DE STEM
ZÖ
EINKIipHElM
i
IN HET WOONOORD
LUNETTEN WILLEN
ZE NIETS WETEN
VAN NIEUWBOUW
Molukse geschiedenis in Nederland
UDAPEST PRAAGQfy
HET LAATSTE
SYMBOOL VAN
DE VRIJHEIDS
STRIJD
ZATERDAG IH
30 APRIL 19881 I
iVajuMóeMoejUs
Akarinthiï
VITSERLAND
UXEMBURG
IONGARI JE
PER VERHUUR
SPANJE
rava - Blanes - Appartementen
WATERSPORT
egen die jongens van de ME zei ik
het vrijdag nog: wij zijn geen Vaassen of Assen. Wij
hadden hun mentaliteit moeten hebben". Kamp Lu
netten, het laatste symbool van de strijd van de Moluk-
kers tegen de Nederlandse overheid. Deze maand
sloeg even de vlam in de pan. WVC-ambtenaren spij
kerden planken voor de ramen van een leegstaande
barak. Zij werden afgetuigd. Een teken aan de wand?
Een laatste stuiptrekking? 1 Oktober, de datum van
sluiting van het kamp, is onafwendbaar. Lunetten
moet dicht, vindt Brinkman. Tussen de barakken van
het vroegere concentratiekamp hangt een sfeer van
gelatenheid en achterdocht. De bewoners van Lunet
ten wantrouwen WVC en de gemeente. Zij willen niets
weten van een nieuwbouwwijk. Struisvogelpolitiek?
Een bewoonster: „Ik weet niet wat voor huis ik wil,
want ik wil niet verhuizen, dus ga ik niet naar het
spreekuur". Het woonoord Lunetten bij Vught als een
onverwerkt koloniaal erfgoed. Een bezoek.
Douchekop
Verdeeld
(MER EN WINTERVAKANTIE
lfs, 35 km van Innsbruck, kmrs. m. w.
0/0 of hp. Prachtige omgev., zeer rustig,
Almeloseweg 20A, 7448 RN Haarle.
ZOMERT Voordelig maar wel goed. Gaat.
'lM Brixen in Thale Tirol. Alle kamers met
k/p.p.: Logies/ontb. 150,-; halfpens. ƒ250,-.
nl. 01620-27448 na 18.00 u.
rw E E K E -N
Bergen om le wandelen, heldere beekjes,
nationaalpark Nockberge. natuur om in le ade
men Thermaalbaden voor piemen avontuur
ol voor de rust en ontspanning Buitenbad
mmpleuer van mei tot oktober Zwem
meer slechts 10 mm afstand Karmthische
zon, betrouwbare vakantiebegeleiders
vanaf de berg en in het bad Tennis, golf,
squash, paardrijden, alles is er in Bad
Kleinkirchherm. waar de zwembroek tot
de wande/uitrusting behoort
7 dagen I o van hll 156.- tot hll 396,-
7 dagen hp hll 402.- tot hll 1229.-
Naseuoenskortmg ca. 20% tot 2 7
en va 24 9 1988
Fremdenverkehrsverband
A 9546 Bad Klemkirchheim 20
Telet 09-43/4240/8212
van 1060 m tot 2100 m
Iw. Alpen. T.h. ons app. 6-8 pers. of dat van
;rs. Centr. gelegen. 08858-2002, b.g.g. 2589.
luRSCHEID, t.h. op zeer mooie camping 4-5
ter., hoogsz. 385,- p.w. excl., voor- en nasei-
tel. Info: 04750-31891, b.g.g. 04742-3362.
r, div. luxe hot Verv. per luxe touringcar v.a.
lmi Tours Venlo b.v. 077-17744/544001.
Br luxe touringcar, 3-sterren hotels, HP 995.-, 085-435050
lizen, app, hotel, in geheel Hongarije. MAGYAR
5109 ZG 's-Gravenmoer 01623-22194.
O ParCS Venlo 077-872453
IESTE HONGARIJE-KENNERS
Togus over auto-, bus-, vak.huizen, hotels.
Te touringscarreis naar Budapest en Balaton.
Terse excursies en half pension 599,-.
i. luxe CAMPERS th., v.v. alle comfort
Tt, Sfc-Jacobsl. 331, Nijmegen. Tel. 080-563532.
EERAUTOVERHUUR EN- VERKOOP.
p.w. Janssen, Maasstr. 52, Arcen. tel. 04703-1273.
IUUR LUXE 4-PERS00NS CAMPERS.
iur, Steenderen. Tel. 05755-1974. Na 18.00 uur.
)NCORDIA'l'****Su|i«rbus. dinerservice
«r, video, toilet, hostess, 2x p.w. in 24 u. naar dt
1.a. ƒ249,-. Reis met app. in Benidorm/Campello]
i.a. 269,-. Ook vanuit Limburg. Tel. 05213-1333.
CODAB-Reizen, 050-415210 (ook 's avonds). I
inje/ESTARTIT, t.h. appartementen
„300 mtr. van zee gelegen. Inl. 076-413141.
anisatie. Iedere Rabobank
aap. De Rabobank is een
aelangen van leden en
h hierbij betrokken voelen.
en een
eling.
en over aard en inhoud van
n kunt u bellen met de heer
Broeck, hoofd afdeling
jon 04257-8205 of privé's
3 uur 01619-2587.
sollicitatie wordt met
erwacht binnen 10 dagen
ur van de Rabobank,
LO AA Baarle-Nassau.
TTeo
iUR DE CALAFELL, dicht bij strand, t.h.;
jwoningen. Drs. Halkes, Thorn, 04756-2428.
Door Marja Klein Obblnk
De barakken liggen een eindje van de
weg, verscholen tussen de bomen. Inge
klemd tussen de jeugdgevangenis en de
hekken van de kazerne. Het kamp maakt
op het eerste gezicht een verlaten indruk.
Konzentrationslager Herzogenbusch
heette het hier nog in '45. Een door-
gangsverblijf voor gevangenen op trans
port naar een van de concentratiekam
pen in Duitsland.
Mevrouw Parinussa (66) zit alleen aan
tafel in de grote keuken van barak 4a.
Radio 3 schalt door de holle ruimte. Ze
bladert in een groene brochure. Als het
bezoek binnenkomt, legt ze 'm meteen
neer. Ze wil niet weten dat ze er in zit te
lezen. Het is een Maleis informatiebulle
tin van de gemeente Vught over het
nieuwbouwplan de Vijverhof in Vught.
Onderwerp is het sociaal-cultureel cen
trum. „Van mijn zoon gehad", veront
schuldigt zij zich in gebrekkig Neder
lands en schuift het papier van zich af.
In de Vijverhof groeien de muren van
de 132 woningen voor de Molukkers van
Lunetten. „Kippenhokken", noemt een
jonge Molukse ze later die dag. „Kippen
hokken", vindt ook WVC, maar het mi
nisterie bedoelt dan de barakken op Lu
netten.
Mevrouw Parinussa weet waarvoor
het bezoek komt. Vragen zijn niet nodig.
„We zitten hier al 37 jaar. Plant je een
boom die 37 jaar op dezelfde plek heeft
gestaan ergens anders, dan gaat hij
dood".
Volgens Brinkman doet WVC niets
anders dan het regeringsbeleid uitvoe
ren: zorgen voor fatsoenlijke woningen,
zorgen voor 'integratie'. „Dat is de plicht
zoals de Nederlandse overheid die zich
al in '59 heeft gesteld", zei hij bij zijn be
zoek aan het kamp op 10 maart j.l. Komt
nog bij dat Justitie en Defensie de Lu
netten-grond nodig hebben voor uitbrei-
Het woonoord Lunetten. De Molukse bewoners willen er nlel weg. Ze zijn ermee vergroeid en kunnen er leven zoals ze willen.
Het laatste inlandse verzet
Mevrouw Parinussa In haar ruime woonkamer. We zitten hier al 37 Jaar. Plant Je
een boom die 37 Jaar op dezelfde plek heeft gestaan ergens anders, dan gaat hij
dood". - FOTO'S DE STEM/JOHAN VAN GURP
ding van de jeugdgevangenis en de ka
zerne.
Wat gebeürt er voor 1 oktober? „Ik weet
't niet. Wachten hè", zucht mevrouw Pa
rinussa. Hoezo wachten? Ze zegt dat ze
op 1 oktober ook op deze stoel zal zitten.
Verh. v. dieselmotorjachten, 5-7 sl.pl., pol. dag/I
sers 2-4 p., vis/roeiboten, kano's. Inl. Biesbosch
ir, Lage Zwaluwe. 01684-2317, hr. Voncken.
L
lunetten, het laatste
[symbool van de vrijheidsstrijd. Is
nnet de komst van de bulldozers ook
het vuur gedoofd? Wie zal het zeg
gen. Het is al tien jaar rustig. Lunet
ten heeft nu gekozen voor struisvo
gelpolitiek. Tot 1 oktober. In het ver-
I leden is het geweld niet geschuwd.
Een overzicht van het 'Molukkers-
probleem'.
27 december 1949: Nederland tekent
[soevereiniteitsoverdracht aan Indonesië.
[Het Koninklijk Nederlands-Indisch Le-
|6«r (KNIL) zal worden opgeheven.
Daartoe behoren duizenden Ambone-
Izen, die de Nederlanders hebben gehol-
Ipen tegen de opstandelingen. De mees-
I ten bevinden zich dan in garnizoenen op
I Java,
I 25 april 1950: op Ambon wordt de Re-
I publiek der Zuid-Molukken uitgeroepen.
1' 26 juli 1950: ontbinding van het
I KNIL. 4000 militairen van Molukse af-
Ikomst blijven over. Zij krijgen de 'keus':
lof in dienst van het Indonesische leger of
I afvloeiing (demobilisatie) naar die gebie-
|den waar de Indonesische regering het
Jgezag uitoefent.
Eind 1950: een delegatie Molukkers
Ifeist naar Nederland om afvloeiing in
"Ut kamp van de vijand' te verhinderen.
t 2 maart 1951: Een proces tegen de
ptaat der Nederlanden wordt met succes
Afvloeiing in gebieden waar
ekarno regeert, wordt verboden. Maar
[fat nu? Nederland weigert om de Mo-
militairen achter de linies te bren-
I8en om mee te vechten met de 'broeders'
van de Republiek Zuid-Molukken. Ook
de wens van de Molukkers om naar
Nieuw-Guinea of Ceram te worden over
gebracht, wordt niet ingewilligd. Op
dienstbevel moeten ze zich laten insche
pen naar Nederland. Voor een tijdelijk
verblijf. Nog op de boot naar Nederland
worden de KNIL'ers uit de militaire
dienst ontslagen.
Eind 1951: 3.588 ex-KNIL-militairen
wonen met hun gezin in Nederland. In
totaal zijn dat 12.500 Molukkers. Zij wo
nen tijdelijk in kampen. Totdat de Repu
bliek der Zuid-Molukken (RMS) een feit
zal zijn. Dan zullen zij terugkeren naar
hun vrije vaderland in Indonesië.
1956: Het einde van de collectieve
staatsverzorging. De Molukkers moeten
leren voor zichzelf te zorgen. De Moluk
kers die aanspraak maken op pensioen
krijgen geen gehoor. Niet bij de Neder
landse en evenmin bij de Indonesische
regering.
1959: Regering: Molukkers zijn rijp
voor opname in de burgermaatschappij
en daarom moeten woonoorden worden
opgedoekt. Van hout naar steen.
april 1970: Zesdaagse protestmars ter
herdenking dat op 25 april 1950 RMS
werd uitgeroepen.
augustus 1970: Overval 35 Molukkers
op Indonesische ambassade in Wasse
naar. Agent wordt doodgeschoten.
december 1970: Hongerstakers op het
Binnenhof.
augustus 1971: Ongeregeldheden Am
bonezen in Roermond.
1 april 1975: Politie verijdelt gijzelings
plan koningin Juliana.
29 mei 1975: Gevechten met ME na in
val in Ambonezenwijk Moordrecht.
december 1975: Treinkaping en gijze
ling in Wijster. Drie doden onder de ge
gijzelden.
december 1975: Gijzeling in Indone
sische consulaat in Amsterdam. Eén do
de.
21 maart 1976: Minister Van Doom
(CRM) bezoekt Lunetten. Zegt dat
kamp binnen enkele jaren gesloten moet
worden en belooft tegelijk geld om de
barakken op te knappen.
april 1976: Meer dan 20 hongerstakers
in Amsterdam tegen 'voortdurende on
derdrukking van hun volk door Indone
sisch bewind'.
14 oktober 1976: Ontruiming voorlaat
ste Molukse woonoord in Vaassen met
470 man ME en 2 pantservoertuigen.
23 mei 1977: Overval op intercity trein
bij spoorwegovergang De Punt.Gelijktij-
dig gijzeling schoolkinderen Bovensmil-
de.
27 mei 1977: Bevrijding schoolkinde
ren Bovensmilde.
11 juni 1977: Grootscheepse militaire
bevrijdingsactie van de trein bij De Punt.
Zes Molukkers dood en twee gijzelaars.
10 september 1977: Huiszoekingen in
Molukse woonwijk Assen.
1977-1978: Commissie Einmahl doet
grote poging om gat Lunetten-overheid
te dichten. Compromis om nieuwe hui
zen op terrein te bouwen, wordt door
kampraad afgewezen. Deze weigering zal
Lunetten blijven achtervolgen.
januari 1978: Molukkennota van mi
nister Wiegel. Regering zegt onafhanke-
lijkheidsideaal niet te kunnen ondersteu
nen. Maar 'Molukkers hebben recht op
eigen culturele identiteit'.
13 maart 1978: Overval op provincie
huis Assen. Ambtenaar wordt doodge
schoten en uit raam gegooid.
14 maart 1978: Bevrijding provincie
huis. Gedeputeerde krijgt nog schot in
buik; overlijdt maand later aan verwon
dingen.
17 maart 1978: Tegennota Molukkers
als reactie op nota-Wiegel.
1 november 1978: Oprichting advies
commissie problemen Molukkers. Voor
zitter is mr. dr. L.C. Brinkman.
1979: Minister Til Gardeniers zegt te
gen Molukkers in Vught dat ze de barak
ken zullen moeten verlaten.
augustus 1979: Twee Molukkers be
kennen ontvoeringsplan minister Van
Agt.
juli '84: Brief van WVC-minister
Brinkman aan de toen 85 gezinnen in het
kamp Lunetten. Volgend jaar wordt be
gin gemaakt met nieuwe woningen. 'In
'86 wordt Lunetten afgebroken.'
juli '84: De eerste leegstaande barak
ken worden dichtgetimmerd.
juli '84: WVC-voorlichter Bückmann
kondigt aan dat binnenkort een spreek
uur wordt begonnen 'op neutraal terrein'
waar de bewoners al hun wensen op
huisvestingsgebied kunnen uiten.
Sinds juli '84: De mededelingen van
het departement worden door de post
bode op het woonoord afgeleverd.
15 oktober 1985: Overleg tussen kamp-
raad en ministerie vastgelopen.
februari 1986: 'Lunetten' wil weer pra
ten. Nieuwe voorzitter kampraad.
maart 1986: Commissie kamerleden
bezoekt Lunetten.
1986: Ex-KNIL-militairen krijgen
voortaan elk jaar een bedrag van netto
2000 gulden uitgekeerd. Verder geeft de
regering-Lubbers voorrang aan de vele
werkloze Molukkers en de Molukse ge
meenschap wordt een eigen museum be
loofd.
september 1987: Brief minister Brink
man aan Lunetten. Deze maand wordt
de formele procedure rond herhuisves
ting gestart.
oktober 1987: Bewoners Lunetten la
ten bezwaar aantekenen bij de rechtbank
tegen de exploten van de deurwaarder.
17 februari 1988: Kort geding Lunet
ten-bewoners tegen de staat. Niet eens
met dichttimmeren barakken. Rechter:
voortaan gordijnen voor de ramen.
10 maart 1988: Minister Brinkman be
zoekt Lunetten. „Ik kom kijken hoe u
zich welbevindt". En: „De Vijverhof is
een prachtige wijk".
15 april 1988: Bewoners Lunetten val
len WVC-ambtenaren aan die planken
voor de ramen van een leegstaande ba
rak aan het timmeren zijn.
16 april 1988: In de vroege ochtend
worden drie Lunetten-bewoners van hun
bed gelicht. Nog dezelfde dag worden
twee verdachten vrijgelaten.
16 april 1988: Overleg kampraad en
werkgroep (alternatieve kampraad) met
burgemeester op gemeentehuis in Vught.
Besloten wordt tot 'afkoelingsperiode'. 3
mei komen de partijen weer bij elkaar.
En als de politie binnenkomt, dan blijft
ze zitten. Fel: „Ik ben niet bang voor de
politie, ik heb toch geen fouten ge
maakt?" En dan? Ze zal er toch uit moe
ten? „Weet je wat ik dan zeg?" Maakt
een wegwerpgebaar: „Ga maar naar de
kampraad, de kampraad vertegenwoor
digt ons". Ze wordt stil.
Ze wil iets anders vertellen. „Geen
dank voor ons. Stront voor ons. Drie
jaar en negen maanden heeft mijn man
op gevangenis in Java gezeten. Voor
vechten tegen Soekarno. En dat alles
voor de Nederlandse vlag". Haar man
was bijna dood, legt ze uit. Hij werd ge
geseld met een stok met een riem eraan.
Is aan een kant doof. „Toen vragen ze
wie wil er mee naar Nederland? Wij wil
den niet. Wij mochten niet naar de Mo-
lukken van Soekarno. Wij vragen: dan
naar Nieuw-Guinea. Maar de Hollan
ders zeggen nee. Toen hoorden wij dat
het maar voor zes maanden zou zijn. En
daarom gingen wij naar Nederland".
Winnie Veenstra (36) kwam vrijwillig.
Als dochter van een Molukse vader en
een Hollandse moeder kwam ze in barak
4b wonen, verliefd als ze was op de zoon
van Parinussa. Ze wonen niet samen ('hij
wil voor zijn ouders zorgen'), maar haar
drie kinderen zijn van hem. Allemaal
dochters; vijftien, negen en nog geen jaar
oud. Het is de week na de vechtpartij
met de WVC-ambtenaren. „Ze beloven
dingen en die maken ze niet waar". Ze
doelt op de uitspraak van de rechter in
februari dat voor de ramen van leegko
mende barakken voortaan gordijntjes
zullen worden gehangen. Winnie begint
een verhaal over de oorzaak: de man,
een schilder, die de planken voor het
raam had weggehaald, zou die ruimte
nodig hebben om als atelier te gebrui
ken.
„Van wie heb je dat nou weer gehoord",
roept 's middags Wim Parihala, be
stuurslid van de kampraad, verontwaar
digd uit. Hij laat de wanorde in barak 10
zien. Een in diggelen gevallen wasbak.
Een douchekop lijkt in de lucht te zwe
ven. Alleen een klein stuk van de slang
zit nog aan de muur. Werk van de WVC-
ambtenaren, zegt Parihala. Zegt ook de
vrouw van de man waar het om begon
nen is. Ze laat de verklaring zien die ze
net heeft opgesteld. De zus van haar
man is vorig jaar uit de barak vertrokken
en haar broer Chris zou de spullen in de
douche en de inbouwkeuken overnemen.
Ze wilden eerst van woning ruilen, maar
WVC-ambtenaar Van Iperen zei dat ze
dan wel een verklaring moesten tekenen
dat ze er per 1 oktober weer uit gingen.
Broer Chris heeft de woningruil gela
ten voor wat-ie is, maar wilde in de week
van 15 april de inbouwkeuken eruit ha
len. Hij had daar licht voor nodig en
haalde de planken weg. Een dag later, de
bewuste donderdag maken Van Hurck
(hoofd afdeling bijzondere taken van
WVC) en Van Iperen (projectleider her
huisvesting Lunetten) hun ronde over
het kamp. Zij: „Van Iperen klopt aan,
zegt dat de planken weg zijn. Ik zeg
wacht even, want ik had binnen een logé
die aan het huilen was. Op dat moment
hoor ik al een heleboel getimmer. Blijkt
dat Van Hurck alles aan het slopen is: de
wastafel, de afzuigkap, alles vernield".
Waarom? Zij: „Hoe weet ik dat nou?"
Parihala: „WVC wil een lege barak zo
snel mogelijk afsluiten. Ze zijn bang dat
er anders weer iemand gaat wonen".
WVC, ambtenaar Van Iperen: „Ik wil in
de luwte blijven".
Wat er toen is gebeurd, zal wel altijd
een vraag blijven. Winnie Veenstra:
„Volgens de jongens heeft Van Hurck als
eerste geduwd. Lacht: „Ik heb ook ge
hoord dat een van de jongens tegen Van
Hurck zei: 'Dus jij bent degene die ooit
heeft gezegd dat-ie deze dierentuin zou
komen sluiten'". Drie jongens werden
vrijdagmorgen om 06.00 uur met veel ge
weld van hun bed gelicht. Zij kregen
geen gelegenheid zich aan te kleden.
Twee zijn dezelfde dag nog vrijgelaten.
De PvdA-kamerleden Lillipally en Buur-
meijer hebben er inmiddels al vragen
over gesteld: waarom moest de arrestatie
met een overdaad aan politiemacht
plaatsvinden? Winnie: „Van hier tot aan
de IJzeren Man (een recreatiepias dicht
bij Lunetten) stonden zeker tien overval
wagens".
Justitie en politie zijn nog op zoek
naar zeven jongens die donderdag heb
ben meegevochten. Nog de avond op de
dag van het beleg hebben de partijen be
sloten tot een afkoelingsperiode van
twee weken. In de tussentijd zou 'intern'
geprobeerd worden de jongens te bewe
gen zich bij de politie aan te geven.
Lunetten is verdeeld. Er zijn twee kamp
raden. Een officiële en een alternatieve,
de werkgroep. O. Tahalele is voorzitter
van de werkgroep. Het 'incident' van af
gelopen donderdag en vrijdag heeft de
twee kampraden even dichter bij elkaar
gebracht. Tahalele: „Als de politie de
namen van de jongens opgeeft, zorgen
wij er wel voor dat ze zich aangeven
nee, we hebben nog geen namen opge
kregen".
De werkgroep is in het leven geroepen
uit protest tegen het stilzwijgen van de
kampraad. Tahalele: „De kampraad
wilde niet praten met Brinkman over
herhuisvesting. Iedereen leefde met
angst. Wij kregen van de kampraad niet
genoeg informatie". Volgens de voorzit
ter vertegenwoordigt de werkgroep zestig
van de 132 huurders van het nieuwe plan
Vijverhof.
Brinkman heeft het zelf verpest. De
minister kwam wel naar Lunetten op uit
nodiging van de officiële kampraad,
maar weigerde met de andere helft, de
werkgroep te praten. De voorzitter laat
kopieën zien van de brieven die naar
Brinkman zijn verstuurd. Voor Tahalele
hoeft het nu ook niet meer. „Het laatste
contact dat wij met het ministerie had
den was op 28 maart j.l. Toen hebben we
alle woningtoewijzingen weer terugge
stuurd".
Ook Tahalele zegt niet te weten wat er
op 1 oktober verwacht kan worden.
Eerst houdt hij de boot af: „Wij leven
onder de hemel, boven ons is een grote
macht". Later: „Als wij wapens hadden
zoals de Nederlandse regering, dan gin
gen wij vechten". Om zichzelf dan weer
tegen te spreken: „Als de Nederlandse
regering zegt 'jullie moeten weg', dan
doen wij dat ook. Dat is een marsorder".
Wie je ook spreekt, niemand heeft de
nieuwe woningen ooit gezien. „Wij heb
ben geen inspraak gehad", beweren de
Lunetten-bewoners keer op keer. Zij
hebben gewoon alle brieven van het mi
nisterie en de gemeente niet openge
maakt, bedoelen ze. „Waarom zouden
wij weg moeten", zegt kampraad-man
Parihala, terwijl hij van de zon geniet in
zijn voortuin, het stukje grond bij barak
9a. „We heben hier een eigen huis, een
eigen tuin en keuken. Kijk eens naar de
kinderen", wijst naar het speelveld,
„voor hen is het hier toch een paradijs.
Hier is een grote saamhorigheid, je kunt
je hier makkelijk bewegen. En feesten tot
diep in de nacht. Je leeft buiten, weet je,
VERVOLG OP WEEKEND 3
