Tsjernobyl geeft na twee
jaar nog reden tot zorg
S
repen
Psychochirurgie: Opereren met blote handen
'Klank houten bugel is
veel warmer en ronder'
TESTMUSICUS ABEN UIT ECHT:
pg STEM EXTRA OP MAANDAG 25 APRIL 1988
SPOREN RADIOACTIEVE VERVUILING NOG VOLOP AANWEZIG
Schapen
C op il-TK «ars CÜIÜÜA
jfceMTEÜAHÏ
K HBBflOK
Hmriil' IIHKMAUIt
MEDISCHE
RUBRIEK
and het christendom
lerk wordt - mede
jenheid gesteld om
ennium begint op 5
10 juli. Onze redac-
plaatsen waar de
rak met bisschop-
Iging ook buiten de
>xe kerk op zoek naar
liceren wij het laat-
>rtage.
n wij de macht van de
T48
-[WEE jaar na de kern
ramp in Tsjernobyl wor
den in Groot-Brittannië
jog grQte kudden besmette
schapen apart gehouden,
laten Turken nog altijd
hun favoriete thee staan,
enblijven bezorgde ouders
inde Bondsrepubliek me
tingen verrichten naar ra
dioactiviteit. In het Oost
blok is de nieuwbouw van
kerncentrales sinds de
ramp intussen op volle
sterkte voortgezet.
Door Girard Steichen (AP)
DE ergste kernramp uit de ge
schiedenis gebeurde op 26 april
iS86, Een reactor van de kern
centrale in de Oekraïne barstte
open tengevolge van een explo-
en daarop volgende brand,
stuurde grote wolken radio
actieve stof de lucht in. Gedra-
jen door sterke wind ver
breidde de radioactieve fallout
ach over de wereld, om het
zwaarst neer te komen waar
iet op dat moment regende of
sneeuwde.
Buiten de Sovjetunie werden
met name Scandinavië, Polen,
Iroot-Brittannië en het zuiden
van de Bondsrepubliek getrof-
'en. In de Sovjetunie kwamen
mensen om het leven en
werden duizenden anderen
ilootgesteld aan gevaarlijke
doses radioactieve straling.
Hoewel de meeste Westeuro-
sse landen snel maatregelen
loffen en de schade daardoor
leperkt hielden, kampen de
zwaarst getroffen gebieden
wee jaar na dato nog met aan
zienlijke problemen. In de min
der ernstig besmette gebieden
van Zuideuropa melden de
autoriteiten dat de radioactieve
straling in lucht en voedsel
weer is teruggezakt tot aan
vaardbare niveaus. Toch dur
ven de Turken nog altijd niet
van hun eigen thee te drinken.
Thee en hazelnoten uit Turkije
werden na de ramp door de EG
jeiveerd, omdat zij te hoge
ingsdoses bevatten. De
Turkse regering heeft gezegd
dat de partijen zijn vernietigd,
maar volgens recente persbe-
ichten hebben heel wat gewe
tenloze handelaren de thee ge
woon overgepakt en onder an
dere naam verkocht.
De gevolgen van Tsjernobyl: besmette melk in Engeland
foto ap
Besmet rendierenvlees in Zweden
h Groot-Brittannië worden op
boerderijen 500.000 be
smette schapen apart gehou-
ien, en in Zweden zijn dit jaar
D.000 rendieren ongeschikt
verklaard voor consumptie,
ïadat vorig j aar 75.000 van deze
lieren wegens te hoge besmet-
tagsgraad werden vernietigd.
Zweden heeft gezegd dat een
'felle reactie op het ongeluk de
Wdierindustrie en het tradi-
ionele bestaan van de Laplan-
die ze fokken voor de on-
ang heeft behoed. Volgens
'oorzitter Bengt Ekendahl van
«i door de regering benoemde
«nmissie zal het echter nog 20
«t 30 jaar duren voor de ren-
ferteelt de gevolgen teboven
al zijn gekomen, vooral omdat
te dieren zich voeden met mos-
«h die heel lang radio-actief
'lijven. Zweedse milieu-acti-
isten zeggen dat niet alleen
endieren, maar ook vissen,
teddestoelen, bessen en vlees
tet het zwaarst getroffen cen
trale deel van Zweden twee
jaar na de ramp nog niet eet
baar zijn.
In de schapenteeltgebieden
van Cumbria, Noord-Wales,
Zuidwest-Schotland en Noord-
Ierland, waar het kort na het
ongeluk in Tsjernobyl hard re
gende, ligt de radioactiviteit
nog hoog boven het door de re
gering aanvaardbaar geachte
niveau. Britse boeren hebben
van de regering meer dan tien
miljoen pond (35 miljoen gul
den) ontvangen.
In Oostenrijk en zuidelijke
delen van de Bondsrepubliek
worden reeen en wilde zwijnen
ongeschikt geacht voor mense
lijke consumptie, en er wordt
niet meer op de dieren gejaagd.
Ook paddestoelen worden niet
veilig geacht, en de Oosten
rijkse regering heeft de bevol
king op het hart gedrukt er
hooguit tweemaal per maand
van de eten. Het Westduitse
weekblad Der Spiegel berichtte
onlangs dat het aantal ver
keersongelukken waarbij
reeën zijn betrokken sinds
Tsjernobyl scherp is toegeno
men, waarschijnlijk omdat de
jagers uit vrees voor besmet
ting niet langer jacht maken op
de dieren.
De politieke fallout van de
ramp blijft eveneens actueel. In
de Bondsrepubliek wordt tus
sen regering en oppositie geru
zied over de vraag of er een
veilige kernindustrie kan be
staan. Volgens Lieselott Blunck
van de SPD heeft Tsjernobyl
duidelijk gemaakt dat beveili
ging tegen rampen van deze
omvang onmogelijk is. Martin
Gruener van het ministerie
voor milieubescherming en
veiligheid van kernreactoren,
heeft geprobeerd het publiek te
sussen met de verzekering dat
op de lange duur in de Bonds
republiek geen nadelige effec
ten voor de volksgezondheid
van de ramp te verwachten
zijn.
In Zwitserland hebben mi
lieu-activisten en tegenstan
ders van kernenergie dit jaar
voldoende handtekeningen bij
een gebracht om twee refe
renda over kernenergie af te
Het graf van een brandweerman in Tsernobyl - fotoanp
Besmette groenten in Duitsland
- foto ap
- foto anp
dwingen. Een van de volks
raadplegingen vraagt de bouw
van nieuwe kerncentrales voor
een periode van tien jaar stop
te zetten. De tweede vraagt de
bevolking in te stemmen met
ontmanteling van de vijf be
staande centrales, en een ver
bod op de bouw van nieuwe. De
referenda zullen waarchijnlijk
niet voor 1990 in stemming
worden gebracht.
In Italië heeft Tsjernobyl de
facto geleid tot stopzetting van
het uitbreidingsprogramma
voor kernenergie. In november
1987 sprak de Italiaanse bevol
king zich in een verhouding
van 4 tegen 1 uit tegen verder
gebruik van atoomenergie. Ita
lië heeft drie operationele
kerncentrales, die echter alle
tijdelijk zijn gesloten in ver
band met routine-onderhoud
en opwerking van de reactor
brandstof. De bouw van een
vierde reactor, die bijna gereed
is, is stopgezet. Toen de Ita
liaanse premier Giovanni Go-
ria in maart besloot deze cen
trale te laten afbouwen wekte
dat de woede van de Socialisti
sche Partij, en droeg mede bij
tot de val van Goria's vijf par
tijencoalitie.
Het ongeluk heeft ook enkele
positieve effecten gehad in de
vorm van een betere samen
werking tussen oost en west. In
maart bracht een Sovjet-dele
gatie een bezoek aan Groot-
Brittannië, waar de twee lan
den elkaar beloofden informa
tie over de veiligheid van kern
centrales uit te wisselen en ejk-
aar op de hoogte te stellen als
er sprake is van belangrijke
lekkages.
De Bondsrepubliek heeft
technische gegevens over vei
ligheid verschaft aan de DDR,
en heeft vorig jaar met de Sov
jetunie een overeenkomst ge
sloten voor samenwerking bij
de ontwikkeling van kernergie.
De meeste Europese landen
blijven geïmporteerde voe
dingsmiddelen op radioactieve
besmetting controleren, hoewel
een algeheel verbod op invoer
van bepaalde goederen vorig
jaar werd opgeheven.
Directeur Arkadiusz Zmys-
lowski van het Poolse atoom
bureau zei dat in Polen geen
gevolgen van Tsjernobyl meer
merkbaar waren, en dat de
straling was gezakt tot het ni
veau van voor de ramp.
Op 15 april meldde een land-
bouwfunctionaris in de
Oekraine, Aleksej Denisenko,
dat de landbouwproduktie
sinds het ongeluk was verbe
terd, en dat er „geen onherstel
bare schade" was aangericht.
Hij zei dat alle produkten op
besmetting werden gecontro
leerd voor zij werden verkocht.
Ondanks alle geruststellin
gen en verzekeringen dat de
meeste gebieden in Europa niet
ernstig besmet zijn geweest,
blijven veel mensen zich zor
gen maken over de gevolgen op
de lange termijn. De Zweedse
milieu-activiste Eva Goes zei
dat mensen in Zweden nog
steeds gebruik maken van de
geigertellers die zij zich na de
ramp hebben aangeschaft, en
dat volgens hun proeven geen
sprake is van vermindering
van de straling.
Bezorgde ouders in het West
duitse Wiesbaden blijven het
voedsel voor hun kinderen con
troleren op besmetting in een
door henzelf opgezet meetsta
tion.
Eigenares Bini Jones van een
schapenfarm in Noord-Wales
zegt dat het hoogst gelegen deel
van haar 45 hectares nog steeds
besmet is, maar dat ze het no
dig heeft om haar schapen te
weiden, „ledereen zei dat zoiets
niet kon gebeuren met kern
centrales, maar het gebeurde
wel, en nog wel heel ver weg.
We maken ons zorgen over de
gevolgen voor onze kinderen en
de generaties na hen."
<^.SS.
WEINIG schrijvers hebben
zoveel brieven in hun bus
gevonden (plus minus hon
derd in de maand) als de
man die schreef: Bewaar
nooit een brief en schrijf er
nooit een die het publiceren
waard is: George Bernard
Shaw. Vier kloekige boek
delen vullen ze nu, gebun
deld, bewerkt en uitgege
ven. Niet mis, maar G.B.S.
heeft het er ook naar ge
maakt met zijn getimmer
aan de weg. Hij liet het niet
bij het schrijven van toneel
stukken. Hij interesseerde
zich voor vrijwel alles en
spuide daar zijn mening
over, van spellinghervor
ming tot vegetarisme.
Uiteraard bleven hem de
brieven van geestelijk be
schadigde lezers niet be
spaard, maar die liet hij vol
deernis onbeantwoord.
Met alle andere brief
schrijvers maakte hij korte
metten. Een vervelend
vrouwmens dat hem de lite
raire probeersels van haar
dochter opstuurde ter be
oordeling kreeg wel een
brief terug: „Mevrouw, een
schrijfster die haar moeder
op pad laat gaan om de
mensen lastig te vallen
maakt geen schijn van kans.
Hoe eerder uw dochter van
huis wegloopt, hoe meer
kans ze maakt op een loop
baan als schrijfster". Een
andere schrijver die zijn
werk wilde voorzien van
een voorwoord door G.B.S.
kreeg ten antwoord: Niet
doen. Wie zou nog kennis
willen nemen van uw lite
raire prullaria na het lezen
van mijn brilliant voor
woord?
Wat koning Midas aan
raakte veranderde in goud.
Een vodje papier waar
G.B.S. zijn handtekening op
zette werd £1,- waard en de
ponden uit zijn tijd hadden
evenveel koopkracht als
twaalf gulden vijftig in ons
land. Hij had wat tegen de
telefoon en deed veel af per
briefkaart. Op deze wijze
bestelde hij iedere maand
voor vijf pond aan postze
gels bij het postagentschap
in zijn dorp. De kantoor
houdster heeft al die brief
jes met zijn handtekening
voor tien shilling verkocht
tijdens zijn leven en voor
vijf pond na zijn dood. Hij
gunde het haar graag, want
op tien shilling zat George
Bernard niet te wachten. In
1925 kreeg hij de Nobelprijs
toegewezen waaraan ver
bonden een geldprijs van
£50.000. Hij wees ze beide af.
Het boek van zijn brieven
heet 'Geachte Heer Shaw'
omdat het merendeel der
brieven zo begon. Niet alle
maal. Er waren er ok bij die
een tikkie anders begonnen,
zoals bijv. 'Charmant ge
niale Blaaskaak' en op de
envelop stonden ook vaak
bizarre vermeldingen, zoals
op een brief uit Tsjechoslo-
vakeie met de adressering:
Aan Zijne Majesteit, de
auteur koning G.B.S. Lon
den, Anglie. Keurig bezorgd
werd ook de brief in een en
velop die vermeldde: Aan
's Werelds Grootste Bel-
Esprit (To the World's grea
test Wit) London. Toen
Zijne Majesteit Koning
Auteur ergens had gepubli
ceerd dat hij een vereniging
had gesticht tot Afschaffing
van het Kerstgebeuren met
hem als voorzitter en tot op
heden maar één lid: hijzelf,
kwam diezelfde week al de
briefstroom op gang van
schrijvers die zich opgaven
als lid. Er was ook een soort
dreigbrief bij.
Een dame in New York
schreef hem: Voor u het
weet staat u oog in oog met
het Kerstkindeke dat dan
tevens de Opperrechter zal
zijn die Zijn oordeel velt
over u. Uit alle rangen en
standen van de samenleving
kwamen de brievea Zo was
er een vrouw die schreef:
„Nodig mij eens uit op de
'tea'. Ik neem zelf wel een
boterhammetje mee", maar
ook de eerste minister van
Engeland nodigde hem uit
voor een bezoek aan het
landgoed Chequers om daar
te tea te gebruiken. The
Prime Minister: Ramsay
MacDonald krabbelde als
P.S. onder de uitnodiging:
Voelt u niets voor 'Sir' Ber
nard Shaw?' Shaws ant
woord is bewaard gebleven.
Over de tea op Chequers
wilde hij nog nadenken,
maar Sir George 'over mijn
lijk'.
John O'Mill
'Dear Mr. Shaw'
Selections from
G.B.S.'s post-bag.
edited bij Vivian Elliot
Bloomsbury £14,95
Van onze verslaggever
PEY-ECHT - „De houten bugel is een grandioos instru
ment met een prachtige klank. Persoonlijk vind ik dat hij
de koperen bugel op alle fronten overtreft." Dat zijn de lo
vende woorden van musicus Piet Aben uit Pey-Echt, een
van Limburgs beste bugelblazers, die is aangewezen om
het door timmerman Margót Fransen uit Ulestraten ge
bouwde instrument te testen.
Volgens Aben gaat de vinding
van Fransen het in de muziek
wereld helemaal maken. „De
houten bugel is niet alleen een
juweeltje om te zien, maar ook
om te bespelen. Ik ben er ver
liefd op geraakt. Hij klinkt het
zelfde als zijn koperen broertje,
maar de klank is veel warmer
en ronder. Vooral in de lagere
registers valt de schitterende
toonvorming op. In de hoogte is
het klankverschil minder
merkbaar. Als je op een ge
wone bugel hard blaast, het zo
geheten 'scheuren', dan klinkt
hij als een trompet. De houten
versie blijft echter, ook al blaas
je een dubbele forto, als een bu
gel klinken. Bijkomend voor
deel is dat hij lichter in gewicht
is dan een koperen."
Kenmerkend voor blaasinstru
menten van topkwaliteit is het
zogeheten 'aanspreken', ofte
wel de onmiddellijke toonvor
ming zonder veel inspanning.
Aben: „Je hoeft door de houten
bugel bij wijze van spreken
maar gewoon lucht te blazen,
of er komt al geluid uit. Moei
teloos kun je de zachtste pia
nissimo blazen, zonder dat er
sprake is van een vervormde of
overslaande toon. Het perfecte
'aanspreken' vind ik persoon
lijk het grootste voordeel van
dit instrument. Maar ook een
legato, oftewel het binden van
noten via alleen de lipspan-
ning, verloopt vlekkeloos. De
houten bugel zou in een mu
ziekkorps uitstekend de hoorn
kunnen vervangen omdat hij
zo fraai in de lage registers
klinkt en makkelijker bespeel
baar is."
Door Jan Paalman
WIE op 19 maart de weekend
bijlage van de Volkskrant
opensloeg, kon daar onder de
kop 'Volstrekt onverklaar
baar en toch genezen' een op
merkelijk artikel aantreffen.
De journalist Michiel Hege-
ner berichtte over de wonder
baarlij ke verrichtingen van
Füipijnse wondergenezers,
<be met blote handen, pijnloos
en zonder een litteken achter
te laten, aan de lopende band
bloedige operaties verrichten.
«Volgens bijna iedereen die
het verschijnsel van dichtbij
heeft waargenomen," schrijft
Hegener. „hoort het thuis in
categorie volstrekt on
verklaarbaar".
Een patiënt, Unita Ligte-
ringen uit Hilversum, laat
ach psychisch opereren om
dat ze last heeft van wegra
kingen. Unita: „Toen rustte
een hand even boven mijn
nek, vlak onder de schedel-
rand, en het volgende mo-
ment, met een straal van
warmte, schoot die hand naar
binnen, alsof er geen enkele
weerstand was en zonder de
minste pijn. Rond de opening
kwam een beetje bloed vrij.
En toen - gllppp - het voelde
alsof er iets werd weggezo-
gea Daarna liet hij het zien:
een soort bal van bloedstol-
sels en wat ondefinieerbaar
weefsel. Om de wond te slui
ten hoefde hij er alleen maar
over te strijken. De kwaal
waar het om ging is nooit
meer teruggekomea"
Ligteringen woonde zelf op
de Filipijnen vele van derge
lijke operaties bij en, zo
schrijft Hegener, 'veel van
Ligteringens beschrijvingen
zouden, mits goed gedocu
menteerd, voorpaginanieuws
kunnen zijn.'
Toen gebeurde er iets aar
digs: ruzie onder professoren.
De astronoom prof. drC. de
Jager liet per ingezonden
brief weten dat psychische
chirurgie op niets anders be
rust dan goochelarij en ge
woon bedrog. De Jager, voor
zitter van Skepsis (een ver
eniging die het paranormale
kritisch volgt) schreef dat 'zo
als altijd het experiment de
waarheid aan het licht zal
moeten brengen' en stelde
zich als proefpersoon be
schikbaar.
De psychochirurg die in
aanwezigheid van een arts,
een goochelaar en een notaris
er in slaagt om De Jager's ap
pendix te verwijderen kan,
'contant betaald', tienduizend
gulden verdienen. Dit kwam
de Jager te staan op een re
primande van Prof. Dr. Ger-
rit Huizer van het Derde We
reld Centrum in Nijmegen.
De Jager zou die tienduizend
gulden beter kunnen beste
den door zelf op de Filipijnen
te aanschouwen hoe lokale
genezers landgenoten en wes
terlingen 'voor bijna geen
geld en in korte tijd van
moeilijke kwalen afhelpen'.
Ook zou hij zich eens moe
ten verdiepen in wetenschap
pelijk werk van George Meek
en auteurs van 'nog zwaarder
wetenschappelijk kaliber' als
Alfred Stelter of Stanley
Krippner. Wat daarvan te
denken? Prof. Huizer was zo
vriendelijk om mij die bron
nen beschikbaar te stellen, en
al lezende vielen mij de ogen
uit het hoofd van verbazing.
In de publicaties wordt
zwaar getheoretiseerd over
psycho-energetische fenome
nen en hoe niet-fysische
energie door de genezer op de
patiënt worden overgebracht.
Maar die theorieën interesse
ren me niet: kunnen ze het
nou wel, of kunnen ze het
niet?, dèt wil ik weten. Van
enige twijfel aan het reële be
staan van deze verschijnselen
is bij de meeste auteurs geen
sprake, allemaal komen ze
net die genezers tegen die de
zaak niet tillen.
„Ik ben niet zo naïef dat ik
niet zou merken als er gegoo
cheld wordt", zegt autoriteit
en fysicus Alfred Stelter over
de wonderlijke verrichtingen
van de beroemde genezeres
Josefina Sison. De enige die
een min of meer wetenschap
pelijk onderzoek opzette is de
parapsycholoog George W,
Meek. Dit onderzoek uit 1974
is in psycho-kringen zeer
vermaard en geldt nog steeds
als hét bewijs dat psychochi
rurgie echt bestaat.
Meek construeerde een
doorzichtige perspex opera
tietafel, zette daar film- en
fotocamera's omheen plus
vijf waarnemers waaronder
drie dokters. Vervolgens ging
de genezeres Josefina Sison
aan het werk. Meek beschrijft
slechts drie gevallen. Bij de
eerste patiënte - een vrouw
van 45 met borstkanker - ver
wij derde Josefina een be
bloed gaas uit de rechter
borst en plaatste een nieuw
stuk gaas 'zonder een insnede
te maken'.
De tweede patiënt is Meek
zelf. Josefina helpt hem van
een urinewegkwaal door zijn
onderbuik te masseren waar
bij plotseling bloed vloeide.
„Er was niet de minste kans
dat dit bloed door een truuk
verscheen", aldus Meek. Nog
een patiënt wordt zeer kort
besproken en dat is het dan.
David Hoy schrijft er een
ontluisterend rapportje over:
de genezers bedienen ze zich
van goocheltruuks ('George,
jij hebt toch ook gezien hoe F.
de stenen in haar broekzak
verborg?'). Interessant is wat
hij zegt van Josefina Sison, de
heldin van Stelter en Meek.
„Nogmaals, haar werkelijk
verbazingwekkende kunnen
ligt niettemin binnen de
grenzen van de orthodoxe
goochelarij en vingervlug
heid."
Dan is er nog een ander
moeilijk punt. Psychochirur-
gen staan zelden of nooit toe
dat verwijderd bloed of weef
sel wetenschappelijk wordt
onderzocht. In die enkele ge
vallen dat dit wel gebeurde
werd dierlijk, in ieder geval
'niet- menselijk' bloed of
weefsel aangetroffen. Be
drog? Nee hoor, aldus Meek,
dat menselijke weefsels zo
veranderen bewijst juist de
grote energie kracht die van
de genezer uitstraalt.
Hoe meer je te weten komt,
hoe banaler het wordt. Zo zat
ik vorige week een lezing uit
van de stichting Sampaguita,
die geneesreizen naar de Fili
pijnen organiseert. Een van
de inleiders, de arts Bert van
Dierendonck, repte over on
gelofelijke zaken als het ope
nen van het lichaam zonder
dat de genezer de patiënt
aanraakt. Dat had ik nou eens
graag willen zien, maar toen
hij dia's en later een video
vertoonde, viel het allemaal
weer bar tegen. Je zag een ge
nezer steeds een vuist diep in
de buik van de patiënt pran
gen terwijl de andere hand
allerlei bloedige zaken van
onder die vuist naar boven
trok. Dan wat gepoets met
een gaasje en verdomd: geen
litteken te zien!
Van
Dierendonck maakte veel
werk van het onderzoek van
George Meek, maar vergat
het desastreuze rapport van
de goochelaar te melden. Ook
beweerde hij dat de objectie
ve, maar onbekende waarne-
mers na afloop van het expe
riment een verklaring had
den ondertekend dat er geen
sprake was van bedrog. Dat is
niet zo: Meek vermeldt dat
nergens. Nee, het ziet er niet
naar uit dat Prof. de Jager
ooit die tienduizend gulden
hoeft uit te betalen. Integen
deel. „Tot op heden heeft nie
mand op mijn aanbod gerea
geerd. Ik ben bereid om de in
zit flink te verhogen". Tot
hoever wilt u gaan? De Jager:
„Honderdduizend gulden".