te voor ianiak Meeste consumenten eten en drinken best veilig DE STEM rogramma ie in Sluis NIEUWS iUWS verkavelingen istburg BIOCHEMICUS PROFESSOR KATAN NEEMT ANGST VOOR TOEVOEGINGEN WEG TIVITEITEN VRIJDAG 29 APRIL 1988 ;sonne is de enige re ievertegenwoordiger j,, »ntrale Landinrichtings. nissie, het adviesorgaai minister Braks (land Ir). Natuurbeschermin, ipenluchtrecreatie kun. volgens de nieuwe land. htingswet die twee jay Ben al is aangenomen de herinrichting van be. Ide gebieden aanvragen r dat is tot nog toe no| t gebeurd. resonne bepleitte ook eei .ere invloed van de open itrecreatie op regional men en de vorming va nanente overlegorgane ;en overheid en toeristisc Trijfsleven. DGE - De Oostburgse igeclub hield een wed- (jd voor de competitie raan namen 22 paren deel slagen: Groep A: 1. echt- ir Brugge, 2. dames Baren |gt-De Vries, 3. dames ysrogge-Spierenburg. oep B: 1. echtpaar Buyze,_ vrouw Job-de heer Leen uts, 3. echtpaar Van Steen jrge. 80 91. Totaal aantal colli llden schil: II65/op 52-70. (iSTERDAM, 28 april - Aard eltermijnmarkt: In Bintje 5( _.i, oogst '87 werden 265 con keten verhandeld voor leverini ei bij een prijs van 15,60 to [6,50 per 100 kg, 36 contract® [rering juni tegen 17,00 tc 7,50. De stemming was goe ijshoudend. In Bintje 50 mm gst '88 werden 68 contractei (rhandeld voor levering apr j een prijs van 30,70 tot 31$ e stemming was prijshoudend, jjke niet zo groot en mis peid niet gezien, maar he Justitie mr. T. Stein psingerhorn. 3e verdachte was zich er we bewust dat hij te hare 1, al zei hij niet precies te .an hóe hard. Als vertegen ordiger van een sigaretten werkte hij onder grot* want hij moest van zijl aas een bepaalde hoeveelheii lanten per dag bezoeken. Da ad geleid tot het harde rijder i de bekeuring, maar ook to htslag, want zijn baas von at door B's rijgedrag de naan an het sigarettenmerk-i rote letters op de auto geschil erd - was aangetast. Mr. Stein liet zich door da lerhaal niet vermurwen e 410 gulden boete of nege .agen hechtenis. Hij waar chuwde voor herhaling, wa an zou B. zijn rijbewijs we (ens kwijt kunnen raken, zo a lij. De kantonrechter vonnisl ■onform de eis van de officie fan justitie. 'Geen paniek over rommel in eten' a-® r9.00 uur is er kinderanimat voorzien op het Walplein m Vlaamse spelen, poppenkast' Dony rijden. De sfeer wordt ge bracht door optredens van ee Egelander orkest, de clown club en een Dixielandorke Op het Moleneind gaat me nog verder onder het mott Dansen van acht tot in nacht. De meeste programma- derdelen van zaterdag word zondag herhaald. Extra opt' dens zijn er voorzien door Disney-orkest met onder ai dere Pink Panther, Nikkel' Nelis en de showband IJzenffl ke. In de Kaai zijn er dem® straties kanovaren voorzie Bovendien wordt het water? Iotoernooi om de Belfortbe#' gespeeld. De eerste uitga hiervan was in maart '1® Doorlopend zijn er helikop® vluchten, kermis, een tento? stelling van Gerard van Gi ken in de kelder van het s huis en een poging om grootste fruitmand ter wem te vlechten. Het braderiecomité hw hiermee in het Guinessboek records te komen. Twee )a' geleden heeft men een 8 slaagde poging mosselsa» maken gedaan. Hiermee de horecavereniging opo men in het bekende boek- lengte van die salade was meter. Door Jan Hart ff Een praatje aan de bar, er gens in de jaren zeventig. Zorgelijk vraagt ze: 'Drink jij wér-ke-lijk nog whisky?' Hij kijkt haar verbaasd aan. 'Hoezo dat?' 'Kankerverwekkend', zegt ze. Hij: 'Ach kom. Geloof ik niet'. Zij: 'Stond gisteren in de krant'. Natuurlijk. Dat spul is inderdaad kankerverwekkend, zeggen hoogge leerden enkele dagen later. Bier ook. Maar dan moet je in een bad gaan zitten, het met drank vol laten lopen en het dan léég drinken. Dan heb je kans dat je kanker krijgt. Maar dat haal je niet-voor die tijd ben je al lang door alcohol vergiftigd. Waarmee de professoren van toen al zeiden: het gaat om de hoeveel heid schadelijke stof die je binnen krijgt. En dat vindt ook in 1988 nog prof. dr. M.B. Katan, biochemicus van de Landbouwuniversiteit in Wa- geningen, vakgroep humane voe ding. Hij is ook verbonden aan de kli niek voor inwendige ziekten van het St.Radboudziekenhuis in Nijmegen. We praten over de menselijke voe ding. Als je alle berichten en uitspra ken moet geloven wordt ons eten en drinken steeds ongezonder. Eens in de zoveel tijd, als je met de buren of met je familie praat, zegt er wel iemand: 'Maar dèt moet je niet ne men! Kun je kanker van krijgen'. ANGST Is daar reden voor? Is er reden voor paniek? Katan: „De insiders zijn het er vrij algemeen over eens dat er een soort 'chemo-fobie' bestaat. Zeg maar: een enorme angst voor wat er alle maal voor verschrikkelijks in onze voedingsmiddelen zou kunnen zit ten. En aan die chemo-fobie zitten twee kanten. In de eerste plaats gaat het daarbij om het tastbare risico dat je zou kun nen lopen doordat er bepaalde stof fen in je voedsel zitten. Maar die risi co's zijn over het algemeen erg klein. Er is nog een tweede, veel belang rijkere kant, die je de culturele kant zou kunnen noemen. Dat is een ge voel van onrust en zorg. Het gevoel van: waar gaat het met onze wereld naar toe? Ik denk dat die angst zeker gerechtvaardigd is, maar dat je de zaken toch uit elkaar moet houden. Ik denk dat veel mensen hun te rechte zorg over hoe we met het mi lieu omspringen en over de manier waarop we aan ons voedsel komen vertalen in een angst voor allerlei stoffen in de voeding. Terwijl die stoffen op het moment nou net juist géén groot risico met zich meebren gen." Toch denken mensen, als het hier over gaat, meteen aan kanker en de angst daarvoor. Maar Katan spreekt in elk geval op dèt gebied gerustel- lende woorden. EEN PROCENT „Volgens de beste schattingen wordt van wat er in totaal aan kanker voor komt niet meer dan op zijn hoogst één procent veroorzaakt door het complex van kleur-, geur- en smaak stoffen, conserveermiddelen, chemi sche verontreinigingen en wat je ver der in voedingsmiddelen zou kunnen tegenkomen. En er zijn zelfs mensen die denken dat sommige van die toe gevoegde stoffen kanker voorkó men. Nou is dat laatste niet meer dan een interessant idee, dat nog bewe zen moet worden, maar het geeft wei aan dat het om een bijna te verwaar lozen zaak gaat." ROKEN Met roken ligt dat wel even anders. Katan zegt: „Zeker als je het ver gelijkt met bijvoorbeeld sigaretten roken, zijn die toegevoegde stoffen Eind maart bellen vele honderden Am sterdammers naar hun waterleidingbe drijf. Waf moeten we met ons drinkwa ter aan? In de krant staat dat er te veel bentazon in zit!' Het waterleidingbedrijf zegt dat er al enige tijd rond de 0,3 microgram van het bestrijdingsmiddel bentazon in elke liter Amsterdams drinkwater blijkt voor te ko men. De officieel toegestane hoeveel heid is 0,1 microgram bentazon. Maar volgens de Inspectie Volksgezondheid is er zeker geen gevaar voor de bevolking. Want die grens van 0,1 microgram is niet gekozen omdat gebleken zou zijn dat méér bentazon giftig is, maar omdat het de kleinst meetbare hoeveelheid is. Over den paar jaar kan misschien zelfs 0,05 microgram worden aangetoond. En dan zou kunnen worden besloten dat veilig heidshalve niet meer dan die 0,05 micro gram in drinkwater mag voorkomen. Dus geen paniek, zegt de Inspectie. Je hunt het gewoon gebruiken. Toch zijn er weer mensen geschrok ken. Sommigen vragen: wat kun je in deze tijd eigenlijk nog veilig eten en drinken? Want daar is ook die affaire rond de olijfolie. Daar zat perchloorethyleen in. Dat komt ook voor in andere levensmid delen, en een aantal jaren geleden nog in eieren, via het kippevoer. Het ministe- rie van Volksgezondheid vond het niet nodig het publiek te vertellen om welke merken het ging. Volgens de Keuringsdienst van Waren had 'een onderzoekje' aangetoond dat zich in olijfolie één milligram van het kankerverwekkende middel perchloore thyleen pér kilo bevindt. „Dat is welis waar al de grenswaarde voor die stof, maar die grenswaarde geldt voor het to tale voedselpakket. Als je in Nederland al olijfolie gebruikt, dan is dat in hele kleine hoeveelheden', zei de woordvoer ster. En dan de ketjap. Die bleek ineens een te ruime dosis 1,3 dichloorpropa- nol 2 (dep) te bevatten. Dat mag tegen woordig maar 50 deeltjes dep per mil jard deeltjes ketjap zijn. Twee jaar gele den lag die grens nog op 500 deeltjes, maar de metingen worden steeds ver fijnder. Zo werd ook dep gevonden in spijsaroma's. Het ging om produkten van Verenigde Nederlandse Reformhui zen en Liebig Benelux, die met respec tievelijk 135 en 120 deeltjes boven de (nieuwe) grens van 50 deeltjes bleken te zitten. Dat leerde een onderzoek van Konsu menten Kontakt naar vijftien ketjaps, spijsaroma's en bouillons. KK: „Hoewel de gezondheidsrisico's bij het gebruik van de twee produkten gering zijn vin den we dat voedingsmiddelen in prin cipe vrij moeten zijn van kankerverwek kende stoffen. De berichten over ongewenste stoffen in ons eten en drinken zijn niet alleen van de laatste jaren. Daar was in 1973 de pindakaas met afiatoxine. Grote do ses daarvan kunnen leverkanker bevor deren. Er zit nu zo goed als geen afiato xine meer in pindakaas. Het mag in elk geval niet 'meetbaar' zijn. Ook zo'n vijf tien jaar geleden: rumoer rond nitroza- mine in bier. Daar schrok men van, in de café's. Nü spreekt Konsumenten Kon- takt over 'zeer kleine hoeveelheden'. Het gaat om 'milli-risico's', zegt K.K. Wat moeten we ons eigenlijk aantrek ken van de vaak op het eerste gezicht zo alarmerende tijdingen? Een gesprek met prof. dr. M.B.Katan, biochemicus aan de Landbouwuniversiteit in Wageningen. waarschijnlijk op dit moment van heel weinig belang. Die mening wordt ook ondersteund als je kijkt naar de trends in het vóórkomen van bepaalde soorten kanker. Want als je corrigeert voor de vergrijzing is de enige belangrijke toename die er is, die van longkanker. Die is enorm. Dat was vroeger ook een zeldzame kankersoort - dan spreek ik over wat voor u en mij 'vroeger' was. Maar dat is in de loop van de jaren vijftig en zestig voor mannen geweldig toege nomen en het gaat nu bij vrouwen als een raket omhoog. Voorzover zoiets al wetenschap pelijk bewezen is, is het verband tus sen roken en longkanker heel duide lijk aangetoond. Het staat als een paal boven water dat roken de oor zaak van longkanker is en dat als mensen niet zouden roken longkan ker niet of nauwelijks zou voorko men. Je ziet het nu ook beangstigend toenemen bij vrouwen: in de VS is het al zo ver dat longkanker borst kanker van de eerste plaats ver dringt. Het is ook een heel sterk risi co. De kans op longkanker wordt tien tot twintig maal zo groot als je rookt." TE VERWAARLOZEN In vergelijking daarmee vindt Katan alles de invloed van 'vreemde stof fen' in de voeding te verwaarlozen. „Het lijkt wel zo dat verschillen in leefgewoonten, inclusief voeding, belangrijk zijn voor het ontstaan van kanker. Maar de vermoedens gaan dan niet in de richting van geur-, kleur-, smaakstoffen en conserveer middelen of verontreinigingen, maar meer in de richting van een grote hoeveelheid vet, of de totale hoe veelheid calorieën, of de hoeveel heid voedingsvezel, of de hoeveel heid zout, of de aanwezigheid van aangebrande of verschroeide delen. Dat soort dingen. In de Verenigde Staten zijn ze vroe ger begonnen met het toevoegen van allerlei stoffen aan het' voedsel dan elders. Je ziet daar wél een enorme toename van longkanker bij mannen en een hele tijd later ook bij vrouwen. Maar als je naar andere soorten kanker kijkt? Als je zou aan nemen dat je kanker krijgt van toe voegingen aan voedsel, welke kan ker moet je dan daarvan krijgen? Als dat kanker zou zijn van de maag, nou, die is nu juist enorm afgeno men. In Amerika, Engeland, in Ne derland, overal is maagkanker spec taculair aan het afnemen, en darm kanker is ongeveer hetzelfde geble ven, als je tenminste rekening houdt met de vergrijzing. Als je praat over giftige stoffen in het voedsel zou je, denk ik, in de eer ste plaats verwachten dat die slecht zouden zijn voor je maag, je darmen en verder voor je lever, waar de gif tige stoffen óók terechtkomen. Maar leverkanker is zeldzaam in ons land. En voorzover voeding daarbij al een rol zou spelen denken we toch eer der aan alcoholmisbruik dan aan 'kankerverwekkende' chemicaliën in ons eten. Maagkanker is dus sterk afgenomen. En dat zou volgens Katan best eens iets te maken kunnen hebben met de modernere methoden voor het con serveren van levensmiddelen. „Er is niemand die het zéker weet, maar vermoed wordt dat het afnemen van maagkanker te maken heeft met het feit dat pekelen en roken als conser veringsmiddelen verdrongen zijn door koelen en invriezen," aldus prof. Katan. Verder speelt de grotere consumptie van vers fruit en groen ten mogelijk een rol. - Nitriet, dat gehakt zo mooi rood kleurt, dient eigenlijk alleen voor het 'gezicht'. Het ziet er lekkerder uit, en de levensmiddelenhandel hoopt dat het ook lekkerder lóópt. Kan dat ni triet geen kwaad? En allerlei andere toevoegingen? Katan: „Er bestaat inderdaad een theorie dat nitriet te maken zou kun nen hebben met maagkanker. Maar maagkanker neemt af, dus wat dat betreft is er geen reden tot grote zorg. Ik zal niet zeggen dat het geen kwaad kan. Maar ik denk dat het, vergeleken met zaken als sigaretten roken en alcohol voor je gezondheid echt van weinig belang is." JE HOORT WAT -Toch maken mensen zich vaak veel zorgen over hun voedsel. Ze ho ren wat, zeiezen wat. Katan: „Wat ze lezen is lang niet altijd juist. Berichten over voeding of milieu en kanker belanden wel eens in de krant zonder dat behoorlijk na gevraagd is bij onafhankelijke des kundigen of ze wel kloppen. Maar ondanks dat kan ik me heel goed voorstellen dat iemand zegt: 'Wat zijn ze in godsnaam allemaal met ons eten aan het uitspoken. En: 'Het wordt steeds kunstmatiger, en dat staat mij tegen'. Daar heb ik volledig begrip voor. Dat iemand op grond daarvan zegt: dan zal het ook wel ongezond zijn, dat is dan begrijpe lijk, maar toch niet helemaal juist. BUITEN PROPORTIES -Maar dat idee wordt steeds weer nieuw leven ingeblazen door berich ten over ketjap met déze en olijfolie met dié kankerverwekkende stof. Katan: „Ik geloof dat het volledig buiten z'n proporties wordt getrok ken. Kijk: men noemt zo'n stof kan kerverwekkend. Waarom? Omdat als je die in grote hoeveelheden aan be paalde proefdieren geeft, je daar het aantal tumoren mee verhoogt. Maar of dat in de hoeveelheden waarin mensen dat eten en onder normale menselijke omstandigheden óók ge beurt, dat is zeer de vraag." Veel mensen maken zich zorgen overat die toevoegingen in het dagelijkse voedsel. TEKENING AD COUWENBERGH Er worden grenzen getrokken voor wat er van bepaalde stoffen in menselijk voedsel mag zitten. Bij proefdieren wordt een (giftige) dosis berekend, die net geen effect heeft. Om een verantwoorde hoeveelheid voor de mens te berekenen wordt die dosis door (meestal) honderd ge deeld. VEILIG Katan: „Ja, er zit een grote veilig heidsmarge in. Als je dezelfde veilig heidsmarge zou hanteren voor 'nor male' bestanddelen van de voeding, dan zou je niks meer kunnen eten. Keukenzout of alcholika zouden dan strikt verboden zijn." -Zijn de grenzen die bepalen hoeveel er van een schadelijke stof in voedsel mag zitten wel voldoende veilig? Katan: „In het algemeen worden deze stoffen grondiger onderzocht en wordt er veel serieuzer over nage dacht dan over allerlei andere din gen die al van nature in het voedsel zitten. Met name de Amerikaanse on derzoeker Ames benadrukt steeds dat wij ons druk zitten te maken om hele kleine hoeveelheden stoffen die we uitvoerig hebben onderzocht, be keken en besproken, terwijl we (het ons voedsel gigantische hoeveelhe den van allerlei stoffen binnenkrijgen waar planten zichzelf mee verdedi gen. PUUR NATUUR Dus van nature giftige stoffen, waar we ons helemaal niet druk over ma ken. Van nature komen er in planten allerlei stoffen voor waar de plant zich mee verdedigt tegen de insec ten en de schimmels die hen willen opvreten. Daar zou meer onderzoek naar moeten worden gedaan. Want alleen het feit dat iets van nature groeit wil niet zeggen dat het ook on schadelijk is. Opium en cocaïne ko men ook uit de natuur en tabak is ge woon een natuurlijke plant. Er ko men allerlei schadelijke en kanker verwekkende stoffen in de natuur voor. Misschien zou je het zó moeten zeggen: dat wij redelijk zijn toegerust om dat soort stoffen zonder schade te verdragen, zolang het geen al te grote hoeveelheden zijn. Dat is een van de redenen waarom voedings deskundigen altijd zeggen dat je ge varieerd moet eten. Zodat je van de goeie dingen genoeg krijgt, en van de slechte niet veel." Professor Katan achter een bord boerenkool met worst. In de worst zit van alles om de kleur mooi te houden, om hem een tijdje zonder bederf te kunnen bewaren en om de structuur luchtig, sappig en veerkrachtig te maken. Katan eet hem desalniettemin met smaak op. FOTO DE GELDERLANDER WEKELIJKSE CONSUMENTEBIJLAGE. EINDREDACTIE HEIN SLUIJTER, VORMGEVING AD COUWENBERGH.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1988 | | pagina 13