voor hetzelfde werk en
nog te vaak zitten er aanzien
lijke verschillen in de rechts
positie van werknemers van
hetzelfde concern.
Die verschillen blijven er
ook na het komende congres.
Er zullen geen afspraken
worden gemaakt over Euro
pese stakingen of een Euro
pese collectieve arbeidsover-
eenkomst.Iedereen van de
bijna 200 deelnemers aan het
congres is zich dat terdege be
wust. En zelfs al zouden zulke
afspraken er wel komen, dan
nog hebben ze geen betekenis.
De intentie is leuk, maar van
uitvoering zal in de nabije
toekomst niet veel terecht ko
men.
De meeste multinationals
hebben dat al lang geleden
duidelijk gemaakt. Er is in
heel Europa geen bedrijf te
vinden dat bereid is met vak
bonden te onderhandelen over
één CAO die voor alle werk
nemers in alle Europese vesti
gingen geldt. Zulke zaken
worden per land behandeld.
„Als er al over de grenzen
heen wordt gekeken door on
dernemingen, gebeurt dat al
leen om aan te geven dat er
niets meer kan. Dat men al te
ver is gegaan. Dan wordt ge
schermd met de Europese
concurrentiepositie die ex
traatjes niet toelaat", zegt
Stekelenburg daarover.
Om die situatie te doorbre
ken wil de FNV dat het EW-
congres afspraken maakt
over verdergaande democra
tisering van bedrijven. Het
FNV-voorstel gaat ver. Het
pleit voor ondernemings- en
concernraden voor multina
tionals. Die raden moeten
over de grenzen heen kijken.
Het vakbondswerk in onder
nemingen moet in heel
Europa wettelijk worden ge
regeld en beschermd. Ook eist
de FNV dat werknemers de
zelfde rechten krijgen bij de
benoeming van commissaris
sen als de aandeelhouders van
bedrijven: gelijke rechten
voor arbeid en kapitaal heet
dat in vakbondsjargon.
Het zijn niet de enige zaken
die het congres voor de kiezen
krijgt. Veel aandacht gaat ook
uit naar de sociale zekerheid,
de gelijke behandeling van
mannen en vrouwen, de be
strijding van rassen- en an
dere discriminatie en natuur
lijk de bestrijding van de
werkloosheid.
De gezamenlijke vakbon
den zullen opnieuw pleiten
voor het opvoeren van de
overheidsinvesteringen in
Europa. Dat schept werkgele
genheid. Bij een economische
groei van drie tot drieëneen
half procent neemt de werk
gelegenheid toe met anderhalf
procent per jaar en daalt de
werkloosheid met een procent
per jaar, zegt het EW. Extra
aandacht ook voor het milieu
(voor het eerst in de geschie
denis van het EW) en voor
het toerisme. Want als er er
gens nog groei in de werkge
legenheid zit, is het in het toe
risme, luidt een van de ont-
werp-conclusies van het con
gres.
Ina Brouwer
Door Hans Rooseboom
Mei 1986. De CPN ver
dwijnt uit de Nederlandse
landspolitiek. De roem
ruchte Communistische
Partij van Nederland is
niet langer in de Kamer-
banken vertegenwoordigd
na een desastreuze verkie
zingsnederlaag.
Fractievoorzitster Ina Brou
wer en de andere vertrek
kende Kamerleden krijgen
een afscheidsreceptie aange
boden, waar links en rechts
hun opwachting maken.
Op weg naar de uitgang
ontmoet de gesneuvelde frac
tievoorzitster nog juist het
CDA-lid Gualthérie van
Weezel. „Ha", roept hij Ina
toe, „nu kun je eindelijk eens
iets nuttigs gaan doen, een
kind krijgen of zo".
Ina Brouwer ging een boek
schrijven. Over zichzelf, over
haar ontwikkeling van bur
germeisje tot communistisch
activiste, over de mentaliteit
van mensen als Gualthérie
van Weezel, over de 'glorie
van '68' en over de toekomst
van links in een tijdperk van
verrechtsing. Centraal in het
boek van Ina Brouwer staat
haar verbijstering over de
ontwikkelingen in Nederland
aan het eind van de jaren '80.
„Vergeleken met 1968 is de
wereld op zijn kop gezet",
klaagt zij. „De normen van
veel mensen zijn wezenlijk
veranderd. De oude tegen
stellingen tussen links en
rechts werden deels over
schreden. Het thema femi
nisme is de links/rechts
scheiding gepasseerd, zoals
dat ook het geval is met de zo
genaamde groene aspecten.
Niets is meer hetzelfde. Sinds
het ontwapeningsakkoord
voor middellange afstandsra
ketten wordt er over ontwa
pening gesproken alsof dat
altijd al de normaalste zaak
ter wereld is geweest".
De actievoerders van wel
eer, constateert Ina nostal
gisch, praten tegenwoordig
over babykleertjes en kinder
opvang. Ze dragen stropdas
sen en lopen op hoge hakken.
Het is om treurig van te wor
den. De goeie ouwe tijd is
voorbij. Hoe moet het nu ver
der met links, met de 'actie',
met mij?
Ina Brouwer haalt er al
schrijvend een hele hoop bij,
maar eigenlijk is zij het zicht
op het heden en de toekomst
kwijt. Ondanks al haar ken
nis van zaken en gezond ver
stand ziet zij de toekomstkan
sen voor links niet gloren.
Tot zover 'Ina in Neder
land'. Een heel andere Ina
zien we in Moskou. Zij ver
blijft er in juni 1987, en houdt
er een dagboek bij. Zo kri
tisch en fundamenteel pro
test-minded als Ina in Neder
land is, zo toegeeflijk is zij te
genover de grootste politie
staat ter wereld. De oogklep
pen die haar zijn opgezet
werken perfect: zij ziet wer
kelijk niets, behalve wat de
mensen die haar sturen haar
willen laten zien.
'Ina in Wonderland' loopt
rond in een glamourwereldje
van congressen, vrouwen
groepen, resoluties, toespra
ken, glasnost, het circus
(„Wat kan een mens daar van
genieten!"), luxe hotelkamers
en disco's. Het is nauwelijks
voor te stellen dat iemand
met zulke enorme voelhorens
voor onrecht, onderdrukking,
uitbuiting, klassejustitie,
knechtschap en ongelijkheid,
zich zo in de luren laat leggen
als zij een bezoek brengt aan
een land waar al die ellende
in optima forma aanwezig is.'
Gebrek aan historische en
feitenkennis, zullen we maar
zeggen („Ik weet er te weinig
van", bekende zij ooit in een
interview over de Sovjet-ge
schiedenis).
De Sovjet-werkelijkheid is
oneindig veel schrijnender,
harder en uitzichtlozer dan in
bijna alle andere dictaturen.
Maar die realiteit wordt op 's
werelds meest geraffineerde
manier aan het oog onttrok
ken.
's Werelds grootste multi
national (Raad van Bestuur:
het Politburo) beschikt over 's
werelds grootste en meest ef
fectieve pr-afdeling (direc
teur: M. Gorbatsjov). Een pr-
afdeling die de concurrentie
bespeelt, inpakt, misleidt, een
rad voor ogen draait, be
driegt, oplicht, verzwakt, en
uiteindelijk rijp maakt voor
overname (met minder zacht
zinnige middelen). Het Sov-
jet-propaganda-apparaat,
zoals we die pr-afdeling noe
men) draait dag en nacht in
de hele wereld op volle toe
ren, en vindt in goedwillende
wereldverbeteraars als Ina
Brouwer haar eerste en mak
kelijkste prooi. Zij beseft niet
dat er in Moskou één werve
lende, oogverblindende show
voor haar wordt opgevoerd
die het zicht op de rauwe
werkelijkheid moet wegne
men.
Ontstellend is Brouwers
stilzwijgende uitgangspunt
dat er tussen Oost en West
eigenlijk geen verschil is. Zij
ziet niet het allesbepalende
verschil tussen vrijheid en
dictatuur. In Ina Brouwers
opvatting zijn beide systemen
onvolmaakt en vastgeroest,
maar in de Sovjetunie wordt
er tenminste eindelijk iets
aan gedaan.
„Het westen kan niet met
de armen over elkaar blijven
zitten. Ook daar zal iets moe
ten gebeuren. Voorlopig ligt
de Sovjetunie met een straat
lengte voor. Want hoe je het
ook wendt of keert, het debat
onder intellectuelen en kun
stenaars wordt voornamelijk
bepaald door vernieuwingen
in de Sowjet Unie. In het wes
ten moeten die nog komen!"
Een dergelijke uitspraak is
natuurlijk grote flauwekul.
Zojuist had zij - immers nog
beweerd dat de mensen in de
Sovjetunie nooit ofte nimmer
democratie hebben gekend,
voor de revolutie niet, en na
de revolutie nog minder, en
dat ze dat dus allemaal nog
moeten inhalen. Hoe kan de
Sovjetunie dan „een straat
lengte voorliggen"?
Ina moet wel toegeven dat
de Sovjetunie helemaal niets
kent van al het moois waar
van wij in het Westen kunnen
genieten. „Hier (in de Sovjet
unie) geen bevrijdingstheolo
gie, geen feministische theo
logen als Tine Halkes. Jam
mer!"
Eten vredesdemonstratie in
Moskou: „Jammer dat er niet
wat stukjes demonstratie uit
Amsterdam '81 of Den Haag
'83 tussen zitten. Het zou de
boel wat opfleuren tussen de
wat saaie spandoeken die
vooral door officiële organi
saties zijn gemaakt. Eten de
monstratiecultuur als de on
ze, met veel particulier initia
tief, kennen ze hier nu een
maal niet".
Demonstraties, Ina, wor
den in de Sovjetunie zoals in
alle politiestaten heel een
voudig door geüniformeerde
gorillas met traangas, knup
pels, honden en kogels uit
elkaar geslagen. De organisa
toren verdwijnen na een
voorgekookt schertsproces in
het gevang of het concentra
tiekamp. Inderdaad: een heel
andere 'demonstratiecultuur'
dan onze imperialistische.
En tóch ligt de Sovjetunie
volgens Ina „een straatlengte
voor".
Nederlandse Ina is na een
weekje Moskou optimistisch
geworden over 'glasnost' en
'perestroika'. Ze heeft genoeg
gezien om te geloven in de
toekomst van de Sovjet-Unie.
Maar haar discussiegenoot
Irina uit Moskou, lid van een
'Helsinki-groep' (die wanho
pig knokt voor tenminste een
béétje mensenrechten) vindt
'glasnost' een wassen neus.
„Nog steeds", vertelt Irina
tegen Ina, „worden leden van
de groep opgepakt en veroor
deeld wegens staatsvijandige
activiteiten. Daar is, ondanks
glasnost, nog weinig verande
ring in gekomen".
Irina, als Moskouse die de
dagelijkse werkelijkheid
moet ondergaan, ziet geen
echte vooruitgang in de Sov
jetunie. „Glasnost, zegt ze, is
een ander vernisje. De onder
grond verandert niet echt".
Ina Brouwer: Tussentijds.
Dagboeknotities en beschou
wingen over politieke ver
nieuwing'. Uitg. SDU Staats
uitgeverij, Den Haag.
