jverlast
n zicht
VRIJMETSELAARS WILLEN AF VAN GEHEIMZINNIG IMAGO
;itten met
probleem
DE STEM VAN ZEELAND 4 ZATERDAG 19 MAART 1988
an Gent
euzen
"enburg
I Dat is haast onuitwisbaar. Het
I heeft denk ik te maken met het
verleden. Er is een tijd geweest,
I tot aan het einde van de negen
tiende eeuw toe, dat je er ge
woon niet voor uit kon komen
I dat je lid was. Een zakenman
zou zijn klanten verliezen. Een
[loonwerker zijn baan. Zo lag
[dat gewoon. Dus bleef alles
[achter gesloten deuren. Maar
hoe toleranter de maatschappij
werd, hoe meer Vrijmetselaars
in de openbaarheid kwamen.
Christelijk
Verrassing
TE SPEKKEN
Een gulden
Geheim
Alleen mannen
Kiezen
Levensreis
VRTING Zater-
maart wordt in café
art in Sas van Gent
ote Paaskaarting, bi
nder roem, gehouden,
19.30 uur kunnen de
efhebbers inschrijven
arting begint om 20.00
ÏOUWEN - De afde-
meuzen van de Neder-
Vereniging van Huis-
en houdt dinsdag 22
een ledenavond in de
Herderkerk. De bij.
t begint om 19.30 uur.
uw Booden houdt die
een lezing. De lezing
ver de geschiedenis van
duurkunst uit vele lan-
t de eeuwen heen.
ng VRIJMETSELARIJ is voor de meeste mensen een
onbekend en met veel mysteries omhangen verschijnsel.
Eeuwenlang zijn Vrijmetselaars met name door de
Rooms-Katholieke kerk en daaraan verwante macht
hebbers vervolgd. Hun symbolische rituelen, besloten
bijeenkomsten en felle hekel aan dogma's waren rege
ringen met een autoritair karakter een doom in het oog.
ISSIE - De leden van
nissie voor het Burge-
-r Van Dongensport-
in Aardenburg vergade-
oensdag 23 maart in het
ntehuis. Op de agenda
n de bespreking van
Tiende reacties van ge-
ers op de nota over het
park en enkele zaken
uishoudelijke aard. De
'ssievergadering begint
.30 uur.
oncordia; eerste klep: p,
man, Willem Teil; tweede
M. Verdonk, Doel naar Ho-
lerde klep: L. van Dijke, St-
itiaan; grootste aantal (7): J.
:ter, Doel naar Hoger. Wip 2:
e hoge vogel: L. van Dijke,
ebastiaan; tweede hoge vo-
Helmstrijd, Juliana; eerste
gel: P. Vette, Concordia;
de zijvogel: W. Boudens,
zij vogel: P. Boonman, bei-
Willem Teil; grootste aantal
van de Dries, Soranus. De
hoofdvogel was voor P.
man.
ltermijnmarkt: In bintje 50
oogst 1987, werden 68 con-
en verhandeld voor levering
bij een prijs van 15,00 tot
10 per 100 kg, 8 contracten le-
>g mei tegen 17,50 tot 17,00
i contracten levering juni te-
ƒ19,00 tot ƒ18,00. De stem-
was vast. In bintje 40/50
oogst 1988 werden 4 contrac-
verhandeld voor levering
bij een prijs van 14,00. De
tming was kalm. In bintje 50
oogst 1988, werden 46 con-
ten verhandeld voor levering
bij een prijs van 29,20 tot
00. De stemming was prijs-
dend.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog nog stonden ze op Hit
ler's zwarte lijst. Reden om na de oorlog hun principe
over 'gehoorzaamheid aan de wetten des lands' te her
zien.
Gehoorzaamheid, mits het geweten het toelaat, heet
't nu. Begonnen als een Middeleeuws gilde van steenhou
wers in Engeland, bevinden de Vrijmetselaars zich nu op
de grens tussen geloven en weten, tussen religie en hu
manisme. Terneuzen heeft ook een Vrijmetselaarsloge,
l'Amitié Sans Fin (Vriendschap zonder einde). Het loge-
gebouw is de oude kerk van de buurtschap Spui. Daar
vertellen J. Flipse en J. Tazelaars, beiden 'broeders' bin
nen de loge, over het wezen van de Vrijmetselarij. Of:
'hoe help je de fabeltjes de wereld uit'.
'Wij zijn doe-het-zelvers'
Door Joep Trommelen
ALS JE het fijn vindt dat alles in het leven voor je uitge
stippeld is, dat iemand anders zegt wat je moet doen, is de
Vrijmetselarij niets voor je", zegt J. Flipse.
Wie niet zo denkt, kan vol
gende week donderdag 24
maart in het Spuise logege-
i bouw terecht. Dan geven de
Zeeuws-Vlaamse Vrijmetse
laars voorlichting. Zieltjes
werven zullen ze naar eigen
zeggen nooit doen. „Ze moeten
zelf initiatief tonen". Sinds kort
i heeft de Orde van Vrijmetsela-
j ren onder het Grootoosten der
Nederlanden zelfs een profes
sionele voorlichter in dienst. De
geestelijke bouwvakkers krui
pen uit zijn schulp.
Tazelaar en Flipse ontken
nen dat de loges uit geheimzin
nig mensen bestaan die het
liefst alles wat ze doen binnen
vier muren houden. Waar ko-
j men die vooroordelen en afkeer
bij veel mensen dan vandaan?
Flipse: „De mensen denken dat
het een geheimzinnig boeltje is.
Nu is het in Nederland heel ge
woon om te zeggen dat je bij
een loge bent".
„Over geen enkele groep
I gaan onder de spraakmakende
menigte zulke onzinnige ver-
haaltjes rond als over de
Magons of Vrijmetselaars",
schrijven B. van Gelder en drs.
E. Hoekstra in het boek 'Spoor
zoeken' (Amsterdam, 1980), dat
een overzicht probeert te geven
van religieuze en levensbe
schouwelijke stromingen in
Nederland. In hun hoofdstuk
over het verschijnsel stellen ze
het niet eens om een le
vensbeschouwing gaat, maar
eerder om een levenshouding.
Of, zoals Tazelaar zegt: „Wij
zijn doe-het-zelvers".
Doe-het-zelvers. Een uitdruk
king die zowel letterlijk als fi
guurlijk het wezen van de Vrij -
metselarij raakt. Wanneer de
gilden van de steenhouwers
voor het eerst het karakter
kregen van een gezelschap dat
zich bezighoudt met 'ontwikke
ling van al die eigenschappen
van geest en gemoed, die de
mens en de mensheid kunnen
opvoeren naar hoger geestelijk
en zedelijk peil' (uit: de begin
selverklaring in de Grondwet
van de Nederlandse Vrijmetse
laren) is niet bekend. Er be
staan geen geschriften over.
In 1717 verenigden zich voor
het eerst loges in een 'Grootlo-
ge'. Wel is volgens Flipse de
band met het christelijk geloof
te verklaren. „De steenhouwers
in de Middeleeuwen werkten
veel aan kerken. Die behoorden
tot de weinige stenen gebou
wen in die tijd. En het spreekt
vanzelf dat ze daarvoor gelo
vige werklieden namen".
Het steenhouwen, de daarbij
gebruikte instrumenten en
'vakjargon' zijn onlosmakelijk
verbonden aan de symboliek en
denkwijze van de logeleden.
'Vrij' 'metselen' aan de geest
van de mens. Flipse: „We zien
de mens die niet gevormd is als
een ruwe brok steen. Een ont
wikkelde mens als een steen
die bewerkt is. Wé streven naar
het ideaal van de kubieke
steen, iets wat je nooit kan be
reiken maar wel naar kunt
streven. Aan die gedachte kun
je de hele symboliek waarmee
we werken ophangen".
.et de bewoners van het
sense wethouder J. van
:n oplossing kan komen
hebben over de contai-
r.
:rs te dicht bij hun huizen
d met puin om het geschikt
rigens niet in strijd is met
Tollenaar heeft al aange-
ners tegemoet te komen en
en er samen wel uitkomen,
toond, zal hij wel iets moe-
an Rooijen opnieuw met de
1 iets verandert. Hij wil de
meter van de huizen hou-
maken en een groenvoor-
;et gebied van de planologie
met de gemeente regelen.
-
gde een noodweer er voot
Groenoord onder wateï
am te staan waardoor
sttent scheurde en in allen)'
Iers diende te worden opge'
nwd. In nauwe samenwet'
ïg met de gemeente Terneu-
i en de Sluiskilse bevolkinj
nden de Gildefeesten door-
ng vinden.
Penningmeester van de Gil
leesten Piet de Kerf: J*
mtane giften en de bliksem-
terij die enkele trouwe te
:kers tijdens de afgelop®
;sten organiseerden hebber
ngetoond dat Sluiskil zlJ"
ldefeesten wenst te behou-
n. Wij als bestuur vinden n»
t het onze taak is de op®
n deze feesten onverander
laten. Vandaar dat wij besje
hebben het financiële te'
irt niet weg te werken doo
:t heffen van entree, rnaa
>or het organiseren van
lasactie waarvan wij hop6
it Sluiskil ons zal steunen.'
Een week voor de paasdag®
il in Sluiskil huis-aan-huis
rentuele bestelling word®
jgenomen voor een 'PaassW -
lak voor de paasdagen wo®
2ze paasstol bezorgd. Het te
;uur heeft er vertrouwen 1
at deze actie zal slagen en
aardoor de gratis entree v®
e Gildefeesten en K°m"
eurs 1988 gewaarborgd blij"
Het zwaard van de meester
Er zijn voorschriften voor de
uitvoering van de rituelen.
Flipse en Tazelaar hebben wei
nig zin om die uit de doeken te
doen. Niet omdat ze per sé ge
heim zijn. Flipse beweert zelfs
dat 'ze overal bij De Slegte ge
bundeld te koop zijn'. Het
tweetal vindt echter dat een
verhaal over de rituelen niet
meteen in de goede context te
plaatsen is en de Vrijmetselarij
zelfs 'belachelijk' zou kunnen
maken. Bovendien hebben
nieuwe leden het meest aan de
rituelen als er sprake is van
een verrassingseffect. „En als
we nu alles zouden vertellen, is
dat weg".
De passer en de winkelhaak
zijn de voornaamste symbolen
van een Vrijmetselaar. In de
logezaal in Spui sieren zij een
Bijbel, die 'Het Grote Licht'
wordt genoemd. Lichtsymbo-
liek speelt een belangrijke rol
bij de rituelen, waarmee aspi
rant-leden in de loge worden
opgenomen en verder worden
ingewijd in de denkwereld In
de schitterende logezaal, waar
de tekens van de dierenriem de
muren sieren, staan drie kaar
sen midden in de zaal: symbo
len van Wijsheid, Kracht en
Schoonheid. Tijdens bijeen
komsten van de loge komt
daartussen het tableau met de
'Ken u zelve'; de ingang van de logezaal
Vrijmetslaarstekeno te liggen:
het bouwplan voor de mense
lijk kubieke steen. Boven de
deur, aanfde Oostzijde van de
zaal, staat de spreuk 'Ken U
Zelve' Aan de Westkant staat
de stoel van de meester, de
voorzitter van de loge. Taze
laar: „Uit het westen komt het
licht, daar is onze hoop op ge
vestigd. Het oosten is de wereld
waar we allemaal naar terug
moeten, in de hoop dat we iets
van dat licht kunnen meene-
De symboliek is voor de Vrij
metselaars een houvast, letter
lijk een instrument, om de wer
kelijkheid om hen heen te ont
rafelen en een denkwijze te
ontwikkelen. „Iedereen her
kent er dingen in uit zijn eigen
leven", zegt Flipse. „Maar er is
niet voorgeschreven wat er
precies achter zit. We zeggen:
hier heb je de symbolen, zie
maar watje er mee doet"
Achter de twee rijk versierde
stoelen van de 'Opzieners', die
vlak bij de deur gezeten de
twee rijen logeleden 'in de ga
ten' moeten houden zit een aar
dige anekdote verbonden. Ta
zelaar vertelt dat het om
authentieke Vrijmetselaars-
stoelen van Engels fabrikaat
gaat. „Die zijn hiet gekomen
met een begrafeniswagen. Er
moest een lijk vanuit Neder
land naar Engeland gehaald
worden. De begrafenisonder
nemer heeft toen die stoelen
voor ons meegenomen. We heb
ben ze voor een gulden gekocht,
en een consumptie voor de
chauffeur".
De geschiedenis van de l'A
mitié Sans Fin in Zeeuwsch-
r 'n de logezaal staan drie kaarsen midden in de zaal: symbolen van Wijsheid, Kracht i
^hoonheid
Vlaanderen gaat terug tot 1750,
toen Sluis een garnizoensstad
werd. Het garnizoen bracht zo
genaamde veldloges mee, die
de Zeeuws-Vlamingen voor de
eerste keer met de Vrijmetsela:
rij in contact brachten. l'Amitié
Sans Fin was al snel een feit.
Op die manier is de Vrijmetse
larij in de streek blijven han
gen.
In 1818, na de Napoleoniti-
sche tijd, verdween l'Amitié
voor de eerste keer, om in 1868
weer in Sluis terug te keren.
Zeven jaar later verhuisde de
loge naar Terneuzen, om bij het
uitbreken van de Eerste We
reldoorlog opnieuw ter ziele te
gaan. In 1967 staken de Vrij
metselaars de koppen weer bij
elkaar, om in 1975 het logege-
bouw in Spui te betrekken. l'A
mitié Sans Fin telt momenteel
28 leden en is daarmee een
kleine loge; in Nederland be
staan 139 loges in zeventig
plaatsen met ruim 6300 leden.
Bekende streekgenoten als de
vroegere burgemeester van
Terneuzen Geill en Donze Vis
ser speelden ooit een belang
rijke rol binnen de beweging.
De loges zijn besloten gemeen
schappen, reden dat er vaak
gesproken wordt over een ver
ondersteld 'Geheim van de
Vrijmetselarij'. Flipse: „Er be
staat geen Geheim in die zin
dat er iets is wat de anderen
niet mogen weten. Wat je het
Geheim zou kunnen noemen is
de ervaring die een groep man
nen samen heeft als ze langere
tijd met elkaar omgaan in een
sfeer van volledige openheid.
Ze krijgen een band door sa
menwerking. Dat onuitspreke
lijke iets mag je voor mijn part
het Geheim noemen. Maar daar
kun je niet over vertellen, dat
is niet in woorden te vatten.
Vragen naar het Geheim is net
zoiets als vragen naar de
smaak van een sinaasappel.
Dat kun je alleen maar proe
ven. Veel mensen begrijpen dat
niet en verwijten ons dat we zo
gesloten zijn. Maar als je zo'n
open verhouding hebt, gooi je
toch niet zomaar alles op
straat?"
„De religieuze belevenis
speelt een voorname rol, zeker
voor de mensen die al een gelo
vige achtergrond hebben. Maar
je vindt het niet terug in dog
ma's. Het stelsel van rituelen is
zo, dat iedereen er zich in kan
vinden, ongeacht welk geloof of
levensbeschouwing. Er bestaat
niet zoiets als de enige uitleg.
Je moet er samen over praten.
In de geschiedenis van de ker
ken zie je dat er na verloop van
tijd een splitsing kwam, omdat
de leden het niet met elkaar
eens waren. Bij de Vrijmetse
larij komt dat niet voor. Wij
willen wegnemen wat de men
sen verdeeld".
Het is niet helemaal waar dat
de Vrijmetselarij niet verdeelt.
Dat doen de 'broeders' zelf al
door alleen mannen toe te la
ten. Als reactie daarop is er nu
ook een orde voor vrouwen,
met een symboliek rond spin
nen en weven, en een ge
mengde orde. Niet dat ze op
vijandelijke voet staan met
elkaar. Zo komen er binnen
kort enkele leden van de vrou
welijke orde vertellen over hun
werk. Maar de Vrijmetselaars
willen de werelden van man
nen en vrouwen tijdens hun
bijeenkomsten strikt scheiden.
Wel is er een keer in de maand
een bijeenkomst waar de vrou
wen en kinderen ook bij mogen
zijn. Maar dan blijven de ritue
len in de logezaal achterwege.
Gezelligheid staat dan voorop.
Flipse: „Ten eerste is het
masculine karakter een tradi
tie, maar dat zegt natuurlijk
nog niet alles. Maar ik heb nog
nooit gezien dat mannen niet
veranderen als er een vrouw
bij is. Mannen onder elkaar die
open staan voor elkaar doen
anders als er alleen mannen
zijn. dat moet je niet versto
ren". „Er zijn een hoop vrou
wen die best in de Vrijmetsela
rij passen. We vinden absoluut
niet dat vrouwen onderge
schikt aan mannen zijn. Maar
we selecteren steng voordat we
iemand toelaten. Daarbij wordt
veel gevraagd. Het lid moet iets
aan ons hebben en wij moeten
iets aan hem hebben. Je kunt
als man niet aan een vrouw
vragen om persoonlijke dingen
te vertellen en haar vervolgens
te vertellen dat ze niet in aan
merking komt. Dat is een
zwaarwegend praktisch be
zwaar".
Ook atheïsten kunnen lid zijn
van de Vrijmetselaars. Wel
gaat de orde uit van een 'Op
perbouwmeester'. Voor een ka
tholiek of protestant is dat God,
voor een vrijdenker kunnen
dat bijvoorbeeld kosmische
krachten zijn.
Er is duidelijk sprake van
een hiërarchie binnen de loges;
volgens het Gildenstelsel zijn
er leerlingen en gezellen en de
voorzitter (een loge is in de zin
van de wet een vereniging)
heet een meester. „Ook dit is
alleen maar van symbolische
betekenis", legt Flipse uit. „Om
de rituele arbied te kunnen
doen. De meester wordt demo
cratisch gekozen. Eenmaal ge
kozen heeft hij vrij veel macht,
dat is waar. Men zal daar niet
gauw tegenin gaan. Landelijk
is dat ook zo. Het hoofdbestuur
is afhankelijk van de lande
lijke vergadering, dat is een
soort Tweede Kamer zeg maar.
In Terneuzen kiezen we om de
twee jaar een nieuw bestuur.
We vinden het goed als mensen
niet te lang op dezelfde plaats
zitten".
De Vrijmetselaars spreken on
derling van een 'levensreis'.
Tijdens die reis leert de mens
de tegenstellingen in zijn bin
nenste te overbruggen. Een reis
van duisternis naar licht. Het
'bouwen' is orde brengen in de
chaos. En dat bouwen doet
ieder voor zich, alleen de werk
tuigen zijn binnen de orde ge
lijk. De Vrijmetselaars zouden
het liefst een doorsnee van de
samenleving vormen.
„Helaas is dat niet zo. Er be-
De versierde zetel van de meester.
staat een drempel die dat be
lemmert. Het is inderdaad
waar dat de grootste groep le
den behoort tot de 'intellectuele
bovenlaag' van de maatschap
pij, ook al zijn het lang niet al
lemaal academici. Een frisse
inbreng van onderen zou zeer
welkom zijn", zegt Flipse. Hij is
er overigens van overtuigt dat
de vrijmetselarij anno 1988 ze
ker nog een nuttige toekomst
heeft. „Groot zullen we in Ne
derland nooit worden. Zolang
er echter zoveel positieve reac
tie komen van de leden die zeg
gen dat het voor hun leven een
betekenis heeft kunnen we
verder
Er komt bij ons een
Belgische psycholoog die hier
gemakkelijker Vrijmetselaar
kan zijn dan in Belgïe, waar
het nog helemaal niet geaccep
teerd is. Hij vertelde me dat de
Vrijmetselarij dingen toepast
waar zijn vak pas na tweehon
derd jaar achter is gekomen.
Het gaat bij ons niet om wat je
hebt, maar om watje bent".
De bijbel, door de vrijmetselaars 'Het Grote Licht' ge-
noctrvd
