Zendamateurs 'praten' via hun beeldschermen bredanaar spil in netwerk van onbemande computerzendstations Wetenschap als boemerang WETEN SCHAP 'Stralingspaspoort heeft weinig zin' Infl STEM WETENSCHAP VRjJDAG 18 MAART 1988 T48 FOTO'S DE STEM/JOHAN VAN GURP 3REDA - Radio-zend- imateurs over de hele rereld 'praten' tegen woordig met elkaar via mn computers in plaats van door de mi crofoon. Steeds vaker langen amateurs de ïicrofoon 'aan de spij- ter' zoals dat heet. Belangstelling Mogelijkheden 'Postbus' Voorlichting MILITAIR ONDERZOEK HOUDT ANDER ONDERZOEK KLEIN SDI Wedloop Uitgaven voor militair onderzoek WMtdutelrt] Japan Milieu NIEUWSFEITEN Kolenafval als brand- en grondstof Driedimensionaal beeld in computer 'Meststroom niet te beheersen' Dieet maakt van bij 'n koningin Reageerbuisdrieling uit twee eitjes Kleine kans Controle I, Did. 1,15.55 uur), Ko- lit de jaren Vijftig, in de 22.55 uur). Jonge boe. arbeid veroordeeld, na- Jet James Stewart. 4.30 uur). Op zoek naat en man twee vrouwen r fladdert. Tragi-kome- rook, Barbara Rush en i 1954, Did. 2, 23.10 uur) ddelbare leeftijd willen er van Jacques Becker Ventura. 43/44, Did. 3 WDF, 20.00 film met Hans Albers in verkiest boven de zee. sland 1940, Did. 1, 10,35 it in Wenen op zoek naar ien rijke fabrikant is ge- .976, Did. 1, 20.45 uur). In rouw vermoord. Aanwij- ïall, maar de politiecom- vallen. Met Stuart Mar- 21.45 uur). Spionagefilm ran Alistair MacLean In dpool heeft zich een ont- n en Patrick McGoohan 7 uur). Drie secretaresses /reken op hun slavendrij. lly Parton, Jane Fonda en e 1984, Did. 1, 23.00 uur), at hij kanker heeft, pro- ttig mogelijk te besteden 23.00 uur). Tweede c ver de mafia-familie Cor- ane moet na zijn wraak op cilië vluchten. ;arije 1984/85, Did. 2,15.40 >edapest een baby, die per tenpaar werd achtergela- los Markos. 2, 19.30 uur). Portret van et leven perfect georgani- tijd over om met elkaar te ♦OtUTOR uit OW andlcoïw in8L-BUrS.4-$l P18HHB-B8S - BREDA - J021JN - W8RLI 5.4 system Hallo Hans NuKi-Task Mr, U) Uitsta connect Bstu»;8883B8 - T«!:l?34 funtal Wichten 144 stuks laatste Wicht 16198 1 HIEWE berichten te LISTEN f te is post uooe --ILÜJiï***"8 885 ri« iJS 238 P08HW8 08SEX 8.308/1238 heli Titel 8308/1238 Mfttttttftttfttttttff <n, unb&A 8308/1238 fTf TFrr rf rri PWfHU8 P08OSI 830?/80ih Re mmmen raMU-feni Tsd:t73S HSIWB «BS Type vow MU Een van de honderden berichten die dagelijks bij Hans Weijers op een van zijn beelschermen verschijnen. Na het 'Hallo Hans' staan onder gevevens over het aantal berichten, het laatste bericht en dat er post is voor Hans. Hans Weijers tussen zijn apparatuur. Op het bureau voor hem de pc's die hij gebruikt voor het Packet-radio project. Rechts naast hem de zend-apparatuur die hij er bij nodig heeft. crijk 1982, Did. 1,20.15 uur), ier, waarin zij dubbelrol in joodse vluchteling terug leert zijn vrouw hem 1 L 2, 23.25 uur). In de 17de 'edro opdracht de geheime Mexico op te sporen. 3 WDF, 22.30 uur). Tweede irin tijdens de wapenstil- gsgevangenen onderduiken een communistische ver- e hoofdrollen. België 2, 20.15 uur). In een rassenvooroordelen wordt 1 krijgt een neger de schuld om hem te lynchea Verfil- laa uur). Tweede deel van Otto ■lier van Leon Uris. Na de ingen in Haifa beginnen de ip de onafhankelijkheid van F, 20.00 uur). Rod Steiger in beruchte misdadiger, die in van Chicago in zijn macht B6, België 2, 20.15 uur). Een ïg van zijn bioscoop te ver- rkeergarage wordt. Eerste in )afydd Hywel in de hoofdrol orRenéKloeg tikken een boodschap pp het beeldscherm van de omputer en met een sim- ele uiterst effectieve druk op de knop suist de bood- chap met een snelheid van 200 letters per seconde, 24 teer sneller dan een telex bijvoorbeeld, door de ether laar het zendstation waar ie boodschap voor bestemd De ontwikkelde appara- aur is zo slim dat iedere omputer uit de duizenden erichten die uitgezonden "orden precies die berich- en haalt die voor hem zijn stemd. Deze vorm van radio-com- nunicatie heet Packet Radio, et verzenden van pakketten formatie. De laatste twee ear zijn in landen in West- mpa bemande en onbe- nande netwerken opgericht [an dit soort computerzendsta- °ns. Zend-amateur Hans Weijers uit Breda, actief onder de roepnaam PAOHWB, is de eerste amateur in Nederland die een hulpstation in het net werk heeft. Hij wordt ook de spil in het netwerk dat over drie maanden in Nederland moet draaien. Weijers is enkele jaren geleden bekend gewor den toen hij samen met een tweede Bredase amateur via zijn zend-apparatuur verbin ding onderhield met Mexico na de grote aardbeving. Op die manier heeft hij honderden mensen uitsluitsel kunnen ge ven over het lot van familie en vrienden. Het werk van Weijers aan het netwerk van computer zend stations heeft grote belangstel ling van de PTT, de Technische Universiteit Twente en Esa/ Estec, het Europees Ruimte vaart Onderzoeksbureau in Noordwijk. De TU-Twente heeft al een directe computer verbinding met Weijers, die op dit moment een zender aan het ontwerpen is om de zendsnel- heid op te voeren naar 9600 let ters per seconde. Het is de be doeling dat de TU in een later stadium aansluiting krijgt op het netwerk van zendstations. Packet Radio is oorspronkelijk ontwikkeld in de Verenigde Staten. Een jaar of vijf geleden is die ontwikkeling overgewaaid naar Europa. De laatste twee jaar zijn de activiteiten rond Packet Radio enorm toegeno men, niet alleen bij zend-ama- teurs maar ook bij de PTT. Volgens de zend-amatateurs is hun apparatuur op dit moment nog intelligenter dan die van de PTT. Toen de eerste voorzich tige stappen op het gebied van Packet-Radio werden gedaan beperkte het radio verkeer zich tot boodschappen van de ene amateur naar de andere. Simpel gezegd gaat Packet Radio als volgt. Men heeft een home-computer of een perso nal computer en zend- en ont- vangapparatuur. Tussen de computer en die apparatuur komt een apparaat te staan, een modem, dat de computer taal omzet in hoorbare tonen. Hoort een computer dat een be richt voor 'hem' bestemd is dan zet eenzelfde modem de tonen weer om in computertaal en verschijnt de boodschap op het scherm. Onderzoek van amateurs wees heel snel uit dat deze vorm van communicatie ongekend grote mogelijkheden heeft. Bood schappen kunnen veel sneller verstuurd worden, de controle mogelijkheden zijn beter zodat er veel nauwkeuriger gewerkt kan worden en veel stations kunnen tegelijk van een fre quentie gebruik maken. De groeiende internationale inte resse maakte het noodzakelijk dat er afspraken kwamen, zo als bijvoorbeeld bij gebruik van video-recorders gekozen zou moeten worden tussen PAL enSECAM. De amateurs zijn erin ge slaagd om over de hele wereld afspraken te maken over zaken als 'Hoe lang boodschappen mogen zijn' en 'komt de naam van de afzender eerst of die van de ontvanger'. De bood schappen, die via Packet Radio worden verzonden, worden op een unieke manier gecontro leerd. Gaat een boodschap de computer uit dan krijgt hij mee van wie hij komt naar wie hij toe moet en uit hoeveel tekens hij bestaat. Klopt bij aankomst een van die gegevens niet, dan gaat er een signaal terug naar de afzender en wordt de bood schap opnieuw verzonden. Alle amateurs met een com puter, een Packet Radio pro gramma en een modem kunnen de boodschappen die in de ether geslingerd worden ont vangen. De computer is daar naast in staat om boodschap pen die voor hem bedoeld zijn daaruit te halen en op het beeldscherm te zetten. Onder zoek heeft inmiddels uitgewe zen dat afhankelijk van de zend- en ontvanginstallatie voor iedere frequentie een ma ximum afstand bestaat waar over berichten foutloos verzon den kunnen worden. Voor de twee meter (145.000 Mhz), de meest gebruikte frequentie, is dat ±50 kilometer. Momenteel wordt hetzelfde onderzoek ge daan op 70 centimeter. Regel matig worden op lagere fre quenties experimentele verbin dingen gemaakt met Amerika, Sumatra en andere landen over de hele wereld. Al sinds jaar en dag maakten zend-amateurs gebruik van onbemande tussenstations (re peaters) om hun boodschappen versterkt opnieuw te laten uit zenden om zo over grotere af standen te kunnen werken. Het netwerk van onbemande com puterstations heeft oneindig veel meer mogelijkheden. Deze digitale repeaters bieden de zwakke broeders, amateurs met weinig vermogen en be perkte antenne-installaties de gelegenheid verbindingen over grote afstanden te maken. Zij maken verbinding met het net werk om vervolgens met de sterkere zenders daarvan ver bindingen over grotere afstan den te maken. Een voorbeeld. Een amateur in Gent wil een verbinding ma ken met een amateur in Gro ningen. De Belg maakt dan eerst een verbinding met het dichstbijzijnde netwerkstation. Heeft hij verbinding dan geeft hij het commando verbindt mij met amateur die en die in Gro ningen. Het netwerk bepaalt dan zelf via welke stations de boodschap naar Groningen gaat. Het net is zelfs zo intelli gent dat het bij uitvallen van een de tussenstations zelf een alternatieve route bepaalt. De reikwijdte is in principe onbeperkt. Het netwerk in Ne derland is bijna klaar. Boven dien zijn er besprekingen gaande om de netwerken van Nederland, België en Duitsland te koppelen. Ook in Frankrijk en Engeland wordt gewerkt aan de oprichting van netwer ken. De amateurs hebben ook een moderne oplossing gevonden voor het geval er berichten zijn voor stations die niet thuis ge ven. Ze hebben een tweede net werk opgericht van gecompu teriseerde postbussen (mailbo xen). Stel dat een amateur niet thuis is. Een bericht voor hem kan dan in de 'postbus' worden gestopt. Die 'postbus' zendt iedere kwartier uit voor wie hij berichten heeft. Leest iemand dat er een bericht voor hem in zit dan kan alleen hij dat be richt eruit halen. Er kunnen ook berichten voor iedereen in gestopt wor den. In die 'postbus' zit ook een databank met informatie over satellieten, over allerlei typen home computers en hun goede en slechte eigenschappen. Hans Weijers in Breda heeft op dit moment een databank van 9 megabite, oftewel 6000 velletjes A4. In totaal kan hij een kleine 15.000 A4 velletjes in zijn data bank kwijt Van de mailboxen bestaat er in Nederland al een netwerk. Berichten voor an dere mailboxen bijvoorbeeld in Groningen worden 's nachts doorgegeven. Het duurt maximaal 24 uur voordat een bericht op de plaats van bestemming is. Op dit moment bestaan er 15 mail boxen voor het hele land. Daar moeten er nog vijf bij komen om landelijk te kunnen opere ren. De mailbox van Weijers is ook in dit net de koppeling tus sen Nederland, België en Duitsland. De amateurs zijn nu bezig met om het 'postbussen- net te koppelen met de onbe mande tussenstations. Straks komt een bericht voor een amateur dus direct in de 'post bus' van bestemming als iemand 'niet thuis' geeft. Landelijk is een commissie op gericht van actieve amateurs en de Vereniging Experimen teel Radio Onderzoek Neder land die voorlichting gaat ge ven over nieuwe ontwikkelin gen. De technische mogelijkhe den nemen in ongelooflijk hoog tempo toe. De amateurs zijn veel verder dan de PTT ooit had verwacht. Ze hadden al een netwerk van stations toen de PTT nog dacht dat het al leen op papier bestond. Proble men die amateurs hebben bij het maken van de computer verbindingen komt de PTT ook tegen. De amateurs hebben daar oplossingen voor gevon den waar de PTT gebruik van maakt. Het amateurnet heeft als voordeel dat vrijwel alle ama teurs hun modems zelf ge bouwd hebben. Zendappara tuur en antennes zijn naar eigen ontwerp gemaakt of aan gepast. Bovendien zijn veel van hen in staat het systeem met eigen kennis in de lucht te hou den. Ze kunnen reparaties zelf doen en de computerprogram ma's indien nodig zelf aanpas sen. Bijvoorbeeld bij rampen is dat een levensgroot voordeel. Tijdens de watersnood in 1953 hebben radio zendama teurs dagenlang voor de com municatie tussen de ondergelo pen gebieden en de reddings ploegen gezorgd. Een tweede voordeel is dat er oneindig veel stations van dezelfde frequen tie gebruik kunnen maken. Het doorzenden van boodschappen is maar secondenwerk en bo vendien bepaalt een station zelf of een boodschap voor hem be doeld is of niet. Barfly- foto archief de-"9 rttenborough draait voor 4 da. Meeslepend filmepos ow iko, zwarte vrijheidsstrijd® n hun gezamenlijke strijd ca. Spanning en sentiment® •ische gebeurtenissen g«d"' is geprolongeerd in Ciné nem'actueel 3 in Bergen «P Dunaway acteren subliem kroegentocht. Het scenan les Bukowski, Amerikaan9 itreisand en regisseur Mar® 4 in Breda. Boeiend Ps.yctl» il geraakte vrouw (Streisanj g het slachtoffer van in"® iller van Dick Maas, blijft®; la, Centraal 1 in Geertrui"® De Koning var. Engeland Grey en Patrick Swayze t ion en Cinésol 1 en 2 in Bre® in Bergen op Zoom en De j; liver Stone over de keifta1* zien in Luxor in Terneuz"11 1 over het leven van Mora enkele voorstellingen van iucci blij ft in Casino 2 in Br" Ien in Casino 3 in Breda, C>£ 1 en De Koning van Engln® Door Kees Buijs De militaire wetenschap I slokt wereldwijd honderd- yijftig miljard gulden per jaar op. Dit is veel meer dan het wetenschappelijke werk voor vreedzame toe- I Passingen krijgt. Bovendien profiteren het zuiver wetenschappe lijk onderzoek en het toe gepaste civiele onderzoek I nauwelijks van de resulta- ten van militair onder- j zoek. I Dit blijkt uit verkenningen "de onafhankelijke deskundi- Sfki^t h'nnen- en buitenland "ebben opgesteld ter onder- I sieuning van het Nederlandse wetenschapsbeleid. Den veelgehoord excuus te- een het verminderen van geld °or de militaire wetenschap s' dat er zoveel waardevolle "Pm off' gaat van militaire aar meer vreedzame techno- j "g|e. In het verleden hebben 'v'e'e produkten inderdaad "j™eel gehad van militaire I ete"schap. Een bekend h^, !d is het anti-aan- Klaagje in de tefalpan, dat ^spronkeiijk is ontwikkeld vaart Ameril{aanse ruimte- I .'*j'8ar het ontwikkelen van v Produkten als spin off "militair6 is een heel dure thode. Het zou veel goed- koper zijn de gewenste pro dukten direct te ontwikkelen. Bovendien is het spin off-ef- fect al enkele jaren gering. In de hedendaagse wereld is mi litaire spin off eerder mythe dan werkelijkheid. In feite zijn de markten, die afhankelijk waren van grote sommen speur- en ontwikke lingsgeld - consumentenelek tronica, computers en mo derne voertuigen - in handen gekomen van Japan: toeval- lig(?) een land dat maar heel weinig speur- en ontwikke lingsgeld uitgeeft aan het le ger. Het SDI-project laat de keer zijde van militair onderzoek duidelijk zien. De Amerika nen steken dertig miljard dol lar in de ontwikkeling van hun defensiesysteem in de ruimte. Slechts vijf procent komt terecht in het funda menteel onderzoek. Dit maakt spin off niet waar schijnlijk. Daarnaast zullen de tech nologieën waaraan men werkt -optische computers, laser-optica, de ontwikkeling van computer-hardware en - software, en aandrijfsyste men van wapens - weinig be tekenis hebben voor de vreedzame industrie. De ex treme eisen waaraan mili taire technologiesystemen moeten voldoen, beperken de mogelijkheden voor commer ciële toepsssingen sterk. Daar komt nog bij, dat de meeste resultaten van SDI-onder- zoek geheim moeten blijven. De enige militaire spin off bestaat uit onderzoekers die overstappen naar de civiele 'sector: een belangrijke vorm van kennisoverdracht. Maar omgekeerd kunnen topwe- tenschappers uit universitei ten en bedrijven ook worden weggekocht met het grote geld van militaire onderzoek sprojecten als SDI. Het hele SDI-project, in dertijd aangekondigd als een grote uitdaging aan universi teiten en grote bedrijven, zou wel eens als een boemerang kunnen werken. Amerika's bondgenoten voelen er steeds minder voor om mee te doen. Men verwacht dat Europese bedrijven de komende vijf jaar hooguit een derde deel (driehonderd miljoen dollar) in de wacht zullen slepen van de SDI-contracten die hun enkele jaren geleden in het vooruitzicht zijn gesteld. De militaire wetenschap is de belangrijkste activiteit die de wapenwedloop tussen Oost en West voedt. De Verenigde Staten en de Sovjetunie geven viervijfde van alle militaire onderzoek en ontwikkelings werk uit. Groot-Brittannië, Frankrijk, China en West- duitsland zijn samen goed voor tien procent. In de hele wereld werken vijfhonderd duizend wetenschappers en technici aan militair onder zoek. Dit is twintig procent van alle wetenschappers en technici. Het geld dat men uitgeeft aan militair onderzoek, is in het algemeen verloren voor civiele produktie. Dit heeft negatieve economische en so ciale gevolgen voor geïndus trialiseerde en ontwikke lingslanden. Zolang de mili taire onderzoeksuitgaven zo veel geld blijven opslokken, komt er te weinig terecht van het onderzoek naar bijvoor beeld passende en nuttige (x miljarden US-dollars) vmlgMSaM 0 England Shirt# 'SS "60 K TO 75 W Bron: UK Mlttary R&D technologieën voor de Derde Wereld. De drie verkenningen, die minister Deetman van On derwijs en Wtenschappen heeft laten uitvoeren, belich ten de ontwikkeling van de verhouding tussen civiel en defensiegericht speur- en ontwikkelingswerk in de af gelopen veertig jaar. Aan de publikatie van de studies is geen beleidsbepaling verbon den, maar de gezichtspunten zullen de Nederlandse rege ring, parlement en onderzoe kers wel beïnvloeden in de keuze van onderzoeksonder werpen en wetenschappelijke samenwerking, zo meldt het voorwoord van de studies. Een andere bron van span ningen ligt tussen militaire activiteiten (legeroefeningen) en het milieu. De Raad voor het Milieu- en Natuuronder zoek stelde hiervoor drie jaar geleden een werkgroep in. Onlangs deed zij de regering een groot aantal aanbevelin gen voor onderzoek. De werk groep bepleit vooral: onderzoek naar de gevol gen van legeroefeningen langs de kust en op het water; hoe vaak maken militaire activiteiten in de praktijk ge bruik van hun uitzonderings positie in de milieuwetge ving; welke plaats, inrichting en beheer van militaire oefen terreinen veroorzaken zo min mogelijk schade aan natuur en milieu; is een milieuvriendelijker aanpak van oefeningen mo gelijk; en welke milieuproblemen kunnen een bron van span ning vormen tussen landen? De verkenningen Military R&D, Study on defence and civil science and technology en SDI and industrial technology policy zijn verschenen bij de Staats drukkerij in Den Haag. Militaire activiteiten, natuur en milieu is een publikatie van de Raad voor het Milieu- en Natuuronderzoek te Rijswijk. In het Middenlimburgse Koningsbosch begint men binnenkort met de bouw van een installatie die kolenreststoffen aanwendt als brandstof èn als grondstof. De installatie is de eerste in de wereld. De fabriek gaat een bindmiddel produceren voor de kalkzand- steenindustrie, en zal jaarlijks maximaal tachtigduizend ton kolenafval verwerken. Hiermee wordt niet alleen opslag van deze stoffen vermeden, maar ook een oplossing gevonden voor de kolenreststoffen met een hoog koolstofgehalte, waarvoor totnutoe nauwelijks toepassingen voorhanden waren. De nieuwe fabriek zal de huidige asproduktie van de wervelbed ketels en van de kolengestookte installaties in de Nederlandse industrie volledig kunnen verwerkea Meer selectieve geneesmiddelen en bacteriën op maat, gemaakt met behulp van DNA-technieken, kunnen sneller en beter worden ontworpen en 'berekend' via driedimensionale beelden op het computerscherm. Het analyseren van 3D-beelden - met scanners verkregen en in computergeheugens vastgelegd - staat wereldwijd nog in de kinderschoenen. Ons land gaat er nu negen miljoen gulden in steken. Vier miljoen komt voor rekening van het Stimulerings- projektteam Informaticaonderzoek (SPIN). Deelnemers aan het onderzoek zijn vakgroepen aan de univer siteiten van Delft en Amsterdam en het Hubrecht laborato rium voor moleculaire celbiologie in Utrecht Men gaat onder meer gebruik maken van een microscoop die erfelijk materiaal in levende celkernen zichtbaar en behandelbaar maakt Ook in de petrochemie, robotica en aeronautica kunnen 3D-beelden per computer zeer goed van pas komea Verandering in de samenstelling van het veevoer zal de ko mende jaren geen enkel effect hebben op het beheersen van de meststroom. De overheid kan wel zeggen dat een reductie van stikstof en fosfaten in het voer van dertig tot veertig procent haalbaar is, maar de fabrikanten ontkennen dat stellig. Met deze woorden draaide ir. Voorburg, hoofd afdeling milieu techniek van het instituut IMAG in Wageningen, een van de oplossingen voor de mestproblemen de nek om. Dat deed hij tijdens het symposium Licht op Lucht in Den Haag, een initia tief van de Stichting Maatschappij en Onderneming en de Ver eniging Lucht. De werkgroep landbouw van het symposium, die rapporteert aan het ministerie, vertrouwt overigens wèl op technische oplossingen; ook al zijn die er nu nog niet. Lange tijd heeft men gezocht naar een geheimzinnige stof, die ervoor zorgt dat één van de duizenden vrijwel geslachtsloze werkbijen in een korf uitgroeit tot een vruchtbare koningin. Fout. Het is geen stof, maar een uitgekiend dieet met een nauw luisterende afstemming van koolhydraten en eiwittea Alle bijen krijgen de eerste drie weken van hun leven hetzelfde te eten - een mengsel van honing en klierafscheiding van jonge werkbijen - maar daarna moeten de werkbijen het doen met hongerporties stuifmeel, terwijl de toekomstige koningin in haar koninginnecel de fijnste hapjes toegeschoven krijgt Onderzoekers van het Max Planck Instituut voor biochemie in Martinsried bij München ontdekten, dat kleine wijzigingen in het voedselpakket tot allerlei soorten bijen leiden, tussen een koningin en een werkbij in; soorten die in de natuurlijke bijen korf niet voorkomen. In het Middenfranse Vichy is voor het eerst in Europa een rea geerbuisdrieling uit twee bevruchte eitjes geboren. Thomas, Anne en Julie (2,6, 1,5 en 1,3 kilo), alle drie voortgekomen uit een in vitro-bevruchting, zagen met elk twee minuten tussen pozen het levenslicht. De drie baby's, van wie twee een echte tweeling uit hetzelfde eifje en een Valse' uit een tweede eitje, maken het goed, evenals hun dertigjarige moeder. Er was nog maar één ander geval van een reageerbuisdrieling uit twee eitjes bekend. Dat deed zich in 1987 voor in Australië. Door Kees Buijs „Het in Westduitsland ingevoerde stralingspaspoort, dat aangeeft hoeveel röntgenstraling een patiënt heeft ontvan gen, heeft weinig zin. De stralingsdoses zijn meestal vrij laag. De patiënt loopt een veel groter risico wanneer er géén foto genomen wordt." Dat zegt drs. M.A.O. Thijssen, fysicus bij de afdeling radio diagnostiek van het Nijmeegse Sint Radboudziekenhuis. Hij bewaakt er de kwaliteit van de stralingsapparatuur. Met de Maastrichtse radioloog drs. G. Snoep kijkt Thijssen hoe in het buitenland de stralingsbe scherming rond medische ap paratuur is geregeld. Hun onderzoek - in opdracht van het ministerie van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur- moet het basismateriaal leve ren voor een zinvolle discussie over de beste aanpak in Neder land. Aanleiding vormt de nieuwe EG-regeling die pa tiënten moet beschermen tegen teveel straling. Voor patiënten bestaan geen dosislimieten, wel voor personeel dat met de ap paratuur werkt. Eind dit jaar zullen zij de resultaten bekend maken. Het risico dat een patiënt loopt door een röntgenfoto, is erg klein; veel kleiner dan wan neer hij bijvoorbeeld een kwartiertje buiten loopt of even de stad in gaat. Volgens Thijssen is de kans dat iemand een spontane tumor oploopt één op de tweeduizend, tegen één op de 36.500 als gevolg van een röntgenonderzoek van de buik. Toch mag je dergelijke risico's niet verwaarlozen, om dat ziekenhuizen jaarlijks vele duizenden röntgenfoto's ma ken. Daar komt bij, dat de ge bruikte hoeveelheid straling voor dezelfde foto's verschilt van ziekenhuis tot ziekenhuis, en zelfs daarbinnen. Vroeger liep het bijvoorbeeld voor borstfoto's in het Sint Rad boudziekenhuis uiteen van zes tot 85 millirad. „Dat was nogal wat", aldus Thijssen. Sinds er voor de hele afdeling radio diagnostiek technische aanpas singen zijn gemaakt, schomme len de stralingsdoses rond de twintig millirad. De benodigde hoeveelheid straling hangt van veel factoren af, onder meer van de patiënt; voor een stevig gebouwde man is meer straling nodig dan voor een magere. Thijssen hoopt met name in Zweden een praktijksituatie aan te treffen die voor ons land bruikbaar is. Verder valt te denken aan een verplichte jaarlijkse controle van stra lingsapparatuur. In de Ver enigde Staten gebeurt dat al. Maar daar is het ook hard no dig, vanwege de vaak oude ap paratuur en het intensieve ge bruik, in de hand gewerkt door het Amerikaanse stelsel van gezondheidszorg. Hoewel we volgens de Nij meegse fysicus in Nederland „niet zo slecht zitten", kunnen de bezuinigingen op de gezond heidszorg ongewenste gevolgen hebben. Alleen aan röntgenap paratuur had het Sint Rad boudziekenhuis vier jaar gele den voor twee miljoen gulden moeten vervangen; nu is dit bedrag opgelopen tot vier vijf miljoen. „De kwaliteit loopt steeds verder terug, door het uitstel len van de vervanging van ap paratuur", zegt Thijssen. „Vlak voor Kerstmis heb ik hier nog een kamer gesloten. De appa ratuur was uit stralingshygië- nische overwegingen niet veilig meer. Ik denk dat we de ko mende jaren door een stevig dal heen gaan."

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1988 | | pagina 21