India worstelt met monumentenzorg Ook acuut ingrijpen kan ozon-gat niet dichten DESINTERESSE EN GELDGEBREK BEDREIGEN CULTURELE ERFGOED Mexicaanse dwergk kan uitkomst zijn voor Derde Were! Roemenië: ingrijpend hervorming plattelan DE STEM EXTRA ZATERDAG 9 APRIL 1988 PURI (AP) - Duizenden oude monumenten en tempels uit de rijke historie van India staan verwaarloosd en verloren in steden en op het platteland. Erosie, luchtvervuiling, de tijd, het weer en vandalen doen gestaag hun werk en geleidelijk aan verbrokkelt het verleden verder. Nieuwe bewoners Mos en algen Geen geld Verzet Verdwenen AMERIKAANSE DESKUNDIGEN SOMBER GESTEMD Duurder COMPLETE DORPEN ONTMANTEL Kerken Verhuizen Niet nieuw Aandacht T49 Door Seema Sirohi, Associated Press In een land waar de strijd voor overleving een dage lijkse realiteit vormt voor miljoenen, is het niet rede lijk enorme fondsen te ver wachten voor het behoud van kleurige fresco's; beel den van goden en godin nen; en gedetailleerd hout snijwerk. Deskundigen op het terrein van de monumentenzorg voe ren evenwel aan dat India zelf genoegzaam over zijn verleden is geworden en dat het cultu reel erfgoed er wordt verwaar loosd. Beroemde monumenten als de 12de-eeuwse tempel ge wijd aan de hindoeistische god Krishna in Puri en de erotische beeldhouwwerken van Khaju- haro worden door verval en verwaarlozing bedreigd. Zelfs het ooit zo glanzend opgepoet ste marmer van de Taj Mahal, het 17de-eeuwse 'gedenkteken voor de liefde', vertoont scheu ren en wordt op tal van plaat sen geel. Minder bekende, maar historisch gezien zeker niet minder belangwekkende mo numenten, hebben vaak veel meer te lijden. In sommige ge vallen verdwijnen zij van de ene op de andere dag onder de slopershamer of door de han den van dieven. Honderden armen hebben on derdak gevonden of huisvesten hun vee in de graven van Mo- gul-heersers. Anderen gebrui ken het gesteente van beeld houwwerken om hun optrekjes mee te stutten. Marmeren ge denktekens zijn vol gekrast met graffiti en de namen van zorgeloze bezoekers. Klimop planten trekken diepe scheuren in de muren van oude vestin gen en tempels. Critici zeggen dat het verval het gevolg is van een gebrek aan respect voor het verleden bij de meeste Indiërs en een ontbreken van goede wil aan de zijde van de gezagsdragers. De Taj Mahal, het magni fieke graf van Mogul-keizer Sjah Jahan voor zijn favoriete koningin, Mumtaz Mahal, kampt met de zure uitstoot van een olieraffinaderij in het na bijgelegen Mathura. Ondanks protesten van oudheidkundi gen, milieu-activisten en an dere betrokkenen over het ver gelen en scheuren van het mar mer is de fabriek tot dusverre niet gesloten. Niettemin behoort de Taj tot de best geconserveerde monu menten in India. De vervuiling wordt ten minste gemeten en de autoriteiten getroosten zich inspannningen om het marmer tegen verder verval te behoe den. Amerikaanse parkdes kundigen werken aan een pro- jekt voor de aanleg van tuinen bij de Taj. Een van de voornaamste at tracties voor toeristen zijn de erotische tempels van Khaju- haro in centraal India. Een aanzienlijk deel van de tempels is evenwel met mos en algen begroeid. Honderden kleine beelden die nog niet naar mu sea zijn afgevoerd, staan onbe schermd bloot aan de invloed van zon en regen. Van de 85 tempels die tussen 950 en 1050 na Christus zijn ge bouwd, hebben slechts 22 de tand des tijds en de andere be dreigende factoren overleefd. Een prikkeldraadversperring is al wat de resterende tempels tegen vandalen en dieven be schermt. Het Archeologisch Bureau, een 125 jaar oud regeringsor gaan dat is belast met de zorg voor 3.524 monumenten van „nationaal belang", doet wat het kan. Deelstaatorganen zijn verantwoordelijk voor de zorg voor nog eens 1.500 historische gebouwen. Duizenden andere gebouwen, monumenten en heilige plaatsen, die vanwege artistieke schoonheid of hun ouderdom interessant zijn, ge nieten in het geheel geen be scherming. De directeur-generaal van het Archeologisch Bureau, J.P. Joshi, wijst erop dat hard en in alle rust wordt gewerkt aan het behoud van 90 procent van het cultureel erfgoed. Bezielde monumentenbescher mers zoals de vice voorzitter van het Monumenten Genoot schap Delhi, Abhishek Singhvi, voeren aan dat het Archeolo gisch Bureau en de deelstaten eenvoudig niet over voldoende fondsen en gekwalificeerd per soneel beschikken om 's lands erfgoed voor toekomstige gene raties te behouden. „Het is geen terrein dat prioriteit heeft en de financiering vormt een voortdurend probleem", aldus Singhvi. Het Bureau had voor de mo numentenzorg in de periode 1985-88 ongeveer 160 miljoen roepies (ruim 22 miljoen gul den) ter beschikking. Dat kwam neer op gemiddeld 3.700 roepies (ruim 520 gulden) per maand voor onderhoud, repa ratie en bescherming voor ieder van de 3.524 monumenten op de lijst. Met 520 gulden per maand doe je niet veel voor monumen ten als de Taj Mahal, die jaar lijks worden bezocht door rond 1,4 miljoen bezoekers. In Puri, in de oostelijke staat Orissa, verschenen in 1966 enorme scheuren in de koepel van de beroemde Jagannath- tempel. Het aan Krishna ge wijde heiligdom is een van de vier belangrijkste centra voor hindoe-pelgrims. Niettemin verstreken er 21 jaar voordat met de herstelwerkzaamheden een begin werd gemaakt. Curieus hierbij is dat de repa ratie op verzet stuitte van de zijde van de tempelpriesters. De geestelijken dienden tal van bezwaarschriften in en het vergde jaren voordat de be paald niet door efficiëntie uit blinkende Indische recht spraak de protesten had be handeld en afgewezen. Plaatselijke koningen beslo ten ongeveer 300 jaar geleden om de tempel met dikke lagen plamuur te bschermen tegen de invloed van de zoute zeebries. Het pleisterwerk nam evenwel water op, waardoor het ge wicht op het dak van de tempel de muren deed scheuren en ge vaar voor instorten deed ont staan. De tempelpriesters waren bevreesd dat de herstelwerk zaamheden de goden zouden frustreren en de ineenstorting zouden bespoedigen. Vorig jaar kon eindelijk een Het ooit zo glanzend opgepoetste marmer van de Taj Mahal, het 17de-eeuwse 'gedenkteken voor de liefde', vertoont scheuren en wordt op tal van plaatsen geel. - fotoap begin worden gemaakt met het herstel. Thans zijn honderden werklieden bezig het oude pleisterwerk weg te beitelen. In de loop van het proces zijn reeds tal van beelden aan het kalk en de vergetelheid ontrukt en inmiddels is de tempel aan zienlijk versterkt. Niet alle pogingen om tot resto- ratie te komen, hebben een even voorspoedige afloop. In New Delhi, een opeenhoping van zeven steden gebouwd door verschillende heersers, terug gaand tot de 8ste eeuw, is het voorgekomen dat monumenten eenvoudig in het niets verdwe nen als nieuwbouw werd ge realiseerd. Archeologisch be langwekkende graven en bin nenplaatsjes vielen van de ene op de andere dag ten prooi aan de slopershamer zonder dat er een haan naar kraaide. Ook is het waarschijnlijk niet zelden gebeurd dat sloppenbewoners een monument opofferden om dat zij wegens gezinsuitbrei ding behoefte hadden aan een extra dak. Volgens Singhvi* vermeldde een uit 1913 daterende lijst on geveer 1.400 monumenten in New Delhi. Daarvan zijn er in middels ongeveer 400 verdwe nen zonder enig spoor na te la ten. Delhi wordt federaal be stuurd en maakt niet deel uit van enige deelstaat. In tegen stelling tot de deelstaten kent de hoofdstad dan ook geen wet geving voor het behoud van monumenten. Het federale ge zag houdt in dat de stad is aan gewezen op de inspanningen van het overbelaste Archeolo gisch Bureau. Singhvi en andere betrokke nen pleiten reeds lang voor verhoging van de toegangsprij zen die aan buitenlandse be zoekers worden geheven. Singhvi wijst erop dat een kaartje van 10 roepies (onge veer f 1,40) in plaats van de huidige 2 roepies 28 cent) voor toegang tot de Taj Mahal voor een buitenlandse toerist te be talen moet zijn. „Musea in an dere landen vragen veel meer van ons als wij hun objecten en schilderijen willen zien, terwijl wij doorgaan om onze geschie denis voor een appel en een ei te verkopen," aldus het argu ment. Door Guy Darst, Associated Press WASHINGTON - Zelfs als de uitstoot van ozon-ver- nietigende chemicaliën onmiddelijk met 90 pro cent wordt verminderd, zal het gat in de ozonlaag dat ieder voorjaar op treedt boven Antarctica nog een eeuw blijven be staan. Dit is onlangs mee gedeeld door Michael McElroy, een hoogleraar in de atmosferische we tenschappen aan de Har- vard-universiteit. McElroy heeft zitting in een commissie van deskundigen die een verklaring heeft afge legd voor het Amerikaanse bureau voor milieubescher ming (EPA). De EPA wordt van twee zijden gemaand om maatregelen te nemen tegen de vernietiging van de ozon laag. De Verenigde Staten zijn een van de 24 landen die een verdrag hebben gesloten waarin wordt vastgelegd dat de emissie van de betreffende stoffen, chloorfluorcarbona- ten (CFC's) of stoffen die CFC's bevatten in 1994 met 30 procent moet zijn vermin derd, en in 1999 moet zijn ge halveerd. Voorts is de EPA krachtens een gerechtelijk bevel verplicht een uitspraak te doen over de noodzakelijk heid van maatregelen. Om aan beide eisen tege moet te komen, heeft de EPA een ontwerpregeling opge steld, waarbij de invoer of produktie van CFC's zonder vergunning of limiet wordt verboden. Voorts zijn aan vijf Amerikaanse CFC-fabrikan- ten quota verleend, op basis van hun produktie in 1986. Deze foto's werden in september en oktober 1986 boven de Zuidpool gemaakt. De pijltjes wijzen naar het gat in de- ozon-laag. Op de in september '86 genomen linkerfoto toont het gat zich nog als een klein grijs vlekje. Op de in oktober genomen rechterfoto is het al uitgegroeid tot een flink gat. - fotoap Momenteel worden hoorzit tingen gehouden waarop ver schillende instanties com mentaar kunnen leveren op deze voorstellen. Ozon zorgt voor de filtering van de ultra-violette straling uit het zonlicht; volgens de schattingen van de EPA zal elke vermindering met 1 pro cent van de gemiddelde ozon concentratie in de atmosfeer leiden tot een toename van de kans op huidkanker met 5 procent. Een andere getuige, David Doniger, die de milieu-orga nisatie National Resources Defense Council en de Natio nal Wildlife Federation ver tegenwoordigt, had grote kri tiek op de voorstellen. Hij meent dat de EPA krachtens de Clean Air Act de bevoegd heid heeft om voor de vast stelling van de quota een fi nanciële vergoeding te eisen, of om de quota als het ware bij opbod te verkopen. Op deze manier zou volgens Do niger voorkomen kunnen worden dat de betreffende bedrijven een geheel ten on rechte een miljardenmonopo lie in de schoot zou worden geworpen. De Clean Air Act geeft de EPA volgens Doniger de be voegdheid om de invoer van stoffen uit landen die het 'CFC-verdrag' niet hebben ondertekend te beperken. De Associatie van Chemieprodu- centen, de Alliantie voor een Verantwoordelijk CFC-beleid en Allied Signal Corp., een van de producenten, hebben alledrie bezwaar tegen de vaststelling van bijdragen of de 'veiling' van de quota. Kevin Fay, de directeur van de Alliantie, schat dat de ko pers van CFC's tengevolge van de werking van het ver drag in de periode van 1990 tot 2010 ongeveer 9 miljard dollar meer zullen moeten gaan betalen. CFC-houdende stoffen worden gebruikt als koelvloeistof, als oplosmiddel, en bij de vervaardiging van schuimrubber. Fay heeft eerder in een in terview gezegd dat zijn orga nisatie meent dat de prijs van deze produkten, die nu rond de 50 dollarcent per pond ligt, in 1990 en 1994 zal zijn ver dubbeld, voordat de prijs in 1998 en 1999 omhoog zal schie ten naar negen dollar; daarna zal de prijs geleidelijk dalen tot vier dollar omdat de pro ducenten andere materialen gaan gebruiken. Volgens McElroy is overi gens niet bewezen dat de af braak van de ozon die boven Antarctica plaatsvindt ook mogelijk is op warmere breedtegraden; soortgelijke reacties zijn wel mogelijk op de Noordpool. Omdat echter boven Antartica zoveel ozorr wordt vernietigd, moet men er rekening mee houden dat tengevolge van het 'verdun ningseffect' de ozonlaag we reldwijd iets dunner zal wor den. Volgens de berekeningen van McElroy bedroeg de con centratie van chloor in 1950 ongeveer 1 per miljard deeltjes; in 1976, kort voordat het jaarlijkse gat in de ozon laag werd ontdekt, bedroeg deze concentratie al 2. Deze concentratie is nog niet vol doende om door 'verdunning' te zorgen voor een wereld wijde vermindering, maar bij hogere concentraties zal dit volgens McElroy wel het ge val zijn. De huidige concen tratie bedraagt al 4. Bij het in 1986 gemeten emissieniveau zou dit tegen het jaar 2100 zijn gestegen tot meer dan 8. Krachtens het CFC-ver drag zal de concentratie in 2100 5,3 bedragen. Een onmid dellijke vermindering met 90 procent zou ertoe leiden dat de concentratie in 2050 zou zijn gedaald tot 2,2, en in 2100 of kort daarvoor tot 2. Als 10 jaar wordt gewacht met de vermindering met 90 procent, duurt het tot 2100 tot de con centratie van 2,2 is bereikt, en tot 2150 totdat deze is gedaald tot 2, aldus McElroy. WENEN (AP) - De Roe meense autoriteiten heb ben een plan opgesteld om binnen 12 jaar het platteland ingrijpend te hervormen. Niet minder dan 7.000 dorpen zullen van de landkaart ver dwijnen en worden ver vangen door grote 'agro- industriele centra'. Het enorme project, dat vo rige maand door partijleider Nicolae Ceausescu werd onthuld, houdt in dat het aantal dorpen in de straat arme socialistische repu bliek zal worden terugge bracht van 13.000 tot 5.000 of 6.000. Op 4 maart verscheen een officiële mededeling in het partijdagblad Scinteia, waarin werd verteld dat het project erop is gericht „de fundamentele verschillen tussen de dorpen en de ste den uit te schakelen en de harmonieuze ontwikkeling van alle gebieden in het land te verzekeren". Uitvoering van het land moet uiteindelijk 348.000 hectare bouwland extra op leveren voor de collectieve staatsboederijen. Dat zal ge beuren door de bouw van traditionele boerderijen te verbieden en alle boeren on der te brengen in flatgebou wen. Sinds 1986 zijn al dui zenden van dergelijke ge bouwen, met zeer primitieve voorzieningen, neergezet. In dat jaar werd al een wet aangenomen om systema tisch meer landbouwgrond te creeren. Gezinnen die in dergelijke flats worden ondergebracht verliezen hun traditionele stukje grond en moeten ge bruik maken van gemeen schappelijke faciliteiten voor landbouw en veeteelt. In 15 boerengemeenschap pen rond de hoofdstad Bu- karest werden vorig jaar al 8.300 appartementen neerge zet. Een Roemeense emigrant in Parijs, Mihnea Berindei, wees erop dat het project neerkomt op de ontmante ling van „de dorpen en de traditionele gezinskern van de Roemenen". 9 Berindei, de woordvoerder van de in Parijs gevestigde Liga voor de Verdediging van Mensenrechten in menië, zei dat ook duizej kerken zullen worden sloopt in het kader var 'systematiseringsplanne zoals het project offit wordt genoemd Nerger. Oosteuropa is ooit een gelijk project uitgevoerd dus Berindei. In 1981 lanceerde Ce sescu een 'nieuwe sche revolutie', gericht het oppeppen van de gr; produktie. Roemenie ka, met schrijnende voedst kortea De boeren hebbe maken met tekorten veevoer voor eigen dierer een contractsysteem door zij hun produkten gen lage prijzen aan i moeten verkopea In december beloofde regering dat de bevol per maand zes kilo vlees kunnen kopen, maar rantsoen is nog steeds kilo per maand en zelfs is niet altijd te krijgen Ceausescu zei op 3 nt in zijn toespraak dat systematiseringsplan leiden tot de vorming 558 'agri-industriële eer die moeten worden ga als schakels tussen de en het platteland. Het plan maakt deel van een Programma voa Vorming van de Multil raai Ontwikkelde Social sche Samenleving en de mars naar het Comma me. In het kader c zullen honderdduizer dorpelingen hun ha moeten verlaten om hui trek te nemen in a menten met gemeensc1, pelijke keukens en sanit voorzieningen. Ceausescu zei dat dej opgeleide kaders, zoals sen en onderwijzers, dit al moeten verhuizen i plattelandsflats. De mee van hen wonen nu no steden en trekken dage. naar het platteland. Er al flats gebouwd voor 'dorpsintelligentsia' en gend jaar moeten er ge zijn. De Roemeense boe hebben in totaal 9 pro van de grond voor eigen bruik toegewezen gekra Die particuliere grond len zij bij de collectivisei kwijtrakea TAMUIN (AP) - Op een weide in de vruchtbare Huasteca in centraal-Mexico grazen dieren die op h ste gezicht lijken te zijn weggelopen uit een science film; ze zien eruit als koeien, maar zijn niet groter d flinke hond. Ze zijn volgens Mexicaanse onderzoekt antwoord op het voedselprobleem in dichtbevolkte den. De koeien zijn het resultaat van 18 jaar genetisch onder zoek en zes generaties fokken. Een koetje weegt ongeveer 140 kilo en is 90 centimeter hoog. Ter vergelijking: de kleine ze boe-soort waarmee de experi menten begonnen woog meer dan een ton en was ruim an derhalve meter hoog. Angel Castrillon, een plaat selijke veehouder bij Tanleon in deze streek die vanaf het be gin aan het experiment heeft meegewerkt, licht toe dat iedere generatie nieuwe koeien steeds ongeveer 20 centimeter kleiner was dan de voorgaande. De genetische produkten die nu in de wei scharrelen produce ren bijna evenveel melk als een gewone koe (drie tot vier liter tegen zes liter), maar hebben veel minder ruimte nodig en gebruiken veel minder voedsel. De medewerkers aan het pro ject menen dat de nieuwe koeiesoort de bevolking van dichtbevolkte gebieden in staat zal stellen hun veeteelt uit te breiden en te moderniseren. Tien dwergkoeien begrazen dezelfde hoeveelheid grasland als een gewone koe, ongeveer een hectare, maar ze geven sa men 150 kilo meer vlees. Het idee om grote huisdieren in afmeting terug te brengen is niet nieuw; het is andere delen van de wereld gedaan met paarden en andere dieren. Het was echter voor de Mexicaanse onderzoekers een verrassing dat de koetjes zoveel melk ble ken te produceren. Castrillon heeft het idee voor de kleine koeien ruim 18 jaar geleden verteld aan Manuel Berruecos, een erfelijkheids- deskundige aan de Nationale Autonome Universiteit van Mexico. Berruecos zei in een interview: „Hela digen we nog altijd de en het vooroordeel dat dingen ook beter zijn. len alles groter maken, wereld groeit niet. Ons lijkt misschien op scien tion, maar we zijn dich wereld waarin we misd dit soort maatregelen gen zullen zijn". Om kleinere koeien gen worden uit de fokko exemplaren met de hoofden gekozen, wa weer verder wordt de 'grote' erfelijke eigen pen op den duur geheel mineren. Proeven hebt» vendien uitgewezen kwaliteit van melk en v lijk blijft. Het experiment heeft aandacht getrokken va. teeltdeskundigen uit duitsland, Japan en d enigde Staten; een Ame heeft zelfs een miljoen geboden om het onder! mogen overnemen, ma bod is van de hand gewa De koetjes zijn volger bella Castrillon, de vroc de veehouder, erg vriffl maar ook erg sterk, vooral lastig is war® pure aanhankelijkheid ti aan komen schurken. De volgende stap is kleine zeboe-koeien te I met Jersey-vee, dat ook en bovendien een uitstt melkgever; doel is de mogelijke soort te krijg een maximale produk Een dergelijk mini-® briekje zal naar verW nog maar 60 centimete zijn.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1988 | | pagina 4