'WEER IN HET WRAK
VOELDE IK DAT MIJN
LEVEN OP 6 MAART
1987 IS STOPGEZET'
ZATERDAG]
MAART 19881
IDERZOEK
KLIMAAT
UTOREN
»nselijking
n Engeland is de Herald of Free Enter
prise nog dagelijks nieuws. Een nationaal rouwproces
wordt zo zichtbaar in kolommen. Voor Herald-overle-
venden is het leven soms doelloos geworden. Velen
zitten met schuldgevoelens. Waarom leven zij nog en
stierven anderen? Vrijwel zonder uitzondering hebben
ze psychische steun nodig gehad, geredden maar ook
geharde redders. En de politiemensen die aan de deur
klopten, de wrede boodschap brachten. Zij leven op
kalmeringsmiddelen, nu nog. Sommigen vinden een
nieuw doel. Eleanor Parker overleefde de Herald en
collecteert nu voor 'de wezen van de Dona Paz', de
Filipijnse rampveerboot, die met duizenden mensen
ten onder ging. Voor de Engelsen werd de Herald-
ramp een breuk in de tijd. Zoals 10 mei '40 of de
moord op Kennedy. En niet alleen voor de Engelsen.
Het is een dag die we ons altijd zullen herinneren. Wat
deed u op die vrijdagavond van 6 maart 1987?
Ramp-stress
Bedevaart
Trauma's
Nooit meer
Schoonmaak
Stuurloos
S
Herdenking
i.e van Sociale Zaken kent
van het 'sick building syn-
«ft enkele cijfers daarover,
Nederlanders werken on
1975 bleek al dat meer dan
de werknemers ontevreden
binnenklimaat. Veertig pro-
er zelfs regelmatig over. Dit
1 betekenen dat minstens
toorwerkers regelmatig kla
ren? Ook het ministerie van
;n moet erkennen dat 'sick
ïdrome' een complex pro-
arvoor geen eenvoudige op-
nden is. In een brief aan de
den van de arbeidsinspecties
jk: „Van het schoonmaken]
de ventilatiesystemen mag I
meer worden verwacht dan I
in een enkel geval de klach-
:rminderen. Voor de arbeids-
er dan ook geen reden om
;ht aan ventilatiesystemen te
en dan op dit moment".
betekent niet dat er niets I
1 wordt. De klachten blijven. I
;n is eind vorig jaar de Land-
rsiteit in Wageningen op.
Iven een onderzoek te starten,
:al bekeken worden volgens
dode de klachten het beste
seerd kunnen worden. Verder
ierzoek zich richten op nog
onderzochte aspecten'van k
eu in kantoren.
pakt. De een krijgt dan hoofd-
ider wordt moe en weer
£t last van z'n ogen. Er bestaat I
terband tussen datgene waar-
otgesteld bent en de manier
klachten zich manifesteren,
gezegd geloof ik ook niet
directe klachten zorgt".
jlijking, dat is volgens Vanl
pergh de grote ziekte van deze I
is mijn persoonlijke mening, I
et je eens kijken naar al die
Voorgebouwen. Daar kan toch I
zien lekker in voelen. Je bent I
n. Ik heb zelf bij Akzo in Am- f
Irkt. Weet je hoe we het daar
De ambtenarensilo. Nee, er I
nschaliger gebouwd worden, I
1 het bouwen, alles moet naar I
schaal worden teruggebacht, I
massaliteit bestaan er latent I
Stgevoelens. Je hebt geen greep
de situatie. Individuele vrijheid f
rijk". Een eigen kamer? „Ja, zei I
c dat ook al? Ja hoor, daar ben I
'ertuigd. Je moet je situatie zelf I
egelen. Een eigen plekje. Ver-I
raam, en dan kun je nog altijd I
beetje extra frisse lucht toevoe-1
■n ventilatiesysteem",
het belangrijkste, vindt Macke-1
iedere werknemer moet zijn I
kunnen maken. „Wil je
;r werk, dan moet je 't kunnen I
Vil je een raam openzetten, dan I
e gang kunnen gaan. Neem dat I
it je hier beneden in de receptie I
fen. Dat doet ze maar twee uur I
na werkt ze weer twee uur L
:n beeldscherm. Op en af. Zo is I
'nste de broodnodige variatie, I
belangrijk voor beeldscherm- r
je, wat ik nu net allemaal I
laar kan toch ieder bedrijf aan I
Dat soort praktische dingen, die I
iptimaliseren. Bovendien, bevalt I
enklimaat' je niet en merk je dat I
ie er niets aan doet om de situa-1
rbeteren, dan is er nog altijd de I
mingsraad, of welk instantie dan r
nen het bedrijf die zich bezig-
iet de arbeidsomstandigheden".
Ie bedrijven in Nederland eigen-1
wel gezond te noemen? Volgens I
.ckelenbergh wel. „Ik heb de in-1
tt de meeste bedrijven gezond I
aar er valt nog heel wat te verbe-1
indt hij. „Vaak wordt er nogz01
haal gedacht. Wat ik daarmee
Directeuren die denken te weten I
beste is voor hun werknemers-1
een simpel voorbeeld geven. De 1
fwet stelt eisen voor de hoeveel-
iglicht en uitzicht. Ik heb 't mee-1
:t dat een directeur zei: 'hou toen I
al die mooie praatjes, als ze naar I
kunnen kijken, leidt dat alleen P
fWeet je wat ik toen zei? 'Me' I
heeft gelijk. Ik laat morgen u»'
ichttimmeren'".
een glansrol gemaakt. Uit rijn
muil vloeit goud.
Door Paul de Schipper
„We voelen onszelf schuldig dat we nog
leven. Het is een schuld aan hen die
stierven in de romp van dat schip. Steeds
hebben we ons afgevraagd waarom God
ons heeft laten leven. Met die vraag heb
ik geworsteld, de hele zomer. Ik ben bij
dokters geweest, bij een psycho-thera-
peut. Ik was zenuwachtig. Ik verloor het
vertrouwen in het leven. kon niet goed
meer praten, dacht alleen maar aan dode
lichamen, had nachtmerries. En ik niet
alleen, m'n man ook, m'n dochter ook".
Eleanor Parker woont in de Londense
wijk Heme Hill. Op vrijdagavond 6
maart 1987 zat Eleanor in de cafetaria
van de Herald of Free Enterprise, samen
met haar man, haar dochter en twee
vrienden. Het verhaal kennen we. De
veerboot schepte water door de open
staande boeg en sloeg binnen enkele mi
nuten om. 193 Mensen verdronken. De
vijf uit de scheepscafetaria overleefden.
Andrew, de man van Eleanor, maakte
van z'n lichaam een brug. Over zijn rug
ontsnapten twintig mensen. Sindsdien
staan er achter de naam van 'de mense
lijke brug" Andrew Parker de letters GM.
Dat betekent George Medal. Het is een
van de hoogste vredesonderscheidingen
van Groot-Brittannië.
Rampen zoals de ondergang van de He
rald of Free Enterprise hebben een ver
regaande invloed op het menselijk be
staan. Het is een alles overweldigende
gebeurtenis die een intens gevoel van
machteloosheid combineert met totale
ontwrichting En dan gaat het niet om
individuele getroffenen. Na de nacht van
Zeebrugge is er in Groot-Brittanië
sprake van een nationaal verwerkings
proces.
Waarom heeft de ramp-stress van de
Herald-catastrofe eigenlijk zijnweerslag
op een heel volk? Vooral omdat de
slachtoffers afkomstig zijn uit steden en
dorpen in heel Groot-Brittanië. 193 Do
den geeft een veelvoud aan nabestaan
den. Daarbij komt nog de betrokkenheid
van de redders, hun families, van de po-
htie-agenten die langs de deur moesten
en die verplicht de lijkschouwingen in
Een andere factor is het media-spekta-
"1- Het ongeluk gebeurde op onze
stoep, voor de Belgische kust, binnen be
reik van alle Westerse tv-camera's.
Iedereen keek er naar, iedereen was
tfbij. Familieleden van opvarenden kon-
waar de ramp met rilipijnse
verboot Dona Paz slechts enkele ko
tommen kreeg beheerste de Herald we
kenlang de voorpagina's.
Het bergen van de slachtoffers duur-
verhouding erg lang. Het laatst
geborgen slachtoffer werd pas zes weken
de ramp aan land gebracht. Een aan-
toi slachtoffers is nooit gevonden.
®°vendien is elke Brit doordrongen
v de wetenschap dat hij, wil hij ooit
8n z n eiland af, in eerste instantie aan-
raiH6?" op een veerboot. Vóór de He-
"tobben de Britten nooit enige twij-
gehad over de veiligheid van hun ver-
™ng met 'the continent'. Deze onaan-
bare zekerheid is door de ondergang
Jimmy Swaggert: uit
zijn muil vloeit goud.
- FOTO AP
Zekerheid en angst zijn de emoties
die het bestaan van de Herald-overleven-
den, ook na maanden, nog beheersen. En
ongeloof!
Op zaterdag 20 juni 1987 stapt Eleanor
Parker met haar man en haar dochter Ja
nice in het vliegtuig naar Brussel. Van
daar reist ze naar Vlissingen, naar de
Sloehaven. Daar ligt op dat moment nog
het wrak van de Herald of Free Enterpri
se. Waarom maakt ze die lugubere bede
vaart? Omdat ze niet kan geloven dat het
allemaal echt gebeurd is. Omdat ze leeft
met het idee dat het een afschuwelijke
nachtmerrie is geweest. De reis naar de
Sloehaven brengt haar terug naar de
werkelijkheid.
„Daar lag het wrak van de Herald in
de haven, verschrikkelijk vernield. Ik
ben naar binnengegaan om me te herin
neren wat er echt gebeurd was. Ja, in de
romp van dat kapotte schip. Ik wilde het
verleden beleven, zien dat het echt was
geweest en geen waanbeeld. Ik ben op
nieuw naar boven gegaan naar de cafeta
ria en heb daar gezeten op de plaats
waar ik toen zat. En daar heb ik gevoeld
dat het leven voor mij op 6 maart ge
stopt was".
In het geval van de Herald is sprake
van een grootschalige aantasting van het
sociale leven. Veel mensen worden tege
lijk getroffen. En niet alleen directe na
bestaanden. Ook hun families. Kinderen
die voor Zeebrugge hun ouders verloren,
worden nu verzorgd door opa en oma.
Er staan huizen leeg, andere huizen zijn
verkocht. In één geval hebben grootou
ders hun huis verkocht. Om hun klein
kinderen van 10 en 12 naar de volwas
senheid te begeleiden, offeren ze hun
eigen stabiele woonomgeving. Voor drie
of vier jaar en wat dan?
Hoe hebben de overlevenden het voor
bijejaar gereageerd? In een aantal geval
len beleefden ze de ramp opnieuw. Sla
peloosheid, rusteloosheid, geheugen- en
denkstoornissen en nachtmerries beho
ren tot de meest voorkomende klachten.
Bij een aantal is sprake van totale trau
ma's. De overlevenden hebben zich moe
ten realiseren dat een aantal zekerheden
De Herald of Free Enterprtee bete
kende de dood voor 183 menton. De
Herald Families Association spant zich
tot het uiterste In om dergeU/ke ram
pen In de toekomst te voorkomen.
- POTOAP
FOTOMUKOOUMAN
Eleanor Parker kort na de ramp In een opvangcentrum In Zeebrugge. Ze kan nog niet bevatten wat er gebeurd Is.
Leven na de Herald-ramp
uit hun leven verdwenen is, dat dierba
ren voorgoed verdwenen zijn.
Afgelopen zondag hebben Eleanor en
Andrew Parker vijf missen bezocht in
verschillende Londense kerken. Het le
ven dat aanvankelijk zo nutteloos leek
heeft voor hen een nieuw doel.
Eleanor Parker is Filipijnse. „Ik heb
me het afgelopen jaar honderden keren
afgevraagd waarom ik leefde. In decem
ber ging m mijn vaderland de Dona Paz
ten onder. Toen heb ik begrepen waarom
God onze levens bij Zeebrugge gespaard
heeft".
In haar gezin zijn nu twee van de erg
ste vredesrampen van deze eeuw ver
enigd: de Herald of Free Enterprise en
de Dona Paz. Geholpen door kalme
ringsmiddelen heeft ze er inspiratie uit
geput.
Met haar man collecteert Eleanor nu
elke dag en elk weekend voor de nabe
staanden van de slachtoffers van de
ramp met de Filipijnse veerboot Dona
Paz. Die ramp, 20 december 1987 eiste
tussen de twee- en drieduizend doden.
Andrew Parte werkt in Londen. Tij
dens de middagpauze verlaat hij zijn
kantoor en gaat de straat op om geld in
te zamelen voor de nieuwe veerboot
weeskinderen op de Filipijnen. In de
weekend staat hij met z'n vrouw op de
markt om tweedehands kleren te verko
pen. Dat alles ten bate van de Philippine
Ferry Disaster Fund.
Andrew Parker is ook actief lid van de
Herald Families Association. Deze orga
nisatie van nabestaanden van de ramp
met de Herald of Free Enterprise is op
gericht in augustus 1987. Eén van de op
richters is de 6S-jarige Peter Spooner uit
Londen. Hij verloor zijn zoon Martin op
de Herald. Spooner over het doel van de
organisatie: „Allereerst willen we met
elkaar praten om het leed te leren ver
dragen. Daarnaast doen we iets con
structiefs. We zoeken naar veranderin
gen aan boord van de veerboten, veran
deringen in het ontwerp. We moeten de
kans reduceren dat dit nog een keer ge
beurt Dit mag nooit meer!''.
Mede door de activiteiten van de He
rald Families Association worden de
veerbootrederijen al maanden bestookt
met nieuwe veiligheidsregels.
Dinsdag 1 maart zijn drie maatregelen
van kracht geworden:
1: Waarscnuwingslichten en een ver
plicht video-circuit voor de bewaking
van de boegdeuren.
2: Ben noodverlichting die ook blijft
branden als motoren uitvallen en de ac
cu's onklaar raken.
3: Invoering van het systeem van instap-
kaarten, zoals dat in de luchtvaart ge
bruikt wordt.
De Herald-erfenis is binnen de kortst
mogelijke tijd zo ver mogelijk wegge
drukt. Ia de havens van Zeebrugge en
Dover liggen geen rode schepen meer.
De vroegere Townsend Thoresen ferries
gijn iwb lauw gelakt en op de romp staat
P O (Peninsular Oriental). P O is
nu de moedermaatschapij van European
Ferries, voorheen Townsend Thoresen.
Onder druk van de nabestaanden
heeft .P&O besloten het wrak van de
Herald te laten slopen.
Direct na de Herald-ramp hebben de
Eleanor en Andrew Parker anno 1988. Andrew werd vooraf heldhaftige optre
den onderschelden. Het echtpaar Is Inmiddels een actie gestart voor een nog
veel grotere ramp met een veerboot de FUlpljnse Bona Pat die duizenden men
sen mee de diepte In sleurde.
nieuwe eigenaars grote schoonmaak ge
houden onder TT-kaderpérsoneel. Vrij
wel alle directeuren zijn op straat gezet
of namen zelf ontslag. Alleen de vroe
gere TT-directeur Peter Ford is nog in
functie. Hij is nu de eerste man van
European Ferries. Op de vraag of de
veerdiensten nu veiliger zijn geworden
antwoordt hij: „De kans dat er ooit nog
zoiets gebeurt, is erg klein. Een ongeluk
kan altijd natuurlijk, maar dat kan ook
op de weg".
Het Britse Lagerhuis behandelt op het
ogenblik een nieuwe versie van de uit
1979 daterende Engelse scheepvaartwet.
Volgens de oude wet was het varen met
open boegdeuren, zoals de Herald deed,
geen overtreding. Dat is de reden
waarom de Engelse rechter Townsend
Thoresen als maatschappij niet heeft
kunnen veroordelen.
Bij de parlementaire discussies speelt
ook het ontwerp van de huidige genera
tie veerboten een rol. Alle reders maken
gebruikt van het economisch zeer effe-
ciënte 'schoenendoos-concept'. De open
dekken van deze schepen garanderen
snel laden en lossen en dat is de eerste
winst voor de reder. Maar komt er water
op de dekken dan krijgt het schip de sta
biliteit van een drijvende badkuip. Door
het gebrek aan waterdichte schotten
heeft het water vrij spel. De Herald of
Free Enterprise kantelde binnen vijf mi
nuten. En de TT-ferry European Gate
way kapseizde voor Dover binnen vier
minuten.
Peter Spooner van de Herald Families
Association vindt dat een veerboot in
- FOTO AP
een noodsituatie minstens dertig minu
ten moet btijveta drijven. De internatio
nale Scheepvaartwetgeving schiet volgens
hem op vele punten tekort: „Het zijn
vaak verouderde wetten, die niet zijn af
gestemd op massale passagierstranspor
ten".
Hij bepleit de invoering van een ver
gunningensysteem voor de ferry-rederij
en. Spooner: „De schepen worden ge
keurd door Lloyds, de individuele kapi-
tens moeten papieren hebben, maar de
rederijen stouwen zonder enige controle
2500 passagiers op één schip. Dat is ab
surd. Een vergunningensysteem is een
dwangmiddel, niet alleen naar de reders,
maar ook naar de aandeelhouders. Het
kan slonzigheid en mismanagement zo
als bij Townsend Thoresen in ieder geval
voorkomen".
Hoe is het ondertussen de Herald ver
gaan? De rampferry is nog steeds niet
gesloopt. Acht» sleepboten zwalkt de
rampferry al maanden over de zuidelijke
oceanen, op weg naar de Slop» in Tai
wan.
Op nog donkere ochtend, eind sep
tember '87 vertrok de Herald uit Vhsrin-
;en, gesierd ffiet de gelegenheidsnaam
brak het wrak twee keer los
>t. In oktob» dreef de
van
Flushing Range enkele dagen stuurloos
rond in de Golf van Biscaye.
Een maand later raakte de sleep voor
de Zuidafrikaanse kust de problemen.
Een uit Kaapstad te hulp geschoten
sleepboot vond na drie dagen zoeken de
stuurloze sloopferry.
Vervolgens legden De Zuidafrikaaen
de sleepboot aan de ketting. Eind januari
vertrok het transport weer. Op het ogen
blik bevindt de sleep zich tea zuiden Sri
Lanka.
Op de kanaal veerboten van de P&O
schepen gaat de vlag morgen halfstok.
P&O is daarmee slechts ten dele tege
moetgekomen aan het verzoek van de
Herald Families Association. De organi
satie wilde op alle P O-schepen en -ge-
bouwen de vlaggen halfstok.
De rederij heeft dat verzoek afgewezen
„omdat Townsend Thoresen pas enkele
weken vóór de veerramp van Zeebrugge
door ons is ov»genomen".
Contact tussen Spooner en de P O
is er niet geweest. Woordvoerder CoHn
Martin van P O in Dover: „Nee, bet
ligt niet in de interesse-sfeer van het be
drijf om in direct contact te treden me de
organisatie van nabestaanden. Wel
houdt de rederij aan boord van een van
de kanaalferries een ceremoniële herden
kingsdienst. Voor deze herdenking zijn
tweehonderd mensen uitgenodigd. On
der hen directe nabestaanden, familie
van slachtoffers, redders, een camara-
ploeg, één verslaggever en één foto
graaf."
Eleanor Parker is gisteren per vliegtuig
in Brussel gearriveerd. Ze heeft een
bijeekomst toegesproken van een aantal
Filipijnse organisaties. Het begin van
een actie om ook in Nederland en België
geld in te zamelen voor de weeskinderen
van de Utanic-achtige ferry-ramp op Fi-
lipijnen. Haar doel is een bedrag van
75.000 Engelse ponden. „Ach Zeebrug
ge?", zucht ze, „Zeebrugge is niets in ver
met de Dona Paz. Hier in
Europa is smartegeld, maar in mijn
land is niets".
En haar man Andrew Park»; „We
vechten om ons leven opnieuw op te
bouwen. Luister! Tot de H»ald was
mijn eerste doel geld verdienen. Het le
ven na de H»ala is anders. Ik hecht
me» aan het leven, aan m'n gezin. Het
leven en het gehik komen op de eerste
plaats".
Vandaag zijn Andrew en Eleanor in
Zeebrugge. Namens de Herald Families
Association zal Andrew Park» bloemen
uitwerpen op het water voor de Belgi
sche kust.
„Nog een mind» prettig bericht", aai
Joop van Zijl in het staartje van 8 uur
journaal van die bewuste vrijdagavond.
Het werd een avond om nooit te verge
ten, vooral voor de Britten. Pet» Spoon
er: „Het is net als met de Kennedy-
moord. Vraag het een willekeurige En
gelsman en bij kan je vertellen wat hij
die avond deed".
Spooner, Eleanor Parte en al die an
deren blijven worstelen met vragen als:
„Waarom trof het mij, m'n man en m'n
kind?. Ben ik die nacht tekort gescho
ten?"
Zoals alle Herald-overleveaden tracht
Eleanor we» greep te krijgen op de
nieuwe situatie, wil ze de eigen wereld
we» te ordenen: „Voor mij is het leven
op 6 maart stilgezet. We moeten op
nieuw beginnen'Morgen strooit haar
man vanaf een sleepboot bloemen op het
wat» voor Zeebrugge. Eleanor blijft aan
wal.
