iREN IVf
5
P
C
Kunstgebit langer mee
IN DE HARKT
Geurende bloemen terug van weggeweest
de brouwerij,
DE STEM
ll/INDING NIJMEEGSE TANDARTS VERLENGT LEVENSDUUR
zelfstandig en met
e verdienste kunnen
boven de 25 jaar, schrijf
gen.Wie anders?
AAN TAFEL
IM flC MA BIST
VRIJDAG 26 FEBRUAR11988
Draagbare kleuren-TV
- 16cm scherm Z Elek-
Handige
"alles-in-1" waaier
dis
kettes l Reinigings
diskette l i Viltstift
Kalender
260-9498 I
076-236911
om een gewone Polo te kopea
ilo Fox is 't zeker zaak om er ak
;rbaar in 'n 3-deurs uitvoering en
met drie motorvarianten,
Bij de Volkswagendealer of via
jnt u meer informatie inwinnen-
Door Thijs Joosten
Dank zij een uitvinding van
dr. Herman Keltjens zul
len veel mensen hun
kunstgebit jaren langer kunnen dra
gen dan normaal. Want deze Nij
meegse tandarts, heeft iets gevon
den om gaatjes te voorkomen in de
kwetsbare tanden die achterblijven
in de mond van een kunstgebitdra
ger.
Bij deze moderne techniek dienen
die tanden als steunpunt voor het
gebit, waardoor de kaak nauwelijks
slinkt en het gebit vaak tientallen ja
ren passend blijft. Keltjens behaalde
met zijn onderzoeksresultaten on
langs de doctorstitel aan de Nij
meegse Katholieke Universiteit.
Vroeger ging het allemaal heel
eenvoudig. Wie een slecht gebit had
dat de moeite van het herstellen niet
waard was, liet zijn tanden eenvou
dig weg trekken. Er kwam een kunst
gebit voor in de plaats en men was
verlost van het dagelijks tanden
poetsen en de angstige bezoekjes
aan de tandarts. Maar na jaren ko
men de problemen. De kaak, die be
staat uit bot met daaromheen weef
sel, gaat slinken omdat het gebit
druk uitoefent tijdens het kauwen.
Daardoor zal het kunstgebit steeds
slechter passen. Na een x aantal ja
ren, dat is bij iedereen verschillend,
is de kaak zodanig ingezakt dat geen
enkele prothese meer past. Gevolg:
de gebitsdrager is tandheelkundig
invalide, zoals dat heet. Hij zal de
rest van zijn leven met een slecht
passend kunstgebit moeten door
brengen.
Tandarts Herman Keltjens (38),
'werkt als wetenschappelijk mede
werker aan de Katholieke Universi
teit, waar hij tandheelkunde studeer
de. Vier jaar lang heeft hij gewerkt
aan zijn proefschrift 'Microbiology
and preventive treatment of root sur
face caries'. Ofwel: hoe kunnen
gaatjes worden voorkomen aan het
worteloppervlak van een tand.
FLUOR
Het genoemde probleem met kunst
gebitten houdt daarmee nauw ver
band. Dat zit zo: sinds enige jaren is
het niet meer gebruikelijk om alle
tanden en kiezen te trekken als een
kunstgebit nodig is. Gebruik van
fluor en de verbeterde tandheelkun
dige zorg hebben ervoor gezorgd
dat mensen vaak nog een paar gave
tanden bezitten. Die laat de tandarts
staan: alles wat rot is, gaat eruit. De
resterende tanden worden in een be
paalde vorm afgeslepen en fungeren
vervolgens als basis voor de prothe
se. In het kunstgebit komen holtes
waarin de tanden precies passen. De
druk die het gebit uitoefent tijdens
het kauwen, wordt dan overgeheveld
op die tanden. Het kaakbot blijft op
die manier gespaard en zal nauwe
lijks slinken. En de prothesedrager
heeft jaren plezier van een uitste
kend passende, zogenaamde over
kappingsprothese.
NADEEL
Er kleeft echter een erg groot nadeel
aan die methode: de gespaarde tan
den vallen heel snel ten prooi aan
cariës, ofwel gaatjes. Voedselresten,
die vaak suiker bevatten, blijven ach
ter in de ruimte tussen prothese en
de kaak. Met name voor de blootlig
gende wortelholtes, die geen be
schermend glazuur bevatten en dus
snel gaatjes vertonen, is dat een ern
stige bedreiging. Poetsen met een
goede fluoride-tandpasta helpt, maar
is niet voldoende. Nogal wat dragers
van zo'n overkappingsprothese ver
liezen dan ook na verloop van hun
tijd ook hun echte tanden. Ze moe
ten dan noodgedwongen overscha
kelen op een traditioneel kunstgebit.
OPLOSSING
Maar Keltjens heeft daarvoor een op
lossing gevonden: gebitsdragers
moeten één keer per dag hun reste
rende echte tanden insmeren met
het middel chloorhexedine. Dat is
een bekend ontsmettingsmiddel dat
veel wordt gebruikt in de geneeskun
de. In de tandheelkunde wordt het
aanbevolen aan mensen die extreem
veel gaatjes hebben. Het middel
doodt de bacteriën die zuren af
scheiden en die de tand aanvallen.
Maar gebruik door mensen met een
overkappingsprothese is tot nu toe
onbekend.
LUCIFERKOPJE
Twee jaar lang heeft Keltjens 34
proefpersonen met zo'n prothese
onderzocht. Hun gemiddelde leeftijd
was 55 jaar. Een half uur per dag
moesten ze een hoeveelheid ter
grootte van een luciferkopje van een
speciale gel met chloorhexedine tus
sen prothese en tand smeren.
Daarna diende de mond goed te
worden uitgespoeld. Daarnaast
moesten zij hun tanden poetsen met
fluoride-tandpasta. Die combinatie
bleek uitstekend: gaatjes bleven na
genoeg uit. Gewenning, waarbij
sommige bacteriën immuun worden
voor het middel, treedt niet op. Daar
door kan chloorhexidine in beginsel
tot in lengte van dagen worden ge
bruikt. En de kosten zijn miniem: een
tube gel kost zes gulden en daarmee
kun je maanden vooruit. Alleen aan
de precieze concentratie die nodig is
voor een optimale werking moet nog
worden gesleuteld. Sommige patiën
ten hebben een branderig gevoel in
de mond tijdens het gebruik.
Het gebruik vergt alleen wat disci
pline omdat het naast het gewone
tanden poetsen moet worden ge
daan. Een te verwaarlozen nadeeltje
is de vieze smaak van het middel.
Maar een beetje pepermuntolie in de
gel doet daarbij wonderen.
UITKOMST
Keltjens: „Vooral voor jonge mensen
met prothese is deze methode een
uitkomst. Want zij moeten vaak tien
tallen jaren een gebit dragen. Zij
kunnen véél langer dan tot nu toe
met hun gebit toe. Het past in het
streven van tandartsen om mensen
tegenwoordig zo lang mogelijk hun
eigen tanden te laten behouden,
eventueel met hulpmiddelen als een
prothese". Maar dat was vroeger wel
eens anders, weet hij. „De mensen
kwamen bij de tandarts en zeiden:
'trek alles er maar uit'. Het was nutte
loos om ze er van proberen te over
tuigen dat dat niet verstandig was.
Toen ik nog in Venlo als tandarts
werkte, dreigden mensen vaak dat ze
naar een andere tandarts zouden
gaan, als ik hun tanden er niet uit
haalde. Nu zou ik dat niet meer
doen: dan gèèn ze maar naar een
ander. Ik kan niet meer achter zo'n
ingreep staan".
Wortelcarlës
Keltjens gaat nu met een aantal me
dewerkers verder onderzoek verrich
ten naar wortelcariës. Hij onderhan
delt op dit moment met een grote En
gelse fabrikant van farmaceutische
artikelen. Die produceert een chloor-
hexedine-gel, die in veel Europese
landen te koop is, maar niet is toege
laten op de Nederlandse markt. Als
Keltjens kan aantonen dat het middel
goed werkt, is de kans groot dat de
gel ook in ons land wordt vrijgege
ven.
De fabriek is in ruil bereid om
het onderzoek te betalen. Dat is een
dure aangelegenheid waar de Nij
meegse universiteit te weinig geld
voor heeft. Keltjens' onderzoek heeft
de universiteit tot nu toe al vier ton
gekost.
Dr. Herman
Keltjens
onderzoekt een
vanzl/n
proefpersonen.
FOTO
RON MOES
EEU ECHlËT "^UIKEl^ IS VOEEl^ J-jELEMAAL 'IkJ"/
Volgens promotors van het Bloe
menbureau Holland Is een echte rui
ker weer helemaal In. Dat Is dus een
bos bloemen die niet alleen fraai
oogt, maar ook lekker en min of
meer opvallend ruikt. Waar ]e je
neus met plezier in steekt.
Bij rozen bijvoorbeeld is er op dit
moment sprake van een ombuiging.
Jarenlang ging de keuze van de con
sument in de richting van felle
oranje-achtige kleuren. Maar daar
valt vaak niets aan te snuffelen. Ze
zijn vrijwel reukloos. Ze zullen wel
blijven, maar de vraag is wat minder
geworden.
Terug van weggeweest zijn nu de
trosrozen die vallen in de groep van
heel prettig geurende rozen en bijge
volg rose-lila-achtig van kleur zijn. Er
zijn heel oude rassen bij, maar in
middels ook gloednieuwe zoals de
Evelien en de Pink Delight. Een
grootbloemig, vrij nieuw ras is de
lila-paarse Jacaranda. De geur is
heerlijk. Er zijn natuurlijk ook andere
goed neuzende bloemen dan rozen.
Maar zo ongeveer de kampioen is
toch wel de tuberoos Polianthes Tu-
berosa. Je neus moet sterk in zijn
schoenen staan, want wie dat or
gaan boven de witte klokjes waagt,
moet oppassen niet bedwelmd te ra
ken.
Peper
Door Emile van Kessel
Specerijen hebben een belangrijke
rol In de geschiedenis gespeeld. Re
geringen van landen die een leven
dige handel In specerijen hadden,
werden rijk door de belastingen die
ze op kostbare specerijen hieven.
Met name de Phoenlclën, Arabieren,
Romeinen en later de kooplieden uit
Venetië en Genua verdienden han
denvol geld aan de specerijenhan-
del.
Vanaf de 17e eeuw mengden zich
ook de Hollanders in deze handel.
Tegenwoordig zijn de meeste spece
rijen in iedere supermarkt te koop
voor schappelijke prijzen. Er waren
echter tijden waarin dit niet het geval
was. Een tijdlang waren specerijen
net zo prijzig als goud. Een van die
specerijen was peper, wat thans nog
tot uitdrukking komt in de zegswijze
'peperduur'.
Peper, ook wel Piper nigrum ge
naamd, komt van de peperstruik die
met name inheems is in Azië. Zwarte
peperkorrels zijn in de zon gedroog
de, groene onrijpe bessen. Van de
zelfde plant komen de witte peper
korrels. Deze worden echter pas ge
plukt als ze rijp zijn. Zodra ze rood
zijn, wordt de schil verwijderd en de
kern gedroogd. De witte peperkorrels
zijn minder aromatisch en worden
vooral in witte sausen verwerkt, die
door de zwarte peper zouden worden
ontsierd. Behalve deze twee peper
soorten zijn er de anijspeper, die veeI
in de Oosterse keuken wordt ge
bruikt, de Spaanse pepers en de
cayennepeper. Laatstgenoemde
komt niet van de peperstruik maar
bestaat uit de fijngemalen zaaddozen
van de Spaanse pepers. De Spaanse
pepers behoren tot de scherpste
soort. Peper is niet alleen een popu
laire smaakmaker maar zorgt er te
vens voor dat de spijsvertering wordt
gestimuleerd. De specerij dient ech
ter met mate te worden gebruikt. Om
dat de vluchtige etherische oliën uit
de peperkorrels snel vervliegen is het
raadzaam altijd verse peper uit de
molen te gebruiken en deze pas op
het laatst aan het gerecht toe te voe
gen. Tenslotte dient hier de groene
peper te worden genoemd. Dit zijn de
onrijpe bessen van de peperstruik die
niet worden gedroogd, maar na het
plukken in pekel of azijn worden in
gelegd. De speciale geur is er de oor
zaak van dat deze peper een uitste
kende begeleider is van steaks.
GROENE PEPERSAUS
Voor een halve liter heeft u nodig:
-1/2 kg kalfabeenderen
-100 gram winterwortel
-2 tomaten
-100 gram prei
10 gram bleekselderij
- mespuntje gemalen tijm
-snuifje zout
- enkele gekneusde zwarte peper -
korrels
-1 klein laurierblad
-1 liter water
-1 theelepel mosterd
-2 eetl. groene peperkorrels
-1 eetl. sap van de peperkorrels
-1/2 borrelglas cognac
- 5 eed. crème fratche
Spoel de kalfsbeenderen goed af.
Snij de wortel, prei en bleekselderij in
grove stukken. Breng de kalfsbeen
deren aan de kook, schuim het op
pervlak regelmatig af en voeg daarna
de gesneden groente, tomaten en
kruiden toe. Temper de hittebron en
laat de bouillon ca. 6 uur op een klein
vuur trekken. Zeef de bouillon door
een natgemaakte neteldoek en laat
hem vervolgens op een klein vuur in
koken tot een halve liter. Het aldus
ontstane produkt heet in de culinaire
wereld 'jus de veau'. Deze jus de
veau vormt hier de basis voor de
groene pepersaus. Hiervoor wordt de
mosterd gemengd met de groene pe
perkorrels, het sap en de cognac en
vervolgens door de saus geroerd. De
saus moet nu nog ongeveer vijf minu
ten zachtjes koken. Tenslotte wordt -
van het vuur af - de crème fratche er
doorgeroerd.
GRASONDERHOUD
Veel mensen hebben een gazon.
Maar zijn ze er ook tevreden over
of vinden ze dat het mooier kan
Gazononderhoud moet afge
stemd zijn op het gebruik. Gras
waarop intensief wordt gespeeld
of gelopen vraagt een totaal an
dere verzorging dan een sierga-
zon. Barenbrug bv in het Gel
derse Oosterhout heeft een vi
deofilm gemaakt, waarin veel in
formatie over gras(-onderhoud)
wordt gegeven. De ongeveer 17
minuten durende film kost
f29,75.
HANDBOEK BABY EN KIND
Bij uitgeverij Zomer Keuning in
Ede is een medisch handboek -
geschreven door de Engelse kin
derarts Miriam Stoppard - ver
schenen waarin een groot aantal
algemeen voorkomende ziekten
en ongemakken bij kinderen in
alfabetische volgorde behandeld
wordt. Verder zijn er hoofdstuk
ken over het lichaam van het
kind, de verzorging van een ziek
kind, veiligheid in en om het huis
alsmede eerste hulp. Sympto-
menwegwijzers helpen de
ouders zelf de oorzaak van
klachten op te sporen. Het boek,
waarin getracht is alles zo een
voudig en begrijpelijk mogelijk te
beschrijven, kost f39,90.
ELEKTRICITEIT
ledereen heeft dagelijks met
elektriciteit te maken, 'stroom' in
de volksmond. En dus draaien
we ook allemaal wel eens een
nieuwe lamp in of vernieuwen
voor
vr>
een stekker. Maar wat doet u als
het euvel elders ligt?Met die
vraag, voor ogen is een aardig
boekje voor de doe-het-zelver
samengesteld onder de titel
'Easy Electricveilig werken
met elektriciteit' met een groot
aantal duidelijke en complete in
structies voor de meest voorko
mende elektriciteitsklusjes. Voor
f 4,50 verkrijgbaar bij de dhz-za-
ken.
ZOETJE
Een nieuw kunstmatig zoetje is
Flix. G.D. Searle Nederland BV in
Weesp introduceert het met de
verzekering dat er geen bij
smaakje aan zit en absoluut
smaakt als ware het suiker. Groot
verschil met echte suiker is het
gegeven, dat het bijna geen calo-
riën bevat (0,25 kcal per tabletje).
Flix is gemaakt op basis van as-
partaam. Dat wordt als eiwit in
het lichaam opgenomen. Verdere
ingrediënten zijn lactose, magne-
siumstearaat en een stabilisator.
Het wordt verkocht onder het
motto 'Flix: zoet als suiker, ver
der niks'. Een doosje van hon
derd stuks kost f 4,95.
JAREN WERK AAN DOP
Roosvicee bestaat dertig jaar.
Ter gelegenheid daarvan heeft
de producent, Duyvis-Recter BV
in Veenendaal, een nieuwe sluit-
dop op het inmiddels aan EG-
normen aangepaste flesje laten
aanbrengen. Aan de ontwikke
ling van die dop is, hoe ongeloof
lijk het ook klinkt, zeven jaar ge
werkt. Het is een goed afsluitbare
anti-druppel-dop geworden. Tot
nu toe kwam er al snel na enkele
keren uitschenken siroop aan de
buitenkant met als gevolg een
wat vieze en kleverige opeenho
ping van sirooprestanten rond de
dop. Andere fabrikanten hebben
al belangstelling voor deze Ne
derlandse vinding getoond.
De zeer rijk aan vitamine C
zijnde Roosvicee is in Nederland
bedacht. Gerrit en Hamp Reder
zijn er in 1958 mee begonnen.
Aanvankelijk was het flesje klei
ner dan tegenwoordig en verpakt
in cellofaan. In de afgelopen ja
ren hebben naar schatting zes
miljoen kinderen Roosvicee ge
consumeerd.