r even._ UITBLAZEN Ook KGB opent aanval op Gorbatsjov Mag er in het onderwijs gediscrimineerd worden? Rome blijft zionisme vijandig gezind CURSUS VOi EEN WET GELIJKE BEHANDELING VALT IN DE VALKUIL VAN DE GRONDWET Het dilemma vi Kussen en tote lokke DES'! 1 :.M OM I DE STEM ACHTERGROND ZATERDAG 30 APRIL 1988 WIM KOCK -DESTEM- 'PERESTROIKA GEEFT WESTEN KANS OM ONRUST TE STOKEN' nESTEM BINNENLAf 'Van der Linden slachtoffer omstandigheden9 'VERSTROOIING JODEN LEVEND BEWIJS VAN WAARHEID CHRISTENDOM' WAT weet ik van dialecten? Niets. Daarin heeft E. Gorisse uit Oosterhout ge lijk. Tussen de regels van zijn brief bespeur ik wat irritatie, waarschijnlijk op geroepen door de manier waarop ik de terreweps heb verbannen naar een 'encla ve' waarvan Oosterhout en Dongen de kernen zijn. Hij ge looft er niets van dat ik een Middenbrabander ben, al ben ik in Gilze geboren. Ik beheers inderdaad het zuivere Gilzer dialect niet, zoals zo vaak bleek als ik mijn schoonvader hoorde praten. Wij spraken thuis een alge mener soort dialect, wel met een sterke Gilzer inslag natuur lijk. Die bracht mijn vader mee. De inbreng van mijn moeder, die een Friese vader had en een Vlaamse moeder, was echter onmiskenbaar. Wij dronken de koffie en de thee aanvankelijk niet uit koppen, maar uit tas sen. Bij de buren hadden ze het over kommen en kommekes. De kommen en tassen raakten al kort na de oorlog in onbruik door de opkomst van het kopje koffie. Dat is nu juist de manier waarop de dialecten in steeds sneller tempo aan het verdwij nen zijn: door de invloed van andere spreekwijzen. Het is niet toevallig dat vrijwel alle briefschrijvers, die zelf nog niet oud zijn, refereren aan hun ouders en grootouders. Uit wat Gorisse schrijft over mijn betwijfeld Middenbraban- derschap maak ik op dat hij be seft dat dialect per definitie zeer plaatsgebonden is. Daarom verwondert het me dat hij in dezelfde brief andermans dialecten aanpakt, tot in Zeeuwsch-Vlaanderen toe. „Bijvoorbeeld schappelijk", schrijft hij gedecideerd, „dat is niet vlijtig." Nee in Oosterhout misschien niet, maar in som mige delen van Zeeuwsch- Vlaanderen wel. Ik heb dat ge controleerd nadat ik in de Van Dale al voor schappelijk - naast de meer algemene beteke nis van 'redelijk', 'matig' etc. - ook de verouderde betekenis ordentelijk had gevonden. Dat ging al een beetje meer de rich ting van vlijtig. Onze medewer ker en Zeeuwsch-Vlaanderen- kenner bij uitstek, George Spon- selee uit Hulst, bevestigde ver volgens dat in bepaalde Zeeuwsvlaamse dialecten met schappelijk vlijtig kan worden bedoeld. In die betekenis had ook A.J. Bos uit St. Maartens dijk in dé vorige aflevering van deze serie het woord gebruikt in de volgende, enigszins para doxale zin: Ie is wè schappeluk mae z'n hrope is te zwaèr. De heer Gorisse tekent ook bezwaar aan tegen de uitleg die een niet met name genoemde vrouw uit Breda enkele afleve ringen terug gaf over het woord falievouwen. Dat betekent hui chelen. Dit wordt bevestigd door het Zuid-Nederlandse Woordenboek van Nijhoff, dat als betekenis van falievouwer opgeeft: mooiprater, pluimstrij ker. In werkelijkheid was falie vouwen het gereedmaken van rouwsluiers. „Die werden kunstig in mooie vierkantjes ge vouwen en gestreken", schreef de vrouw uit Breda. „De vrou- T5 wen die dit deden en het rou- wende vrouwvolk de sluiers 5 kwamen omdoen, vertelden al doende allerlei goeds over de dode, niet zelden om de fooi. Ëf Maar als ze buiten het gehoor van de betrokkenen waren her- j= vatten ze hun kwaadsprekerij S over dezelfde dode." Gorisse acht deze uitleg een 11 belediging voor de kinderen en 3 kleinkinderen van de 'vrouwen 3 met de falie'. Ik denk dat hier een misverstand schuilt. Het 5 bovenstaande gaat niet over de- genen die de falie droegen, dus ook niet over Gorisse's 'vrouw met de falie' die, zo noteert hij, Ëf het sterfgeval in de buurt be- kend ging maken en dikwijls ook de gestorvene aflegde. Geen kwaad woord over deze 3 vrouwen. Waar het hierboven over ging was de vraag hoe fa- 3 lievouwen een ander woord jf voor huichelen of mooipraten kon worden. 5 Om Oosterhout meer recht te doen dan ik het blijkbaar fj met de terreweps heb gedaan haal ik een aantal zeer typische woorden aan uit een Ooster- 3 houtse woordenlijst die ik, een hele tijd geleden alweer, van 3 Paul van Vugt kreeg. Een van de mooiste uitdrukkingen daarop is tote lokke. Daar be- 1 doelen ze zoenen mee. Mintene- S ren staat voor 'nergens blij mee zijn'. Intrigerend is ook veraste- 3 reerd voor 'verzekerd' en stabij- s nig voor 'het gevoel hebben uit- s geteld te zijn'. Van iemand die 5 flink eet en er desondanks slecht uitziet zegt men: hij eet'er gin daoi van. Dat daoiS wat kan dat zijn? Wie deze (uit- 5 sluitend Oosterhoutse?) woor- den nader kan verklaren is wel- kom op het adres: Even Uitbla- 3 zen, Postbus 3229, 4800 MB Breda. 1 De uitdrukking van de week komt van mevrouw H. Tal- boomook al uit Oosterhout, maar de uitdrukking is West- brabants. „Als wij thuis vertel- den dat we een knappe jongen S hadden gezien, dan zei oma: /io' ho, al wa'ne vèènt mooier 'eet as '(ten aop is jbijval en van 'n H knappe taofel kunde nie ete.3 Tot slot nog dit: uit West- Brabant bereiken mij signalen 3 dat de wesp daar door velen 5 sperreweps wordt genoemd. Met een 's' voor de 'p' dus. 3 Daar moest Bertus de Vree uit 3 Rijen zich maar weer eens over 3 buigen. Een sperewesp zie ik er 3 nog niet van komen. Nee, ik weet inderdaad niet veel van dialecten. Daarom vind ik het zo leuk de lezers te 3 vragen wat zij ervan weten. s Aan het bijeenbrengen en uit- 3 wisselen daarvan beleeft eenie- der plezier die nog iets om z'n 3 'moers taal' geeft. iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii? Uitgave van uitgeversmaatschappij De Stem b.v. Directie: drs. J.H.M. Brader. Hoofdredactie: H. Coumans - hoofdredacteur. A. Theunissen en H. Vermeulen - adjunct-hoofdredacteuren. Hoofdkantoor: Spinveld 55, Breda. Postadres: Postbus 3229,4800 MB Breda. 076-236911 Telex 54176 Telefax 076-236405. Centrale redactie Breda: Nieuwsdienst 076-236452. Sportredactie 076-236236. Telefax redactie 076-236309. Rayonkantoren: Bergen op Zoom, Zuivelstraat 26, 01640-36850. Postadres: Postbus 65,4600 AB Bergen op Zoom. Breda, Nw. Ginnekenstr. 41, 236326. Postadres: Postbus 3229, 4800 MB Breda. Etten-Leur, Markt 28, 01608-21550. Postadres: Postbus 363, 4870 AJ Etten-Leur. Goes, Klokstraat 101100-28030. Postadres: Postbus 13,4460 AA Goes. Hulst, Steenstraat 14, 01140-13751 Postadres: Postbus 62, 4560 AB Hulst. Oosterhout, Arendstraat 14, 01620-54957. Postadres: Postbus 4023,4900 CA Oosterhout. Roosendaal, Molenstraat 45, 01650-37150. Postadres: Postbus 35,4700 AA Roosendaal. Terneuzen, Nieuwstraat 9, 01150-17920. Postadres: Postbus 145,4530 AC Terneuzen Vlissingen, Torenstraat 5, 01184-19910. Postadres: Postbus 50514380 KB Vlissingen. Openingstijden: Breda en Oosterhout 8.30-17.00 uur; overige kantoren 8.30-12.30 en 13.30-17.00 uur Abonnementsprijzen bij vooruitbetaling te voldoen: 24,90 per maand; 71,85 per kwartaal of f 279,15 per jaar. Bij automatische betaling geldt een korting van resp. 1,- per maand, 1,90 per kwartaal, 7,60 per jaar. Prijzen: inclusief 6% B.T.W. Voor posttoezending geldt een toeslag. Losse nummers: ma. t/m zat. 1,25. Service-afdeling atx>nnementen: 076-236472, ma. t/m vrijd. 8.30-17.00 uur. Heelt u de krant niet ontvangen Onze excuses. Bel voor nabezorging tijdens kantooruren uw rayonkantoor. Lezersservice* Centrale reclame-afdeling 076-236911 Fotoservice 076-236573. Advertenties (tijdens kantooruren 8.30-17.00 uur): Rubrieksadvertenties 't Kleintje 076-236882. Grote advertenties uitsluitend 076-236881 Geboorte- en overlijdensadvertenties 076-236442. (Buiten kantooruren maandag t/m vrijdag van 19.00 tot 20.30 uur en zondag van 18.30 tot 21.30 uur 076-236394/236911 Bankrelaties: Postgiro 1114111 - ABN rek. 520538447. NCB rek. 230301584 - Rabo rek. 101053738. Door Hans Rooseboom DE STRIJD in de Sovjet unie rond de leiderspositie van Michaïl Gorbatsjov wordt steeds heviger. In de Sovjetpers slaan voor- en tegenstanders van het her vormingsbeleid elkaar om de oren. Het ene artikel na het andere wordt gepubli ceerd als wapen in de strijd. Die krantenoorlog is daarom zo interessant om te volgen, omdat de rol van kranten en tijdschriften in de Sovjetunie een heel andere is dan wij in het Westen gewend zijn. Daar geen vrije nieuwsga ring, geen onafhankelijke be richtgeving, geen eigen kriti sche commenatren. Daar is een publiciteitsmedium in de allereerste plaats een instru ment een spreekbuis voor een of ander deel van de macht. Een aanzwellende stroom publicaties vóór en tegen het beleid van Gorbatsjov is dus een symptoom van de machtsstrijd achter de scher men. En die woedt momen teel. In de loop van de afgelopen maand opende de nummer twee van de Sovjetunie, Jegor Ligatsjov, de aanval op Gor batsjov. En recente berichten wijzen erop dat hij door de partijleider naar de achter grond is gedrongen. Sinds een paar dagen verschijnt hij niet meer in het openbaar bij ofii- ciële gelegenheden. Heeft Gorbatsjov zich ken nelijk ontdaan van een mach tige vijand, een zo mogelijk nog machtiger tegenstander heeft zich reeds aangemeld. Het machtige Comité voor Staatsveiligheid, de KGB, heeft zich openlijk geschaard in de rijen der tegenstanders Michaïl Gorbatsjov hervor mingsbeleid. Dit alles aan de vooravond van de uiterst belangrijke partij conferentie die in juni in Moskou plaatsvindt. Daar wordt het erop of eronder: óf de secretaris-generaal ruimt het veld, of zijn tegenstanders leggen het loodje. De KGB, een staat in de staat met ruim twee miljoen werknemers, is een opper machtige autonome organisa tie die haar geheel eigen be langen en doelstellingen heeft. Onnodig te zeggen dat deze KGB ook over de mensen en middelen beschikt om die belangen op alle manieren te beschermen. Van meet af aan was dui delijk dat Gorbatsjov weinig over de KGB te zeggen had. De organisatie trok zich niets aan van zijn nieuwe politiek, van de openheid, van zijn po gingen de Sovjetunie wat leefbaarder en welvarender te maken. Het gewone KGB- werk (het beschermen van de Sovjetstaat door middel van het onschadelijk maken van echte en vermeende 'staats vijanden') bleef gewoon door gaan, of Gorbatsjov dat nu wilde of niet. De KGB valt de hervor mingspolitiek van Gorbatsjov nu openlijk aan. En wel door erop te wijzen dat dit beleid van perestroika het land van binnenuit kan opbreken. Bui tenlandse geheime diensten krijgen veel te veel mogelijk heden om hun destructieve arbeid binnen de grenzen van de Sovjetunie uit te voeren, aldus de KGB. En Michaïl Gorbatsjov is van die destructieve arbeid de schuld. Met andere woorden: volgens de KGB helpt Gor batsjov de Sovjetunie naar de knoppen. De KGB heeft de burgers in de Sovjetunie gewaarschuwd voor een complot tegen de staat door Westerse inlichtin gendiensten. Agenten van de Amerikaanse CIA en van an dere geheime diensten uit Frankrijk en de Bondsrepu bliek Duitsland willen de po litiek van hervorming (pere stroika) en democratisering van Sovjetleider Michail Gor batsjov uitbuiten „om poli tieke oppositie tegen het so cialisme te kweken en de Sov jetstaat van binnenuit te on dermijnen", aldus een bulletin van de KGB dat deze week in het weekblad 'Argoementy i Fakty' is verschenen. De „geheime operaties" uit het Westen zijn er volgens de KGB op gericht „een burger lijke meerpartij en-systeem in de Sovjetunie op te richten, zogenaamde vrije vakbonden te vestigen en leden van onaf hankelijke sociale groepen aan te zetten tot illegale acti viteit". Verder proberen de inlichtingendiensten „nega tief ingestelde Sovjetburgers" alsmede „talrijke extremis ten" te werven. Westerse waarnemers zien in de KGB-publikatie een Gorbatsjov: positie inzet van enorme machtsstrijd. - foto ap waarschuwing aan bewegin gen voor de burgerrechten en politiek zelfstandige groepen in de Sovjetunie om zich niet aan een te vrije uitleg van pe restroika te wagen. Wie er in de toekomst een van de offi ciële partijpolitiek afwij kende mening op nahoudt, zou in het licht van het voor afgaande wel eens van sa menwerking met Westerse geheime diensten kunnen worden beschuldigd. Maar de KGB-publicatie is in de allereerste plaats een waarschuwing aan het adres van Michaïl Gorbatsjov: op de steun van de zeer invloedrijke KGB hoeft hij niet te rekenen. En de KGB is een machtsfac tor om terdege rekening mee te houden. Door Frans van Mourik DE VRIJHEID van onderwijs zal dit jaar de Tweede kamer in hoge mate bezig gaan houden. Niet rechtstreeks, maar af geleid van twee wetsontwerpen, die alle bei gericht zijn tegen discriminatie en dat met name op grond van sekse of sexuele geaardheid. Het ene is een initiatiefwet van de PvdA-ka- merleden Van Nieuwenhoven en Haas-Ber ger, het andere is afkomstig van het kabinet. Er is tussen beide ontwerpen een aanmerke lijk verschil. In het ontwerp van de beide kamerleden is gelijke behandeling van de burger even be langrijk als de vrijheid van onderwijs, in dat van het kabinet niet. Welk van de twee door de fCamer aapy^ard zal worden -r.y.ooi; .cfehand ligt dat van het kabinet - hevige discussies over de vrijheid van onderwijs zijn zowel in de politiek «Is in' dé Samenleving onvermijdelijk. Kernvraag daarbij is: mag er in het onderwijs gediscrimineerd worden om hoe dan ook de in artikel 23 van de Grondwet vastgelegde 'vrij heid van onderwijs' te handhaven. Overigens zijn beide ontwerpen nog niet niet uit de verloskamer. Er zijn deze week twee commissies gevormd die ze gaan begelei den en voordat de Kamer er zijn zegje over kan doen zullen er vele maanden zijn verlo pen. Het wetsontwerp van de beide kamerleden tast, hoewel ze dat zelf ontkennen, volgens Raad van State en een aantal juristen en on derwijswetenschappers de vrijheid van on derwijs aan. Want, zo zegt de Raad van State je mag bijvoorbeeld scholen niet dwingen om op straffe van de intrekking van de subsidie, docenten aan te stellen of in dienst te houden, die de grondslag van de school niet onder schrijven. Anders gezegd, je mag een School met de Bijbel niet dwingen een homosexuele docent Van Nieuwenhoven (PvdA) - foto de stem/johan van gurp aan te nemen of in dienst te houden. Volgens de religieuze opvattingen binnen dat school type is dat namelijk in strijd met de Bijbel en dus met de leer en de gróridslag. De Raad van State vindt dat je het gelijk- heidsheidsbeginsel van de grondwet niet zo maar mag laten voorgaan boven het andere grondrecht van de vrijheid van onderwijs. De indieners van de intiatiefwet zetten daar te genover de Grondwet bol staat van het begin sel dat iedereen gelijk is, maar dat het grond recht van de vrijheid van onderwijs een veel beperktere werking heeft. Dus zeggen zijwat het zwaarst is, moet het zwaarst wegen. Het voorstel van het kabinet heeft de vrij heid van de scholen intact gelaten. Scholen mogen docenten en ook leerlingen weigeren die niet passen bij de grondslag. Vooropge steld tenminste dat die mensen en leerlingen in hun schoolgedrag niet laten merken er een andere levensopvatting op na te houden. Als ze zich, populair gezegd, gedeisd houden, mo gen ze niet worden geweerd, want dan is dat wel discriminatie. Daarmee blijft het kabinet veel dichter bij de tekst van het grondwetsartikel dan Van Nieuwenhoven en Haas-Berger. Begrijpelijk, want sinds de invoering van dat artikel in 1917, na een heftige en emotionele schoolstrijd, is niemand er meer in geslaagd er ook maar een wezenlijke komma of punt in te verande ren. Daarom heeft het kabinet er kennelijk voor gekozen om de kerk letterlijk en figuurlijk in het midden te houden. Maar of daar iets mee opgelost wordt, mag zeer worden betwijfeld. Want wanneer draag je in een school een an dere levensopvatting uit? Een homosexuele t docent-kan ook zonder een roze driehoek op 'de revers tijdens de behandeling van de lesstof in •jj de ogen van de schoolleiding in de fout gaan. Dat is meereen kwestie van hoe sterk daar op gelet wordt. Je kunt als schoolleiding ook be wust toewerken naar het verstoren van de ar beidsverhouding. Waar draait het nu precies om? Vooral om lid 5 en lid 6 van artikel 23 van de Grondwet. In lid 5 staat 'De eisen van deugdelijkheid, aan het geheel of ten dele uit de openbare kas te bekostigen onderwijs te stellen, worden bij de wet geregeld, met inachtneming, voor zover het bijzonder onderwijs betreft, van de vrij heid van richting'. Je mag dus wel eisen stel len aan de kwaliteit van het onderwijs en zo nodig geld inhouden, als je daarbij maar niet de 'vrijheid van richting' negeert. En in lid 6 wordt daar onder meer nog aan toe gevoegd Bij die regeling wordt met name de vrij heid van het bijzonder onderwijs betreffende de keuze der leermiddelen en de aanstelling der onderwijzers geëerbiedigd'. Anders gezegd: een school een 'geldboete' geven wegens vermeende discriminatie van een docent of leerling, mag niet als je de 'vrij heid van richting' aantast. De indieners van de intiatiefwet zijn daar wat lichtvoetig over heen gegaan, al is het begrijpelijk gezien de afweging van de grondwetsartikelen, die zij gemaakt hebben. De 'vrijheid van richting' heeft in alle dis cussies over het grondwetsartikel tot nu toe centraal gestaan. Aanvankelijk was het niet helemaal duidelijk wat daarmee werd be doeld. Maar in 1981 hield onderwijsminister Pais een betoog in de Kamer, waaruit bleek waar dat begrip voor staat: richting heeft te maken met religie, joodse en antroposofische (vrije) scholen vallen er ook onder, maar on derwijskundige opvattingen staan er los van. Negeren van religieuze opvattingen betekent daarom negeren van de vrijheid van richting. De rechter blijkt er niet anders over te den ken. Dat bleek tijdens de processen die vader Robert Brucker aanspande om zijn zoon Aram, op het joodse Mairhonidès Lyceülh ISTtmster* dam te krijgen. Het lyceum weigerde Aram op' te nemen omdat hij niet tfls" 'joods' \#Érdt be schouwd en dus niet paste bij de grondslag, Volgens de joodse wet (Halacha) ben je name lijk uitsluitend joods als je moeder dat ook is of als moeder of kind volgens de geldende nor men tot de eigen joodse gemeenschap is toege treden. En dat was bij Aram niet het geval. Op 22 januari van dit stelde ons hoogste rechtscollege, de Hoge Raad vast dat Aram te recht was geweigerd. De Hoge Raad vindt dat in de Grondwet gewaarborgde 'vrijheid van richting' zo zwaar weegt, dat een school een leerling mag weigeren als die niet voldoet aan toelatingsnormen van religieuze aard. Duidelijker kan het niet. Als je dus, volko men terecht, een einde zou willen maken aan discriminatie en ongelijke behandeling ook in het onderwijs, zal je een wet moeten maken, die je niet in de valkuil van de Grondwet doet belanden. Dat is onvoorstelbaar moeilijk en de kans dat er een wet uitkomt, die slechts een slap compromis vormt, is dus levensgroot. De Grondwet zelf veranderen, behoort in dit land tot de politieke onmogelijkheden. I PEN HAAG (ANP) - Het :i overleg tussen de ministers Van Dijk en Korthals Altes en de politiebonden over een nieuwe regeling voor onregelmatig en onaange naam werk bij de politie heeft nog geen resultaat op geleverd. Na de tweede for mele overlegronde bleek er nog geen overeenstemming te zijn bereikt. I gen woordvoerder van het mi nisterie van Binnenlandse Za- Door Van onze Haagse redactie DEN HAAG - Staatssecre taris Van der Linden (Bui tenlandse Zaken) is het slachtoffer geworden van politieke omstandigheden. De Tweede Kamer heeft hem deze week als schietschijf ge- i bruikt. Premier Lubbers zei dat gisteren na afloop van de ministerraad over het pas poort-debat dat deze week in de Tweede Kamer werd gehou den. Volgens de premier had de kamer behoefte om een stevig politiek signaal te geven; pun ten te zetten. Dat had volgens Lubbers te maken met de op stelling van de WD'er Bolke- stein in de Tweede Kamer een week geleden, die bewindslie den opriep vaker af te treden. Lubbers erkende dat zijn eigen CDA deze week eveneens de poten onder Van der Linden zaagde door aan te dringen op het ontnemen van zijn verant woordelijkheid voor de pas poortkwestie. Maar Lubbers zag dat niet als een sterk poli tiek signaal. (ADVERTENTIE) Bi| Van Hei|st weet ie met wie ie praal; hel is een zaak met een gezicht. Dat gezicht ziet u in deze advertentie Daar kunt u op vertrouwen Overtuig uzelf. Door Jan Bouwmans DE BETREKKINGEN tus sen joden en katholieken, waar ook ter wereld, wor den belemmerd door de re latie tussen de staat Israël en het Vaticaan. Het zit jo den heel diep dat de kerke lijke staat hun land na 40 jaar nog altijd niet erkent. Ze ervaren het als pure dis criminatie, als een restvorm van vervolging. Dat verklaart de emoties en de verbeten heid. Want noch het joodse volk noch de staat Israël heeft enige legitimatie van de H. Stoel nodig. Joden vinden hun legitimatie in hun bestaan zelf, religieuze joden in hun heilige geschriften. Problemen, frustraties en teleurstellingen kenmerken de loop van de betrekkingen. Maar men moet terdege be seffen van hoe ver de katho lieke kerk is moeten komen. Het zionisme stelde het christendom aan het begin van deze eeuw niet voor zo maar een probleem. Het zette de kerk theologisch eigelijk op haar kop. Een terugkeer van de joden naar het beloofde land was voor de christelijke theologie onbestaanbaar. Vol gens de toen gangbare leer hadden de joden immers met de komst van het christendom hun centrale rol in Gods plan verspeeld. Omdat de kerk het nieuwe Israël was, behoorde het Heilige Land toe aan het christendom. Stel dat de joodse staat in Palestina hersteld zou wor den, dan zou het zichtbare en tastbare historische bewijs van de waarheid van het christendom de kerk na ne gentien eeuwen uit handen Paus Johannes Paulus H kondigde in 1981 een bezoek aan Israël aan. Maar hij is nooit geweest- fotoap worden geslagen. Het werd als levensbedreigend ervaren. De katholieke kerk stond dan ook van meet af aan ronduit vijandig tegenover de zionistische beweging. Aan het begin van deze eeuw was het Vaticaan er op theologi sche gronden alles aan gele gen om een mogelijk herstel van een joodse staat in Pales tina politiek te verhinderen. De afloop van de Eerste Wereldoorlog (1918) leek het Vaticaan een gouden gelegen heid om weer invloed te ver werven in het Heilige Land. Gedurende de eeuwenlange Turkse overheersing was dit onmogelijk gebleken. Het Vaticaan wilde aller eerst langs diplomatieke weg bereiken dat het mandaat over Palestina zou worden toevertrouwd aan een katho lieke natie; bij voorkeur aan België. Het bestuur over Pa lestina kwam echter in han den van de protestantse Brit ten, De vijandigheid tegenover het zionisme bleef de Vati caanse politiek domineren tot 1948. Op 14 mei van dat jaar is de staat Israël een feit. Die dag schrijft de Osservatore Romano, dagblad én spreek buis van het Vaticaan: „Het moderne zionisme is niet de ware erfgenaam van het bij belse Israël, maar een secu liere staat en daarom hoort het Heilig Land en zijn heilige plaatsen toe aan de christen heid, het ware Israël". Pas het Tweede Vaticaanse Concilie brengt de ommekeer in de katholiek-joodse betrek kingen. Dat gebeurt met 'No stra Aetate', de verklaring over de joden die een streep haalt door het eeuwenlange theologische concept dat de joden boeten voor Jezus' dood. Maar kardinaal Bea bena drukte op het concilie een- en andermaal, dat deze verkla ring puur religieus begrepen moest worden en op geen en kele wijze politiek mocht worden verstaan: ze mocht niet pro-zionistisch worden opgevat en al helemaal niet als een erkenning van de staat Israël door de Heilige Stoel. De Vaticaanse houding bleef een hinken op twee ge dachten. De oorlog van 1967 zorgde echter andermaal voor een nieuwe situatie. Israël maakt korte metten met zijn buurstaten. Een van de gevol gen is dat alle heilige plaatsen onder Israëlische heerschap pij komen te staan. In 1973 ontving paus Paulus VI ten Vaticane premier Golda Meir. Na deze ontmoe ting, die verliep in een geest van wederzijds begrip, werd een officieel communiqué uit gegeven. Daarin vernederde de Vaticaanse persdienst de ontmoeting door te verklaren dat de paus talrijke Arabische leiders had ontvangen, diplo matieke betrekkingen met vele Arabische landen onder hield en dat het gesprek de in williging van een verzoek van mevr. Meir was geweest, die er niet speciaal voor naar Rome was gekomen, maar toch op weg was naar Parijs. De ontmoeting, zo besloot hij, mocht in geen enkel opzicht gezien worden als teken van enige verandering in de Vati caanse houding ten opzichte van Israël. In de jaren '70 zet toch een belangrijke ontwikkeling in. Het Vaticaan komt van bin nenuit onder druk te staan doordat in de katholieke kerk elders ter wereld verklarin gen over de katholiek-joodse betrekkingen worden uitge geven. Daarin wordt de kwes tie Israël-Vaticaan zonder veel terughoudendheid aan de orde gesteld. Het Nederlandse Pastorale Concilie wees in een docu ment in 1970 op de bijzondere relatie tussen het joodse volk en het Beloofde Land. In 1973 gaven de Franse bisschoppen een verklaring uit en in 1975 de Amerikaanse bisschoppen. Hun boodschap luidde dat christenen begrip moeten op brengen voor de band tussen land en volk zoals joden die 2000 jaar hebben beleefd. De uitspraken van de ver schillende Bisschoppenconfe renties hadden hun uitwer king op het Vaticaan. Aan het eind van de jaren '70 beginnen Vaticaanse topfunctionaris sen met begrip te spreken over Israël. In 1980 zegt paus Johannes Paulus II in een preek: „Het joodse volk heeft na de tragische ervaring van de uitroeiing van zovele van zijn zonen en dochters en ge dreven door het verlangen naar veiligheid, de staat Is raël gesticht". Vaticaanse functionarissen vertelden joodse vertegen woordigers dat de paus hier mee feitelijk de staat Israël had erkend. De vraag echter die de joodse vertegenwoordi gers relevant vonden, was of die feitelijke erkenning dan de vorm zou krijgen van di recte diplomatieke betrekkin gen. Tot op de dag van van daag is dat niet het geval. Ook paus Johannes Paulus II heeft verklaard dat het Oude Testament nooit is her roepen door God. Welnu, in dat Oude Testament staat toch duidelijk dat God het land aan de joden heeft be loofd. Spreekt de kerk der halve nu over één of over twee testamenten? Heeft het Nieuwe Testament het Oude in zich opgenomen en zet het dit voort of annuleert het Nieuwe Testament het Oude? Als dus ook volgens de ka tholieke leer het joodse volk geldt als het uitverkoren volk, waarom zou dan het concept van het Beloofde Land con form het Oude Testament niet geldig zijn Ervend Rolluiken I uneio volgens f Bewikgings- richtlijnen Installateur RQMAZO AUGUSTUS 1980. Op de Lenin-wel de onbekende metaalarbeider Lech king die heel Polen zal overspoeler de oprichting van de vrije vakbond meest roerige periodes in de met r schiedenis. APRIL 1988. Andrzej Swewczur Krakow, zet met een ruk aan de sch nj van de Lenin-fabrieken in Nowa i -end van de 32.000 werknemers vj ?oor aan de oproep en weigeren - rend - aan het werk te gaan. Hun arbeiders van andere staalfabrieken De huidige situatie in Polen is nit Jie van 1980, maar een zekere p haakt de Poolse autoriteiten uiters lefst iedere herinnering aan die tur die uiteindelijk culmineerden in een De basis voor de nieuwe conflicts 'er 1987. Toen spraken de Polen )en de economische en politieke oolse partijleider generaal Jaruzel: let gezicht van Jaruzelski, het zc Been enkele vertrouwen hadden in vanaf dat moment wist de Poolst hoeilijk zou worden om de hervorn erendum leidde niet tot afstel, maag empo van invoering lager zou kon krugen. Jat pessimisme blijkt in alle opzij 1 f?'en waarderen over het alge «iski om - in navolging van grot ■conomie te hervormen. Dat dit g «ar het kapitalisme door o.a. liber jeer vinden ze ook te waarderen, 'oor die plannen de broekriem nor rjfl kc"ht voort uit een algemeen i oiking tegen de communistische c Poolse economie zakt jaar na u Vervormingsplannen ten spijt. :r 's duidelijk dat Jaruzelski vc economische hervormingen zijn n- "enter tot hoever hij bereid is te c Xr-Ï? daarop de autoriteiten de sta "Ujkt dat Jaruzelski de ernst van an zich geen tweede 'Gdansk' ver aan de eisen tot loonsverhogir 'ngsplannen in de prullenmand I ueringsieider zich zo onmachtig he

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1988 | | pagina 2