vallei
f
DE STEKT?
Dallas is nog lang niet versleten
met
ordeel
tr gratis
or 5,99
10JARIGE SERIE ZOU OORSPRON KELUK MAAR VIJF AFLEVERINGEN DUREN
Televisiekijken niet
toegenomen door
komst van derde net
Kunstenaars profileren
dl vloeibaar
"d is om
te pakken.
üu
UiPI -
Muzikaal spektakel
van Daan Manneke in
het rosse Amsterdam
LOS ANGELES - Het is
alweer tien jaar geleden
dat de eerste ontmoeting
plaatsvond met de familie
Ewing, de oliebaronnen
van de Southfork Ranch te
Dallas.
Jock
DONDERDAG 5 MEI 1938
Beelden in
'sprookjesbos'
Mooie
beeldtaal
Nog meer
Delvaux
'IDEOREC.
et teller-,
zoekfunctie,
1g-
iperecorder,
,udio kwaliteit, ^SH{
neemt perfect op van CD, LP
v en tuner.
r
- - 'iwÊÊÊÈÊBB
T2
ar.
Van de kunstredactie
AMSTERDAMBREDA - Op zaterdag 7
mei om 14 uur wordt achtereenvolgens in
de drie Amsterdamse Nicolaaskerken een
muzikaal spektakel van de Bredase com
ponist uitgevoerd. Dit gebeurt naar aan
leiding van de eeuwfeestviering van Mu
seum Amstelkring of Ons'Lieve Heer op
Solder.
Centraal in Manneke's compositie-opdracht
staat Sint Nicolaas. Het geheel begint om 14
uur met een door de componist vervaardigde
beiaardintonatie op de toren van de Oude
Kerk, waarna in dit gebouw een ruimtelijk
koorwerk in scène wordt gezet door Klaske
Bruisma (Bewth).Het Centraal Kamerkoor
onder leiding van Leonard van Goudoever en
een aantal instrumentalisten voeren, op een
physiek-dynamische manier, Manneke's Cori
Spezzati uit. Daarbij worden teksten van
Abram Terts gezegd.
Vervolgens wordt over de Oude Achterzij ds
onder het uitvoeren van promenademuziek
opgetrokken naar Ons'Lieve Heer op Solder.
Daar wordt de kerk kameropera 'Jules' uit
gevoerd. Libretto en regie zijn van Sicco Hey-
ligers. Daan spreekt van een serie scènische
madrigalen. Jules is een zeeman die voortdu
rend overhoop ligt met St Nicolaas. Deze rol
wordt gezongen door Wout Oosterkamp. Het
koor Vocosa en het Delta ensemble staan on
der leiding van Jurriën Sligter. Hoewel het
verhaal tijdloos is zullen velen er de actulali-
teit in terugvinden, zegt Manneke die zich
verheugt over de grote tegenstellingen tijdens
deze muzikale reis door deze buurt van Am
sterdam, die zelf vol tegenstellingen zit.
Vervolgens wordt opgetrokken naar de St
Nicolaaskerk aan de kop van de Zeedijk. Daar
worden twee bestaande stukken van Daan
Manneke uitgevoerd, namelijke de Messe de
Notre Dame door het Nederlandse Vokaal En
semble onder leiding van Rudolf Grasman en
Organum I door organist Henk Verhoef. Sieds
Prins leest Nicolaaslegenden en voorziet deze
van commentaar.
In de drie kerken worden een viertal ten
toonstellingen georganiseerd met de 'titel
'Vroomheid op de Oudezijds', die tot 23 juni te
zien zijn. In het kader daarvan worden in On
s'Lieve Heer op Solder zeven lezingen gehou
den over onder meer de schuilkerken en rooms
katholieke kunst in Amsterdam tijdens de 19e
eeuw. (Informatie 020 - 246604).
Door Jerry Buck, Associated Press
Weinig kijkers zullen zich nog
herinneren dat de oorspronke
lijke ster van de serie Pamela
Barnes Ewing was. Zij werd
gespeeld door Victoria Princi
pal en haar huwelijk met
Bobby Ewing (Patrick Duffy)
moest Dallas het 'Romeo-en-
Julia'-thema geven. De vete
tussen de families Barnes en
Ewing diende herinneringen
op te roepen aan de strijd tus
sen de Montagues en de Capu-
lets.
Eventjes werd zelfs overwogen om
Bobby in de vijfde aflevering het
tijdelijke voor het eeuwige te laten
verwisselen en de tweespalt tussen
Pam en de familie centraal te stel
len.
J.R. Ewing, gespeeld door Larry
Hagman, vervulde een bijrol. Zijn
vrouw Sue Ellen (Linda Gray)
mocht in de eerste show op 2 april
1978 haar mond zelfs niet opendoen.
|Het scenario verwijst naar haar
'slechts als „brunette op kussen" en
noemt haar niet als vrouw van J.R.
Niettemin was het J.R. die van
het begin af aan de show stal. Dal
las was oorspronkelijk een bijpro-
dukt van een andere show, Knots
Landing, hoewel Dallas het eerst
werd uitgezonden. De plaats Dallas
werd gekozen omdat CBS en Lori-
mar Productions iets anders wilden
dan de gebruikelijke achtergrond
taferelen die Los Angeles biedt.
Leonard Katzman, de huidige
producer, was van het begin met de
show verbonden. Hij en Patrick
Duffy zijn een seizoen weg geweest
en die episode wordt door hem be
stempeld als „het seizoen dat niet
De oertijd van Dallas. V.l.n.r. Lucy (Charlene Tilton), Miss Ellie
(Barbara Bell Geddes), J.R. (Larry Hagman), Sue Ellen (Linda Grey),
Jock (Jim Davis), Bobby (Patrick Duffy) en Pamela (Victoria Princi
pal). foto archief de stem
In 1980 was het neerschieten van J.R. aanleiding tot heuse wedden
schappen. Een Londense bookmaker sloot voor 150.000 pond aan wed
denschappen af - foto ap
bestaat". De periode is naderhand,
toen Duffy terugkeerde, verklaard
als Pamela's droom.
„Wij startten indertijd in het voor
jaar met vijf shows", aldus Katz
man. „Voorzover wij wisten, was
dat alles wat wij gingen doen. Ver
volgens contracteerde CBS ons voor
nog eens zeven shows. Daarna voor
voldoende shows om het jaar vol te
maken. We hadden dat jaar een kri
tieke situatie, maar niemand herin
nert zich dat".
De eerste sensatie was het gevolg
van een auto-ongeluk van de zwan
gere Sue Ellen. Niemand wist of zij
en haar ongeboren baby in de show
zouden terugkeren.
De tweede schokkende ontwikke
ling, die kijkers over de gehele we
reld in 1980 in verbijstering bracht,
was het neerschieten van J.R. De
vraag 'Wie schoot J.R. neer?' hield
miljoenen mensen bezig, van New
York tot Londen tot Parijs.
Tegen de tijd dat werd onthuld
dat Kristin de trekker had overge
haald, stond Dallas op de eerste
plaats in de tv-hitparades. De show
boekte de daaropvolgende vier jaar
bijna onveranderd de hoogste kijk
cijfers. De serie kwam in die jaren
slechts eenmaal op de tweede
plaats. Dat bleef zo tot NBC de eer
ste plaats van CBS overnam en de
Cosby Show bovenaan kwam te
staan.
Jim Davis, die Jock, de patriarch
van de Ewings, speelde, overleed in
1981. „Jim vertegenwoordigde iets
dat wij nooit hebben kunnen ver
vangen", aldus Katzman. „Hoe
slecht als de jongens ook waren, als
hij de kamer binnenkwam en hen
zei ermee op te houden, deden zij
dat. Ik denk dat de kijkers op die
krachtige leidersfiguur en de
warme vrouw (Barbara Bel Geddes
als Miss Ellie) aan het andere einde
van de tafel reageerden".
Anderen verlieten de serie en
keerden terug. Donna Reed verving
Bel Geddes als Ellie toen zij een
hartoperatie moest ondergaan.
Charlene Tilton, die Lucy Ewing
Cooper speelt, verliet de show maar
keerde dit seizoen terug.
Is Dallas realistisch of is het alle
maal nep? Katzman hierover: „Wij
spelen recht-toe-recht-aan, hoewel
we soms ons spel tot in het extreme
overdrijven. Wij nemen onszelf
nooit zo ernstig als sommige andere
series We hebben onze eigen rea
liteit, maar het is een fictieve wer
kelijkheid".
Vanavond is er weer een afleve
ring van Dallas op de BRT-televi-
sie.
HILVERSUM (ANP) - De komst van het derde net
heeft in Nederland vooralsnog niet geleid tot een toe
name van het televisiekijken. Ook is er nauwelijks
sprake van een verandering in het kijkgedrag ten op
zichte van de buitenlandse zenders. Dit blijkt uit een
eerste onderzoek van de afdeling Kijk- en Luisteron
derzoek van de NOS naar de drie-netten situatie, ge
durende de eerste twee volle weken van april.
reguliere onderdelen van de
Nederland 3 programmering
stijgen de kijkdichtheden
dan vaak tot ver boven de 5
procent.
Als voorbeeld noemt de
NOS-afdeling de rubriek
Den Haag Vandaag, dat een
gemiddelde algemene kijk
dichtheid haalt van 2 pro
cent tegen 6 procent onder
mensen met een sterke poli
tieke interesse. Bij Studio
Sport stijgt de gemiddelde
kijkdichtheid bij een derge
lijke berekening zelfs van 4
naar 10 procent. Volgens de
dienst maakt deze bereke
ningswijze „de grote poten
tiële kracht van Nederland 3
duidelijk, waar het gaat om
het realiseren van relatief
hoge kijkdichtheden en
waardering onder groepen
met een specifiek karakter".
Tot slot maakt de afdeling
nog een beknopte vergelij
king tussen de start van Ne
derland 3 en die van de
Britse zender Channel Four.
Daaruit blijkt dat Neder
land 3 het ten opzichte van
zijn tegenhanger in Enge
land het in de beginfase
zelfs relatief beter doet, ze
ker als rekening gehouden
wordt met de concurrentie
van buitenlandse zenders,
die in Groot-Brittannië vrij
wel te verwaarlozen is. Het
marktaandeel van de Ne
derlandse zender is in de be
ginfase hoger dan die van
Channel Four in zijn begin
fase en Nederland 3 blijkt
ook beter in staat te zijn ge
weest met specifieke pro
gramma's de doelgroepen
tevreden te stellen. De NOS-
afdeling concludeert dat in
vergelijking met de ontwik
keling van Channel Four in
de beginfase, de uitgangspo
sitie van Nederland 3 niet
ongunstig is.
Overigens blijkt Channel
Four zelfs na 5,5 jaar plus
een aanpassing van de pro
grammaformule in een wat
populairdere zin, niet in
staat het gestelde doel - een
kijkdichtheid van 10 procent
- te halen. De Britse zender
blijft vooralsnog steken bij 7
procent, tegen 37 procent
voor BBC 1, 11 procent voor
BBC 2 en 45 procent voor de
commerciële zender ITV.
Het bureau, dat duidelijk
maakt dat het hier om een
momentopname gaat waar
nog geen definitieve conclu
sies aan verbonden kunnen
worden, constateert voorts
dat de kijkdichtheid van
Nederland 3 nog ver onder
onder het gestelde doel van 5
procent is gebleven. Tussen
18.00 en 24.00 uur bedraagt
de gemiddelde kijkdichtheid
van de zender rond 3 pro
cent. Alleen de sportuitzen-
dingen en de informatie- en
nieuwsrubrieken zijn in
staat kijkdichtheden te
creëren die in de buurt van
de andere twee zenders ko
men.
Het verschil in kijkdicht
heid tussen Nederland 1 en 2
blijkt klein te zijn. Tussen
18.00 en 24.00 uur behaalde
Nederland 2 (AVRO, TROS,
VOO) in de genoemde pe
riode een gemiddelde kijk
dichtheid van 11 procent te
gen 9 procent voor Neder
land 1. De totale kijkdicht
heid over de drie Neder
landse zenders bedroeg der
halve 23 procent tegen 3 pro
cent voor de buitenlandse
zenders.
Wat het bereik betreft
(het percentage kijkers dat
op een dag minimaal een
minuut naar een bepaalde
zender kijkt) haalt Neder
land 2 een gemiddelde van
50 procent, Nederland 1 49
procent en Nederland 3 25
procent. Daarbij is het op
vallend dat Nederland 3 een
hoger bereik heeft onder
mannen dan onder vrouwen.
Per week was het bereik
van de drie Nederlandse
zenders te zamen ongeveer
90 procent. De gemiddelde
waardering van de pro
gramma's kwam voor alle
drie de zenders uit op
Het sombere beeld voor
wat betreft het kijkgedrag
van Nederland 3 wordt ove
rigens wat optimistischer
als rekening wordt gehou
den met het streven van
deze zender om vooral speci
fieke doelgroepen te berei
ken. Een uitsplitsing van de
algemene kijkdichtheden
naar specifieke doelgroepen
levert een forse (relatieve)
stijging van de gemiddelde
kijkdichtheid op. Voor de
Enprofiel en face. Provincie
huis Den Bosch. Open: tijdens
kantooruren, tot 11 juni.
Na het opheffen van de bkr
zoeken kunstenaars heftig
naar publieke mogelijkheden
om hun produkten te tonen en
te verkopen. Het aantal expo
sities is verdrievoudigd (de
omvang van deze rubriek
niet). Vorig jaar maakten we
melding van het tweemaan
delijkse blad Enprofiel; een
initiatief van drie kunste
naars van ateliergemeen
schap Donkvaart in Breda:
Anna Meulenbroeks, Elsbeth
Veerman en Jac Gijzen. Ze
zouden het twee jaar volhou
den. Dat hebben ze voorbeel
dig met wat hulp van de ge
meente Breda, de provincie
Brabant en enkele sponsors.
Op deze manier zijn 35 kun
stenaars, met name enkele
van hun werkstukken, aan
een kunst-geïnteresseerd pu
bliek getoond. In zwart-wit.
Niet alleen uit gebrek aan
geld, maar ook bewust; zo
stond indertijd te lezen in een
interview met de drie in De
Stem. Het accent lag op de
vorm, de rest werd overgela
ten aan de geprikkelde
nieuwsgierigheid en eigen in-
vulvermogen van de kijker.
Alleen klopte dat niet steeds
met de geselecteerde kunste
naars, omdat bij sommigen
Meur essentieel is. Verder
was Enprofiel praktisch
tekstloos onder het motto
'kunstkritiek is gelul'. Er
stond af en toe een tekst in om
daaromtrent een discussie op
gang te brengen. Dat is niet
^ht gelukt. Het zijn overigens
steeds de kunstenaars die zelf
om kritiek vragen als je je be
perkt tot de puur informa
tive journalistiek...
Als afsluiting van deze eer-
)t i 'er schijnt een vervolg
komen) stelde het provin-
rgraag zijn hal ter be-
niKkmg voor een expositie
met het echte werk van de ge-
Pubhceei-de artiesten; althans
tien van hen. Vriende
lijke woorden van de gedepu
teerde. Een wel representatief
beeld van wat er in Enprofiel
aan de hand was; inclusief
een gekleurde uitgave van het
blad als catalogus 15). Geen
evaluatie-verslag. Het totaal
beeld beantwoordt wel aan
wat er momenteel aan de
hand is: van alles wat. Be
halve het teder naturalis
tisch- ook het fel expressio
nistisch schilderen en teke
nen; ruimtelijke objecten
vanuit weloverwogen con
cepten, maar evenzeer gevoed
vanuit een Camp-mentaliteit.
Het betreft werk van Franca
Beijers, Walter Daems, Maen
Florin, Jac Gijzen, Jos Boetz-
kes, Margriet Kemper, Hans
Kuijs, Anna Meulenbroeks,
Bob Negrijn en Elsbeth Veer
man. Afgezien van het feit dat
niet duidelijk is waarom deze
tien wel en die andere 25 deel
nemers niet exposeren, ver
moed ik dat de keuze ook te
maken heeft met de selectieve
interpretatie van het organi
serende driemanschap. Men
komt met zijn eigen uitgangs
punt in conflict. Je ziet dat
meer gebeuren. Ook in galerie
Stalker en bij Lokaal 01 spe
len zich dergelijke conflic
tueuze processen af. Dat is
geen ramp. Zolang de strijd
blijft bestaan over het invul
len van begrippen als 'kunst'
en 'kwaliteit', wordt er nog
kunst gemaakt, want één ding
wordt dan zeker duidelijk: het
maken van kunst is op de eer
ste plaats een vak. Aan die
bewustwording was (is?) En
profiel een bijdrage.
H.E.
Harry Storms, beelden.
Beeldenheem 'De Procure',
Heezerweg 7, Sterksel. Open:
zondags 14.00-17.00 uur (of af
spraak 04907-4256).
Ten zuidoosten van Eindho
ven heeft de beeldhouwer
Beeld in het beeldenbos van Harry Storms.
Harry Storms een 'heerlijk
heid' geschapen, die u voor
een zondagse rit moet note
ren. Het voormalige semina
rie van de Witte Paters heeft
hij omgebouwd tot atelier en
galerie, terwijl het 4,5 ha
grote bos erbij ook als zijn
beeldenpark functioneert.
Onlangs is er nog een nieuwe
expositiezaal voor zijn jongste
werk bijgebouwd. Alles is
voorbeeldig en fraai inge
richt. Via een video is bijvoor
beeld te volgen hoe hij zijn
eigen beelden giet.
Er staan in Nederland en
daarbuiten heel wat beelden
van zijn hand; binnen en bui
ten; ook in deze regio. Hij is
zéér produktief; maakte veel
mensenfiguren en paarden.
De Poolse prof. Jerzy Jarnus-
kiewicz typeert hem wel aar
dig in de catalogus als hij het
heeft over 'zijn manisch ner
veuze activiteit op esthetisch
gebied' en constateert dat zijn
'werken in het figuratieve
vlak vanzelfsprekend geremd
zijn door de anatomie van het
paard of de mens'. Dat is het
gevaar van deze enorme pro-
duktiviteit: soms worden de
beelden te weinig 'uitgediept'
en blijven inhoudelijk en in de
vorm ergens steken. Maar dan
opeens kun je weer geroerd
worden door een knap gesty-
leerde, gespannen vorm. Zo
wel binnen als buiten staan
een honderdtal beelden.
In de nieuwe zaal toont hij
talrijke 'plooi-vormen' in
brons, waarbij ooit de oester
als uitgangspunt gediend
heeft. Ook hier weet hij van
geen ophouden; plooit en
vormt, patineert en polijst een
abstracte romantische wereld
bijeen, die enerzijds dreigt te
ontaarden in een maniertjes
industrie, maar ook verras
send boeiende vormen ople
vert. Hij zoekt naar een
nieuwe spanning daarbij met
draden en bollen, die soms
vervallen in pure decoratie,
maar plotseling weer een stil-
makend teken verwekken.
Een soort grenzeloos creatieve
wereld, met al zijn negatieve
maar niet minder positieve
kant daar in dat 'sprookjes
bos' van Sterksel.
H.E.
Joost Sicking, schilderijen.
Galerie Segeren, Raadhuisstr.
8, Breda/Ginneken. Open:
normale winkeluren. Tot 5 ju
ni.
De in 1986 op 53-jarige leeftijd
overleden Sicking was geen
onbekende artiest in het zui
den, laat staan in de regio
Breda waar hij onder meer
docent aan De Beeldenaar
was. Ook exposeerde hij in '79
bij Signatuur en in '81 en '84
bij Segeren. Nu zijn er een
twintigtal schilderijen opge
hangen die laten zien hoe hij
zich tijdens zijn laatste le
vensjaren manifesteerde als
kunstenaar. Er is sprake van
'fractionele beelden', dat wil
zeggen 'gebroken beelden'.
Zijn grote schilderijen zijn uit
fragmenten opgebouwd; een
soort collage-techniek zonder
echte collages te zijn. Indruk
ken uit de omringende we
reld, vermengd met eigen on-
machtgevoelens en de be
hoefte aan heling, worden in
hun sobere tekening en kleur
stelling, heel rationeel geor
dend. Toch ontstaat er geen
gezochte eenheid. Op enkele
schilderijen is zijn rekenkun
dige/architectonische instel
ling te zien. Anderzijds ge
tuigt de manier waarop hij
letterlijk zijn handschrift (het
geschreven woord) in zijn
doeken hanteert van een grote
getuigende emotionaliteit. Die
elementen lieten zich compo
neren tot een fraaie beeldtaal,
die spannend is.
H.E.
Nieuwe aanwinsten mu
seum Paul Delvaux. Museum
Paul Delvaux, St.-Idesbald.
Open: alle dagen van 10.00-
17.00 uur.
Tot de charmantste kleine
musea in Europa behoort on
getwijfeld het museum Paul
Delvaux aan de Kabouterweg
20 te St.-Idesbald nabij Kok-
sijde aan de Belgische kust.
Het bestaat uit een grote lan
delijke villa met ruime tuin,
die eenmaal een Nederlands
schilder tot atelierwoning
diende, daarna een restaurant
en vervolgens het vakantie
huis van een familie uit Char
leroi werd, tot zich in 1928 de
Stichting Paul Delvaux om
het intussen deerlijk ver
waarloosde oorspronkelijke
visserhuis bekommerde en
het aankocht om er de privé-
collectie eigen werk van Paul
Delvaux onder te brengen.
Daarmee ging de wens van
het kinderloze echtpaar Del
vaux deze verzameling bij
elkaar en in België te houden
in gelukkige vervulling. Dank
zij een voortreffelijke en pas
sende belichting, die Delvaux'
droomschilderijen als het
ware uit het donker doen op
lichten, kan men hier in een
intieme sfeer kennisnemen
van alle belangrijke fasen die
het werk van deze meester
doorliep. En na afloop van het
museumbezoek is er gelegen
heid, genietend van de tuin
met zijn hoge bomen, struiken
en bloemen, een verfrissing of
maaltijd te gebruiken in het
kleine bijbehorende restau
rant. Daar het museum tot nu
toe slechts beschikte over een
deel van Delvaux' privé-col-
lectie, werden reeds het jaar
na de opening twee nieuwe
zalen in gebruik genomen, in
de wetenschap echter dat nog
een uitbreiding nodig zou zijn
om de complete verzameling
te kunnen herbergen.
Zo bouwde men dit jaar on-
Schilderij van de hand van Paul Delvaux.
der een deel van de tuin een
nieuwe zaal aan waarmee het
museum wordt vergroot tot
een oppervlakte van ruim 650
m2. Vorige week werd deze
zaal ingewijd in aanwezig
heid van een select gezelschap
hooggeplaatsten in Belgische
regeringskringen, waaronder
eerste minister Martens en
prominenten uit de kunstwe
reld. In zijn toespraak bena
drukte de voorzitter van de
stichting Paul Delvaux, de
heer Ch. van Deun met trots
dat deze uitbreiding geheel
uit eigen middelen gefinan
cierd kon worden en sprak
zijn dank uit aan de heer en
mevrouw Delvaux: 'Dank zij
hun grootmoedigheid zijn wij
in het bezit van de belangrijk
ste collectie ter wereld van
een kunstenaar, die zijn stem
pel op de hedendaagse kunst
heeft gedrukt'.
Wie de collectie van het
museum tot nu toe kende,
vindt in de nieuwe zaal na
tuurlijk een groot aantal
nieuwe en onbekende werken.
Zo b.v. een vrouwenfiguur uit
de dertiger jaren waaruit dui
delijk blijkt dat ook Delvaux
in zijn beginperiode onder in
vloed stond van het Vlaamse
expressionisme tot hij om
streeks 1935 zijn eigen weg in
sloeg, waarop hij al vroeger
voorgelicht was door De Chi-
rico wiens werk hij een tiental
jaren eerder te Parijs had le
ren kennen dat sterke indruk
op hem maakte. Het grootste
deel van de nieuwe zaal wordt
echter in beslag genomen door
monumentale werken van de
rijper Delvaux waarop trei
nen, stations, verlaten stads
landschappen en droomvrou
wen steeds weer een rol spe
len. Ze hier nu te zien hangen
schonk niet alleen de genodig
den maar ook de 91-jarige
schilder zelf, die persoonlijk
aanwezig was, kennelijk
grote voldoening. Een bezoek
aan het Museum Paul Del
vaux is een (in de komende
vakantietijd gemakkelijk en
aangenaam uit te voeren)
must voor ieder die belang
stelt in de moderne Europese
kunst!
WILLEM ENZINCK