gereformeerde
splinters vieren
elk een jubileum
et zijn in de politieke en hervorm
de/gereformeerde wereld gerenommeerde partijen,
daarbuiten zijn SGP en GPV nauwelijks bekende af
kortingen. Ze vieren alletwee een jubileum. De Staat
kundig Gereformeerde Partij (SGP) bestaat zeventig
jaar, het Gereformeerd Politiek Verbond (GPV) veertig
jaar. In het politieke spectrum opereren ze alletwee
aan de rechter kant, hoewel ze niet graag aangeduid
worden als 'klein rechts'. Voor de niet-gereformeerde
of niet-hervormde buitenstaander lijken het (protes
tantse) partijen van hetzelfde laken één pak, maar
hoezeer verschillen ze. Diep in de partijen schuilen de
fundamentele, welhaast typisch Hollandse verschillen.
SGP (drie zetels in de Tweede Kamer, met fractielei
der Bas van der Vlies) en GPV (één zetel, Gerrit
Schutte) hebben beide de bijbel als grondslag, maar
onenigheid over de exacte uitleg van bijbelteksten
voorkomt een fusie van de twee kleine partijen.
Scheiding
Klein
ZATERDAG
30 APRIL 1988
Vrijgemaakt
Macht
Lunetten
Tien man
Gekleurde deuren
FOTO PIET DEN BLANKEN
jzijn
i getroffen incidenten in Utrecht
rkomen Nee. Mevr. Stael: „Wij
eraan vasthouden dat mensen hun
ngen kunnen uiten. Dat houdt in
allerlei onvoorziene dingen kun-
ebeuren. Ook dingen waarvan bis-
jen misschien zeggen: moet dat nu
j vinden belangrijker dat naar bui-
omt wat in de kerk leeft. Ook als
jressie tegen de kerkleiding is. Daar
m je, denk ik, niet aan. Wij zoeken
ressie niet. We zien de agressie ook
>ben. In Den Haag en Den Bosch
r nog veel agressie tegen paus en
toppen, in Zwolle al veel minder. Ik
dat de weerstand tegen de bis-
ipen in Utrecht nauwelijks nog ter
e zal worden gebracht."
kan en zal nooit sprake van zijn dat
roep, die zich tot de katholieke ge-
jemeenschap bekent, geweigerd
t om zich op een AMB-manifestatie
esenteren. „Als er een geweigerd
worden, zou ik onmiddellijk aftre-
zegt mevr. Stael niet zonder enige
id. Het voorbeeld is de werkgroep
catholieke homo-pastores. Die hoort
volgens sommige bisschoppen niet
Libliek te manifesteren en een AMB-
ïur zou zo'n groep tegen zichzelf in
ïerming behoren te nemen.
voorzorgsmaatregelen, geen
we richtlijnen voor wie of wat dan
„Dat maakt het spannend. Dat
risico's. We zien wel. We gaan er
uit dat mensen zich uiten op een
die ons allen verder helpt", vat de
B-voorzitter samen. Rest nog een
ig. Is het bestuur bereid zich eventu-
ichteraf te distantiëren van satirische
allen en/of acties die in de ogen van
lisschoppen niet door de beugel kun-
en derhalve niet hadden mogen pas-
in Er blijken bisschoppen te zijn die
aan waarde hechten als het gaat om
wederzijdse betrekkingen. Mevr.
;ls antwoord is genuanceerd. „Als
wij zeggen: het is afschuwelijk dat
of dat gebeurd is, zullen wij excuses
ten. Maar als bisschoppen vinden dat
niet door de beugel kan, dan zullen
bekijken of wij dat ook vinden. Niet
feit alleen dat bisschoppen iets af-
iren, is voor ons reden er afstand van
temen. Wij zullen hen dan willen ver-
delijken hoe dat bewuste onderdeel
stand is gekomen en met welke optie,
lat ze het beter begrijpen. Dat is het
•standigste beleid."
la
id
ssi-
ës"
dt-
dat
sb-
'an
ird.
va-
ïtte
iek
XJT-
pns
er
uit
:eer
nee
aar
het Witte Huis. Het zou mooi
zijn als de Duke, de saaie tech
nocraat, zich zou laten verge
zellen door Jesse Jackson, de
zwarte Mozes van legioenen
Amerikaanse underdogs. Want
die combinatie zal niet licht
worden vergeten.
H.
Door Jan Greyn
Natuurlijk willen ze graag samen spre
ken met de politiek redacteur, veel an
dere kranten spraken afzonderlijk met
hen. Een gezamenlijk interview kan aan
geven hoeveel hen bindt.
Hoewel. Het biedt ook een mooie kans
eens aan de (voornamelijk) niet-protes-
tantse lezers van deze krant uit te leggen
welke verschillen er zijn tussen de staat
kundig gereformeerden en de leden van
het politiek verbond. Want dat doe je
niet maar even.
Het afgesproken gesprekslokaal is de
'heel riante' (Van der Vlies) fractiekamer
van het GPV. Een kleine tafel kan nog
juist staan in de kamer die voornamelijk
plaats biedt aan hoge, volle archiefrek-
ken, volgestopt sinds 1963 toen het ver
bond de eerste keer in de kamer kwam.
De jongste van de twee, Van der Vlies,
mag aanvangen met de uitleg. Wat hen
scheidt? „Behalve de langere geschiede
nis van de SGP en het daardoor andere
karakter van de partij, valt het striktere
vasthouden aan de 'wet van god', de tien
geboden op," zegt Van der Vlies, nauw
gezet op de gelaatsuitdrukking van zijn
collega lettend. „Maar veel bindt ons",
haast hij zich te zeggen.
En hij legt en passant uit dat er veel
meer verschil met het CDA is. „Dat laat
zich inspireren door het evangelie. Ze ne
men het niet echt als uitgangspunt. Hun
uitgangspunten zijn afgeleid van de bij
bel, van zowel het oude als nieuwe testa
ment", zegt Van der Vlies, terwijl
Schutte aanvult dat „ook moslems lid
kunnen worden van het CDA". Dat is
bij GPV en SGP pertinent niet zo.
Maar wat is het meest in het oog sprin
gende verschil tussen de partijen? „De
scheiding van kerk en staat", zegt Schut
te. „Wij zeggen niet dat de overheid ons
anders moet behandelen dat andere ker
ken. De SGP'ers willen een aparte plaats
voor de kerk van de reformatie. Boven
dien zijn kerk en staat bij de SGP een
soort twee-eenheid. Wij als GPV vinden
dat alle burgers geestelijke vrijheid moe
ten hebben, wij maken geen onderscheid
tussen welke kerk en welk geloof dan
ook."
Van der Vlies knikt, al lijkt het 'm een
wat te makkelijke formulering. Hij ci
teert ter nadere toelichting de visie van
Calvijn die opmerkte dat '(taken van)
kerk en staat niet gescheiden moeten
zijn, wel onderscheiden'. Deze zin leidt
voor de SGP'er tot de conclusie dat kerk
en staat één zijn, voor de. GPV'er juist
niet. Voor Van der Vlies is subsidiëring
van bijvoorbeeld een moskee door de
overheid uit den boze. Geen 'ongeloof-
spropaganda', bevorderd of gesubsi
dieerd door de overheid.
De SGP ontstond - even een brokje
historie - in 1918. De wijziging van de
kieswet, waardoor mensen onafhankelijk
van status en inkomen konden stemmen,
zorgde voor het ontstaan van een nieuwe
politieke partij. Tal van stemmers op de
Anti-Revolutionaire Partij (nu onderdeel
van het CDA) en politiek daklozen
- maar religieus wel gebondenen - kwa
men bijeen in de Staatkundig Gerefor
meerde Partij. „Ze hadden behoefte
steun te geven aan een politieke overtui
ging die zijn grondslag vond in Gods
Woord," verklaart Van der Vlies.
De partij bleef klein, de eerste zetel
kwam in 1922, sinds 1929 beschikken de
staatkundig gereformeerden over twee of
drie zetels. Afkeer van het rooms-katho-
üeke 'imperialisme' in de jaren twintig
en dertig kenmerkte de SGP in hoge ma
te. In 1925 veroorzaakte de SGP'er Ker
sten de val van het eerste kabinet Colijn.
Kersten was het niet eens met een ge
zantschap bij het Vatikaan, de meerder
heid van de Tweede Kamer steunde
hem. Een kabinetscrisis was geboren.
Dat was misschien de meest opmerke
lijke politieke daad van de SGP, die in
haar politieke geschiedenis vooral fun
geerde als horzel in de pels van de
christelijke politici. Praktisch-politieke
G.J. Schutte: WIJ als GPV vinden dat alle burgers geestelijke vrijheid moeten
hebben, wij maken geen onderscheid tussen welke kerk en welk geloof dan ook".
- FOTO'S DE STEM/JOHAN VAN GURP
Ir. B. J. van der Vlies:
partij betreft".
,Een regeerambt voor een vrouw is nog ver weg, wat onze
De bijbelvaste Kamerleden
opmerkingen werden geschraagd op bij
belse argumentatie. En ook onlangs
kreeg het kabinet op zijn kop voor be
raadslagingen op.zondag. Dat was een
ontheiliging van de zondagsrust en Van
der Vlies lardeerde zijn betoog met pas
sende bijbelteksten.
Het Gereformeerd Politiek Verbond
bestaat sinds 1948 als een afscheiding
van de ARP. De oprichters van het GPV
waren zeer actief in de ARP, maar ze
vertrokken nadat er in 1944/1945 een
breuk was gekomen in de gereformeerde
kerk. De scheiding ontstond als gevolg
van verschil van mening over uitleg van
de bijbel. De meerderheid van de ARP
wilde uitgangspunten hanteren op basis
van de bijbel, en niet meer de bijbel zelf
- het verwijt dat Schutte het CDA nog
steeds maakt.
De 'vrijgemaakte' kerk die in 1945 ont
stond, was ook de kerk van de GPV'ers.
Mensen die lid willen zijn van het GPV,
moeten eigenlijk ook üd zijn van de vrij
gemaakte kerk. Bij de SGP bestaat (al
leen) op dit punt meer lankmoedigheid:
het is wat Van der Vlies een 'interkerke
lijke partij' noemt. Leden van de her
vormde kerk (zoals Van der Vlies), van
de christelijke gereformeerde kerken, van
de gereformeerde en van de oud-gerefor
meerde gemeenten zijn welkom bij de
SGP. Als ze maar het program van de
SGP onderschrijven.
Terug naar het politieke heden; de
theologische meningsverschillen moeten
toch ook praktisch te toetsen zijn. Wat
vinden Van der Vlies en Schutte van
zoiets als de rol van de vrouw in samen
leving en politiek. De twee kijken elkaar
aan. Het zal niet de eerste keer zijn dat
ze het onderwerp moeten bespreken.
„Doe jij maar eerst," zegt Schutte.
Van der Vlies' partij is een gekend te
genstander van vrouwen in het ambt, of
dat nu politiek of religieus is. Van der
Vlies: „In veel kerken is een discussie
gaande over de vrouw in het ambt. We
trekken de lijnen van de kerk door naar
de samenleving. Maar eerlijk gezegd
worstelt mijn achterban met passages in
de bijbel over de rol van de vrouw. We
verbieden vrouwen niet om te stemmen,
dat is ieders individuele zaak. Vrouwe
lijke leden heeft de SGP niet. De prak
tijk is echter dat meer dan de helft van
onze kiezers vrouwen zijn. Dat is natuur
lijk mooi meegenomen, maar het is
eigenlijk in strijd met onze visie."
Van der Vlies kan een glimlach niet
onderdrukken. Het komt niet zelden
voor dat de leer er iets anders uitziet dan
de praktijk. „De werkelijkheid stelt ons
wel eens voor problemen. Je vraagt je
dan af of je je idealen moet aanpassen of
je je visie moet offeren aan de tijdgeest.
Maar we zijn daar voorzichtig in. Niet
dat we zeggen: we besloten dat in 1918
en daarom moet het zo blijven. Maar we
beraden ons terdege".
In de gelederen van de SGP wordt ge
sproken - ondanks de afspraken van
1918- over de rol van de vrouw. Voor
jaar volgend jaar zullen de verschillende
afdelingen bij elkaar komen om te bezien
hoe het verder moet. Maar degeen die
vermoedt dat binnen enkele jaren een
vrouw als SGP-kamerlid te zien zal zijn,
'springt over een te brede sloot', meent
Van der Vlies. „Een regeerambt voor een
vrouw is ver weg, wat onze partij be
treft," vult de SGP'er zichzelf aan.
Schutte kijkt daar wat minder gestreng
tegenaan. „Vanuit de bijbel gezien is het
evident dat de vrouw geen ambt in de
kerk kan uitoefenen. Maar zoiets moet
niet doorgetrokken worden naar de poli
tiek. Al dient de emancipatie van de
vrouw niet overdreven te worden." (Van
der Vlies laat tekenen van instemming
blijken en zegt nadrukkelijk dat 'we de
vrouw heus niet in de achterhoek van de
samenleving plaatsen'.)
Trots meldt Schutte dat zijn partij bij de
jongste verkiezing een vrouw hoger
(nummer 7) op de lijst zette dan het
CDA (nummer 9 de eerste vrouw).
Volgende onderwerp: de tv. Weer mag
Van der Vlies het spits afbijten als notoir
afwijzer van de televisie. „De techniek
kan zegenrijk werken, maar sommige
zendgemachtigden gaan er verkeerd mee
om. Ik zal geen programma's noemen,
dat is voor iedereen wel duidelijk. Gods-
latering, gezagsondermijning en zede
kwetsing zijn uit den boze. Vanaf 1967,
toen de wetgever vaststelde dat vooraf
geen ingrepen konden plaatshebben in
televisie-programma's, zijn we de me
ning toegedaan dat de overheid als die
nares gods tekort schiet. Als protest heb
ben we toen ook afgezien van de poli
tieke zendtijd."
Toch kijken intussen wat SGP'ers
naar de televisie. Het is ook geen ver
plichting de buis uit het huis te laten.
„We snijden qua populariteit als partij
wellicht ook in eigen hout, we geven de
ons beconcurrerende partijen voor
sprong. Maar ook in GPV-kring is wel
het geluid te horen dat de tv wat vervlak
kend heeft gewerkt."
Schutte heeft geen probleem met de
televisie als communicatie-middel. En
bovendien: als wij onze zendtijd hebben
voor politieke partijen, kan de VPRO op
hetzelfde net niet uitzenden, zegt Schut
te, toch al fameus om zijn pragmatische
redeneringen op een bed van bijbels ge
loof.
Tot slot. Hoe zit het met de nasleep van
de motie Kersten, de politieke aanval op
het katholicisme van de jaren twintig?
Worden katholieken nog immer gezien
als de ongebreidelde machtzoekers? Bei
den ontkennen dat. Er is veel veranderd
sinds de jaren twintig. De verwereldlij
king sloeg toe bij de katholieken en de
machtswellust nam (in elk geval zicht
baar) af.
Veel katholieken, constateerden
Schutte en Van der Vlies, maken zich net
zo zorgen om de ethische vraagstukken
als de protestantse SGP en GPV. „Daar
zit kennelijk een overeenkomst", ver
moedt Van der Vlies die net als Schutte
geregeld contacten heeft in Brabant en
Limburg over vraagstukken als euthana
sie en abortus.
Het GPV heeft een minder belast ver
leden ten opzichte van de katholieken.
De voorouders van Schutte moeten zich
sterk hebben gemaakt in de reformatie
tegen het Roomsche geweld, maar de
ARP - de voorgangspartij dus - sloot
voor de oorlog al regelmatig coalities
met de katholieken. „Daar waren ze niet
vies van", zegt Schutte met de stralende
blik waarop hij patent lijkt te hebben.
GPV en SGP zijn voorlopig - gezien
de politieke staalkaart - niet toe aan
welke coalitie dan ook. Dat zal dus pra
ten aan de zijlijn blijven. Praten en pre
ken.
VERVOLG VAN VOORPAGINA WEEKEND
net zoals op de camping. En je hebt hier
geen last van lawaai".
Maar in het plan Vijverhof wonen ze
toch ook bij elkaar? Er is voor hen een
wijk in een wijk gebouwd. Met een eigen
kerk en een eigen cultureel centrum.
„Nee toch", roept Parihala en veert op.
Hij weet het echt niet. Wil het niet we
ten. „Wij willen niet praten over herhuis
vesting, nee wij willen het hebben over
huisvesting. Vijftig woningen zijn al ge
renoveerd, nou de rest nog". Maar dat is
toch allemaal achteraf praten? Het is nu
toch veel te laat? Hoe moet dat na 1 ok
tober? Parihala, in eerste instantie: „Wij
wachten op de uitspraak van de rechter".
Welke uitspraak? „Dat weet ik niet pre
cies. Er spelen wel drie zaken. In ieder
geval zijn wij tegen het ontbinden van de
huurovereenkomst". Wanneer is dan die
rechtzaak? „Weet ik niet, in ieder geval
voor 1 oktober". En als minister Brink
man gelijk krijgt en jullie er toch uit
De nieuwbouwwijk De Vijverhof, volgens de Molukkers volgebouwd met 'kip
penhokken - FOTO DE STEM/JOHAN VAN GURP
moeten? „Vanaf dat moment gaan we
verder kijken. We willen hier blijven, dus
je kunt 't niet maken om er nu alvast aan
te denken om naar buiten te gaan".
„Geen inspraak?" Gemeente-ambtenaar
J. A. Jager houdt zich in, maar door de
hoorn van de telefoon hoor je dat hij
zich kwaad maakt. „Ach, in november
'86 al hadden we een inspraakbijeen
komst georganiseerd in De IJzeren Man.
De Molukse architect I. Matulessy pre
senteerde er zijn ontwerp. Weet u hoe
veel er verschenen? Tien man. Later pro
beerden we het nog een keer: vijf man
kwamen er opdagen". Die Matulessy,
die heeft zich toch teruggetrokken?
Waarom? „Om hem moverende rede
nen", antwoordt Jager, „maar dat moet
u hem zelf maar vragen". Maar Matu
lessy is onbereikbaar.
In de archieven staat dat Matulessy
zou zij vertrokken omdat de kampraad
de inspraak geblokkeerd zou hebben. Ja
ger: „Dat zou kunnen. Er hep in ieder
geval wel een directe lijn van Matulessy
naar de kampraad". Toen Matulessy
zich terugtrok zouden ook zijn plannen
zijn vervallen: extra grote keukens voor
mensen met grote families en meer-gene-
ratiewoningen. Jager: „Nee hoor, voor
zover ik weet zijn de woningen die nu ge
bouwd worden niet veel anders dan het
ontwerp van Matulessy. Echt waar, de
overheid heeft alle mogeüjke handen uit
gestrekt. Op Lunetten voeren ze een
struisvogelpolitiek".
Jager houdt elke donderdagmiddag
van twee tot drie spreekuur voor de toe
komstige Vijverhof-bewoners. Volgens
de ambtenaar wordt dat druk bezocht.
Hij rekent uit dat er vanaf januari 'al 37
Molukkers' langs zijn geweest. „Vindt u
dat niet veel? Ik vind het nogal wat.
Waar de andere 150 Lunetten-bewoners
blijven? Er zijn ook mensen die 't huis
gewoon accepteren. En ja er zullen er
ook een aantal zijn die om principiële re
denen hun gezicht niet laten zien".
„Kippenhokken zijn het". „De klein
ste woningen van Vught", wordt er op de
Lunetten geroepen als je over De Vijver
hof praat. „Ja, wat wil je", zegt Jager
daarover, „het zijn woningwetwoningen.
We mogen de stichtingskosten toch niet
overschrijden. We hebben al een keer het
hele bestemmingsplan veranderd. U
moet eens weten hoeveel dat kost!"
Aan de inrichting van de woningen kun
je niet zien dat er met de Molukse leef
wijze rekening is gehouden. Een woon
kamer (type 'kleine gezinswoning') van
4.97 x 4.39 meter. „Terwijl ik hier zeven
meter lang heb", roep Winnie Veenstra.
„En een keuken van drie bij drie. Moet
je hier kijken, wij léven in de keuken.
Wat moet je in zo'n hokje doen? Ik ben
vorige week voor de lol naar het spreek
uur geweest. Gewoon om te kijken of het
waar is dat die oudjes met een kluitje in
het riet worden gestuurd. Nou ik heb 't
geweten. Vroeg waarom ik maar drie
slaapkamers kreeg. Hij: dan laat u er
maar twee bij elkaar slapen. Ik: en hoe
zit dat dan met logés? Hij: die moet je
maar naar huis sturen, want dat doen wij
Hollanders ook". Winnie besluit: „Weet
je hoe je kunt zien dat het om Molukse
huizen gaat? Ze hebben de deuren een
kleurtje gegeven".
Mevrouw Parinussa is nooit op het
spreekuur geweest. Als het aan haar ligt
blijft ze hier tot haar honderdste wonen.
Of mischien wel langer. Ze laat een foto
van haar vader zien. Die is 105 jaar oud
geworden. Zij leeft in de keuken. Daar is
het altijd warm. En het ruikt er lekker.
Aan de grote tafel verwent ze haar der
tien kleinkinderen. Of ze laat ze ravotten
in de lange gang van de barak. „Hoe
moet dat in Vijverhof. Wij hebben daar
bel. Mensen moeten bellen om binnen te
komen. Hier, als de mensen ziek zijn, wij
kloppen aan en lopen binnen. Daar mis
schien al lang dood".
Lunetten, een monument? Nee, Lu
netten gaat plat. Alle 45.000 Molukkers
zijn na 1 oktober over heel Nederland,
veelal in aparte woonwijken, verspreid.
„Weet je wat er overblijft", zegt Pariha
la. „een museum. Een kamertje van vier
bij vier meter".
