iREN IVf 5 P C Kunstgebit langer mee IN DE HARKT Geurende bloemen terug van weggeweest de brouwerij, DE STEM ll/INDING NIJMEEGSE TANDARTS VERLENGT LEVENSDUUR zelfstandig en met e verdienste kunnen boven de 25 jaar, schrijf gen.Wie anders? AAN TAFEL IM flC MA BIST VRIJDAG 26 FEBRUAR11988 Draagbare kleuren-TV - 16cm scherm Z Elek- Handige "alles-in-1" waaier dis kettes l Reinigings diskette l i Viltstift Kalender 260-9498 I 076-236911 om een gewone Polo te kopea ilo Fox is 't zeker zaak om er ak ;rbaar in 'n 3-deurs uitvoering en met drie motorvarianten, Bij de Volkswagendealer of via jnt u meer informatie inwinnen- Door Thijs Joosten Dank zij een uitvinding van dr. Herman Keltjens zul len veel mensen hun kunstgebit jaren langer kunnen dra gen dan normaal. Want deze Nij meegse tandarts, heeft iets gevon den om gaatjes te voorkomen in de kwetsbare tanden die achterblijven in de mond van een kunstgebitdra ger. Bij deze moderne techniek dienen die tanden als steunpunt voor het gebit, waardoor de kaak nauwelijks slinkt en het gebit vaak tientallen ja ren passend blijft. Keltjens behaalde met zijn onderzoeksresultaten on langs de doctorstitel aan de Nij meegse Katholieke Universiteit. Vroeger ging het allemaal heel eenvoudig. Wie een slecht gebit had dat de moeite van het herstellen niet waard was, liet zijn tanden eenvou dig weg trekken. Er kwam een kunst gebit voor in de plaats en men was verlost van het dagelijks tanden poetsen en de angstige bezoekjes aan de tandarts. Maar na jaren ko men de problemen. De kaak, die be staat uit bot met daaromheen weef sel, gaat slinken omdat het gebit druk uitoefent tijdens het kauwen. Daardoor zal het kunstgebit steeds slechter passen. Na een x aantal ja ren, dat is bij iedereen verschillend, is de kaak zodanig ingezakt dat geen enkele prothese meer past. Gevolg: de gebitsdrager is tandheelkundig invalide, zoals dat heet. Hij zal de rest van zijn leven met een slecht passend kunstgebit moeten door brengen. Tandarts Herman Keltjens (38), 'werkt als wetenschappelijk mede werker aan de Katholieke Universi teit, waar hij tandheelkunde studeer de. Vier jaar lang heeft hij gewerkt aan zijn proefschrift 'Microbiology and preventive treatment of root sur face caries'. Ofwel: hoe kunnen gaatjes worden voorkomen aan het worteloppervlak van een tand. FLUOR Het genoemde probleem met kunst gebitten houdt daarmee nauw ver band. Dat zit zo: sinds enige jaren is het niet meer gebruikelijk om alle tanden en kiezen te trekken als een kunstgebit nodig is. Gebruik van fluor en de verbeterde tandheelkun dige zorg hebben ervoor gezorgd dat mensen vaak nog een paar gave tanden bezitten. Die laat de tandarts staan: alles wat rot is, gaat eruit. De resterende tanden worden in een be paalde vorm afgeslepen en fungeren vervolgens als basis voor de prothe se. In het kunstgebit komen holtes waarin de tanden precies passen. De druk die het gebit uitoefent tijdens het kauwen, wordt dan overgeheveld op die tanden. Het kaakbot blijft op die manier gespaard en zal nauwe lijks slinken. En de prothesedrager heeft jaren plezier van een uitste kend passende, zogenaamde over kappingsprothese. NADEEL Er kleeft echter een erg groot nadeel aan die methode: de gespaarde tan den vallen heel snel ten prooi aan cariës, ofwel gaatjes. Voedselresten, die vaak suiker bevatten, blijven ach ter in de ruimte tussen prothese en de kaak. Met name voor de blootlig gende wortelholtes, die geen be schermend glazuur bevatten en dus snel gaatjes vertonen, is dat een ern stige bedreiging. Poetsen met een goede fluoride-tandpasta helpt, maar is niet voldoende. Nogal wat dragers van zo'n overkappingsprothese ver liezen dan ook na verloop van hun tijd ook hun echte tanden. Ze moe ten dan noodgedwongen overscha kelen op een traditioneel kunstgebit. OPLOSSING Maar Keltjens heeft daarvoor een op lossing gevonden: gebitsdragers moeten één keer per dag hun reste rende echte tanden insmeren met het middel chloorhexedine. Dat is een bekend ontsmettingsmiddel dat veel wordt gebruikt in de geneeskun de. In de tandheelkunde wordt het aanbevolen aan mensen die extreem veel gaatjes hebben. Het middel doodt de bacteriën die zuren af scheiden en die de tand aanvallen. Maar gebruik door mensen met een overkappingsprothese is tot nu toe onbekend. LUCIFERKOPJE Twee jaar lang heeft Keltjens 34 proefpersonen met zo'n prothese onderzocht. Hun gemiddelde leeftijd was 55 jaar. Een half uur per dag moesten ze een hoeveelheid ter grootte van een luciferkopje van een speciale gel met chloorhexedine tus sen prothese en tand smeren. Daarna diende de mond goed te worden uitgespoeld. Daarnaast moesten zij hun tanden poetsen met fluoride-tandpasta. Die combinatie bleek uitstekend: gaatjes bleven na genoeg uit. Gewenning, waarbij sommige bacteriën immuun worden voor het middel, treedt niet op. Daar door kan chloorhexidine in beginsel tot in lengte van dagen worden ge bruikt. En de kosten zijn miniem: een tube gel kost zes gulden en daarmee kun je maanden vooruit. Alleen aan de precieze concentratie die nodig is voor een optimale werking moet nog worden gesleuteld. Sommige patiën ten hebben een branderig gevoel in de mond tijdens het gebruik. Het gebruik vergt alleen wat disci pline omdat het naast het gewone tanden poetsen moet worden ge daan. Een te verwaarlozen nadeeltje is de vieze smaak van het middel. Maar een beetje pepermuntolie in de gel doet daarbij wonderen. UITKOMST Keltjens: „Vooral voor jonge mensen met prothese is deze methode een uitkomst. Want zij moeten vaak tien tallen jaren een gebit dragen. Zij kunnen véél langer dan tot nu toe met hun gebit toe. Het past in het streven van tandartsen om mensen tegenwoordig zo lang mogelijk hun eigen tanden te laten behouden, eventueel met hulpmiddelen als een prothese". Maar dat was vroeger wel eens anders, weet hij. „De mensen kwamen bij de tandarts en zeiden: 'trek alles er maar uit'. Het was nutte loos om ze er van proberen te over tuigen dat dat niet verstandig was. Toen ik nog in Venlo als tandarts werkte, dreigden mensen vaak dat ze naar een andere tandarts zouden gaan, als ik hun tanden er niet uit haalde. Nu zou ik dat niet meer doen: dan gèèn ze maar naar een ander. Ik kan niet meer achter zo'n ingreep staan". Wortelcarlës Keltjens gaat nu met een aantal me dewerkers verder onderzoek verrich ten naar wortelcariës. Hij onderhan delt op dit moment met een grote En gelse fabrikant van farmaceutische artikelen. Die produceert een chloor- hexedine-gel, die in veel Europese landen te koop is, maar niet is toege laten op de Nederlandse markt. Als Keltjens kan aantonen dat het middel goed werkt, is de kans groot dat de gel ook in ons land wordt vrijgege ven. De fabriek is in ruil bereid om het onderzoek te betalen. Dat is een dure aangelegenheid waar de Nij meegse universiteit te weinig geld voor heeft. Keltjens' onderzoek heeft de universiteit tot nu toe al vier ton gekost. Dr. Herman Keltjens onderzoekt een vanzl/n proefpersonen. FOTO RON MOES EEU ECHlËT "^UIKEl^ IS VOEEl^ J-jELEMAAL 'IkJ"/ Volgens promotors van het Bloe menbureau Holland Is een echte rui ker weer helemaal In. Dat Is dus een bos bloemen die niet alleen fraai oogt, maar ook lekker en min of meer opvallend ruikt. Waar ]e je neus met plezier in steekt. Bij rozen bijvoorbeeld is er op dit moment sprake van een ombuiging. Jarenlang ging de keuze van de con sument in de richting van felle oranje-achtige kleuren. Maar daar valt vaak niets aan te snuffelen. Ze zijn vrijwel reukloos. Ze zullen wel blijven, maar de vraag is wat minder geworden. Terug van weggeweest zijn nu de trosrozen die vallen in de groep van heel prettig geurende rozen en bijge volg rose-lila-achtig van kleur zijn. Er zijn heel oude rassen bij, maar in middels ook gloednieuwe zoals de Evelien en de Pink Delight. Een grootbloemig, vrij nieuw ras is de lila-paarse Jacaranda. De geur is heerlijk. Er zijn natuurlijk ook andere goed neuzende bloemen dan rozen. Maar zo ongeveer de kampioen is toch wel de tuberoos Polianthes Tu- berosa. Je neus moet sterk in zijn schoenen staan, want wie dat or gaan boven de witte klokjes waagt, moet oppassen niet bedwelmd te ra ken. Peper Door Emile van Kessel Specerijen hebben een belangrijke rol In de geschiedenis gespeeld. Re geringen van landen die een leven dige handel In specerijen hadden, werden rijk door de belastingen die ze op kostbare specerijen hieven. Met name de Phoenlclën, Arabieren, Romeinen en later de kooplieden uit Venetië en Genua verdienden han denvol geld aan de specerijenhan- del. Vanaf de 17e eeuw mengden zich ook de Hollanders in deze handel. Tegenwoordig zijn de meeste spece rijen in iedere supermarkt te koop voor schappelijke prijzen. Er waren echter tijden waarin dit niet het geval was. Een tijdlang waren specerijen net zo prijzig als goud. Een van die specerijen was peper, wat thans nog tot uitdrukking komt in de zegswijze 'peperduur'. Peper, ook wel Piper nigrum ge naamd, komt van de peperstruik die met name inheems is in Azië. Zwarte peperkorrels zijn in de zon gedroog de, groene onrijpe bessen. Van de zelfde plant komen de witte peper korrels. Deze worden echter pas ge plukt als ze rijp zijn. Zodra ze rood zijn, wordt de schil verwijderd en de kern gedroogd. De witte peperkorrels zijn minder aromatisch en worden vooral in witte sausen verwerkt, die door de zwarte peper zouden worden ontsierd. Behalve deze twee peper soorten zijn er de anijspeper, die veeI in de Oosterse keuken wordt ge bruikt, de Spaanse pepers en de cayennepeper. Laatstgenoemde komt niet van de peperstruik maar bestaat uit de fijngemalen zaaddozen van de Spaanse pepers. De Spaanse pepers behoren tot de scherpste soort. Peper is niet alleen een popu laire smaakmaker maar zorgt er te vens voor dat de spijsvertering wordt gestimuleerd. De specerij dient ech ter met mate te worden gebruikt. Om dat de vluchtige etherische oliën uit de peperkorrels snel vervliegen is het raadzaam altijd verse peper uit de molen te gebruiken en deze pas op het laatst aan het gerecht toe te voe gen. Tenslotte dient hier de groene peper te worden genoemd. Dit zijn de onrijpe bessen van de peperstruik die niet worden gedroogd, maar na het plukken in pekel of azijn worden in gelegd. De speciale geur is er de oor zaak van dat deze peper een uitste kende begeleider is van steaks. GROENE PEPERSAUS Voor een halve liter heeft u nodig: -1/2 kg kalfabeenderen -100 gram winterwortel -2 tomaten -100 gram prei 10 gram bleekselderij - mespuntje gemalen tijm -snuifje zout - enkele gekneusde zwarte peper - korrels -1 klein laurierblad -1 liter water -1 theelepel mosterd -2 eetl. groene peperkorrels -1 eetl. sap van de peperkorrels -1/2 borrelglas cognac - 5 eed. crème fratche Spoel de kalfsbeenderen goed af. Snij de wortel, prei en bleekselderij in grove stukken. Breng de kalfsbeen deren aan de kook, schuim het op pervlak regelmatig af en voeg daarna de gesneden groente, tomaten en kruiden toe. Temper de hittebron en laat de bouillon ca. 6 uur op een klein vuur trekken. Zeef de bouillon door een natgemaakte neteldoek en laat hem vervolgens op een klein vuur in koken tot een halve liter. Het aldus ontstane produkt heet in de culinaire wereld 'jus de veau'. Deze jus de veau vormt hier de basis voor de groene pepersaus. Hiervoor wordt de mosterd gemengd met de groene pe perkorrels, het sap en de cognac en vervolgens door de saus geroerd. De saus moet nu nog ongeveer vijf minu ten zachtjes koken. Tenslotte wordt - van het vuur af - de crème fratche er doorgeroerd. GRASONDERHOUD Veel mensen hebben een gazon. Maar zijn ze er ook tevreden over of vinden ze dat het mooier kan Gazononderhoud moet afge stemd zijn op het gebruik. Gras waarop intensief wordt gespeeld of gelopen vraagt een totaal an dere verzorging dan een sierga- zon. Barenbrug bv in het Gel derse Oosterhout heeft een vi deofilm gemaakt, waarin veel in formatie over gras(-onderhoud) wordt gegeven. De ongeveer 17 minuten durende film kost f29,75. HANDBOEK BABY EN KIND Bij uitgeverij Zomer Keuning in Ede is een medisch handboek - geschreven door de Engelse kin derarts Miriam Stoppard - ver schenen waarin een groot aantal algemeen voorkomende ziekten en ongemakken bij kinderen in alfabetische volgorde behandeld wordt. Verder zijn er hoofdstuk ken over het lichaam van het kind, de verzorging van een ziek kind, veiligheid in en om het huis alsmede eerste hulp. Sympto- menwegwijzers helpen de ouders zelf de oorzaak van klachten op te sporen. Het boek, waarin getracht is alles zo een voudig en begrijpelijk mogelijk te beschrijven, kost f39,90. ELEKTRICITEIT ledereen heeft dagelijks met elektriciteit te maken, 'stroom' in de volksmond. En dus draaien we ook allemaal wel eens een nieuwe lamp in of vernieuwen voor vr> een stekker. Maar wat doet u als het euvel elders ligt?Met die vraag, voor ogen is een aardig boekje voor de doe-het-zelver samengesteld onder de titel 'Easy Electricveilig werken met elektriciteit' met een groot aantal duidelijke en complete in structies voor de meest voorko mende elektriciteitsklusjes. Voor f 4,50 verkrijgbaar bij de dhz-za- ken. ZOETJE Een nieuw kunstmatig zoetje is Flix. G.D. Searle Nederland BV in Weesp introduceert het met de verzekering dat er geen bij smaakje aan zit en absoluut smaakt als ware het suiker. Groot verschil met echte suiker is het gegeven, dat het bijna geen calo- riën bevat (0,25 kcal per tabletje). Flix is gemaakt op basis van as- partaam. Dat wordt als eiwit in het lichaam opgenomen. Verdere ingrediënten zijn lactose, magne- siumstearaat en een stabilisator. Het wordt verkocht onder het motto 'Flix: zoet als suiker, ver der niks'. Een doosje van hon derd stuks kost f 4,95. JAREN WERK AAN DOP Roosvicee bestaat dertig jaar. Ter gelegenheid daarvan heeft de producent, Duyvis-Recter BV in Veenendaal, een nieuwe sluit- dop op het inmiddels aan EG- normen aangepaste flesje laten aanbrengen. Aan de ontwikke ling van die dop is, hoe ongeloof lijk het ook klinkt, zeven jaar ge werkt. Het is een goed afsluitbare anti-druppel-dop geworden. Tot nu toe kwam er al snel na enkele keren uitschenken siroop aan de buitenkant met als gevolg een wat vieze en kleverige opeenho ping van sirooprestanten rond de dop. Andere fabrikanten hebben al belangstelling voor deze Ne derlandse vinding getoond. De zeer rijk aan vitamine C zijnde Roosvicee is in Nederland bedacht. Gerrit en Hamp Reder zijn er in 1958 mee begonnen. Aanvankelijk was het flesje klei ner dan tegenwoordig en verpakt in cellofaan. In de afgelopen ja ren hebben naar schatting zes miljoen kinderen Roosvicee ge consumeerd.

Krantenbank Zeeland

de Stem | 1988 | | pagina 17